Bij antwoord datum, kenmerk en onderwerp vermelden

Transcriptie

1 Postadres Postbus 16200, 3500 CE Utrecht Telefoon Fax Aan de leden van de gemeenteraad van Utrecht Behandeld door M. Kessels Doorkiesnummer Onderwerp Aanpak mensenhandel Zandpad Bijlage(n) Uw kenmerk Verzonden Uw brief van Bij antwoord datum, kenmerk en onderwerp vermelden Geachte dames en heren, Met deze brief informeren wij u, mede namens de Politie Utrecht en het Openbaar Ministerie, over de voortgang van de aanpak op het Zandpad. De samenwerking is gericht op het met meer effect aanpakken van zowel de mensenhandel in de raamprostitutie als de openbare orde en veiligheid op het Zandpad. In onze brief d.d. 30 oktober 2008 hebben wij u een uitgebreide toelichting gegeven op het rapport Signalen Mensenhandel Zandpad en de voorgestelde maatregelen. Overigens hebben wij, waar dit van toepassing was, de aanbevelingen van de Brede evaluatie prostitutiebeleid betrokken bij de uitwerking van de maatregelen voor het Zandpad. U wordt in een aparte brief geïnformeerd over de uitkomst van deze evaluatie. Programma aanpak mensenhandel Zandpad Doel van de aanpak is het realiseren van een veilige vergunde raamprostitutiebranche op het Zandpad. De programmatische aanpak is gericht op het voorkomen, opsporen en vervolgen van mensenhandel, met goede (na)zorg voor de slachtoffers ervan. De Belastingdienst en hulpverlening (o.a. Tussenvoorziening/HAP en Doorstroom en Vieja-Utrecht) zijn belangrijke partners. Alle betrokken partijen investeren in samenwerking, de ontwikkeling van nieuwe activiteiten en de intensivering van bestaande activiteiten. Het open karakter van de raamprostitutie prostituees zijn goed in de gaten te houden en de geïsoleerde positie van de prostituees zijn zaken die gedwongen prostitutie in de hand werken. Het gaat bij mensenhandel om een misdrijf waarbij prostituees grote angst moeten overwinnen om mee te werken aan opsporing en waarbij onderzoeken tijdrovend zijn en zich snel tot over de landsgrenzen uitstrekken. Waar opsporing en vervolging een kwestie van lange adem is, is het opwerpen van barrières des te belangrijker. Het doorbreken van het isolement en bieden van zorg aan slachtoffers is daarbij een essentieel element van de aanpak. De volgende activiteiten staan centraal: - Realisatie van een adequaat stelsel van vergunningverlening. - Onderhouden van een actuele informatiepositie op gebied van mensenhandel en openbare orde. - Plegen van bestuurlijke en strafrechtelijke interventies bij signalen van niet-integere partijen en strafbare feiten. - Professioneel opvangen van slachtoffers van mensenhandel. - Aanbieden van laagdrempelige hulpverlening en uitstapprogramma. - Voorlichten van alle betrokkenen, direct of indirect werkzaam op het Zandpad.

2 - Een intensievere samenwerking tussen alle partners werkzaam op het Zandpad. - Informatie- en kennisuitwisseling met andere gemeenten en instanties zoals het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel. Vergunningstelsel Een voorstel tot aanpassing van het vergunningstelsel voor seksinrichtingen (met name de raamprostitutiebedrijven) is uitgewerkt en juridisch vertaald in een herziening van hoofdstuk 3 van de APV. De mogelijke aanpassing betreft: - een registratieplicht voor prostituees werkzaam in raamprostitutiebedrijven. Onderdeel van de registratieprocedure is een gesprek met de prostituee door een medewerker van de GG&GD en het overleggen van een identiteitsbewijs; - nieuwe voorwaarden verbonden aan de exploitatievergunning: de voorwaarde dat raamprostituees geregistreerd dienen te zijn, voorwaarden met betrekking tot de verhuurperiode van vitrines aan prostituees, de voorwaarde dat in de inrichting een deugdelijke alarminstallatie aanwezig dient te zijn; - beperking van de openingstijden van de seksinrichtingen voor raamprostitutie. Exploitanten kunnen onderling afspraken maken over: - het verhogen van de voor (raam)prostitutie toegestane leeftijd van 18 naar 21 jaar; - het verplicht stellen van giraal betalingsverkeer tussen exploitant en prostituee. Verhoging van de minimum leeftijd is niet te regelen in de APV, met als belangrijkste reden dat de landelijke wetgeving prostitutie vanaf 18 jaar mogelijk maakt. Wettelijk gezien kan de gemeente ook niet eisen dat een prostituee haar huur giraal voldoet, een exploitant kan dit wel vragen. De mogelijke aanpassingen zullen een forse impact hebben op de prostitutiebranche op het Zandpad. Daarom is een zorgvuldig traject essentieel waarin wij in overleg met politie en Openbaar Ministerie een vergunningstelsel ontwikkelen dat recht doet aan de balans tussen haalbaarheid, effectiviteit en noodzaak. Daarnaast zal de komende periode een consultatie van in ieder geval prostituees, exploitanten, De Rode Draad en hulpverlening plaatsvinden. Op basis van de reacties zullen wij met onze ketenpartners de diverse belangen wegen en over enkele maanden tot een raadsvoorstel komen. Intelligence Voor een succesvolle aanpak van de situatie op het Zandpad is informatiegestuurd werken essentieel. Binnen het informatieknooppunt van de politie is extra capaciteit vrijgemaakt. Een informatie-analist werkt dagelijks aan het actief inwinnen van informatie uit de basissystemen. Het betreft lokale en ook nationale informatie. Een monitor Zandpad geeft bewerkte informatie aan opsporing en handhaving. Op landelijk niveau zijn afspraken gemaakt met het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel over continue informatiedeling. In samenwerking met het Openbaar Ministerie is een concept-informatieconvenant opgesteld voor het (in een vroeg stadium) juridisch juist delen van informatie met ketenpartners. De komende periode vindt consultatie en ondertekening plaats. In het informatieconvenant wordt tevens een werkbeschrijving gegeven voor een casusoverleg. In dit casusoverleg bespreken ketenpartners periodiek de signalen mensenhandel en maken keuzes voor de meest passende strafrechtelijke of bestuursrechtelijke interventie. Extra toezicht en handhaving De afgelopen periode is met een hogere frequentie, en met wisselende teams van partijen toezicht gehouden. De uitdaging ligt niet zozeer in meer handhaven, maar vooral in intelligenter handhaven. Daarbij gaat het om 'op het juiste moment, op de juiste plek'. De samenwerking met de recherche, Vreemdelingenpolitie, gemeentelijk inspecteurs voor bijzondere handhaving (StadsOntwikkeling) en het prostitutieteam van de Belastingdienst is geïntensiveerd. Voor het Zandpad is een extra (vrouwelijke) wijkagent aangesteld. Gecertificeerde rechercheurs worden niet alleen op opsporing maar ook op controle ingezet. Aan voorstellen voor een structurele opzet van het geïntensiveerde toezicht, inclusief de consequenties voor capaciteit, wordt gewerkt. Het openbaar cameratoezicht is geëvalueerd aan de hand van cijfers en gesprekken met betrokkenen. Door cameratoezicht is er in de letterlijke zin van het woord meer zicht op wat er op het Zandpad 2/5

3 gebeurt. Overigens is mensenhandel vanzelfsprekend niet uitsluitend via uitkijken van beelden te constateren. Dit in tegenstelling tot openbare ordeverstoringen. Het lijkt erop dat het aantal ongewenste omhangers is afgenomen. Hun verdwijnen van het Zandpad zou winst zijn, omdat ze dan niet ter plekke dwang en controle kunnen uitoefenen. Het schept wel de noodzaak ze 'elders' in de gaten te houden en attent te zijn op eventuele vervangers. Beelden zijn en worden gebruikt in opsporingszaken. Omdat dit lopende zaken betreft wordt verder geen inhoudelijke informatie verstrekt. Het effect van het cameratoezicht op de openbare orde is positief: - een deel van de prostituees geeft aan zich veiliger te voelen; - schaarse politiecapaciteit wordt gerichter ingezet; - veiligheid voor de politiemedewerkers is toegenomen; - gedrag van het publiek op het Zandpad is rustiger. De camera's werken preventief: door verwijzing naar camera's houden mensen zich in; - bewoners van de Vechtdijk zijn zeer te spreken over de afname van vernielingen en overlast. Het cameratoezicht kan in het kader van bestrijding mensenhandel nog effectiever worden als medewerkers van het cameracentrum specifieke aanwijzingen voor beeldregistratie krijgen. In het eerste half jaar van 2009 zijn op het Zandpad geen wapens aangetroffen en in beslag genomen. Besloten is om voorlopig af te zien van het instrument aanwijzing risicogebied met de mogelijkheid van preventief fouilleren. Uit een politie-analyse van incidenten is naar voren gekomen dat in de nachtelijke uren de meeste incidenten plaatsvinden. De geweldsincidenten hebben allemaal plaatsgevonden op de werkplek van de prostituee. Bij drie incidenten kon de dader gelijk aangehouden worden. Sinds kort zijn alle boten en werkplekken door de exploitanten voorzien van een alarminstallatie. Hiermee is de veiligheid op de werkplek van prostituees aanzienlijk verbeterd. Exploitanten dragen verder bij aan toezicht op het Zandpad via hun verhuuradministratie, de aanwezigheid van beheerders en camera's bij hun beheerkantoor. De wijkagenten onderhouden regelmatig contact met beheerders en exploitanten. Opsporing en vervolging Mensenhandel is geclassificeerd als zware criminaliteit en daarmee is bepaald dat regionale capaciteit wordt toegewezen. In regio-overschrijdende onderzoeken wordt samengewerkt met de nationale recherche of wordt een onderzoek aan hen overgegeven. Zoals eerder gezegd kunnen wij om begrijpelijke redenen niet uitvoerig ingaan op dit onderdeel van de aanpak. De opsporing van mensenhandel is gericht op het binnenhalen, binnenhouden en tegenhouden van daders en facilitators. Opsporing verstoort criminele structuren en activiteiten en heeft daarmee naast een repressief effect ook een preventieve werking. De politie geeft hoge prioriteit aan het natrekken van alle signalen van het Zandpad. Naast het vergroten van de capaciteit is een kwaliteitsslag gemaakt door de opsporingsonderzoeken innovatiever in te richten. Bovendien is er samenwerking met de Belastingdienst voor een fiscale aanpak (ontnemen onverklaarbaar vermogen). Hulpverlening en opvang Stichting Tussenvoorziening ontvangt van de gemeente subsidie voor de Huiskamer Aanloop Prostituees (HAP) op het Zandpad en voor de uitvoering van het uitstapprogramma. Via het Rijk (RUPS regeling, ) is subsidie aangevraagd voor uitbreiding van de openingstijden van het HAP van 2 naar 4 dagen èn voor verdubbeling van de capaciteit voor het uitstapprogramma (uitbreiding met 1 fte). Voor het uitstapprogramma hebben wij begin 2009 direct één extra medewerker bij Tussenvoorziening ingezet, vooruitlopend op structurele uitbreiding, omdat een wachtlijst dreigde te ontstaan. De huiskamer biedt laagdrempelige hulpverlening, medische zorg en voorlichting. Tijdens de openingstijden zijn een arts, een sociaal verpleegkundige en een hulpverleenster aanwezig. Zij hebben een belangrijke taak bij het signaleren van sociale, medische en psychiatrische problematiek of tekenen van dwang. Er is een intensieve samenwerking van HAPmedewerkers met de wijkagenten van het Zandpad en de doorstroomfunctionarissen die zijn belast met het uitstapprogramma. De HAPmedewerkers zijn niet alleen aanwezig in de huiskamer, maar werken ook outreachend. Door actief 3/5

4 naar prostituees toe te gaan vergroten de HAPmedewerkers het bereik onder prostituees en maken het contact laagdrempeliger. Laagdrempelige medische hulpverlening en een netwerk van contact met prostituees kan een eerste stap zijn voor contact met de buitenwereld. Het HAP aan het Zandpad was tot nu toe beperkt open: 2 dagen per week van uur. Na definitieve toezegging van de rijkssubsidie gaat de verdubbeling van de openingstijden in. De functionarissen van het uitstapprogramma (Tussenvoorziening/Doorstroom) onderhouden contacten met politie en GG&GD. Daarnaast bemiddelen zij de (ex-) prostituees naar hulpverleningsinstanties in en buiten Utrecht. Tenslotte signaleren zij financiële hulpvragen en brengen zij de (ex-)prostituees in contact met een sociaal juridisch medewerkster van Stadsgeldbeheer. Het uitstaptraject is een integrale aanpak op verschillende levensgebieden. Het aantal aanmeldingen in 2008 overtrof de verwachtingen. Door het outreachend werken is er veel contact met prostituees. Hierdoor zijn veel vrouwen in ieder geval op de hoogte van de mogelijkheid om uit te stappen als zij daar bij het eerste contact nog niet aan toe zijn. Niet alle prostituees die in begeleiding zijn, stappen ook daadwerkelijk uit de prostitutie. Hoewel de trajectbegeleiding dus niet altijd tot uitstappen leidt, levert het vaak wel andere voorlopige resultaten op zoals toeleiding naar schuldhulpverlening. Prostituees zijn de sleutel in het opbouwen van informatie om de opsporing te kunnen starten. Het is cruciaal voor het afleggen van getuigenissen voor vervolging dat er in acute situaties binnen de gemeente onmiddellijk laagdrempelige opvang beschikbaar is. Daarnaast gaat het om vervolgopvang en begeleid wonen voor deze doelgroep. Een integraal onderdeel van opvang is een goede begeleiding op zowel juridisch als sociaal maatschappelijk terrein. Nederlandse vrouwen kunnen altijd recht doen gelden op algemene sociale voorzieningen voor opvang en levensonderhoud. Extra budget is nodig om bescherming en opvang te creëren voor een specifieke groep slachtoffers, met name jonge vrouwen afkomstig uit Midden- en Oost-Europese landen, illegale prostituees (zonder verblijfsvergunning) en Nederlandse verslaafde prostituees. Dit is de meest zorgwekkende risicogroep bij wie onmiddellijk handelen aan de orde is, mede gezien de hoge omloopcirculatie van deze jonge vrouwen. Wij hebben in samenwerking met Vieja-Utrecht en het Rode Kruis offerte uitgebracht bij het ministerie van Justitie voor plaatsen categorale opvang in Utrecht voor slachtoffers van mensenhandel ( 1.9 miljoen). Verspreid over Nederland worden er in totaal 50 plaatsen gerealiseerd. Besluitvorming van het rijk is in september. Het Rode Kruis start met subsidie van de gemeente Utrecht binnenkort in Utrecht als eerste stad in Nederland met een pilotproject op het terrein van juridisch-praktische begeleiding van slachtoffers van mensenhandel. Het Rode Kruis gebruikt de geanonimiseerde gegevens en kenmerken van slachtoffers binnen het Utrechtse project ter verbetering van preventie en educatieprojecten zoals die bijvoorbeeld door het Bulgaarse Rode Kruis worden uitgevoerd. Tenslotte hebben wij uit de middelen Beschermd en weerbaar een bedrag beschikbaar gesteld voor de opvang van slachtoffers die in contact zijn met hulpverlening, maar de stap naar de politie nog niet durven te zetten waardoor zij (nog) niet in aanmerking komen voor categorale (B9)opvang. Communicatie en voorlichting De aanpak van mensenhandel op het Zandpad is een samenwerking van diverse organisaties waar vele mensen aan werken of mee te maken krijgen. Communicatie is nodig om de samenhang tussen partijen te versterken en een goed vangnet voor misstanden op te bouwen. Er zijn twee voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd voor hulpverleners, toezichthouders en politie-agenten op het Zandpad. Doel hiervan was om meer oog te krijgen voor signalen van mensenhandel en hoe te handelen bij het opvangen van signalen. In oktober volgt een derde bijeenkomst, dit keer staat geheimhoudingsplicht en informatiedeling centraal. In oktober organiseren wij ook een 'best practices bijeenkomst': we hebben medewerkers uitgenodigd van politiekorpsen, Openbaar Ministerie en gemeenten uit steden met raamprostitutiegebieden om praktijkervaring uit te wisselen. Tenslotte hebben wij in overleg met De Rode Draad een opzet gemaakt om beter contact te krijgen met prostituees. 4/5

5 Tenslotte Met deze brief hebben we u een beeld gegeven van het pakket maatregelen, van vergunning tot opsporing. Tijdens de Raadsinformatieavond op 17 september a.s. maken wij graag van de gelegenheid gebruik om de voorstellen toe te lichten. Met het oog op de vertrouwelijkheid van de informatie van politie en Openbaar Ministerie, zal een deel van de bijeenkomst een besloten karakter hebben. Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van Utrecht, De secretaris, De burgemeester, 5/5