Een Systeem Perspectief van Verslavingen. Lezing ter gelegenheid van 4-JeHerstel

Transcriptie

1 Een Systeem Perspectief van Verslavingen Lezing ter gelegenheid van 4-JeHerstel 1

2 Deze lezing is opgedragen Lois Wilson-Burnham Focus on what you can do, then do it with all your heart. Lois Wilson 2

3 Net zoals machines, tuchtcolleges, organisaties, eikenbomen en lichamen, zijn families systemen. Elk systeem bestaat uit componenten die aan elkaar gelinked zijn op een speciale manier om een bepaald gemeenschappelijk doel te verwezenlijken. In een familie zijn deze componenten de leden. Deze leden omvatten: moeder, vader, kinderen, broers en zussen, inwonende overige familieleden, stiefouders, zelfs overleden familieleden kunnen nog steeds een lid zijn. In sommige culturen worden ook vrienden en buren als leden beschouwd. 3

4 Open en gesloten Systemen Gesloten Systeem: Familieleden zijn door een muur van elkaar gescheiden zodat ze niet kunnen communiceren. Informatie en gevoelens worden niet gedeeld. Communicatie met externe bronnen wordt niet toegestaan/gewaardeerd. Open Systeem: Waardeert vrije stroom van communicatie. Elk gezinslid voelt zich vrij om persoonlijke wensen te onderhandelen zonder het betalen van een prijs. 4

5 Regels in het Systeem Rigide regels: Houdt geen rekening met verschillen in mensen of omstandigheden. Ontmoedigen verandering, zien dit als een potentiële bedreiging voor de status quo (homeostase). Flexibele regels: Waardering voor verschillende omstandigheden en behoeften van de familieleden. Moedigen elkaar aan tot verandering en zijn een mogelijke bron voor groei. 5

6 Interacties in het Systeem van de verslaafde Iedereen wiens leven raakt aan de verslaafde persoon wordt op een of andere manier beïnvloed. De consequenties van het gedrag belasten de leden van de directe familie. Een lid van een gezin kan niet zo gemakkelijk de problemen van de verslavende persoon de rug toekeren. In het algemeen kiezen de leden ervoor om zich aan te passen aan het gedrag van verslaafde persoon. Kinderen hebben in het algemeen niet de mogelijkheid om te kiezen. Ze gaan lijden aan de directe gevolgen van het gedrag van het verslaafde gezinslid. 6

7 Regels in het systeem van de verslaafde Regel 1: De verslaving van het gezinslid is het belangrijkste in het leven van de familie. Familieleden regelen juist om thuis te zijn of juist om niet thuis te zijn om het gedrag van de verslaafde of de mogelijke verlegenheid in het bijzijn van hun vrienden te vermijden. 7

8 Regels in het systeem van de verslaafde Regel 2: Drugs zijn niet de oorzaak van de problemen van de familie. De verslaafde geeft doorgaans een ander de schuld voor het gebruik. De zondebok kan een kind met problemen zijn, een (vermeende) ontrouw van een partner of een baan die de verslaafde niet kan behouden. Feitelijk van alles. De zondebok gaat vaak mee met de waan en wordt overweldigd door schuldgevoelens en gevoelens van waardeloosheid. Iemand of iets anders veroorzaakt de verslaving, de verslaafde zelf is niet verantwoordelijk. 8

9 Regels in het systeem van de verslaafde Regel 3: De status quo moet worden gehandhaafd ten koste van alles. Starre regels en een gesloten systeem hebben de neiging om homeostase te behouden. Wanneer de verslaafde de regelmaker is zal hij/zij ervoor zorgen dat het familie systeem rigide genoeg blijft om hun verslaving te beschermen. Inbreng van buitenaf (interventie door een counselor / clinicus) wordt afgeraden omdat het de status quo kan uitdagen. 9

10 Regels in het systeem van de verslaafde Regel 4: Iedereen in het gezin moet een 'enabler' zijn. Familieleden zijn snel geneigd om te zeggen dat ze alles zouden doen om de verslaafde te laten stoppen. Maar onbewust blijven ze de verslaafde faciliteren. Familieleden blijven alibi s voor de verslaafde verschaffen en deze acties zullen worden verdedigd op grond van liefde, familie-eer of loyaliteit. 10

11 Regels in het systeem van de verslaafde Regel 5: Niemand mag bespreken wat er werkelijk gaande is in de familie, of met elkaar of met buitenstaanders. Het rigide en gesloten systeem van communicatie moet gehandhaafd blijven. De regel-maker probeert te voorkomen dat buitenstaanders weet krijgen van specifieke familiezaken, de mate van verslaving en de omvang van de impact ervan op familieleden (dwz, vrouw, man, kinderen etc.). Ook voorkomt het systeem toegang tot nieuwe informatie en advies van buitenstaanders. 11

12 Regels in het systeem van de verslaafde Regel 6: Niemand mag zeggen wat ze echt voelen. Dit is een standaard regel bij ernstig disfunctionele families. Communicatie tussen familieleden wordt ernstig belemmerd. Uiteindelijk als de ziekte verergert onderdrukt de verslaafde volledig zijn eigen gevoelens. De verslaafde begint interne tegenstrijdige berichten te ervaren. 12

13 Rollen in het systeem van de verslaafde De verslaafde De enabler De held De zondebok De mascotte Het verloren kind 13

14 De verslaafde: Rollen in het systeem van de verslaafde Het familielid dat in actieve verslaving is waarbij het primaire motiverende gevoel schaamte is. Wanneer de verslaafde in herstel komt, leert hij/zij geleidelijk opnieuw te vertrouwen, eerst binnen het gezin, dan in een bredere kring van relaties. Uiteindelijk vindt hij/zij een diepere betekenis en doel in het leven. 14

15 De Enabler : Rollen in het systeem van de verslaafde Ook zij hebben te lijden, en dragen een last van schaamte en schuld. Zij zijn echter verschillend. Ze voelen schaamte voor wat zij zien als hun probleem, schuld voor hun onvermogen om de verslaafde te veranderen. Deze persoon moet geleerd worden dat door te controleren het gedrag van de verslaafde te veranderen een onmogelijke droom is. Deze persoon zal kenmerken van co-dependency vertonen. 15

16 De Held: Rollen in het systeem van de verslaafde Dit is het kind van negen, die een 40-jarige speelt. Hun eigenwaarde is hoger dan de anderen, en hun pijn kan minder acuut zijn. Tot nu heeft de Held een bijzondere en eervolle plaats in het gezin bezet. Wanneer ze hun rol opgeven, moeten ze ook hun plaats als de meest bijzondere opgeven. 16

17 De Zondebok: Rollen in het systeem van de verslaafde Dit is het kind waar de familie zich voor schaamt en is tevens het meest emotioneel eerlijke kind in het gezin. In hun gedrag tonen zij de spanning en de woede die de familie negeert. Dit kind verschaft door het gedrag afleiding van de echte problemen in de familie. De zondebok heeft meestal problemen op school omdat ze hun behoefte aan aandacht vaak uiten in negatief gedrag. 17

18 De Mascotte: Rollen in het systeem van de verslaafde Sommige Mascottes kunnen een prachtige aanvulling in het behandelingsproces zijn, door het toevoegen van een zekere lichtheid door hun gevoel voor humor. Dit kind neemt de verantwoordelijkheid voor het emotionele welzijn van de familie. Zij worden de 'sociaal regisseur en clown van de familie, door de aandacht af te leiden van de pijn en woede. 18

19 Verloren kind: Rollen in het systeem van de verslaafde Dit kind ontsnapt door te proberen onzichtbaar te zijn. Ze dagdromen, fantaseren, lezen veel boeken of kijken veel televisie. Zij gaan met de werkelijkheid om, door zich ervan te ontrekken. Ze ontkennen dat ze gevoelens hebben en nemen niet de moeite om echt overstuur te raken. 19

20 Belonings Systeem

21 American Society of Addiction Medicine 2011/2012 Verslaving is een primaire, chronische ziekte van het beloningssysteem, motivationeel centrum, geheugen en gerelateerde circuits in de hersenen. Disfuncties van deze circuits leiden tot karakteristieke, biologische, psychologische, sociale en spirituele manifestaties. Dit wordt gereflecteerd in individueel pathologisch najagen van beloning en/of verlichting door gebruik van middelen en ander gedrag (bijvoorbeeld: gamen, gokken, eetstoornissen en seksverslaving). Karakteristieken: Onmogelijkheid van blijvende abstinentie Beperkte gedragscontrole Zucht of toegenomen dorst naar beloningservaringen Afgenomen herkenning van significante problemen met eigen gedag en interpersoonlijke relaties Disfunctionele emotionele respons

22 Primaire behandeldoelen De muur van afweer slechten. Familieleden zijn niet in staat om hun ware gevoelens te voelen. Een zorgzame counselor kan het begin van eerlijke communicatie mogelijk maken. Alleen luisteren kan vaak rigide verdedigingen in een enkele sessie laten smelten. Familieleden kunnen moeilijk onderscheid maken tussen de ene emotie (pijn, woede, haat, schaamte, verdriet, eenzaamheid, angst, jaloezie, en schuld) en de andere. Het benoemen van deze gevoelens is het begin van het herkennen van de eigen gevoelens. 22

23 Primaire behandeldoelen (vervolg) Een begin maken met het ervaren van een aantal positieve gevoelens: Door het toestaan van de familieleden om hun pijn te voelen zal het mogelijk worden voor de persoon om ook hun positieve gevoelens te ervaren. Het accepteren van de familieziekte verslaving en ieders rol daarin. Onderwijzen door lezingen, films, of het gezin laten bezoeken door verslaafden in herstel. Deelname aan zelfhulpgroepen, zoals Al-Anon en SolutionS familiebijeenkomsten. 23

24 Primaire behandeldoelen (vervolg) Een ieder zich laten committeren tot een persoonlijke inspanning voor een permanent herstelprogramma voor de familie en voor zichzelf. Het heeft jaren geduurd voor de familie om de ziekte te ontwikkelen tot de huidige crisis aan toe, en het zal een lange tijd en veel hard werk vergen om een nieuw, gezond systeem te ontwikkelen. 24

25 Co-Dependent familielid A codependent person is one who has let another person s behavior affect him or her, and who is obsessed with controlling that person s behavior. (Beattie, 1992) 25

26 Co-Dependent familielid vertoont controlerend gedrag wantrouwend perfectionistisch vermijden van gevoelens intimiteits problemen zorgzaam gedrag vertonen hyper-vigilantie: verhoogde alertheid voor dreigend gevaar lichamelijke klachten gerelateerd aan stress (slaapstoornis, vermoeidheid, concentratie stoornis) 26

27 Co-Dependent familielid heeft Moeite met het nauwkeurig identificeren van gevoelens Moeite met het uiten van gevoelens Moeite bij het vormen of het onderhouden van nauwe of in intieme relaties Perfectionistische en/of onrealistische verwachtingen voor zichzelf en anderen Een zekere starheid in gedrag en/of attitudes 27

28 Een diepe buiging voor jou, Lois Wilson Focus on what you can do, then do it with all your heart. Lois Wilson 28