Nascholing verpleegkundig specialisten oncologie De Lever: anatomie, leverschade en leverfunctie

Transcriptie

1 Nascholing verpleegkundig specialisten oncologie De Lever: anatomie, leverschade en leverfunctie GJ (Geert) Bulte, MDL-arts i.o. Jeroen Bosch ziekenhuis, s Hertogenbosch donderdag

2 5x leverfuncties Patiënt A B C D E INR Bili totaal Bili direct ALAT ASAT Ggt AF LDH Albumine

3 Kernboodschap Leverfunctie leverschade Leverfunctiestoornis leverenzymstoornis

4 Leveranatomie en -positie Bron:

5 Leveranatomie en -positie Bron:

6 Leveranatomie en -positie Bloedvoorziening: Portale circulatie: - Vena portae Maag Milt Darm Alvleesklier Systemische circulatie - Aorta Truncus coeliacus - Arteria hepatica Bron: Dus: dubbele bloedvoorziening

7 Leveranatomie: galwegen Galwegen: - Ductus hepatica Links Rechts gemeenschappelijk - Ductus cysticus en galblaas - Ductus choledochus - Papil van vater Bron:

8 Leverfunctie: Opname: - Opname van voedingsstoffen (incl. verwerking) - Activeren van medicatie ( prodrugs, bijv. capecitabine) - Opslag van voedingsstoffen (glucose/glycogeen) Synthese: - Eiwitten (inclusief albumine) - Stollingsfactoren (ook eiwitten) - Gal Uitscheiding - Afbraak van medicatie - Afvoer van afvalproducten (o.a. bilirubine) - Productie van gal Bron:

9 Leverfunctie: Opname: - Opname van voedingsstoffen (incl. verwerking) - Activeren van medicatie ( prodrugs, bijv. capecitabine) - Opslag van voedingsstoffen (glucose/glycogeen) Synthese: - Eiwitten (inclusief albumine) - Stollingsfactoren (ook eiwitten) - Gal Uitscheiding - Afbraak van medicatie - Afvoer van afvalproducten (o.a. bilirubine) - Productie van gal

10 Leverfunctie: Opname: - Opname van voedingsstoffen (incl. verwerking) - Activeren van medicatie ( prodrugs, bijv. capecitabine) - Opslag van voedingsstoffen (glucose/glycogeen) Synthese: - Eiwitten (inclusief albumine) - Stollingsfactoren (ook eiwitten) - Gal Uitscheiding - Afbraak van medicatie - Afvoer van afvalproducten (o.a. bilirubine) - Productie en afvoer van gal

11 Leverfunctie: gal Gal - Uitscheiden van bilirubine - Mede verteren van voedsel (o.a. vet) Galproblemen: - Galstenen - Galwegziekten - Cholangitis - Galwegcarcinoom - Pancreascarcinoom

12 Laboratorium: leverfunctie meten Opname: - Niet direct meetbaar - Voorwaarden soms meetbaar (DPD-status bij capecitabine) - Gevolg soms meetbaar (hypoglycaemie bij glycogeen) Synthese - Deels meetbaar: INR (stollingsfactoren), albumine Uitscheiding: - Deels meetbaar: bilirubine Ammoniak

13 Leverfunctie meten INR: - Internationale maat voor stollingstijd (stollingsfactoren) - Gemiddelde van gezonde personen: Bepaalde INR = patient:gezond (2.0 is 2x zo lang) Albumine: - Synthesefunctie - ondervoeding NB: omgekeerd acute fase-eiwit (dus omgekeerd CRP) Bilirubine: - Totaal vs. direct (conjugatie)

14 Bilirubine Afbraakproduct haem (= hemoglobine = rode bloedcel) Niet oplosbaar in water Conjugatie in lever, nadien wateroplosbaar Uitscheiding via gal Geeft kleur aan ontlasting (en huid / ogen / urine) Hyperbilirubinaemie: - Prehepatisch (hemolyse) - Hepatisch (verminderde conjugatie) - Posthepatisch (obstructie galwegen)

15 Leverschade Leverenzymen: - (Bilirubine) - ALAT - ASAT - GGT - AF - (LDH)

16 Leverschade Schade - Levercellen: hepatocellulaire schade (=hepatitis) ALAT ASAT (let op: ook in (hart-)spier) LDH (let op: ook in andere cellen: bloed, (hart-)spier) - Galgangcellen: cholangiocyten (= cholestase ) Ggt AF (let op: ook in bot) Patroon van labafwijkingen zegt iets over soort schade

17 Klinische tekenen: schade / functie# Schade Niks Pijn Icterus (geelzucht) Gele ogen / huid Donkere urine (ontkleurde ontlasting) Functieverlies Icterus Bloedingen (flapping) tremor Encephalopathie Oedeem

18 Terminologie Leverenzymstoornis : labafwijkingen: ALAT, ggt, etc Leverfunctiestoornis: gestoorde stolling, laag albumine, hoog bilirubine Icterus: gele kleur door hyperbilirubinaemie - Stille icterus : icterus zonder pijnklachten Hepatitis: leverontsteking (zegt niets over oorzaak) Cholestase: letterlijk stase van gal - Ook gebruikt als term voor gestoord ggt en AF

19 Interpretatie van lab: Hoog ALAT en ASAT: hepatitis Hoog ggt en AF: cholestase Gecombineerd beeld: beide verhoogd - Alle combinaties zijn mogelijk! Hoog bilirubine (met geelverkleuring): - Pre-/ intra-/ post- hepatische icterus Hoge INR + bili met laag albumine: gestoorde functie

20 5 patiënten Patiënt A B C D E INR Bili totaal Bili direct ALAT ASAT Ggt AF LDH Albumine

21 5 patiënten A: Syndroom van Gilbert - (beperkte conjugatiecapaciteit) B: Afvloedprobleem: met pijn: galstenen zonder pijn: pancreascarcinoom C: Hepatitis, bijvoorbeeld viraal D: Fulminante hepatitis,leverfalen - Transplantatie! E: (alcoholische) Levercirrose Patiënt A B C D E INR Bili totaal Bili direct ALAT ASAT Ggt AF LDH Albumine

22 Misverstanden Leverenzymstoornis is leverfunctiestoornis Bij leverenzymstoornis geen paracetamol: - Mag zelfs bij cirrosepatiënten Paracetamol is niet gevaarlijk - Auto-intoxicatie zeer ernstig, risico op leverfalen en overlijden Ascitesdrainage en albumine: - Albuminesuppletie: alleen bij ascitesdrainage bij cirrose - Ascites en cirrose: bacteriële peritonitis uitsluiten!

23 Conclusie Leverenzymstoornis leverfunctiestoornis Patroon van labafwijkingen helpt bij diagnose Leverfunctie: INR, albumine, bilirubine Leverschade: ALAT, ASAT, ggt, AF Bilirubine: - Pre-/ intra- / posthepatisch - Bij schade èn bij functie# èn bij obstructie òf zonder leverprobleem

24