ZZP Monitor F E B R U A R I W a r d d e J a g e r. Tot stand gekomen dankzij de leden van Myler Research en de leden van PZO

Transcriptie

1 - W a r d d e J a g e r Tot stand gekomen dankzij de leden van Myler Research en de leden van PZO

2 2013, Myler Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm, of enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Myler. 2

3 Inhoudsopgave 1. Samenvatting Inleiding Myler ZZP Monitor Radboud Universiteit PZO Conclusie Demografie Geslacht Leeftijd Opleidingsniveau Burgerlijke staat Hoofdkostwinner Ervaring als zelfstandig professional Culturele achtergrond Werk-Privé Balans Omzet Opdrachten Bedrijfssector Aantal opdrachtgevers Tijd tussen twee opdrachten Uren werkzaam per week Hoe komen zelfstandigen aan opdrachten Tijd zonder opdrachten waarna zelfstandigen in financiële problemen raken Huidige (economische) situatie Huidige situatie Invloed van de malaise op de financiële markten Tevredenheid Bijlage 1: Methode Respondenten Materiaal Uitvoering Analyse Bijlage 2: Resultaten Demografie Geslacht Leeftijd Opleiding Burgerlijke staat

4 5.2 Werk-Privé Balans Omzet Jaaromzet, uurtarief en Netto maandinkomen Konden zelfstandigen rondkomen van hun uren Andere inkomsten Opdrachten Bedrijfssector Aantal opdrachtgevers Tijd tussen de opdrachten en maanden onvrijwillig geen opdracht(en) Uren werkzaam Hoe komen zelfstandigen aan opdrachten? Tijd zonder opdrachten waarna zelfstandigen in financiële problemen raken Huidige (economische) situatie en tevredenheid Invloed malaise financiële markten Tevredenheid Literatuurlijst

5 1. Samenvatting De ZZP Monitor is een longitudinaal (langlopend en doorgaand) onderzoek waarbij gekeken wordt naar economische ontwikkelingen binnen de ZZP-markt. Dit onderzoek is in 2009 begonnen en loopt nog steeds. Dit verslag betreft de resultaten van Deze resultaten worden waar mogelijk vergeleken met de resultaten van de jaren ervoor. De markt voor zelfstandig professionals wordt gedomineerd door mannen. Het percentage mannelijke zelfstandigen is stabiel op 71% t.o.v. 29% vrouwelijke zelfstandige professionals. Deze professionals zijn gemiddeld 48.5 jaar oud. Mannelijke zelfstandigen zijn gemiddeld iets ouder, 49.3 jaar tegenover 46.8 jaar bij de vrouwelijke zelfstandigen. Dit verschil in leeftijd is stabiel sinds De gemiddelde leeftijd stijgt iets. Er zijn meer zelfstandigen ouder dan 45 dan de jaren hiervoor. De zelfstandigen hebben als hoogst genoten opleiding voornamelijk een HBO opleiding of hoger gevolgd. Sinds 2012 is het aantal zelfstandigen met een post-hbo of postdoctorale opleiding iets gestegen. De meeste zelfstandigen hebben een partner en kinderen, 61.3%. De kinderen wonen meestal nog thuis. Van de zelfstandigen is 68.9% hoofdkostwinner van het huishouden. Tussen 2010 en 2013 is de (verwachte) jaaromzet, het netto maandinkomen en het uurtarief stabiel gebleven. Gecorrigeerd voor inflatie verwachten zelfstandigen voor 2013 echter een lager netto maandinkomen, 3440, en vooral een gemiddeld lager uurtarief, 76,22. Het aantal zelfstandigen met een andere (extra) vorm van inkomen is iets gestegen naar 24.4%. Begin 2013 heeft 82.6% van de zelfstandigen een opdracht. De periode die zelfstandigen zonder opdracht(en) kunnen overbruggen is in 2012 gestegen van 12 naar 15 maanden. Zelfstandigen die geen opdracht hebben, hebben gemiddeld 5 maanden geen opdracht. Het aantal zelfstandigen dat zegt nooit in de financiële problemen te raken is 2012 gestegen naar 11.8% t.o.v. januari 2012 (8.5%). Gemiddeld werken zelfstandig professionals 44 uur per week waarvan 14 uur niet-facturabel. Dit is stabiel sinds De afgelopen jaren steeg het aantal zelfstandigen met minder dan 3 opdrachtgevers per jaar tot 54.4% in In 2012 is dit sterk gedaald naar 35.2%. Zelfstandigen krijgen voornamelijk opdrachten via (oud-)opdrachtgevers, een netwerk van ZZP ers en andere zelfstandigen. De tijd tussen twee opdrachten is gemiddeld 3.63 weken en 34.7% van de zelfstandigen had in 2012 minimaal 1 maand onvrijwillig geen opdracht. Voor 2013 verwacht 48.2% minimaal 1 maand onvrijwillig geen opdracht(en) te hebben. 70.6% van de zelfstandigen merkt (nog steeds) een invloed van de malaise op de financiële markten. De belangrijkste negatieve invloeden zijn de druk op het uurtarief, minder opdrachten en minder uren werken. Dit laatste wordt niet gesteund door het opgegeven aantal uur dat zelfstandigen aangeven te werken. De belangrijkste positieve invloeden zijn het feit dat juist de eigen expertise nodig is en dat er nu nieuwe kansen zijn. Zelfstandig professionals zijn minder positief over de toekomst dan in 2012 maar niet uitgesproken negatief. Ook is men iets onzekerder over de toekomst dan in Daarentegen zijn zelfstandig professionals onveranderd tevreden met hun zelfstandigheid en geven het een 8.1 als rapportcijfer, en 71.1% zegt nog steeds nooit meer in loondienst te willen gaan werken. 5

6 2. Inleiding 2.1 Myler ZZP Monitor Hoe staan zelfstandigen er in de arbeidsmarkt voor? Deze vraag staat centraal in de ZZP Monitor. Sinds eind 2009 onderzoekt Myler samen met haar leden de ZZP-markt. Met name de markt voor zelfstandig ondernemers, zelfstandigen zonder personeel, en andere hoogopgeleide zelfstandig professionals werkzaam in de zakelijke dienstverlening en de ICT Het doel is om samen meer inzicht te krijgen in de ZZP-markt en eventuele trends bloot te leggen. Om dit doel te bereiken is een vragenlijst opgesteld met een verkennend karakter. Het bevat vragen als: Wat was jouw omzet dit jaar? en Hoeveel uur werkte jij dit jaar? De vragenlijst wordt periodiek naar zelfstandig professionals gestuurd voor een momentopname. De resultaten van de momentopnamen worden weergegeven, vergeleken met de resultaten van eerdere momentopnamen en op de website van Myler beschikbaar gesteld om te downloaden. Met deze resultaten informeert Myler zelfstandigen over eventuele interessante ontwikkelingen in de markt. Resultaten die interessante vragen oproepen worden in een vervolgonderzoek nader onderzocht. Het onderzoek loopt, na de weergave van de resultaten, door om ook in de toekomst de ontwikkelingen in de ZZP-markt te blijven volgen. Op het Myler-forum kunnen leden verder met elkaar van gedachten wisselen en speculeren over wat 2013 verder zal brengen aan de hand van deze resultaten. 2.2 Radboud Universiteit Voor de ZZP Monitor 2013 werd Myler benaderd door Universitair Hoofddocent en wetenschappelijk onderzoeker Dr. Pascale Peters van Radboud Universiteit Nijmegen met een voorstel tot samenwerking. Als gevolg hiervan is een aantal vragen toegevoegd met betrekking tot de werk-privé-balans van zelfstandig professionals en vragen over de autonomie en flexibiliteit van zelfstandigen.. De resultaten hiervan zullen nader worden onderzocht door Dr. Peters in een op zichzelf staand onderzoek. Zodra dat onderzoek is afgerond, worden deelnemers aan de ZZP Monitor 2013 hier ook over geïnformeerd. 2.3 PZO De vereniging Platform Zelfstandige Ondernemers (PZO) toonde ook interesse in de ZZP Monitor en heeft in haar digitale nieuwsbrief aan haar leden tweemaal een uitnodiging geplaatst om deel te nemen aan de ZZP Monitor 2013 en deze uitnodiging ook via sociale media verspreid. Naast het feit dat hierdoor meer respondenten konden worden benaderd, konden hierdoor ook respondenten worden benaderd buiten het Myler-bereik waardoor gecontroleerd kon worden op een eventueel Myler-effect. Hiervan bleek, met uitzondering van de man-vrouw-verhouding en een aantal sectoren waar zelfstandig professionals voornamelijk werkzaam zijn, geen sprake te zijn. 6

7 3. Conclusie De ZZP Monitor is een exploratieve vragenlijst om de markt van zelfstandig professionals in beeld te brengen en ontwikkelingen daarin te registreren. De Monitor is bedoeld om trends en ontwikkelingen op te sporen. Verder onderzoek is vervolgens (eventueel) nodig om de achterliggende redenen van ontdekte trends te verklaren. Wel is ook een aantal analyses uitgevoerd om te toetsen of gevonden ontwikkelingen inderdaad echt ontwikkelingen zijn of slechts schommelingen rond een gemiddelde. 3.1 Demografie Geslacht De markt voor zelfstandig professionals wordt gedomineerd door mannen. Het percentage mannelijke zelfstandigen is over de jaren stabiel op ongeveer 71% t.o.v. 29% vrouwelijke zelfstandige professionals. Wel was er een verschil in de man-vrouwverhouding tussen de drie bronnen van deelnemers: Myler Research panelleden, PZO-leden en zelfstandig professionals die via social media hebben meegedaan aan de ZZP Monitor Hiermee is rekening gehouden bij de verdere analyses Leeftijd Hoogopgeleide zelfstandige professionals zijn gemiddeld 48.5 jaar oud. Mannelijke zelfstandigen zijn gemiddeld iets ouder, 49.3, dan vrouwelijke zelfstandigen, 46.8 jaar. De gemiddelde leeftijd van zelfstandig professionals stijgt langzaam over de jaren. Er zijn iets meer zelfstandigen die ouder zijn dan 45 jaar en iets minder zelfstandigen jonger dan 45 jaar. Dit is niet slechts het gevolg van het feit dat de Myler Research panelleden ouder worden, er was namelijk geen verschil in gemiddelde leeftijd tussen de Myler Research panelleden en de zelfstandigen die via PZO en sociale media kanalen mee hebben gedaan aan de ZZP Monitor Opleidingsniveau Het grootste gedeelte van de zelfstandige professionals is HBO- of hoger opgeleid (89.3%). Het opleidingsniveau is over de jaren significant veranderd. Sinds 2012 is het aantal zelfstandig professionals met een post-hbo en een postdoctorale opleiding iets gestegen t.o.v. de jaren ervoor. Daarnaast is er een verschil in het opleidingsniveau tussen mannelijke en vrouwelijke zelfstandig professionals. Gemiddeld zijn vrouwelijke zelfstandig professionals iets hoger opgeleid. De ZZP Monitor is voornamelijk gericht op hoogopgeleide zelfstandigen. De respondenten komen dus overeen met de doelgroep Burgerlijke staat Zelfstandige professionals hebben meestal een partner met kind(eren). Dit is stabiel over de jaren heen (+/-62%). Kinderen wonen meestal nog thuis. Van de zelfstandigen met kinderen, heeft 61.3% alleen thuiswonende kinderen. Bij 22,1% zijn alle kinderen uit huis en bij 16.7% is er sprake van zowel thuiswonende kinderen als kinderen die uit huis zijn. Gemiddeld wonen er bij zelfstandigen met kinderen, nog 2 kinderen thuis en is de gemiddelde leeftijd van het jongste nog thuiswonende kind 10 jaar. Zelfstandig professionals die via social media hebben meegedaan aan de monitor zijn iets vaker alleenstaand dan zelfstandigen die via Myler of PZO hebben geparticipeerd. Leden van Myler hebben daarnaast iets vaker een partner mét kind(eren). 7

8 3.1.5 Hoofdkostwinner Van de zelfstandigen met een partner, heeft 81.6% van de partners ook een inkomen. Van de zelfstandigen is 68.9% hoofdkostwinner van het huishouden, 20.8% verdient ongeveer evenveel als de partner en 10.4% is geen hoofdkostwinner van het huishouden. Mannelijke zelfstandig professionals zijn vaker hoofdkostwinner, 83.9%, dan vrouwelijke zelfstandig professionals, 42.2% Ervaring als zelfstandig professional Gemiddeld hebben zelfstandig professionals 7.5 jaar ervaring als zelfstandige. 3.8% van de professionals is starter. Respondenten die via social media hebben gereageerd hebben iets minder ervaring als zelfstandige, gemiddeld 4.3 jaar. Meestal werken zelfstandig professionals fulltime, 95.1%. Slechts 4.9% werkt parttime. De verhouding is hierbij 39.1% werkzaam als zelfstandige en 60.9% in loondienst, niets anders of arbeidsongeschikt. De meeste zelfstandigen hebben geen personeel in dienst, 95.7% en zou dus omschreven kunnen worden als ZZP er. Dit is echter slechts één van de mogelijke benamingen voor zelfstandigen en deze naam daalt in populariteit, 24.2% van de zelfstandigen beschrijft zich als zodanig. 43.5% gebruikt liever de omschrijving zelfstandig professional en 13.4% beschrijft zich liever als zelfstandig ondernemer Culturele achtergrond In de ZZP Monitor 2013 is voor het eerst naar de achtergrond van zelfstandig professionals gevraagd. De professionals hebben voornamelijk de Nederlandse nationaliteit, 94.8%, en hebben Nederlandse ouders, 90.7%. Verder is de achtergrond zeer divers met als kleine uitschieter zelfstandigen met Indonesische ouders, 3.65%. Voor 45.4% was de vraag naar de religieuze- of levensovertuiging niet van toepassing en 6.3% van de zelfstandigen wilde deze vraag liever niet beantwoorden. 3.2 Werk-Privé Balans De resultaten van de vragen met betrekking tot de werk-privé-balans en de mate van autonomie en flexibiliteit die zelfstandigen ervaren worden onderzocht door Dr. Pascale Peters van Radboud Universiteit Nijmegen. Zij zal de resultaten uit de ZZP Monitor 2013 met betrekking tot deze vragen nader onderzoeken. Zodra dat onderzoek is afgerond, worden deelnemers van de ZZP Monitor 2013 hiervan ook op de hoogte gesteld. Een kleine tip van de sluier kan alvast gelicht worden: zelfstandigen geven de eigen werk-privé-balans gemiddeld een 7.4 als rapportcijfer. 3.3 Omzet Tussen 2010 en (de verwachting voor) 2013 zijn de gemiddelde jaaromzet (+/ ), het gemiddelde netto maandinkomen (+/- 3880) en het gemiddelde uurtarief ( 83.76) niet significant veranderd. Ook al houdt de crisis aan, lijkt er dus geen sprake te zijn van een daling hierin maar ook niet van een stijging. Wanneer echter gecorrigeerd wordt voor inflatie, met 2010 als ijkjaar, dan verwachten zelfstandig professionals voor 2013 een iets lager netto maandinkomen, 3404, maar vooral een significant lager uurtarief, 76.22, te kunnen hanteren. Dit vertaalt zich ook in de verwachting om in 2013 rond te kunnen komen van de facturabele uren. Iets meer zelfstandigen, 15.6%, verwachten in 2013 rond te kunnen komen omdat de partner ook een inkomen heeft. Dit was 12.2% in De mate waarin zelfstandig professionals konden rond komen van hun facturabele uren was in 2012, 72.0% ongeveer gelijk aan 2011, 72.9%. 8

9 Het aantal zelfstandigen met een andere (extra) vorm van inkomen is in 2012 iets gestegen t.o.v. de jaren ervoor naar 24.4%. Deze inkomsten bestaan uit: Uitkering (10.8%) Loondienstverband (20.4%) Direct opvraagbaar vermogen uit spaargeld en beleggingen (36.4%) Anders (32.4%) De bovenstaande categorie Anders betreft AOW, pre-/deelpensioen, inkomen uit andere BV s, licenties, honoraria en vergoedingen voor commissiewerk. Van de zelfstandigen met andere inkomsten, tellen deze andere inkomsten gemiddeld voor 30.95% van het jaarinkomen. 9

10 3.4 Opdrachten Bedrijfssector De enige variabele waarop de Myler-factor aannemelijk van invloed kan zijn geweest is de bedrijfssector waarin zelfstandigen werken. Vergeleken met de respondenten via PZO en social Media, hebben Myler Research panelleden, niet onverwacht, meer opdrachten in de sectoren bank/financiën en de zakelijke dienstverlening. PZO leden hebben iets vaker opdrachten in de sectoren coaching, onderwijs en onderzoek/ontwikkeling. Zelfstandig professionals die hebben gereageerd via social media hebben iets vaker opdrachten in de sectoren landschap/bosbouw en anders. Verder waren er geen significante verschillen tussen de drie verschillende bronnen van deelnemende zelfstandig professionals. In 2012 zijn, net als in 2011 het geval was, de meeste opdrachten te vinden in de sectoren bank/financiën, overheid/non-profit en de zakelijke dienstverlening Aantal opdrachtgevers De afgelopen jaren steeg het aantal zelfstandigen met minder dan 3 opdrachtgevers per jaar tot 54.4% in In 2012 is dit gedaald naar 38.2%. Dit is voornamelijk het gevolg van een daling van het percentage zelfstandigen met slechts één opdrachtgever van 30.4% in 2011 naar 13.6% in Het aantal zelfstandigen met meer dan vijf opdrachtgevers steeg sterk, van 9.6% in 2011 naar 33.8% in Een hoger aantal opdrachtgevers in een jaar lijkt erop te duiden dat er meer kortdurende opdrachten zullen zijn waren in Naar de duur van opdrachten is echter niet gevraagd. Deze vraag zal in de volgende monitors worden toegevoegd Tijd tussen twee opdrachten In 2012 was de periode tussen twee opdrachten even lang als in 2011 en iets korter dan de jaren ervoor. 60.4% van de zelfstandigen heeft nu minder dan een week tussen de opdrachten, vergeleken met 42.9% in 2010 ervoor. Gemiddeld zat er bij zelfstandigen in weken tussen de opdrachten. Als men de zelfstandigen die 0 weken tussen opdrachten hadden niet meerekent, stijgt dit gemiddelde naar 9 weken. Gevraagd is naar het percentage zelfstandigen dat onvrijwillig (vakantie, sabbatical, etc. niet meegerekend) geen opdrachten had en hoe lang deze periode dan duurde. In 2012 had 34.7% van de zelfstandigen onvrijwillig minimaal 1 maand geen opdracht. Hierin verschilden zelfstandigen niet met het jaar ervoor, 39.7%. Voor 2013 verwacht een significant hoger percentage echter minimaal 1 maand onvrijwillig geen opdracht te hebben, 48,2%. Het aantal maanden dat zelfstandigen die onvrijwillig geen opdracht hebben, geen opdracht hebben, schommelt stabiel rond de 4 maanden Uren werkzaam per week Het aantal uren dat zelfstandig professionals per week werken, zowel facturabel als niet-facturabel, is tussen 2010 en 2012 en met betrekking tot de verwachting voor 2013 stabiel. Gemiddeld werken zelfstandig professionals 44 uur per week, waarvan 14 uur niet-facturabel is. Ook het percentage zelfstandigen dat minder dan 35 uur per week werkt is sinds 2011 stabiel rond de 20% Hoe komen zelfstandigen z aan opdrachten Zelfstandigen komen al jaren voornamelijk aan hun opdrachten via (oud-)opdrachtgevers. In 2012 was 25.32% van de opdrachten direct afkomstig van (oud-)opdrachtgevers. Een netwerk van zelfstandigen volgt op de tweede plaats met 16.96% en andere zelfstandigen op de derde plaats met 15.32% van de opdrachten. Het voornaamste verschil met voorgaande jaren is dat klassieke bemiddelingsbureaus een minder grote bron zijn voor opdrachten, van +/- 26% in 2009 tot en met 2012 naar 14.68% begin

11 3.4.6 Tijd zonder opdrachten waarna zelfstandigen in financiële problemen raken Zelfstandigen komen gemiddeld in de financiële problemen na maanden zonder opdracht(en). Dit is een langere periode dan begin 2012 sprake van was, maanden. Hierbij worden zelfstandigen die nooit in de financiële problemen raken niet meegerekend. Het aantal zelfstandigen dat zegt nooit in de financiële problemen te raken, omdat de partner bijvoorbeeld ook genoeg inkomen heeft, is ook gestegen naar 11.8%, ten opzichte van 8.5% begin In 2012 is de periode die zelfstandig professionals zonder opdracht kunnen overbruggen gestegen. Desalniettemin is één op de vier zelfstandig professionals in de problemen na 4 maanden en de helft na 10 maanden. 4.1% van de zelfstandig professionals is direct in financiële problemen zonder opdracht(en). 3.5 Huidige (economische) situatie Huidige situatie De huidige situatie, begin 2013, van zelfstandigen is: Ik heb een opdracht (of meerdere) (82.6%) Ik heb op het moment geen opdracht (17.4%) Hierin verschillen zelfstandigen niet met begin Zelfstandigen die geen opdracht hebben, hebben gemiddeld 5 maanden geen opdracht. Dit is ook even hoog als in januari De redenen waarom zelfstandigen geen opdracht(en) hebben zijn als volgt: Geen geschikte opdracht gevonden (78.2%) Ziekte (1.8%) Vakantie (18.2%) Sabbatical (5.5%) Andere redenen, onvrijwillig (10.9%) Andere redenen, vrijwillig (10.9%) Het voornaamste verschil met het jaar ervoor is het hogere percentage zelfstandigen dat vakantie heeft opgegeven als reden. Dit is waarschijnlijk een timing-effect. De vragenlijst werd in 2013 begin februari verstuurd en in 2012 begin januari wanneer men net de feestdagen achter de rug heeft Invloed van de malaise op o de financiële markten Zelfstandigen merken nog steeds een invloed van de malaise op de financiële markten op hun werk(zaamheden). In de zomer van 2011 was dit nog 60%, in januari % en begin 2013 merkt 70.6 % van de zelfstandigen een invloed van de malaise op de financiële markten op hun werk(zaamheden) Negatieve invloed De meest voorkomende effecten die men voelt zijn: Mijn uurtarief staat onder druk (40.29%) Ik heb minder opdrachten (31.2%) Ik werk minder uren (14.5%) Het eerste punt, dat het uurtarief onder druk staat, is ook te herkennen aan de cijfers m.b.t. het verwachtte uurtarief voor 2013 die significant lager is wanneer gecorrigeerd wordt voor inflatie. 11

12 Het tweede punt strookt ook met het relatief hoge percentage zelfstandigen dat minimaal één maand onvrijwillig geen opdrachten verwacht dit jaar (48.2%). Het derde punt wordt niet ondersteund door de cijfers m.b.t. het aantal uren dat zelfstandigen gemiddeld per week werken. Naast een aantal vaste categorieën konden de respondenten ook een open vraag beantwoorden m.b.t. andere zaken waaraan men een negatieve invloed van de malaise op de financiële markten merkt. Hieruit kwamen de onderstaande antwoordcategorieën naar voren: Niet per se minder opdrachten maar wel meer moeite bij het werven van de opdrachten Meer (ervaren) tijdsdruk tijdens een opdracht Ik merk het aan de opdrachtgever(s) (ander beleid en angstgedrag ) Je moet (nog) meer toegevoegde waarde leveren / creatiever zijn Er heerst een negatiever/ander sentiment Klanten betalen later Financieel: o o o o o Overuren worden als normale uren betaald Er wordt geen enkele financiering meer gegeven Pensioenopbouw gaat moeizamer BTW verandering in de zorg Ik ervaar grote druk om als eenverdiener mijn gezin draaiende te houden Positieve invloed De ervaren invloed van de malaise op de financiële markten is niet alleen negatief. 21% van de zelfstandig professionals merkt ook een positieve invloed. Vooral de eerste twee gevolgen zijn heel vaak genoemd: Mijn expertise is nodig Nieuwe kansen (voor creatieve mensen) Scheiding kaf/koren Bezinningsmoment Administratie en financiën beter op orde Door de crisis zijn opdrachtgevers juist terughoudender met inhuur vast personeel Minder concurrentie Je moet altijd positief blijven 3.6 Tevredenheid Door de aanhoudende malaise op de financiële markten zijn zelfstandigen significant minder positief over de toekomst. Toch zijn zelfstandigen niet uitgesproken negatief, er is eerder sprake van een matiging. Waar vorig jaar nog 52.2% van de zelfstandigen (heel) positief was over de toekomst, is nu 38.8% van de zelfstandig professionals (heel) positief over de toekomst. 41.3% is nu neutraal (zomer 2012: 33.0%) en 19.9% is (heel) negatief (zomer 2012: 14.8%). Deze matiging in positiviteit is ook te herkennen in de mate waarin zelfstandig professionals (on)zeker zijn over de toekomst. Was in de zomer van 2012 nog 23.1% van de zelfstandigen (heel) onzeker over de toekomst, nu is 32.9% van de zelfstandigen (heel) onzeker over de toekomst, 39.9% neutraal (zomer 2012: 42.9%) en 27.3% (heel) zeker over de toekomst (zomer 2012: 33.1%). De mate waarin zelfstandigen het (on)eens zijn met Ik neem momenteel, ongeacht mijn voorkeur, iedere opdracht aan is echter onveranderd over de jaren. Ongeveer 20% is het hier mee eens, ongeveer 18% is hierover neutraal en 62% is het hier niet mee eens. 12

13 Ook met betrekking tot de stelling Ik ben tevreden als zelfstandige en wil nooit meer in loondienst is de mening, ondanks de getemperde toekomstvisie, onveranderd. 71.1% zegt nooit meer in loondienst te willen gaan en zelfstandigen geven hun tevredenheid met het zelfstandig al jaren een 8+ als rapportcijfer. Dit jaar een Lezers die de getallen wat aandachtiger willen bekijken, kunnen hierover meer lezen in bijlage 2: resultaten. 13

14 4. Bijlage 1: Methode To be sure, mathematics can be extended to any branch of knowledge, including economics, provided the concepts are so clearly defined as to permit accurate symbolic representation. That is only another way of saying that in some branches of discourse it is desirable to know what you are talking about. - James R. Newman (1956) 4.1 Respondenten Alle leden van Myler ZZP Research zijn in februari per uitgenodigd om mee te doen aan de ZZP Monitor Via een link in de uitnodiging kon men meedoen aan het online onderzoek. Er is tweemaal een herinnering gestuurd aan de panelleden die (nog) niet hadden gereageerd. Ook is een uitnodiging om mee te doen aan de ZZP Monitor 2013 in februari twee keer in de digitale nieuwsbrief van PZO (Platform Zelfstandige Ondernemers: ) geplaatst. Daarnaast is een uitnodiging om deel te nemen aan de ZZP Monitor 2013 in februari meermaals via sociale media (LinkedIn, Facebook en Twitter) verstuurd. Zelfstandigen betreffen in dit onderzoek voornamelijk Zelfstandig Ondernemers en Zelfstandige Professionals en andere voornamelijk hoogopgeleide zelfstandige kenniswerkers. 4.2 Materiaal De oorspronkelijke vragenlijst voor de ZZP Monitor is in 2009 samengesteld. Vanaf 2011 is de vragenlijst licht aangepast om een paar hiaten te vullen. Grote wijzigingen zijn niet doorgevoerd in verband met het lang lopende karakter van de Monitor en de noodzaak de vragenlijsten over de jaren vergelijkbaar te houden. Vragen die vanaf 2011 precies gesteld zijn (in plaats van antwoordcategorieën te bieden), zijn ter vergelijking met de resultaten van de voorgaande Monitors omgerekend naar de categorieën waaruit men toen kon kiezen. Voor de vergelijking tussen data vanaf 2011 en later zijn de precieze getallen gebruikt. 4.3 Uitvoering Het onderzoek ZZP Monitor 2013 bestond uit een vragenlijst die online ingevuld kon worden. 4.4 Analyse De ZZP Monitor is niet elke keer ingevuld door precies dezelfde mensen, hierdoor is er geen sprake van een vorm van repeated measures design. Om de verschillen tussen de resultaten van de ZZP Monitors van 2009, 2010, 2011 en 2012 te meten, een tussen-groepen-research-design is gebruik gemaakt van ANOVA (Analysis of Variance). Significante verschillen zijn nader onderzocht aan de hand van post hoc-toetsen i.v.m. het exploratieve karakter van het onderzoek. Niet alleen het verschil tussen de jaren 2009 tot en met 2012 is onderzocht. Een aantal demografische gegevens zoals geslacht, leeftijd, opleiding en burgerlijke staat zijn variabelen waarop ook verschillen zijn onderzocht. Bijvoorbeeld het verschil in jaaromzet tussen mannen en vrouwen. Een aantal vragen is over de jaren heen gesteld. Andere vragen zijn later toegevoegd, bijvoorbeeld Hoe tevreden ben jij als zelfstandige? Waar mogelijk zijn de resultaten met voorgaande jaren vergeleken. 14

15 In verband met het schaden van de assumpties van normaalverdeeldheid (zelfs na correctie) is het verschil tussen de jaren van een aantal variabelen met een niet-parametrische test getoetst, de chi-kwadraadtoets. Ook de dichotome variabelen, zoals vragen waarop men alleen met ja of nee kon antwoorden, zijn getoetst met een chi-kwadraadtoets. Een aantal vragen, zoals naar het aantal opdrachtgevers en de tijd tussen opdrachten, is niet nader statistisch onderzocht omdat de vraagstelling, naar aanleiding van feedback, naar deze onderwerpen over de jaren is veranderd om inhoudelijk meer inzicht hierin te krijgen. Van bijvoorbeeld open vraag naar gesloten, tekst naar numeriek en/of meerdere opties mogelijk naar specifieke selecties. Daardoor zijn de resultaten van de verschillende jaren echter niet statistisch met elkaar te vergelijken. De resultaten worden wel weergegeven van de verschillende jaren omdat zij wel een inzicht geven, deze moeten alleen wel voorzichtig geïnterpreteerd worden per jaar. Er waren 328 respondenten voor de ZZP Monitor 2013 waarvan 270 deelnemers de vragenlijst volledig hebben beantwoord. Bij een betrouwbaarheidsniveau van 95% is het betrouwbaarheidsinterval van de resultaten van de vragenlijst respectievelijk 5.41% tot 5.96%. Rekening houdend met een doelgroep van zelfstandigen, waarvan zonder personeel (Flexbarometer, 2013). Dit is 1% tot 1,5% accurater dan de vorige monitor, ZZP Monitor 2012: zomereditie (De Jager, 2012). In sommige tabellen zijn met groen de hoogste waarden aangegeven en/of met rood de laagste waarden. Dit om deze tabellen eenvoudig leesbaar te maken. Deze kleuren dienen alleen als visueel hulpmiddel. 15

16 5. Bijlage 2: Resultaten 5.1 Demografie Geslacht Figuur 1. Geslacht van de zelfstandigen van de zzp monitors 2009 t/m 2013 Waar eerder sprake leek van een kleine trend waarbij het aantal mannen vergeleken met het aantal vrouwen licht toenam, lijkt het er nu op dat de verschillende metingen schommelingen zijn rond een gemiddelde met een verhouding van ongeveer 71% mannelijke zelfstandigen versus 29% vrouwelijke zelfstandigen (Tabel 1 en Figuur 1). Er is geen significant verschil tussen het aantal mannen en vrouwen tussen de verschillende monitors, χ2(4) = 5.37, p >.05. Dit bleek eerder al in de ZZP monitor zomereditie 2012 (De Jager, 2012). 16

17 Tabel 1. Geslacht van de zelfstandigen van de ZZP monitors 2009 t/m 2013 Geslacht Man Vrouw % 31.1% % 29.4% % 27.2% % 23.9% % 33.2% Met betrekking tot de ZZP Monitor 2013 is er wel een significant verschil met betrekking tot de verhouding mannen en vrouwen tussen de drie bronnen van deelnemende zelfstandigen, χ2(2) = 12.84, p <.01. Hiermee wordt rekening gehouden bij de verdere analyses met betrekking tot de resultaten uit de ZZP Monitor 2013 (Tabel 2). Tabel 2. Verhouding mannen en vrouwen van de drie bronnen van deelnemende zelfstandigen Bron 2013 Man (%) Vrouw (%) Myler PZO Social Media

18 5.1.2 Leeftijd Figuur 2. De leeftijd van zelfstandigen professionals uitgesplitst in categorieën van 2009 tot zomer 2013 In Tabel 3 en Figuur 2, de uitsplitsing van de leeftijd per categorie van 2009 tot en met Er zijn iets meer zelfstandigen die ouder zijn dan 45 jaar en iets minder zelfstandigen jonger dan 45 jaar. Dit verschil in leeftijd tussen de verschillende ZZP Monitors is significant, F (1,1951) = 17.55, p <.001. Tabel 3. Leeftijd van de zelfstandigen van de zzp monitors 2009 t/m 2013 Leeftijd < 25 jaar jaar jaar jaar >55 jaar Gemiddeld % 14.7% 46.3% 29.0% 9.6% % 10.9% 42.9% 34.0% 10.8% % 8.4% 39.3% 39.9% 12.1% % 4.3% 38.9% 39.5% 17.3% % 4.1% 31.2% 45.0% 19.7%

19 Tussen de drie bronnen van deelnemende zelfstandigen is geen significant verschil met betrekking tot de gemiddelde leeftijd (Tabel 4), F (1,266) = 2.22, p >.05. Tabel 4. Gemiddelde leeftijd van deelnemende zelfstandigen per bron Bron Gemiddelde leeftijd (jaren) Standaard deviatie Myler PZO Social Media Totaal Leeftijd uitgesplitst in geslacht In 2013 is er weer een significant verschil op leeftijd voor geslacht, F(1,267) = 6.19, p <.05. Mannelijke zelfstandigen waren begin 2013 gemiddeld (+/- 8.06) jaar oud. Vrouwelijke zelfstandigen waren begin 2013 gemiddeld (+/- 6.99) jaar oud Opleiding De zelfstandig professionals zijn voornamelijk HBO- of hoger opgeleid. Het opleidingsniveau van de zelfstandigen is tussen 2009 en 2013 significant veranderd, F(4, 1986) = 6.87, p <.001. In 2012 en 2013 zijn er iets meer zelfstandigen met PostHBO en Postdoctorale opleidingen dan in de jaren ervoor. Of dit het gevolg is van extra bijscholing of doordat er meer zelfstandigen zonder dergelijke opleidingen niet meer werkzaam zijn als zelfstandigen zou nader onderzocht moeten worden. Tabel 5. Hoogst genoten opleidingsniveau van de zelfstandigen van 2009 tot en met 2013 Opleiding MAVO MBO HAVO VWO HBO PostHBO WO Postdoc. PHD. Anders % 9.1% 0.2% 0.2% 54.9% 1.9% 33.4% 0.2% 0.1% % 8.7% 0.5% 0.1% 54.7% 0.1% 34.4% 1.5% 0.0% % 7.1% 0.8% 0.0% 55.5% 1.1% 34.8% 0.6% 0.1% % 6.4% 0.0% 1.9% 36.9% 19.7% 24.1% 10.2% 0.6% % 5.4% 2.2% 0.9% 30.3% 15.8% 34.7% 7.9% 0.6% 1.3% Er is geen verschil in het opleidingsniveau tussen de drie bronnen van deelnemende zelfstandigen, F(2,310) = 1.30, p >.05 Wel is er een verschil in opleidingsniveau tussen vrouwelijke en mannelijke zelfstandig professionals, F(1,266) = 5.76, p <.05. Gemiddeld zijn vrouwelijke zelfstandig professionals iets hoger opgeleid. Tabel 6. Opleidingsniveau van mannelijke en vrouwelijke zelfstandig professionals 2013 Opleiding MAVO MBO HAVO VWO HBO PostHBO WO Postdoc. PHD. Anders Man 1.1% 6.6% 1.1% 1.7% 34.8% 13.3% 33.1% 6.1% 0.6% 1.7% Vrouw 0.0% 1.1% 4.4% 0.0% 23.3% 22.2% 38.9% 8.9% 1.1% 0.0% 19

20 5.1.4 Burgerlijke staat Figuur 3. Burgerlijke staat van de zelfstandigen van de ZZP monitors 2009 t/m 2013 Het grootste gedeelte van de zelfstandig professionals heeft een partner (met kind(eren)); Figuur 3 en Tabel 7). Dit is tussen 2009 en 2013 niet significant veranderd, χ2(12) = 10.81, p >.05. Tabel 7. Burgerlijke staat van de zelfstandigen. Burgerlijke staat Alleenstaand zonder Alleenstaand met Partner zonder Partner met kind(eren) kind(eren) kind(eren) kind(eren) % 4.2% 25.5% 59.8% % 3.9% 24.7% 59.5% % 3.1% 25.8% 63.2% % 1.9% 21.0% 67.3% % 3.7% 22.7% 60.4% 20

21 Kinderen wonen meestal nog thuis. Van de zelfstandigen met kinderen, heeft 61.3% alleen thuiswonende kinderen en bij 22.1% zijn alle kinderen uit huis. Bij 16.7% is er sprake van zowel thuiswonende kinderen en zijn er kinderen uit huis. Gemiddeld wonen er bij zelfstandigen met kinderen, nog 2 (1.94) kinderen thuis (minimaal 1, maximaal 5) en is de gemiddelde leeftijd van het jongste nog thuiswonende kind jaar (minimaal 0 jaar en maximaal 30 jaar). Met betrekking tot de ZZP Monitor 2013 is er wel een verschil tussen de zelfstandigen van de drie verschillende bronnen en de burgerlijke staat, F(1,269) = 3.89, p =.05. Zelfstandigen die via social media hebben geparticipeerd zijn iets vaker alleenstaand dan de zelfstandigen die direct via Myler of PZO hebben geparticipeerd. Daarnaast hebben de leden van Myler iets vaker een partner en kinderen (Figuur 4). Figuur 4. Burgerlijke staat van de zelfstandigen (Monitor 2013) per bron Hoofdkostwinner Van de onderzochte zelfstandigen heeft 16.0% geen partner. Van de zelfstandigen die wel een partner hebben, heeft 81.6% van de partners ook een inkomen. Meestal is de zelfstandig professional ook zelf de kostwinner van het huishouden (68.9%). Er is een significant verschil in de mate waarin dit het geval is tussen de 3 verschillende benaderde groepen zelfstandigen, χ2(4) = 15.76, p <.01 (Tabel 8). 21

22 Tabel 8. Zelfstandige als hoofdkostwinner uitgesplitst per deelnemersbron Bron Ja Zelfde als partner Nee Gemiddeld 68.9% 20.8% 10.4% Myler 77.2% 14.4% 8.4% PZO 56.6% 29.5% 14.0% Social Media 77.3% 18.2% 4.5% Wanneer gecorrigeerd wordt voor het eerder gevonden verschil in de verhouding mannen en vrouwen tussen de verschillende bronnen (pagina 22), blijkt er geen significant verschil meer te zijn voor de mate waarin zelfstandig professionals hoofdkostwinner zijn per bron deelnemers. De achterliggende reden blijkt het geslacht te zijn van de respondenten. Zoals blijkt uit Tabel 9 hieronder is bij zelfstandigen de man vaker kostwinner dan de vrouw. Tabel 9. Mate waarin mannelijke en vrouwelijke zelfstandigen kostwinner zijn in 2013 Hoofdkostwinner Man Vrouw Ja 83.9% 42.2% Evenveel als partner 12.7% 33.3% Nee 3.3% 24.4% Ervaring als zelfstandig professional De deelnemende zelfstandig professionals zijn gemiddeld 7.55 jaar werkzaam als zelfstandig professional of ondernemer, minimaal 0 jaar werkzaam en maximaal 30 jaar werkzaam als zelfstandige. Van de zelfstandigen is 3.8% starter (0 jaar werkzaam als zelftandige). Deelnemers die via social media op de uitnodiging hebben gereageerd, zijn iets minder lang werkzaam als zelfstandige, 4.31 jaar. 95.1% van de zelfstandigen werkt fulltime als zelfstandige, 4.9% werkt parttime als zelfstandige Verhouding parttime: gemiddeld 39.09% als zelfstandige en 60.91% in loondienst, geen werk of arbeidsongeschikt. 95.7% van de zelfstandigen heeft geen personeel in dienst, 4.3% heeft wel personeel in dienst. Van de zelfstandig professionals verkoopt 0.9 % voornamelijk producten, 84.2% verkoopt voornamelijk kennis en 14.9% verkoopt beide, soms het een en soms het ander. ZZP er is een van de overkoepelende termen voor zelfstandigen maar er zijn meer benamingen. In tabel 10 staat een aantal benamingen en de mate waarin (deelnemende) zelfstandigen een bepaalde benaming de beste beschrijving voor zichzelf vinden met betrekking tot hun werkzaamheden. 22

23 Tabel 10. Benamingen voor het eigen zelfstandigschap Benaming % voorkeur 2013 Zelfstandig professional 43.5 ZZP er 24.2 Zelfstandig ondernemer 13.4 DGA 6.5 Is mij om het even 6.2 Freelancer 5.3 Anders 0.6 MKB er Culturele achtergrond van zelfstandigen De zelfstandig professionals zijn voornamelijk Nederlands, evenals hun ouders. Een zeer kleine groep heeft Indonesische ouders (3,9% van de vaders en 3,4% van de moeders), andere nationaliteiten komen nog minder vaak voor. Tabel 11. Land van herkomst van zelfstandig professionals en hun ouders. Zelf % Vader % Moeder % Afghanistan 0,4 Afghanistan 0,4 Afghanistan 0,4 België 0,7 België 0,4 België 1,1 Denemarken 0,4 Denemarken 0,4 Denemarken 0,4 - - Frankrijk 0,4 Finland 0,4 India 0,4 India 0,4 - - Indonesië 0,7 Indonesië 3,9 Indonesië 3,4 Liberia 0, Libië 0,4 - - Libië 0,4 Nederland 94,8 Nederland 90,7 Nederland 91,6 Nederlandse Antillen 0,4 Nederlandse Antillen 0, Oostenrijk 0,4 - - Rusland 0,4 Rusland 0,4 Rusland 0,4 Suriname 1,1 Suriname 1,2 Suriname 1,5 - - Tsjechië 0, Verenigd Koninkrijk 0,4 - - Verenigd Koninkrijk 0,4 - - Voor het eerst is gevraagd naar de religieuze of levensovertuiging van zelfstandig professionals. 45.4% van de zelfstandigen vond deze vraag niet van toepassing en 6,3% wilde liever geen antwoord geven op de vraag (Tabel 12). 23

24 Tabel 12. Religieuze of levensovertuiging van zelfstandig professionals Religieuze /levensovertuiging % van zelstandigen 2013 NVT 45,4 Katholiek 12,2 Protestant 11,8 Atheïst 9,6 Wil ik niet zeggen 6,3 Humanist 5,2 Agnosticus 2,6 Boeddhist 0,7 Joods 0,7 Moslim 0,4 Anders 5,2 a a Multiculturist, naturalist, heiden, Baha i, een combinatie van bovenstaande, christen in het algemeen, geen. 5.2 Werk-Privé Balans De resultaten van de vragen met betrekking tot de werk-privé balans en de mate van autonomie en flexibiliteit die zelfstandigen ervaren worden onderzocht door Dr. Pascale Peters van Radboud Universiteit Nijmegen. Zij zal de resultaten uit de ZZP Monitor 2013 enerzijds nader onderzoeken en anderzijds vergelijken met andere literatuur over dit onderwerpen. Zodra dat onderzoek is afgerond, worden deelnemers van de ZZP Monitor 2013 hiervan ook op de hoogte gesteld. Een kleine tip van de sluier kan alvast gelicht worden: Zelfstandigen geven de eigen werk-privé balans gemiddeld een rapportcijfer van 7.4 (+/- 1.45). Het laagste cijfer was een 3 en het hoogste cijfer was een Omzet Jaaromzet, uurtarief en Netto maandinkomen Begin 2012 en in juli 2012 werd zelfstandigen gevraagd welke omzet zij over 2012 verwachtten te halen en welk netto maandinkomen en uurtarief. Uit tabel 13 hieronder blijkt dat de verwachting van januari het meest accuraat was m.b.t. de jaaromzet. De verwachting voor het netto maandinkomen was in juli accurater: Tabel 13. De jaaromzet voor 2012 die zelfstandigen in januari en juli verwachtten te behalen vergeleken met de daadwerkelijk behaalde jaaromzet over 2012, netto maandinkomen en uurtarief. Jaar Jaaromzet 12 Netto maandinkomen 12 Uurtarief verwacht ,83 85, (Juli) verwacht daadwerkelijk Alleen zelfstandigen MET omzet zijn hierin meegerekend, reacties met 0 zijn niet meegerekend. 2 Er is geen inflatiecorrectie toegepast op deze gegevens 12 24

25 Deze daadwerkelijk behaalde jaaromzet is hieronder vergeleken met 2010 en 2011 en met de verwachting voor 2013: Tabel 14. Jaaromzet, Netto maandinkomen en uurtarief gemiddelden van 2010 tot en met Jaar Jaaromzet 12 Netto maandinkomen 12 Uurtarief (verwacht) Gemiddeld over de jaren Alleen zelfstandigen MET omzet zijn hierin meegerekend, reacties met 0 zijn niet meegerekend. 2 Er is geen inflatiecorrectie toegepast op deze gegevens 12 Er is geen significant verschil tussen de jaaromzet over de jaren 2010 tot en met 2013, F(3,706) = 0.83, p >.05. Ook niet voor het netto maandinkomen, F(3,570) = 1.08, p >.05 en ook niet voor het uurtarief, F(3,730) = 0.31, p >.05. Al lijken zelfstandigen minder positief over 2013 gezien de resultaten. De jaaromzet, het netto maandinkomen en het uurtarief verschilden ook niet significant tussen de leden van Myler, PZO en de zelfstandigen die hebben geparticipeerd via de social media (p >.05). 5.1% van de respondenten gaf een omzet van 0,- op als jaaromzet. Dit betreft starters, zelfstandigen die een sabbatical hebben opgenomen, zelfstandigen die in 2012 geen opdracht hebben gehad en zelfstandigen die ziek of arbeidsongeschikt waren in Gemiddeld zijn de jaaromzet, het netto maandinkomen en het uurtarief tussen 2010 en 2012 (en de verwachting voor 2013) ongeveer gelijk gebleven. De gegevens uit tabel 14 zijn echter niet gecorrigeerd voor inflatie. Wanneer hier wel rekening mee gehouden wordt met 2010 als ijkjaar, ontstaat het volgende beeld (Tabel 15): Tabel 15. Financiële cijfers uit Tabel 14 gecorrigeerd voor inflatie, ijkjaar 2010 Jaar Inflatie 1 (cumulatief) Jaaromzet Netto maandinkomen Uurtarief 2010 Nvt ,81 84, % (1.97%) % (4.42%) (verwacht) 3.00% (7.28%) Bron: HomeFinance.nl, zij maken gebruik van de bronnen CBS, OECD en Eurostat. Over dat jaar vergeleken met het jaar ervoor. % inflatie voor 2010 is wat wordt weergegeven bij op de website bij Gecorrigeerd voor inflatie met als ijkjaar 2010, de negatieve verwachting voor 2013 duidelijker te zien. Het verschil in jaaromzet is niet significant, F(3,706) = 1.30, p >.05. Daarentegen valt met betrekking tot het verschil in Netto maandinkomen te spreken over een negatieve trend, F(3,570) = 2.41, p <.10 en is het de daling met betrekking tot het uurtarief significant, F(3,730) = 2.73, p <.05 25

26 5.3.2 Konden zelfstandigen rondkomen van hun uren Tabel 16. Konden zelfstandigen rondkomen van facturabele uren van 2009 tot en met 2012 en verwachting voor 2013? Kon zelfstandige rondkomen? Ja Ja omdat partner ook Nee Wil ik niet zeggen inkomen had In % % - In % % - In % 11.2% 12.2% 3.7% In % 12.2% 13.8% 2.0% In 2013 (verwachting) 68.9% 15.6% 13.2% 2.3% Als reactie op feedback van respondenten in 2010 waarbij werd aangegeven dat de één de vraag las als puur op hem/haar zelf van toepassing en een ander op de gezinssituatie, is deze vraag iets uitgebreid met een de antwoordmogelijkheid Ja omdat partner ook inkomen had (Tabel 16). De mate waarin zelfstandigen kunnen rondkomen van hun facturabele uren was in 2012 even hoog als in Voor 2013 verwachten zelfstandigen iets afhankelijker te zijn van hun partner om rond te komen, vergeleken met Andere inkomsten In 2012 had een groter percentage van de zelfstandigen andere inkomsten dan de jaren ervoor, 24.4% had in 2012 andere inkomsten. Dit verschil met de jaren ervoor is significant, χ2(3)=13.46, p <.01. Tabel 17. Mate waarin zelfstandigen andere inkomsten hebben van 2009 tot en met Andere inkomsten Ja Nee In % 81.8% In % 82.3% In % 86.9% In % 76.6% Van de zelfstandigen met andere inkomsten, tellen deze andere inkomsten gemiddeld voor 30.95% van het de totale inkomsten. Vanaf juli 2012 is gevraagd waar deze andere inkomsten uit bestaan (Tabel 18): Tabel 18. Waaruit bestaan andere inkomsten van zelfstandigen voornamelijk in 2012? Uitkering Loondienst Direct opvraagbaar Vermogen Anders In 2012 (meting juli) 16.5% 14.7% 31.3% 37.5% In 2013 (over ( 2012) 10.8% 20.4% 36.4% 32.4% Uit Tabel 18 blijkt dat een kleiner aantal zelfstandigen ook inkomsten heeft uit een uitkering en andere bronnen en meer zelfstandigen hebben inkomsten uit loondienst en direct opvraagbaar vermogen vergeleken met de zomer van De andere bronnen betreffen hier, AOW, pre-/deelpensioen, inkomen uit andere B.V. s, licenties, honoraria en vergoedingen voor commissiewerk. 26

27 5.4 Opdrachten Bedrijfssector In welke bedrijfssector zelfstandigen vooral werkzaam waren staat hieronder in Tabel 19: Tabel 19. De mate waarin zelfstandigen opdrachten hadden per bedrijfssector van 2009 tot 2012 Vakgebied 2009 (%) 2010 (%) 2011 (%) 2012 juli (%) 2012 (%) Bank, financiën Bouw Chemie Coaching ,65 Communicatie ,24 Consultancy ,88 Diensten ,04 Distributie ,22 Energie, Milieu ,54 Engineering ,14 Farmacie ,48 Gezondheidszorg ,25 Horeca ,70 Hout ,11 HR ,43 Industrie, Textiel ,51 IT, Telecom Juridische sector ,03 Klein, Groothandel ,92 Landschap, Bosbouw ,48 Logistiek ,40 Management Consultancy ,04 Marketing ,54 Materialen, kunststoffen ,48 Media, Entertainment ,95 Metaalnijverheid ,92 Onderwijs ,93 Onderzoek, Ontwikkeling ,29 Overheid, Non-profit ,26 Publieke diensten ,76 Socio-Cultureel ,59 Toerisme ,48 Transport ,51 Voeding, Agro-industrie ,92 Zakelijke dienstverl ,31 Anders ,21 Totaal 100% 100% 100% 100% 100% Sinds de ZZP Monitor 2011 is een groot aantal sectoren toegevoegd om de specificiteit te verhogen. Consultancy stond er bijvoorbeeld als antwoordoptie voorheen niet in. Dat er voor die jaren wel een score is komt doordat er een open antwoordmogelijkheid was. In 2012 is er naar aanleiding van reacties op de verschillende onderzoeken wederom een aantal bedrijfssectoren toegevoegd waarin zelfstandigen opdrachten hebben uitgevoerd. Door deze toevoegingen zijn de gegevens voor 2011 en 2012 wel specifieker geworden maar niet statistisch vergelijkbaar met de voorgaande jaren. Wel geeft het een beeld van de huidige bedrijfssectoren waar hoog opgeleide zelfstandigen voornamelijk in actief zijn. 27

28 5.4.2 Aantal opdrachtgevers Tabel 20. Aantal opdrachtgevers (%) van de zelfstandigen per jaar van 2009 t/m 2012 Jaartal > 5 In % 18.9% 22.9% 13.1% 7.0% 18.9% In % 23.1% 27.3% 10.7% 6.2% 14.3% In % 24.0% 20.0% 11.2% 4.8% 9.6% In 2012 zomer 13.2% 22.0% 23.6% 13.2% 4.4% 23.6% (verwachting) In % 24.6% 16.9% 8.5% 2.6% 33.8% Van de zelfstandigen geeft 2.5% aan 0 opdrachtgevers te hebben gehad in Het aantal zelfstandigen met minder dan 3 opdrachtgevers was in 2011 nog 54.4%. In 2012 is dit gedaald naar 38.20%. Vooral het aantal zelfstandigen met meer dan 5 opdrachtgevers is sterk gestegen, naar 33.8%. Dit effect bleek al in juli 2012 (De Jager, 2012) maar is uiteindelijk nog sterker zichtbaar dan het in juli al was (Tabel 20). Uit de ZZP Monitor 2012 zomereditie: Het aantal zelfstandigen met slechts 1 opdrachtgever daalt aanzienlijk, van 30.4% naar 13.2%, en het aantal zelfstandigen met meer dan 5 opdrachtgevers stijgt ook aanzienlijk, van 9.6% naar 23.6%. Het gevonden verschil zou ook het gevolg kunnen zijn van een verandering in de manier waarop men deze vraag kon beantwoorden. Voorheen was deze vraag te beantwoorden in zowel tekst als cijfers, deze keer was de vraag slechts met cijfers te beantwoorden om de foutmarge te verkleinen. Maar gezien het feit dat het hetzelfde patroon weergeeft als in de zomer van 2012 al werd gemeten is de manier om de vraag te beantwoorden waarschijnlijk niet van grote invloed geweest. Een hoger aantal opdrachtgevers in een jaar lijkt erop te duiden dat er meer kortdurende opdrachten zijn in Dit zou nader onderzocht moeten worden. In de volgende monitor zal ook gevraagd worden naar de gemiddelde duur van opdrachten. 28

29 5.4.3 Tijd tussen de opdrachten en maanden onvrijwillig geen opdracht(en) Aantal weken tussen de opdrachten Tabel 21. Aantal weken tussen de opdrachten van zelfstandigen in 2009 t/m 2012 Hoe lang <1 week 1-2 weken 3-4 weken 4-8 weken >8 weken Gemiddeld (excl. 0 weken) In % 34.3% 9.3% 13.1% 10.0% - In % 13.0% 12.7% 9.4% 22.1% - In % 6.9% 10.0% 8.5% 17.7% 4.98 (11.55) In 2012 (juli) 62.2% 5.9% 10.3% 9.2% 12.4% 4.36 (10.08) In % 12.2% 11.5% 6.1% 9.7% 3.63 (9.17) Gemiddeld zat er 3.63 weken tussen de opdrachten bij zelfstandigen in Dit is iets minder dan in 2011, 4.98 weken. Als men de zelfstandigen die 0 weken tussen opdrachten hadden niet meerekent, stijgt dit gemiddelde naar 9.17 weken in 2012 (Tabel 21). De tijd tussen verschillende opdrachten lijkt iets korter te worden maar deze daling is niet significant, F (1, 406) = 1.78, p >.05. In 2012 had 60.4% van de zelfstandigen aansluitende opdrachten (0 weken tussen de opdrachten). Hierbij werd specifiek gevraagd om van te voren geplande vakanties, sabbaticals etc. tussen opdrachten buiten beschouwing te laten. Tabel 22. Mate waarin zelfstandigen onvrijwillig geen opdrachten hadden (vakantie, sabbatical etc. niet meegerekend) in 2010, 2011, 2012 en verwachting voor 2013 Ja (%) Nee (%) N.V.T. (%) (Verwacht) Het percentage zelfstandigen dat onvrijwillig minimaal 1 maand geen opdracht had is in 2012 t.o.v en 2010 gezakt naar 34.7% (Tabel 22). Voor 2013 verwachten echter meer zelfstandigen minimaal 1 maand onvrijwillig geen opdracht te hebben, 48.2%, dit hogere percentage verschilt significant van de jaren ervoor, χ(6) = 19.39, p <.01 Tabel 23. De duur in maanden dat zelfstandigen onvrijwillig geen opdracht(en) hadden in 2010 t/m 2012 en de verwachting voor 2013 (Indien zelfstandigen onvrijwillig geen opdracht(en) hadden) Gemiddeld Hoewel meer zelfstandigen verwachten minimaal 1 maand onvrijwillig geen opdracht te hebben in 2013, blijft de duur daarvan gelijk, ongeveer 4 maanden. Het verschil in de verwachte duur in maanden verschilt niet significant over de jaren, F(3, 370) = 1.35, p > 05 (Tabel 23). 29