Doel. Kennismaking: WAVE. Inhoud. Universeel ontwerp als perspectief? 1. Wat is UDL? Wij vragen ons af 15/09/2014

Transcriptie

1 Doel Universal Design for Learning: captain universe voor het leren? Mieke Meirsschaut Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek Projectteam Mieke Meirsschaut, Frank Monsecour, Marijke Wilssens Na deze workshop weet je wat is heb je zicht op de ervaringen met van leraren, leerlingenbegeleiders en leerlingen in het Vlaamse secundair onderwijs kan je zelf met aan de slag 2 Inhoud 1. Wat is? 2. Ervaringen met in het Vlaamse secundair onderwijs; onderzoeksresultaten 3. Zelf aan de slag met Kennismaking: WAVE Universeel ontwerp roept bij mij op (graag in 1 woord/zin, beeld, beweging, klank, ) min voorbereiden, 3 min WAVE tijd is om 1. Wat is? Wij vragen ons af Wanneer in een klas voor zeer veel leerlingen specifieke aanpassingen nodig lijken, naast de reguliere aanpak, is de reguliere aanpak dan wel voldoende op maat van alle leerlingen ontworpen? Universeel ontwerp als perspectief? Het ontwerpen van producten, omgevingen, programma s en diensten die door iedereen in de ruimst mogelijke zin gebruikt kunnen worden, zonder dat er een aanpassing of speciaal ontwerp nodig is 5 6 1

2 Universal design Universal Design for Learning < Center for Applied Special Technology (CAST) = een wetenschappelijk onderbouwd kader voor onderwijs dat: rekening houdt met de verschillen tussen lerenden diversiteit is de norm kijkt naar hun talenten, behoeften, interesses en achtergronden hierbij vertrekt van 3 principes 7 8 Universeel ontwerp: hersenen leren verschillend 1. Wat leer ik? 2. Hoe leer ik? 3. Waarom leer ik? herkenningsnetwerk strategisch netwerk affectief netwerk Wat leer ik? Herkenningsnetwerk bepaalt wat de leerling leert geeft betekenis aan je ervaringen identificeert en begrijpt informatie elke leerling geeft op unieke betekenis aan zijn ervaringen er is geen ideale manier om informatie weer te geven verschillende vormen van informatie aanbieden(principe 1) 9 Meirsschaut, Monsecour en Wilssens, Hoe leer ik? Strategisch netwerk bepaalt hoe de leerling leert stuurt executieve functies aan (mentaal en motorisch) bepaalt hoe leerling taken plant, uitvoert en controleert elke leerling is uniek in de manier waarop hij leert verschillende mogelijkheden tot actie en expressie voorzien (principe 2) Waarom leer ik? Affectief netwerk bepaalt waarom de leerling leert bepaalt de betrokkenheid van een leerling bepaalt wat er belangrijk is om te doen, om te leren elke leerling is uniek (door zijn context) in zijn betrokkenheid tot leren verschillende mogelijkheden voor betrokkenheid en engagement creëren (principe 3)

3 13 14 Even terug naar de -wave Even herhalen Beelden zeggen (voor sommigen) meer dan woorden at a glance Tijd: 4 min 36 sec 1. Wat leer ik? 2. Hoe leer ik? 3. Waarom leer ik? Whazzup?Tijd: 5 min 57 sec Doel Na deze workshop weet je wat is heb je zicht op de ervaringen met van leraren, leerlingenbegeleiders en leerlingen in het Vlaamse secundair onderwijs kan je zelf met aan de slag 2. Ervaringen met Situering van het onderzoek Wat herkennen leraren en leerlingen van Wat vinden leraren en leerlingen van Leerlingenbegeleiders en

4 Situering van het onderzoek Leraar of leerlingen begeleider in Vlaamse secundair onderwijs? Wat herkennen en vinden leraren en leerlingenbegeleiders van? Welke mogelijkheden zien leraren en leerlingenbegeleiders om toe te passen, in het licht van redelijke aanpassingen? Scholen in het onderzoek 3 netten: OVSG, VSKO, GO! 30 leraren en leerlingenbegeleiders Wat herkennen en vinden leerlingen van? Welke mogelijkheden zien leerlingenom individuele redelijke aanpassingen te vertalen naar een universele aanpak? 19 Leerlingen in het onderzoek A-stroom B-stroom BUSO 1 e 2 e ASO BSO TSO BUSO 3 e 4 e 5 e 6 e 19 meisjes + 23 jongens = 42 leerlingen 21 Wat herkennen leraren en leerlingen van? Leraar of leerlingen begeleider 22 Het was voor mij verrassend om na zo n geleerde titel te zien dat het heel dicht bij is. ik heb het gevoel dat daar veel herkenbare dingen in zitten, dat dit echt laagdrempelig is. Ik hoop dat ik echt zelf al zo werk. In onze job is dat meer in gesprekken, met leerlingen, met leraren. Ik vind het allemaal heel herkenbaar: betrokkenheid van leerlingen, leerkrachten die daarop moeten inspelen door met diverse vormen te werken (bij het zien van alle vormen van informatie die op andere scholen gebruikt worden): Amai, ik krijg het gevoel dat ik in de verkeerde school zit als ze dat allemaal doen in een andere school Wat vinden leraren en leerlingen van Leraar of leerlingen begeleider Ik heb er al heel veel interessante zaken uit gehaald, maar vooral uit de voorbeelden. Geleidelijk aan aanpakken, want heel veel zaken doen we al. Door er over na te denken, is het al een meerwaarde. is echt wetenschappelijk onderbouwd, ik vind het belangrijk dat we niet zomaar intuïtief bezig zijn. Wat vinden leraren en leerlingen van Leraar of leerlingen begeleider Het feit dat je leerlingen laat voelen en tonen wat ze geleerd hebben, dat beklijft Ik was daar helemaal akkoord mee. Maar dat vind ik belangrijk, de einddoelen daar blijf je naar streven, maar je wilt meer leerlingen de kans geven om die te bereiken. Die indeling geeft rust, is vernieuwend zal leukere lessen geven

5 Succeservaringen Ik kon de nieuwe inzichten inpassen in mijn reeds verworven kennis en vaardigheden Proberen alle principes te verwerken in 1 lessenreeks 1. Verschillende vormen van informatie, uitgaan van meerdere manieren om info te presenteren, bv. Wiki samen gemaakt, om nuttige achtergrond informatie ter beschikking te hebben. 2. Verschillende mogelijkheden tot actie en expressie 3. Betrokkenheid van alle leerlingen verhoogd - leerlingen stimuleren om betrokken te zijn bij de inhoud van de les, ieder op zijn niveau. Bv. door de leerlingen samen te laten werken en zo een beetje aan peer-teaching doen Succeservaringen Houding loslaten, niet alles zelf willen sturen of in hand hebben leerlingen stimuleren om via zoekopdrachten de taak tot een goed einde te brengen Reflectie vooraf erg overdenken welk doelpubliek je voor je hebt, flexibiliteit in tools vraagt om zelfreflectie a.d.h.v. feedback en zelfreflectie de les aanpassen, struikelblokken wegwerken reflectievragen geven die ze in een logboek verwerken Hulpbronnen filmpjes op Youtube Nederlandstalig schema met de 3 principes voorkennis om te differentiëren uit opleiding Zorgverbreding en remediërend leren technische mogelijkheden van smartschool om cursus op te bouwen leerlingen huistaken meegeven, dan moet je niet alles zelf zitten uitwerken leuke flap als voorbereiding om leerlingen te laten brainstormen logboek als middel om te laten ondervinden wat ze geleerd hebben het feit dat ik deze les al eens gewoon gegeven had onder de vorm van een klassieke herhalingsles in combinatie met een soort ganzenbordspel. Door dit een beetje uiteen te trekken kwam ik gemakkelijker bij een -les. de feedback van de leerlingen was zeer leerrijk Nood aan een nieuwe cultuur Het blijft verleidelijk om vanuit het klassieke kader te denken omdat dit er nu eenmaal ingebakken zit. Mentaliteitsverandering: het moet kunnen wanneer de les even 'buiten de lijntjes van het gangbare' kleurt Schoolcultuur waar leerlingen niet gewend zijn om hun eigen leerproces in handen te nemen, moeilijk zaken op papier krijgen tijdens brainstormen, huistaken binnenbrengen (opzoekwerk), gemakkelijker als leerkracht zegt wanneer wat te doen => belang juiste verwachtingen: leerlingen laten wennen aan meer open opdrachten, meer zelfstandig naar eigen keuzes werken, leren omgaan met deze vrijheden Nood aan keuzes maken Moet ik de leerlingen meer laten kiezen i.p.v. te sturen? Zorgen voor verschillende vormen van evaluatie: moeilijk om verschillende vormen van evaluatie in één enkele les verwerkt te krijgen Ik vraag me af of ik niet beter 1 thema eruit gehaald had en dit op verschillende manieren had uitgewerkt i.p.v. een totale herhaling van alle elementen uit het thema. Misschien is het nu wat te veel van het goede waardoor het eigenlijke doel misschien gemist wordt. Alle principes in één enkele les verwerken, lukt niet altijd. De tijd van een lesuur is te kort -> inbouwen in een lessenreeks

6 Nood aan tijd en logistieke mogelijkheden Praktisch is het niet eenvoudig om een les met zoveel werkvormen georganiseerd te krijgen. Intensieve tijdsinvestering -Hoe doe je dit praktisch met een fulltime ambt? Als je elke les moet uitbouwen volgens het -principe vraagt dit heel wat tijd: bedenken hoe de principes van kunnen toegepast worden op het lesonderwerp; materiaal verzamelen waarmee de lln aan de slag kunnen Het zou interessant zijn moest er materiaal via internet te vinden zijn. Onze school heeft geen bibliotheek, dus moeten boeken en dergelijke allemaal door leerkracht (aangekocht en) meegebracht worden. toepassingen bij alle leeftijden en niveaus vormen van informage en acge-& expressievormen gaan samen: zien-luisteren-doen-beleven-interactietonen-reflecteren afwisseling in wat en hoe verhoogt betrokkenheid & engagement ( waarom ) belang van toepassingen vanuit reële (leef)wereld véél geleerd: over leerinhouden + - proficiat! Voorwaarden voor implementatie Samenwerking tussen gewoon en buitengewoon onderwijs Vakoverschrijdend samenwerken Ruime lokalen voorzien van nodige materiaal Meer uren om voor te bereiden, inhaallessen te geven, Schoolbeleid dat steunt Niet te theoretisch, snel zelf aan de slag gaan met Leerplannen / handboeken: hulpmiddel, geen keurslijf De leerlingen kennen, op maat werken Cultuur (-switch), transparantie in doelen: leerlingen hier laten aan wennen en leerlingenbegeleiders specifieke onderwijsbehoeften van leerlingen als toets gebruiken voor universeel ontworpen les kansen zien op schoolniveau leerlingenbegeleiding versus lerarenbegeleiding mandaat? ouders en in begeleiding van leerlingen samenwerking tussen leraren? kansen tot en redelijke aanpassingen Wat als Brecht Lucas Olivia Veerle Hatim op je school zaten? Kan je als school individuele maatregelen omzetten in een aanpak die iedereen helpt leren? Casus 1: Om goed te kunnen opletten heeft Brecht nood aan extra structuur. Hij krijgt van de leraar bij het begin van de les een inhoudstafel op papier. volgens leerlingen Maatregelen/aanpassingen volgens universeel ontwerp m.b.t. de lespraktijk: alle leerlingen zouden mogen een inhoudstafel of schema met de structuur van de les gebruiken extra oefeningen maken of extra uitleg bijwonen een rekenmachine gebruiken bij bepaalde oefeningen smartschool gebruiken, dan zijn we zeker dat alle notities juist zijn een tablet/laptop gebruiken, wel keuze behouden om op papier te werken

7 volgens leerlingen Maatregelen/aanpassingen volgens universeel ontwerp m.b.t. toetsen en taken maken Alle leerlingen zouden mogen langer aan toetsen werken, tot we klaar zijn (ook zonder attest) naar de vragen luisteren als de leerkracht ze voorleest de leerstof nog even bekijken voor de toets begint wekelijks een samenvatting van de leerstof maken (die wordt nagekeken door leerkracht) meer zelf keuzes kunnen maken en bvbbepalen wanneer we klaar zijn met een toets of met een taak volgens leerlingen Maatregelen/aanpassingen die niet voor alle leerlingen nodig zijn: gebruik van een formularium of definitielijst gebruik van een laptop enkel indien nodig bij bv. fysieke handicap. Als hij niet met een laptop zou mogen werken, is dat alsof een rolstoelpatiënt geen rolstoel zou mogen gebruiken. extra rustpauzes nemen in een aparte ruimte Ik gebruik Sprint maar ik vind niet dat anderen dat zouden moeten kunnen gebruiken. Ik heb mijn beperking en Sprint kan mij een beetje helpen. Ik vind niet -het is misschien cru gezegd- dat leerlingen zonder dyslexie dat ook mogen gebruiken volgens leerlingen Spanningsvelden: 1. anders behandeld worden of niet? Iedereen kreeg tijdens de examens een formularium. Dat was goed want ik wil geen uitzondering zijn. Het feit dat ik een uitzondering ben op school vind ik eigenlijk helemaal niet zo niet erg. Ik voel mij niet zo n uitzondering. 2. volgens aantal leerlingen zijn bepaalde maatregelen nutteloos of contraproductief voor leerlingen die ze eigenlijk niet nodig hebben leerlingen worden minder uitgedaagd en gaan dus minder leren 39 volgens leerlingen Andere bedenkingen: Een leerkracht zou aanpassingen wel moeten kunnen toestaan aan iemand die het echt nodig heeft, eerder dan alleen aan iemand die een attest heeft. Leerkrachten kunnen dat wel inschatten. Er zouden (school-)externe personen moeten zijn bij wie je terecht kan en die je probleem verstaan. Dankzij een leerkracht heb ik ontdekt dat ik ADD heb. Hij wees er mij en mijn ouders op dat ik veel structuur nodig heb en mij niet goed kan concentreren. Ik had hier daarvoor nooit over nagedacht, maar hij had wel gelijk. Leerkrachten zouden dit moeten kennen en er respectvol mee omgaan. 40 volgens leerkrachten en leerlingenbegeleiders extra examentijd voor alle leerlingen inhaallessen voor leerlingen die leerstof gemist hebben gebruik smartschool voor extra oefeningen en lesmateriaal een stille ruimtevoor iedereen die er behoefte aan heeft structuur via projectie van het lesoverzicht met tijdsaanduiding toegangsrecht maatregelen blijft problematisch bedenking: nu nog te veel individuele maatregelen. Samen nadenken hierover is nodig op bv. een pedagogische studiedag. Dit kan misschien een rol zijn voor een leerlingenbegeleider? Besluit: Individuele maatregelen zijn te vertalen naar universeel ontwerp, zeker indien zinvol voor alle leerlingen Wat motiveert leerlingen? Veel feedback krijgen - kunnen leren uit je fouten praten met ons over wat ons boeit, aansluiten bij onze leefwereld zaken aanbrengen die inspireren, die we later nodig hebben in het leven rustige en helder gestructureerde lessen (leerlingen verlangen naar slow teaching ) belonen, bekrachtigen

8 Wat motiveert leerlingen? respect en begrip tonen (geen roddelschool) kansen geven door ons zelf aan het woord te laten (spreekbeurten, met powerpoint ) zelf het goede voorbeeld geven door te tonen dat je je inzet voor je vak: als model optreden focus op zorgzame houdingsaspecten en beroepsattitudes van de leerkracht: van voldoende feedback geven, tijd nemen om te luisteren en met hen te praten tot kansen geven Ontwerp een school voor iedereen de school moet uitnodigen, er moet veel licht zijn, er moet veel groen zijn, bomen, een grasveld voetbalveld, een trap en hellend vlak, veel licht ook in de klassen zelf. De klas mag opgesteld zijn in een U-vorm of cirkel er kan dan meer expressie zijn onder elkaar in de klas - als je nu achter u kijkt dan krijg je direct onder je voeten. nieuwe manieren toepassen en kijken wat meest aansluit bij leerlingen leerkrachten met meer geduld ipv boos te worden leerkrachten en leerlingen waar je alles kan aan zeggen heel sociaal, heel divers publiek meer begrip voor leerlingen muziek is er belangrijk, we kunnen er leren duiken, de toegang voor de school is via een glijbaan en zorgcontinuüm en HGW Onderwijsbehoeften staan centraal: wat heeft deze leerling nodig? Wat heeft deze leraar nodig? De leerkracht doet ertoe Aandacht voor positieve aspecten en M-decreet Universeel ontwerp en redelijke aanpassingen in VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (13 december 2006) M-decreet = belangrijke eerste stap in de realisatie van bepalingen uit VN-verdrag + redelijke aanpassingen kwaliteitsvol onderwijs voor iedereen Doel Na deze workshop weet je wat is heb je zicht op de ervaringen met van leraren, leerlingenbegeleiders en leerlingen in het Vlaamse secundair onderwijs kan je zelf met aan de slag

9 3. Zelf aan de slag met Kies een (les)thema dat je inhoudelijk goed kent/ligt. Neem je lesmateriaal bij de hand. Bekijk de -principes Welke richtlijnen pas je al toe? Zet een + Welke inspireren je, welke wil je nog meer toepassen? Zet een! Zijn er richtlijnen waarvan je nog niet weet hoe ze toe te passen? Zet een? Zelf aan de slag met Pas je lesvoorbereiding aan op basis van de!!! Kies voor een leerlingengroep die jij goed kent (talenten en onderwijsbehoeften) Hou rekening met het lesmoment, beschikbare lokalen, materialen Toets in welke mate je les universeel ontworpen is: wat heeft deze leerling nodig? Zelf aan de slag met Hou er rekening mee dat: alle richtlijnen in één enkele les verwerken, lukte niet altijd. Zorgen voor verschillende vormen van evaluatie vond ik bijvoorbeeld moeilijk om in één enkele les verwerkt te krijgen. De tijd van een lesuur is te kort. Je kunt beter inbouwen in een lessenreeks. doe je niet alleen: werk je les(senreeks) samen met een collega, pedagogisch begeleider, CLB, uit: bekijk de +,! en? inspireer elkaar Voer je les een eerste keer uit Zelf aan de slag met na je les: wat ging er goed? wat wil ik nog anders? grijp je kans om de bijgewerkte les aan een parallelklas te geven (nieuwe groep = andere onderwijsbehoeften) voor hoe meer diverse groepen je een les ontwerpt, hoe universeler je ontwerp wordt Zelf aan de slag Start small Loui Lord Nelson, 10 september Zelf aan de slag Haal je een concrete situatie voor ogen waarin jij iemand iets wil leren Bekijk de -principes en richtlijnen: Zet een +bij de richtlijnen die jij al vaak toepast Zet een!bij de richtlijnen die je (meer) wil toepassen Zet een?bij de richtlijnen waar je nog vragen bij hebt Wissel uit met je buur. Geef elkaar tips Kies één!waar je vanaf morgen extra aandacht voor hebt 15 min voorbereiden, 5 min uitwisselen per

10 Om af te sluiten Wat vertel je morgen aan een collega over wat je hoorde, dacht, deed, deze namiddag? Noteer kort en dien in. Meer weten? Bronnen CAST (2011). Universal Design for Learning Guidelines version 2.0. Wakefield, MA,: Author lpage&v=a8qwlri-g