De verkeersonveiligheid in Gelderland

Transcriptie

1 De verkeersonveiligheid in Gelderland ROVG-monitor 211 Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Gelderland Platform en Kenniscentrum

2 Inhoud Inleiding 3 Ontwikkeling 4 Educatie en voorlichting 6 Handhaving 1 Infrastructuur 12 Integraal beleid 14 2

3 Inleiding Hoe staat het met de verkeersonveiligheid in Gelderland? Verkeersveiligheid begint bij jezelf én voor de deur! Dat is het thema van de Meerjarenvisie Verkeersveiligheid Gelderland Daarin is de basis neergelegd voor het beleid dat we als ROVG, samen met onze partners, de komende jaren willen uitvoeren om de verkeersveiligheid in Gelderland te verbeteren. We zien daarbij de kennisfunctie van het ROVG als een belangrijk onderdeel van de visie. Kennis is immers een goed middel om te adviseren, te motiveren en te sturen. In de meerjarenvisie zetten we daarom in op het ontwikkelen van kennis, het monitoren van de (Gelderse) verkeersonveiligheid en het uitdragen van kennis. Met de ROVG-monitor, die voor u ligt, geven we invulling aan de twee laatste onderdelen. Bij het monitoren van de Gelderse verkeersonveiligheid worden we steeds vaker geconfronteerd met de afnemende bruikbaarheid van de ongevalsgegevens. De verdunning en de verslechterde registratie leidt ertoe dat deze gegevens steeds minder geschikt zijn voor regionaal (en zeker voor lokaal) beleid. We zijn dan ook naarstig op zoek naar andere indicatoren die iets over de Gelderse verkeersonveiligheid zeggen. Voor wat betreft de ongevalsgegevens volstaan we in deze monitor met een weergave van de ontwikkeling en de samenstelling op Gelders niveau. Daarbij kunnen we gebruik maken van (betrouwbare) cijfers van het CBS en de SWOV. Verdere uitsplitsingen zijn achterwege gelaten, omdat dan (slecht) geregistreerde gegevens gebruikt zouden moeten worden. Daarnaast bevat de monitor vooral indicatoren die iets zeggen over de inspanningen die we in Gelderland leveren voor de verkeersveiligheid op het gebied van educatie/voorlichting, handhaving, infrastructuur en integraal beleid. Zoals eerder vermeld zijn we op zoek naar nieuwe indicatoren voor de Gelderse verkeersonveiligheid. Er liggen bijvoorbeeld kansen op het gebied van subjectieve onveiligheid, publieksonderzoek en diepteonderzoek. Zodra dit leidt tot concrete indicatoren nemen we deze op in toekomstige publicaties. 3

4 Ontwikkeling Ontwikkeling Het aantal verkeersdoden en ernstig verkeersgewonden zijn de belangrijkste indicatoren voor de ontwikkeling van de verkeersonveiligheid. De cijfers m.b.t. de verkeersdoden worden geleverd door het CBS en zijn beschikbaar t/m 211. De cijfers m.b.t. de ernstig verkeersgewonden zijn gebaseerd op berekeningen van de SWOV en zijn beschikbaar t/m 29. Ontwikkeling verkeersdoden en ernstig verkeersgewonden Hoewel het aantal verkeersdoden nog steeds een dalende tendens vertoont, maken we ons zorgen over de ontwikkeling van het aantal ernstig verkeersgewonden. De werkelijke aantallen laten zien dat ten opzichte van 2 het aantal ernstig verkeersgewonden met ruim 15% is gestegen, terwijl het aantal verkeersdoden met bijna 5 is gedaald. verkeersdoden Gelderland bron: CBS ernstig verkeersgewonden Gelderland 2-29 bron: SWOV jonge bromfietsers oudere fietsers 4

5 motorrijders jonge bestuurders Ontwikkeling Verdeling ernstig verkeersgewonden naar leeftijd en vervoerwijze Lange tijd is gedacht dat beleid gericht op het terugdringen van het aantal verkeersdoden ook geschikt is om het aantal ernstig verkeersgewonden terug te dringen. De laatste jaren komen er echter steeds meer gegevens beschikbaar waaruit blijkt dat de verdeling over leeftijd en vervoerwijze van verkeersdoden en ernstig verkeersgewonden aanzienlijk verschilt. Bij de verkeersdoden nemen de jarige automobilisten en automobilisten en fietsers van 6 jaar en ouder een prominente plek in. Alleen het aantal verkeersdoden in de omvangrijke groep jarige automobilisten is groter. Gelet op het aantal kilometers dat wordt afgelegd valt het aantal verkeersdoden onder motorrijders in negatieve zin op. leeftijd en vervoerswijze verkeersdoden in Gelderland bron: DVS Auto Motor Bromfiets Fiets Voetganger Overig Totaal -11 jaar 1% 1% 2% jaar 1% 3% 2% 1% 8% jaar 13% 1% 1% 1% 1% 18% jaar 22% 8% 2% 3% 3% 2% 39% 6+ 12% 1% 2% 13% 4% 1% 34% Totaal 49% 11% 8% 21% 8% 3% 1 Bij de ernstig verkeersgewonden zijn er andere opvallende doelgroepen. In algemene zin valt het aantal ernstig verkeersgewonden onder fietsers op. Een aanzienlijk deel daarvan valt bij enkelvoudige ongevallen en is slecht terug te vinden in de geregistreerde aantallen ongevallen. Binnen de doelgroep fietsers zijn de fietsers van 6 jaar en ouder de grootste groep. Jonge bestuurders, zowel op de bromfiets als in de auto, nemen nog zo n 1 procent van de ernstig verkeersgewonden voor hun rekening. leeftijd en vervoerswijze ernstig verkeersgewonden in Gelderland bron: SWOV Auto Motor Bromfiets Fiets Voetganger Overig Totaal -11 jaar 5% 1% 6% jaar 6% 5% 12% jaar 4% 1% 3% 3% 11% jaar 8% 5% 4% 21% 1% 1% 42% 6+ 3% 1% 1% 22% 1% 1% 29% Totaal 16% 7% 14% 57% 3% 2% 1 5

6 Integraal beleid Educatie en voorlichting Educatie en voorlichting De prioriteit voor de (formele) educatieprogramma s is in de meerjarenvisie gelegd bij jongeren (-24 jaar). Dit vanuit de gedachte dat vanaf 24 jaar de eigen verantwoordelijkheid een grotere rol gaat spelen. Dat betekent dat veel activiteiten zich richten op het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. Daarnaast zijn er activiteiten gericht op rijvaardigheid voor verschillende groepen verkeersdeelnemers en wordt aandacht besteed aan voorlichtingscampagnes. Basisonderwijs Deelname aan het praktisch en/of theoretisch verkeersexamen van VVN is vrijwel op alle Gelderse scholen gemeengoed. De laatste jaren is het gebruik van de methode Streetwise gestimuleerd. Dit heeft geleid tot een gebruik op bijna een derde van de basisscholen. Streetwise is een verkeerseducatieprogramma voor kinderen op de basisschool. Het bestaat uit vier verschillende programma s voor de groepen 1 tot en met 8, met titels als Toet toet (gericht op herkennen van gevaarlijke geluiden), Blik en klik (gericht op actieve verkeersveiligheid van kinderen), Hallo auto (waarbij de remweg van de auto aan bod komt) en Trapvaardig (gericht op praktische fietsvaardigheid). Om kinderen te leren omgaan met de dode hoek van vrachtauto s worden hiervoor op scholen projecten uitgevoerd. Kinderen krijgen de gelegenheid om zelf te ervaren hoe veel, of beter gezegd: hoe weinig, een vrachtautochauffeur eigenlijk ziet. Een actieve verkeersouder wordt gezien als een belangrijke voorwaarde voor verkeerseducatie op scholen. Op bijna de helft van de Gelderse scholen is een verkeersouder actief. percentage Gelderse basisscholen dat deelneemt aan activiteiten verkeerseducatie bron: VVN/ANWB/ROVG % 96% 95% 97% 17% 22% 28% 3 1 6% 8% 54% 48% 46% 46% verkeersexamen dode hoek Streetwise verkeersouder Streetwise 6 dode hoek

7 verkeersmarkt Educatie en voorlichting Voortgezet onderwijs Verkeersmarkten bieden de mogelijkheid om jongeren kennis te laten maken met verschillende aandachtsgebieden in het verkeer. Inmiddels worden deze op een vijfde van de Gelderse VO-scholen georganiseerd. Op bijna de helft van de scholen voor voortgezet onderwijs wordt het programma Onder Invloed Onderweg toegepast. Dit programma is onlangs geactualiseerd en wordt nu ook in een elektronische leeromgeving aangeboden. Het maakt scholieren in het voortgezet onderwijs bewust van de gevaren en effecten van het gebruik van alcohol en drugs in het verkeer. Op sommige scholen worden projecten van TeamAlert ingezet. Team Alert heeft als doelen jongeren bewust te maken van hun kwetsbare positie in het verkeer en hun te betrekken bij dit onderwerp. Kruispunt is een voorbeeld van een project van TeamAlert, een debat voor jongeren over verkeersveiligheid en hun rol in het verkeer. percentage Gelderse VO-scholen dat deelneemt aan activiteiten verkeerseducatie bron: Verslavingszorg/TeamAlert/ROVG verkeersmarkten 36% 46% 4 44% 7% 6% 9% inzetten TeamAlert Onder Invloed Onderweg TeamAlert op een school 7

8 Educatie en voorlichting praktijkdagen jonge bestuurders Rijvaardigheidstrainingen In Gelderland worden praktijkdagen voor jonge bestuurders georganiseerd in de vorm van The Drive Xperience. Het project is er met name op gericht de deelnemers over hun eigen verkeersgedrag na te laten denken. Dit doen ze, onder begeleiding van ervaren coaches, in een praktijkrit, een remproef en een groepsdiscussie. Voor ouderen worden activiteiten aangeboden waarbij de nadruk ligt op (rij)vaardigheden. Zo worden er seniorenritten georganiseerd, gericht op de automobilisten. Daarnaast kunnen ouderen deelnemen aan scootmobielcursussen en is er de komende jaren extra aandacht voor de fietsvaardigheid van ouderen. aantal deelnemers aan rijvaardigheidstrainingen in Gelderland bron: VVN/ROVG The Drive Experience scootmobielcursus seniorenrit fietsvaardigheid ouderen seniorenrit ogentest fietsvaardigheid ouderen 8

9 spandoek in de straat Educatie en voorlichting Campagnes Vrijwel alle gemeenten ondersteunen de actie De Scholen Zijn Weer Begonnen, waarbij weggebruikers erop worden gewezen dat veel scholieren weer te voet en op de fiets naar school gaan. De BOB campagne wordt in meer dan de helft van de gemeenten ondersteund. De BOB campagne wordt steeds vaker afgestemd op specifieke omstandigheden, zoals de winter of de vierdaagse van Nijmegen. Aandacht voor snelheid wordt ook in een meerderheid van de gemeenten ondersteund. Denk daarbij aan aandacht voor snelheid in woonwijken of bij werkzaamheden. Campagnes voor gordelgebruik worden steeds minder vaak ondersteund. Het hoge draagpercentage hangt hier waarschijnlijk mee samen. In toenemende mate is er aandacht voor fietsverlichting. Daarbij wordt handhaving gecombineerd met ludieke acties om het gebruik van fietsverlichting onder de aandacht te brengen. percentage Gelderse gemeenten dat diverse verkeersveiligheidscampagnes ondersteunt bron: gemeentelijke enquête ROVG % 98% 96% 57% 59% 55% 65% 65% 59% 59% 43% 31% 67% 69% 82% BOB gordels De scholen zijn weer begonnen snelheid fietsverlichting 9

10 Handhaving Handhaving Handhaving is de combinatie van alle activiteiten die gericht zin op het bevorderen van de naleving van regels. Verkeershandhaving en communicatie spelen een belangrijke rol in de aanpak van de onveiligheid op de weg. De regionale verkeershandhaving gericht op de HelmGRAS speerpunten heeft zich al bewezen en is rendabel gebleken. Achtereenvolgens wordt hier ingegaan op: Snelheid, Alcohol, Gordelgebruik Snelheid Het kaartje geeft inzicht in het percentage snelheidsovertreders op een gemiddelde werkdag in 211 op provinciale wegen. De tabel laat zien dat het percentage limietovertreders op 6 km//uur wegen het grootst is. Ruim 4 van de automobilisten overschrijdt de bekeuringslimiet. Op 8 en 1 km/u wegen is dat percentage aanzienlijk lager. Percentage overtreders van de bekeuringslimiet op provinciale wegen, 211 percentage overtreders van de bekeuringslimiet op provinciale wegen 211 bron: Provincie Gelderland minder dan minder 1 dan meer dan 2 meer dan 2 Harderwijk wegen met een wettelijke maximum snelheid van: wegen binnen de bebouwde kom wegen met een wettelijke maximum snelheid van max. 6 km/uur wegen binnen de bebouwde kom max. 7-8 km/uur max. 6 km/uur max. 9-1 km/uur max. 7-8 km/uur max. 12 km/uur Apeldoorn max. 9-1 km/uur max. 12 km/uur Zutphen Ede Arnhem Doetinchem Tiel Nijmegen Winterswijk percentage limietovertreders op provinciale wegen voor verschillende snelheidsregimes bron: Provincie Gelderland % 41% 37% 41% % 23% 18% 2 13% 13% 12% 13% 11% 12% 14% 14% km\uur wegen 8 km\uur wegen 1 6 km\uur wegen 1 km\uur wegen

11 Handhaving snelheidscontrole Alcohol Het alcoholgebruik in het verkeer neemt af. Dat geldt zowel voor Nederland als voor Gelderland. Het percentage autobestuurders in weekendnachten met een BAG (bloedalcoholgehalte) van meer dan,5 promille is gedaald tot 2,4% in Nederland en 1,5% in Gelderland. percentage autobestuurders in weekendnachten met een BAG >,5 promille bron: DVS 4% 3% 2% 2,6% 3,4% 2, 3, 1,7% 2,9% 1,5% 2,4% Gelderland Nederland 1%! 24 28!! alcoholcontrole Gordels Het gebruik van de autogordel door voorinzittenden is met 96% zeer hoog. Het gebruik van de gordel door achterinzittenden neemt weliswaar toe in de loop van de jaren, maar het blijft met 79% nog wel duidelijk achter bij dat van voorzinzittenden. percentage autoinzittenden dat de gordel draagt in Gelderland bron: DVS % 69% 92% 67% 96% 8 96% 79% voorinzittenden achterinzittenden

12 Infrastructuur Infrastructuur Bij de aanpak van verkeersonveiligheid door middel van het aanpassen van de infrastructuur is er sprake van een verschuiving van een reactieve naar een meer proactieve benadering. De aanpak van ongevallenconcentraties droogt op. We moeten naar een generieke aanpak, gericht op trajecten, routes en gebieden. Achtereenvolgens wordt ingegaan op: gevaarlijke locaties, 3 km gebieden, 6 km gebieden Gevaarlijke locaties Kruispunten en wegvakken waar in een periode van vijf jaar vier of meer ongevallen met slachtoffers zijn geregistreerd worden aangeduid als een gevaarlijke locatie. Het aantal gevaarlijke locaties neemt af. Daarvoor zijn twee redenen. Allereerst pakken wegbeheerders locaties met succes aan, waardoor er minder ongevallen gebeuren. Ten tweede neemt de registratiegraad van de ongevallen af. Daardoor worden er per locatie minder ongevallen geregistreerd en zullen er minder locaties zijn die voldoen aan het criterium van vier of meer ongevallen met slachtoffers in vijf jaar. aantal gevaarlijke locaties in Gelderland bron: DVS/ROVG kruispunten wegvakken aangepakte locatie De top 1 van gevaarlijke kruispunten in Gelderland laat zien dat er locaties zijn waar jaarlijks meerdere slachtofferongevallen worden geregistreerd. Het werkelijke aantal ongevallen ligt dan nog veel hoger. top 1 gevaarlijke kruispunten in Gelderland bron: DVS/ROVG Gemeente Beheerder ligging Dodelijke ongevallen Letselongevallen Ums-ongevallen Totaal aantal ongevallen Slachtofferongevallen gevaarlijk kruispunt 1 Harderwijk G bi Grote Poortstraat / Hogeweg / Kuipwal 2 Berkelland P/G bu Borculoseweg N822 / Stokkersweg 3 Harderwijk G bi Stationslaan (S) / Verkeersweg 4 Nijmegen G bi Burgemeester Daleslaan / Weg door Jonkerbos oost 5 Arnhem G bi Kronenburgdijk / Kronenburgsingel / Sch van Ommerenstraat 6 Nijmegen G bi Bijleveldsingel / Prins Bernhardstraat 7 Harderwijk G bi Westermeenweg (S) / Drielandendreef 8 Zutphen P/G bu Den Elterweg N314 / Gelderhorst 9 Doetinchem G bi Burg Tenkinkstraat (S) / Plantsoenstraat / Raadhuisstraat 1 Apeldoorn R/P bu Voorst 21 A1 (S) / Zutphensestraat N345 west 12 (S) = samengestelde locatie

13 Infrastructuur 3 km-gebieden ingang 3 km gebied 3 km gebied Het grootste deel van de 3 km gebieden in Gelderland is sober ingericht. Dit percentage is de afgelopen jaren vrijwel stabiel. Ongeveer een derde is duurzaam veilig ingericht. Ook dit percentage verandert nauwelijks. Het overgebleven gedeelte is niet ingericht. Daar is alleen het bord 3 km zone geplaatst. inrichting 3km-gebieden in Gelderland bron: gemeentelijke enquête ROVG % 51% 52% 52% Duurzaam Veilig sober ingericht % 14% 34% 15% 29% 19% 31% 17% niet ingericht km-gebieden Ook de 6 km gebieden in Gelderland zijn voor het grootste deel sober ingericht. Het lijkt alsof er de laatste jaren vooral sobere en niet ingerichte gebieden bijkomen, want het percentage Duurzaam Veilig ingerichte 6 km gebieden neemt af. inrichting 6km-gebieden in Gelderland bron: gemeentelijke enquête ROVG % 57% 56% 58% Duurzaam Veilig sober ingericht 4 niet ingericht % 29% 19% 24% 25% 19% 17% 25% km gebied 13

14 Integraal beleid Integraal beleid In de meerjarenvisie is gesteld dat verkeersveiligheid uit het isolement moet worden gehaald door aansluiting te zoeken bij andere beleidsterreinen. De mogelijkheden om bij andere beleidsterreinen aan te sluiten moeten nog verder worden verkend door relaties en dwarsverbanden te zoeken en zichtbaar te maken. Verkeersveiligheid moet uiteindelijk bij die andere beleidsterreinen op de agenda komen te staan. Achtereenvolgens wordt ingegaan op de relatie met ruimtelijke ordening, bedrijven, faunabeheer en wijkaanpak. Verkeersveiligheid en Ruimtelijke Ordening Al bij planvorming van nieuwe wijken kan rekening worden gehouden met verkeersveiligheid. Daardoor kunnen problemen, bijvoorbeeld door het verkeerd gebruik van infrastructuur, worden voorkomen. Ook kunnen routes naar scholen bijvoorbeeld op die manier verkeersveilig worden ontworpen. Dit komt tot uitdrukking in het aantal Gelderse gemeenten dat in bestemmingsplannen rekening houdt met verkeersveiligheid. percentage Gelderse gemeenten dat in bestemmingsplannen rekening houdt met verkeersveiligheid bron: gemeentelijke enquête ROVG % 66% 64% 72% Verkeersveiligheid en bedrijven wijk in aanbouw Projecten die gericht zijn op bewuster reizen en rijden worden vooral bij bedrijven uitgevoerd. Een van de acties gericht op bedrijven is de VVN actie Veiligrijden.nu. Het aantal deelnemers aan deze actie is stabiel. aantal deelnemers aan de actie Veiligrijden.nu (VVN) in Gelderland bron VVN

15 Integraal beleid wildwissel Verkeersveiligheid en faunabeheer Een botsing met wild in Gelderland loopt meestal fataal af voor het dier en leidt tot aanzienlijke materiële schade. Onder meer met wildwissels wordt geprobeerd conflicten tussen auto s en wild te kanaliseren. Het grootste gedeelte van aanrijdingen met wild in Gelderland vindt plaats met reeën. aanrijdingen met grofwild in Gelderland bron: FaunaRegistratie ree wild zwijn edelhert damhert Verkeersveiligheid en wijkaanpak De wijk is het platform om de burgers meer te betrekken bij de verkeersveiligheid van hun omgeving en hun eigen rol en verantwoordelijkheid daarbij zichtbaar te maken. VVN heeft hiervoor al enkele jaren een meldpunt dat inmiddels ook digitaal beschikbaar is. aantal meldingen en adviezen bij het Meldpunt Veilig Verkeer van VVN in Gelderland bron: VVN aantal meldingen aantal adviezen meldpunt Veilig Verkeer 15

16 ROVG adres Postbus GX Arnhem telefoon (26) internet twitter facebook rovg@gelderland.nl Het Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Gelderland (ROVG) is onder regie van de provincie Gelderland en de stadsregio Arnhem-Nijmegen een onafhankelijk samenwerkingsverband van overheden en organisaties die actief betrokken zijn bij het terugdringen van het aantal verkeersslachtoffers. Deze uitgave is samengesteld door de projectgroep Basisgegevens van het ROVG, waarin zijn vertegenwoordigd: Provincie Gelderland Rijkswaterstaat, Directie Oost-Nederland Rijkswaterstaat, Dienst Verkeer en Scheepvaart, Hoofdafdeling Basisinformatie Politieregio Noord- en Oost-Gelderland Politieregio Gelderland-Midden Politieregio Gelderland-Zuid Gemeente Harderwijk ROVG-secretariaat Uitgave november 212 Vormgeving en productie Verkeer en Vorm, Houten 16