SURVEILLANCE VAN SEKSUEEL OVERDRAAGBARE AANDOENINGEN BIJ DE ALGEMENE BEVOLKING

Transcriptie

1 DIENST EPIDEMIOLOGIE VAN INFECTIEZIEKTEN SURVEILLANCE VAN SEKSUEEL OVERDRAAGBARE AANDOENINGEN BIJ DE ALGEMENE BEVOLKING GEGEVENS VAN 213 VOOR BELGIË EN DE 3 REGIO S

2

3 SURVEILLANCE VAN SEKSUEEL OVERDRAAGBARE AANDOENINGEN BIJ DE ALGEMENE BEVOLKING

4 Dit project werd gefinancierd door: In samenwerking met: Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu

5 Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV) Operationele directie Volksgezondheid en Surveillance Dienst Infectieziekten in de Algemene populatie Hiv/aids/soa Surveillanceprogramma Juliette Wytsmanstraat Brussel België Volksgezondheid en Surveillance Oktober 214 Brussel, België Intern referentienummer: 214/32 VERBRUGGE R. 1 MOREELS S. 1 CRUCITTI T. 2 VAN BECKHOVEN D. 1 SASSE A. 1 VAN CASTEREN V. 1 Quoilin S. 1 Met medewerking van Deblonde J. 1, De Baetselier I. 2, Grammens Tine 1, Hercot D. 3 1 WIV-ISP, Volksgezondheid en Surveillance, Epidemiologie van infectieziekten 2 Nationaal Referentiecentrum voor seksueel overdraagbare aandoeningen, laboratorium voor microbiologie, ITG, Antwerpen 3 Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van Brussel-Hoofdstad 2/ (Ruth Verbrugge) ruth.verbrugge@wiv-isp.be

6 Voorstel voor verwijzing naar het rapport: Verbrugge R et al., Seksueel Overdraagbare Aandoeningen bij de Algemene Bevolking, Gegevens van 213 voor België en de 3 Regio s, WIV-ISP, Brussel, november 214. Dankwoord De Soa-surveillance van het WIV wenst alle artsen en microbiologen te bedanken die bijgedragen hebben tot de aanlevering van de gegevens. Layout: Nathalie da Costa Maya, CDCS, vzw WIV-ISP Verantwoordelijke uitgever: Dr. Johan Peeters Depotnummer of ISSN: D/214/255/48

7 Inhoudsoverzicht Afkortingen 6 Samenvatting 7 Introductie 13 Methodologie 15 Resultaten 21 1 Trends van soa s naar leeftijd en geslacht AlgemEen Chlamydia Gonorroe Syfilis 39 2 DETERMINANTEN VAN DE SOA S EN KARAKTERISTIEKEN VAN DE SOA-PATIENT SAMENSTELLING VAN HET NETWERK EN DE DIAGNOSE-OMSTANDIGHEDEN SOA-PATIËNTENPOPULATIE VERLOOP VAN DE REGISTRATIE, DE RESULTATEN EN DE TOEKOMST VAN HET SOA-PEILNETWERK 67 TABELLEN EN GRAFIEKEN, REGIONALE GEGEVENS VAN DE PEILLABORATORIA VOOR MICROBIOLOGIE 1. Vlaanderen Wallonië Brussel 89 Bijlagen 1 Lijst van deelnemende laboratoria voor microbiologie 99 2 Lijst van deelnemende ziekenhuizen en diensten 1 3 Variabelen in de registratie door deelnemende ziekenhuizen en diensten 11 4 Classificatie van de LGV diagnostiek 11 5 Resultaten van de gonorroegegevens verzameld via de verplichte meldingen bij de artsen infectieziektebestrijding voor vlaanderen 12 6 Resultaten van de syfilisgegevens verzameld via de verplichte meldingen bij de artsen infectieziektebestrijding voor Vlaanderen 14 7 Screening van bloeddonoren door het Rode Kruis 18 8 Website met richtlijnen omtrent testen voor soa en partnernotificatie 18 Inhoudsoverzicht 5

8 Afkortingen Afkortingen AIDS ARC AZG CDC ECDC WSW GGC HBV HCV HIV HPV ITG LGV MSM NG NRC PID SOA WHO Acquired Immunodeficiency Syndrome Aids Referentiecentra Agentschap Zorg en Gezondheid Centers for Disease Control and Prevention (US) European Centre for Disease Prevention and Control Vrouwen die seks hebben met vrouwen (Women who have Sex with women) Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Hepatitis B-virus Hepatitis C-virus Human Immunodeficiency Virus Human Papillomavirus Instituut voor Tropische Geneeskunde, Antwerpen Lymphogranuloma venereum Mannen die seks hebben met mannen Neisseria gonorrhoea Nationaal Referentiecentrum voor diagnostiek en microbiologische surveillance van soa Pelvic Inflammatory disease Seksueel overdraagbare aandoening World Health Organization 6

9 Samenvatting De epidemiologische trends van de Chlamydia, gonorrhoeae en syfilis zijn beschreven op basis van de gegevens verzameld door de peillaboratoria voor microbiologie. TRENDS IN VLAANDEREN Chlamydia is de meest voorkomende soa in Vlaanderen en in België. Het aantal geregistreerde gevallen in Vlaanderen is gestegen van 493 gevallen in 22 tot 2928 gevallen in 213. Dit komt overeen met een stijging van de gerapporteerde incidentie van 8,3/1 inwoners in 22 tot 45,7/1 inwoners in 213. In België stelt men een gelijkaardige stijging vast van de gerapporteerde incidentie: van 9,7/1 inwoners in 22 (N=996) tot 44,/1 inwoners (N=4916) in 213. De stijging doet zich voor bij de vrouwen tussen 15 en 34 jaar, en bij mannen tussen 2 en 4 jaar. In 213 is de gerapporteerde incidentie het hoogst bij de 2-24 jarigen met 369,3 gevallen/1 vrouwen en 172,9 gevallen /1 mannen in de betreffende leeftijdsgroep. Gonorroe vertoont sinds 22 eveneens een continue stijgende trend, waarbij het aantal registraties in Vlaanderen gestegen is van 178 gevallen in 22 tot 584 gevallen in 213. Dit komt overeen met een stijging van de gerapporteerde incidentie van 3,/1 inwoners in 22 tot 9,1/1 inwoners in 213. De trend in België is gelijklopend met een stijging van 2,7/1 inwoners in 22 (N=278) tot 9,/1 inwoners (N=11) in 213. In 213 werd gonorroe voornamelijk geregistreerd voor mannen tussen 2 en 39 jaar met 37,7 gevallen/1 mannen in die leeftijdsgroep. Bij vrouwen werd de hoogte incidentie genoteerd bij de 2-24 jarigen met 19,1 gevallen/1 vrouwen. Samenvatting Ook syfilis vertoont een stijging over dezelfde periode (22-213) met 55 registraties in 22 (gerapporteerde incidentie,9/1 inwoners) en 524 registraties in 213 (gerapporteerde incidentie 8,2/1 inwoners) in Vlaanderen. Na een daling van het aantal gevallen in 21, werd voor 213 opnieuw een versnelde toename van het aantal gevallen genoteerd. In België stijgt het aantal syfilisgevallen met een gerapporteerde incidentie van 1,/1 inwoners (N=15) in 22 tot een gerapporteerde incidentie van 8,9/1 inwoners (N=991) in Syfilis wordt voornamelijk geregistreerd bij mannen tussen 3 en 4 jaar met 36/1 mannen in die leeftijdsgoep.

10 TRENDS IN WALLONIË Chlamydia is de meest voorkomende soa in Wallonië en in België. Het aantal geregistreerde gevallen in Wallonië is gestegen van 165 gevallen in 22 tot 752 gevallen in 213. Dit komt overeen met een stijging van de gerapporteerde incidentie van 4,9/1 inwoners in 22 tot 21,/1 inwoners in 213. In België stelt men een gelijkaardige stijging vast van de gerapporteerde incidentie: van 9,7/1. inwoners (N=996) in 22 tot 44,/1 inwoners (N=4916) in 213. De stijging doet zich voor bij vrouwen tussen 15 en 29 jaar, en bij mannen tussen 2 en 39 jaar. In 213 is de gerapporteerde incidentie het hoogst bij de 2-24 jarigen met 181,4 gevallen/1 vrouwen en 4,4 gevallen /1 mannen in de betreffende leeftijdsgroep. Gonorroe vertoont sinds 22 eveneens een stijgende trend, waarbij het aantal registraties in Wallonië gestegen is van 37 gevallen in 22 tot 155 gevallen in 213. Dit komt overeen met een stijging van de gerapporteerde incidentie van 1,1/1 inwoners in 22 tot 4,3/1 inwoners in 213. De trend in België vertoont een continue stijging van 2,7/1 inwoners in 22 (N=278) tot 9,/1 inwoners (N=11) in 213. Samenvatting 8 In 213 werd gonorroe voornamelijk geregistreerd bij mannen tussen 2 en 34 jaar 16,9 gevallen/1 mannen in die leeftijdsgroep. Bij vrouwen werd de hoogste incidentie genoteerd bij de 2-24 jarigen met 1,3 gevallen/1 vrouwen. Ook syfilis vertoont een stijging over dezelfde periode (22-213) met 21 registraties in 22 (gerapporteerde incidentie,6/1 inwoners) en 121 registraties (gerapporteerde incidentie 3,4/1 inwoners) in 213 in Wallonië. In België stijgt het aantal syfilisgevallen met een gerapporteerde incidentie van 1,/1 inwoners (N=15) in 22 tot een gerapporteerde incidentie van 8,9/1 inwoners (N=991) in 213. Syfilis wordt voornamelijk geregistreerd bij mannen in alle leeftijdsgroepen boven 2 jaar.

11 TRENDS IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Chlamydia is de meest voorkomende soa in Brussel en in België. Het aantal geregistreerde gevallen in Brussel is gestegen van 34 gevallen in 22 tot 1164 gevallen in 213. Dit komt overeen met een stijging van de gerapporteerde incidentie van 31,1/1 inwoners in 22 tot 99,1/1 inwoners in 213. De hoogste incidentie voor Chlamydia in Brussel werd genoteerd in 211 met 112,7/1 inwoners. In België stelt men een continue stijging vast van de gerapporteerde incidentie: van 9,7/1. inwoners (N=996) in 22 tot 44,/1 inwoners (N=4916) in 213. De stijging werd voornamelijk genoteerd voor vrouwen tussen 15 en 29 jaar, en voor mannen tussen 2 en 39 jaar. In 213 is de gerapporteerde incidentie het hoogst bij de 2-24 jarigen met 744,1 gevallen/1 vrouwen en met 174,4 gevallen/1 mannen in de betreffende leeftijdsgroep. Gonorroe vertoont sinds 22 eveneens een stijgende trend, waarbij het aantal registraties in Brussel gestegen is van 58 gevallen in 22 tot 245 gevallen in 213. Dit komt overeen met een stijging van de gerapporteerde incidentie van 5,9/1 inwoners in 22 tot 2,9/1 inwoners in 213. De trend in België vertoont een continue stijging met een stijging van 2,7/1 inwoners in 22 (N=278) tot 9,/1 inwoners (N=11) in 213. In 213 werd gonorroe voornamelijk geregistreerd bij mannen tussen 15 en 39 jaar 71 gevallen/1 mannen in die leeftijdsgroep. Bij de vrouwen werd de hoogste incidentie genoteerd bij de 2-24 jarigen met 58,2 gevallen/1 vrouwen. Ook syfilis vertoont een stijging over dezelfde periode (22-213) met 25 registraties in 22 (gerapporteerde incidentie 2,6/1 inwoners) en 334 registraties (gerapporteerde incidentie 28,4/1 inwoners) in 213 in Brussel. In België stijgt het aantal syfilisgevallen met een gerapporteerde incidentie van 1,/1 inwoners (N=15) in 22 tot een gerapporteerde incidentie van 8,9/1 inwoners (N=991) in 213. Samenvatting 9 Syfilis wordt voornamelijk geregistreerd bij mannen in alle leeftijdsgroepen boven 2 jaar.

12 OMSCHRIJVING VAN DE SOA-PATIENT EN DE DIAGNOSE-OMSTANDIGHEDEN De gebruikte bron voor het omschrijven van de soa-patiënt en de diagnoseomstandigheden is het soa-peilnetwerk. De soa-patiënten geregistreerd via dit netwerk zijn > mannen en vrouwen zonder klachten, die (opportunistisch) gescreend werden > mannen en vrouwen met wisselende partners of die deelnemen aan groepsseks of partnerruil > mannen die seks hebben met mannen > partner(s) van de soa-patiënten > zwangere vrouwen > sekswerkers > intraveneuze druggebruikers > mannen en vrouwen van buitenlandse afkomst > personen die seksueel contact hebben gehad in het buitenland Samenvatting De risicogedragingen die meest gerapporteerd werden > orale seks (82 %) > minstens 2 sekspartners gedurende de laatste 6 maanden (66 %) > geen regelmatig condoomgebruik (58 %) > deelname aan groepsseks (3 %) > de sekspartner(s) niet verwittigen als men een soa heeft: 48 % van de soapatiënten wil zijn sekspartner(s) niet contacteren ; 7 % van de soa-gevallen werden gevonden dank zij partnerverwittiging De meerderheid van de soa-registraties waren afkomstig van > mannen die seks hebben met mannen (61 % van de mannen) > jongvolwassenen (34 % van de soa-patiënten en 5 % van de Chlamydiapatiënten zijn jonger dan 25 jaar) 1 Het hoogste aandeel soa-patiënten gevonden door screening werden genoteerd bij > Centra Familiale Planning en Seksuele Voorlichting (7 %) > gynaecologen (6 %) > soa-klinieken (6 %) > en is het laagste bij de huisartsen (15 %) Het aandeel soa-patiënten gevonden door screening verschilt sterk bij de deelnemende gynaecologen.

13 AANDACHTPUNTEN Uit de surveillance blijkt er dat er een continue toename van de soa s is. Rekening houdend met de jonge leeftijd van de meerderheid van de patiënten kan men een aantal bijkomende aanbevelingen voorstellen. 1. Opportunistisch screenen uitbreiden Gezien de mogelijke complicaties (PID, buitenbaarmoederlijke zwangerschap, tubaire infertiliteit bij vrouwen en verminderde mobiliteit van sperma bij mannen), het frequent asymptomatische verloop van Chlamydia (tot 8 % bij de vrouwen en 6 % bij de mannen), alsook van gonorroe (tot 5 % bij vrouwen en tot 2 % bij mannen), en de perinatale overdracht van beide infecties van moeder op kind, zou opportunistische screening voor Chlamydia en gonorroe bij vermoeden van risicogedrag (van de patiënt of van diens partner) aanbevolen kunnen worden naar huisartsen en gynaecologen. De reeds bestaande hiv- en syfilisscreening (Ref KCE report 6A, 24) in het prenatale zorgpad, dienen eveneens uitgebreid te worden met Chlamydia en gonorroe. 2. Rol van huisartsen versterken Gezien het lage aantal soa-patiënten gediagnosticeerd door middel van screening door de huisartsen, zouden huisartsen aangemoedigd moeten worden om te screenen bij vermoeden van risicogedrag. 3. Partnerscreening aanmoedigen Gezien de partnerscreening slechts voor 8 % expliciet gemeld werd binnen de surveillancesystemen zou partnerscreening veralgemeend dienen te worden bij iedere soa-consultatie teneinde de asymptomatische dragers te vinden en verdere verspreiding te verhinderen. 4. Testen voor coinfecties Gezien onder de geregistreerde soa-patiënten 3 % gelijktijdig hiv-positief testten, hiv ook een soa is (dezelfde transmissieweg), de meeste met hivgecoïnfecteerde soa-patiënten mannen waren die seksuele contacten hadden met mannen, zou het co-testen van hiv en soa aanbevolen kunnen worden, zeker bij MSM. De meest voorkomende co-infecties met hiv zijn syfilis en gonorroe. Samenvatting Instrument De ontwikkeling van een risico-beoordelingsinstrument met soa-screeningsrichtlijnen en van opleidingen rond het opportunistisch testen gericht naar de huisartsen en gynaecologen zijn aanbevolen.

14 12

15 Introductie SURVEILLANCE VAN SEKSUEEL OVERDRAAGBARE AANDOENINGEN Surveillance van gezondheid en ziekte omvat een continue verzameling van gegevens, de analyse van die gegevens met de interpretatie ervan, om informatie te verschaffen aan degenen die aangepaste acties kunnen ondernemen. (ECDC, Mission of surveillance, 211 ; Amato-Gauco, the surveillance of communicable diseases in the European Union- A long term strategie , eurosurveillance, 28, june 26) Voor de epidemiologische en klinische opvolging van de soa s wordt gebruikgemaakt van indicator-based surveillance, de ruggengraat van de surveillancesystemen. Dit systeem bestaat uit het verzamelen van informatie over determinanten soa s en karakteristieken van de soa-patiënt uit gezondheidsinstellingen (eerstelijnspraktijken, hospitalen, laboratoria) die gekanaliseerd wordt van lokaal, regionaal tot nationaal en internationaal niveau. De gegevensverzameling is gebaseerd op gevalsdefinities zoals overeengekomen in Europa via het European Centre for Disease Control and Prevention (ECDC case definitions, Official journal of the European Union, 212). Dit garandeert een hoge kwaliteit van gegevens. (Amato-Gauco, The surveillance of communicable diseases in the European Union - A long term strategie , Eurosurveillance, 28, june 26) Naast epidemiologische en klinische surveillance bestaat er ook moleculaire surveillance. Deze surveillance bestaat uit moleculaire typering of het bepalen van de microbiële DNA-afdruk. Ze heeft zich sinds 199 heel snel ontwikkeld en maakt nu deel uit van de routine stamkarakterisatie in vele referentielaboratoria. Moleculaire typering helpt bij het monitoren van klonen en stammen, bij de vroege detectie van verspreide internationale uitbraken en bij de voorspelling van mogelijke epidemieën. Als voorbeelden kan men stellen: het opvolgen van het resistentieprofiel van Neisseria gonorrhoeae (NG), multi-antigen sequence typing van NG alsook het opvolgen van het voorkomen van de bestaande en recent ontdekte stammen van Chlamydia trachomatis. (ECDC, Mission of surveillance, 211) Om een zo volledig mogelijk beeld van de soa-situatie in de regio s en in België te krijgen en gepaste maatregelen te kunnen aanbevelen, worden de verschillende bronnen gebruikt. Introductie 13 De hoofddoelstelling van dit registratiesysteem is het beschrijven van de soapatiënt, het omschrijven van de determinanten en het bieden van kwalitatieve informatie die essentieel is voor de planning van preventie- en controleactiviteiten, een bevoegdheid van de gemeenschappen.

16 14

17 Methodologie HET NETWERK VAN PEILLABORATORIA VOOR MICROBIOLOGIE Het netwerk van peillaboratoria voor microbiologie werd door de Dienst Epidemiologie van infectieziekten van de Operationele Directie Volksgezondheid en Surveillance van het WIV-ISP opgericht in 1983, met onder meer de registratie van Chlamydia trachomatis en Neisseria gonorrhoeae. In het jaar 22 werd de registratie van Treponema pallidum (syfilis) toegevoegd. Vanuit dit netwerk wordt een beeld gegeven van het aantal gevallen van Chlamydia, gonorroe en syfilis met bijkomende gegevens over leeftijd, geslacht, woonplaats, soort staal en gebruikte diagnostiek. Negenennegentig van de 178 (59 %) laboratoria voor microbiologie in België maken deel uit van de peillaboratoria. In Vlaanderen nemen 54 van de 95 (57 %) laboratoria deel, in Brussel 1 van de 17 (59 %) en in Wallonië 35 van de 66 (53 %). Zij dekken daarmee 6 % van de soa-registratieactiviteiten op nationaal en regionaal niveau (Verbrugge R, Abrams S, 213, niet-gepubliceerde analyse). De deelname gebeurt op vrijwillige basis. (Bijlage 1, p. 99: deelnemende laboratoria voor microbiologie) Na validatie en verwijderen van dubbele registraties worden enkel de gevallen waarvan leeftijd en geslacht gekend zijn, opgenomen in de analyses en besprekingen. In de analyses wordt de incidentie van de soa s berekend gebruikmakende van de populatiegegevens per regio, per geslacht en per leeftijdsgroep. De getabelleerde incidenties zijn gerapporteerde incidenties en zijn dus een onderschatting van de reële incidenties. HET NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR SOA Methodologie Het nationaal referentiecentrum voor soa (ITG, Antwerpen) volgt het resistentieprofiel van Neisseria gonorrhoeae op en identificeert de L serovars van Chlamydia trachomatis ter confirmatie van Lymphogranuloma venereum of LGV. Momenteel bestaat voor LGV echter nog geen nationaal uitgewerkt surveillancesysteem. 15 Het aantal geregistreerde gevallen, de gerapporteerde incidenties en de trends voor de 3 soa s, met inbegrip van LGV, alsook de resultaten van de opvolging van het antimicrobieel resistentieprofiel van gonorroe worden besproken voor het regionaal en nationaal niveau in deel 1 vanaf pagina 21.

18 De tabellen en grafieken met regionale gegevens voor de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest worden gedetailleerd weergeven vanaf de respectievelijke pagina s 69,79 en 89. HET SOA-PEILNETWERK VAN CLINICI Het peilnetwerk van clinici voor de surveillance van soa s, georganiseerd door de Dienst epidemiologie van infectieziekten van de OD Volksgezondheid en Surveillance van het WIV-ISP, bestaat sinds oktober 2. De deelnemende specialisaties zijn gynaecologen, dermatologen, huisartsen, internisten, urologen, centra voor seksuele voorlichting en familiale planning, soa-klinieken en medische studentencentra (bijlage 2, pagina 1). De registratie gebeurt op vrijwillige basis. Tot 212 waren de huisartsen ondervertegenwoordigd in het soa-peilnetwerk. Daarom werden op 1 januari 213 de Huisartsenpeilpraktijken in het soapeilnetwerk geintegreerd. Dit netwerk wordt op pagina 17 besproken. Het geintegreerde soa-peilnetwerk is anno 213 zo samengesteld dat ongeveer 1 % van ieder type gespecialiseerde praktijk vertegenwoordigd is voor België en voor iedere regio (CDC pandemic control.8 % coverage). Methodologie 16 Volgende soa s worden opgevolgd: Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae, Trichomonas vaginalis, Herpes simplex (genitale herpes), Treponema pallidum (syfilis), klinisch Humaan papillomavirus (genitale wratten, condylomen), pelvic inflammatory disease (PID), Lymphogranuloma venereum (LGV). Hepatitis C en hepatitis B worden enkel gemeld wanneer het gaat om een seksueel overgedragen besmetting. Andere te melden aandoeningen zijn pediculosis pubis, donovanosis, chancroid of een te specifiëren infectie, want sommige ziektes zijn geen probleem in de algemene bevolking maar kunnen een probleem zijn binnen een bepaalde bevolkingsgroep. Een nieuw geval met een soa wordt gedefinieerd als zijnde een patiënt met een nieuwe of eerste periode van één of meerdere geselecteerde soa s, ongeacht of deze patiënt in eerste instantie consulteert voor een soa-klacht of niet. Patiënten met recidiverende herpesinfectie of genitale wratten zijn uitgesloten. Alleen een primo-infectie wordt geregistreerd voor deze soa s. Voor Chlamydia, gonorroe en syfilis kan de arts aangeven of het om een reïnfectie gaat. De diagnoses vastgesteld bij een patiënt die consulteert voor een zwangerschap of voor een soa-screening worden geïncludeerd. De gevraagde variabelen zijn te raadplegen in bijlage 3, pagina 11.

19 De diagnostische criteria zijn gebaseerd op de EU-gevalsdefinities (ECDC Case Definitions, Official European journal, 212). Voor LGV worden de diagnoses beschouwd als een bevestigd, waarschijnlijk of mogelijk geval, op basis van de criteria weergegeven in de tabel in bijlage 4, pagina 11. De registratie gebeurt op continue basis: elke nieuwe episode van één of meerdere soa s bij een patiënt die zich aanmeldt in een deelnemende medische praktijk wordt opgenomen. Het peilnetwerk wordt maandelijks aangeschreven en eraan herinnerd om de soa s te registreren, hetzij via de registratiewebsite, hetzij via de papieren registratieformulieren die dienen teruggestuurd te worden. De gegevensinvoer gebeurt anoniem. De gegevens worden geanalyseerd met behulp van de statistische software SAS en STATA. De analyses hebben uitgewezen dat er geen noemenswaardige verschillen zijn betreffende de soa-determinanten, de risicoprofielen en risicogedragingen tussen de verschillende regio s. Analyses hebben eveneens uitgewezen dat de soa-determinanten, de risicoprofielen en risicogedragingen van de soa-patiënten gediagnosticeerd door de Huisartsenpeilpraktijken niet noemenswaardig verschillen van de soa-patiënten geregistreerde door het soapeilnetwerk van clinici. De resultaten van deze geïntegreerde surveillance over de determinanten van de soa s en de karakteristieken soa-patiënt komen aan bod in deel 2 vanaf pagina 47. HUISARTSENPEILPRAKTIJKEN Het netwerk van de Huisartsenpeilpraktijken werd in 1979 opgericht door de huidige Dienst Gezondheidszorgonderzoek van de Operationele Directie Volksgezondheid en Surveillance van het WIV-ISP. Het netwerk verzamelt morbiditeitgegevens over een brede waaier van zowel infectieziekten als niet-infectieuze aandoeningen gezien door de huisarts in België en de regio s. De jaarlijkse registratieprogramma s omvatten telkens een 8-tal gezondheidsproblemen die kunnen variëren van jaar tot jaar. Sommige thema s worden langer behouden om de incidentie in de tijd op te volgen. Zo geeft het netwerk wekelijks het aantal gevallen van griepale syndromen en acute luchtweginfecties door. Naast de registratie van deze klinische gegevens, worden bij een aselecte steekproef van patiënten met een griepaal syndroom ook nasopharyngeale uitstrijkjes afgenomen. De registratie gebeurt op vrijwillige basis aan de hand van wekelijkse papieren formulieren. Het netwerk omvatte 139 regelmatig deelnemende peilpraktijken, met in totaal 17 huisartsen, in 213. Deze praktijken zijn homogeen verspreid over België en de regio s. Methodologie 17

20 De deelnemende huisartsen sluiten goed aan bij de totale populatie van huisartsen in termen van leeftijd en geslacht. De bevolking bereikt door de peilartsen werd in 213 voor België geschat op inwoners of 1,5 % van de totale bevolking, voor Vlaanderen op inwoners of 1,8 % van de bevolking, voor Wallonië op inwoners of 1,1 % van de bevolking en voor Brussel op inwoners of 1,5 % van de bevolking. Aangezien er geen patiëntenlijsten per praktijk bestaan, gebeurt deze schatting op basis van het aantal patiëntencontacten per huisarts. Het netwerk van de Huisartsenpeilpraktijken startte de surveillance van soa s in 213 en zal er ook de komende jaren mee doorgaan. Elke nieuwe episode van de volgende 4 soa s werd geregistreerd, na bevestiging van het labo (met uitzondering voor genitale wratten): Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae, Treponema pallidum (syfilis), klinisch Humaan papillomavirus (genitale wratten, condylomen). De diagnostische criteria zijn gebaseerd op de EU-gevalsdefinities. (ECDC Case Definitions, Official European journal, 212) Voor dit jaarrapport worden de gegevens verzameld door de Huisartsenpeilpraktijken geïntegreerd in de gegevens van het soa-peilnetwerk van clinici. De resultaten van deze geïntegreerde surveillance komen aan bod in deel 2 over de determinanten van de soa-patiënt. DE VERPLICHTE AANGIFTE VAN DE KLINISCHE GEVALLEN Methodologie Er is eveneens de verplichte aangifte van de klinische gevallen van gonorroe, syfilis en acute hepatitis B aan de artsen infectieziektebestrijding van de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De opgenomen variabelen zijn geslacht en leeftijd. Verder is er ook informatie over de woonplaats, over de nationaliteit en de plaats van infectie (inheems of niet), doch deze informatie wordt niet besproken in dit rapport. Dit registratiesysteem biedt gegevens over een lange periode. 18 Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verplicht te melden soa s bij de 3 regio s. Chlamydia Gonorrhoea Syphilis Acute Hep B* Flanders X X X Wallonia Only congenital Brussels X X X * Deze gegevens worden niet besproken omdat men niet weet of de infectie seksueel overgedragen werd.

21 Meer informatie over de verplichte aangifte zijn te vinden op de websites voor de Vlaamse Gemeenschap, voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en op voor de Fédération Wallonie-Bruxelles. De gegevens verkregen via de verplichte aangifte worden door de Dienst Epidemiologie van infectieziekten van de Operationele Directie Volksgezondheid en Surveillance van het WIV-ISP geanalyseerd op leeftijd en geslacht. De resultaten voor Vlaanderen zijn weergegeven in bijlage 5, pagina 12 (gonorroe) en bijlage 6, pagina 14 (syfilis). ANDERE BRONNEN Het Rode Kruis (voor Vlaanderen) en la Croix-Rouge (voor Wallonië), registreren eveneens de incidentie van syfilis, hepatitis C, hepatitis B en hiv-infecties bij de vrijwillige bloeddonoren. In de richtlijnen voor soa-surveillance van de WHO is beschreven dat de screening van bloeddonoren op syfilis een potentieel belangrijke bron van prevalentiegegevens kan vormen, niettegenstaande de beperkingen van deze gegevens (UNAIDS.WHO, Working Group on global HIV/AIDS and STI surveillance. Guidelines for sexually Transmitted infections surveillance, 1999). Een overzicht van de situatie in 212 is weergegeven in bijlage 7, pagina 16. Negentwintig landen rapporteren de Chlamydia-, gonorroe- en syfilisgevallen ook aan ECDC. De ECDC- database wordt gebruikt om de Belgische resultaten te vergelijken met de collectieve resultaten van Europa. De demografische gegevens van Eurostat ( portal/population/data/database) worden gebruikt om te komen tot de gerapporteerde incidentie. De RIZIV-gegevens (persoonlijke communicatie) worden opgevraagd om het aantal uitgevoerde testen en testintensiteit te volgen. Methodologie 19

22 2

23 Resultaten 1 Trends van soa s naar leeftijd en geslacht 1.1 ALGEMEEN Dit hoofdstuk toont ons aan dat het aantal registraties door de peillaboratoria, en dus de gerapporteerde incidentie, van Chlamydia, gonorroe en syfilis blijft stijgen sinds 22 (figuur 1). Chlamydia is de meest voorkomende soa. Er is een blijvende sterke toename. Sinds 22 is de gerapporteerde incidentie met een gemiddelde van 16 % per jaar toegenomen: van 9,7 (N=996) gevallen per 1 inwoners in 22 naar 44, (N=4916) gevallen per 1 inwoners in 213. De gerapporteerde incidentie van gonorroe vertoont sinds 22 eveneens een continue stijgende trend met 2,7 (N=287) gevallen per 1 inwoners in 22 tot 9, (N=11) gevallen per 1 inwoners in 213. De gemiddelde toename tijdens de laatste 11 jaar bedraagt 13 % per jaar. Ook voor syfilis is een continue stijging van de gerapporteerde incidentie over dezelfde periode (22-213) met 1, gevallen (N=15 gevallen) per 1 inwoners in 22 en tot 8,9 (N=991) gevallen per 1 inwoners in 213. De gemiddelde jaarlijkse stijging over de laatste 11 jaar bedraagt 25 %. Deze stijgende gerapporteerde incidentie geldt ook voor de 3 regio s, waarbij de incidentie het hoogst is in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Ook in de arrondissementen Antwerpen en Gent zijn hoge gerapporteerde incidenties genoteerd voor de 3 soa s. Resultaten: Trends van soa s naar leeftijd en geslacht 21 De regionale alsook de internationale gegevens per soa worden uitgebreid besproken in de rubrieken 1.2 tot 1.4. De regionale data zijn samengevat in tabellen en grafieken te raadplegen vanaf pagina 69 voor Vlaanderen, vanaf pagina 79 voor Wallonië en vanaf pagina 89 voor Brussel.

24 Figuur 1 Evolutie van de gerapporteerde incidentie (/1 inw.) voor Chlamydia, gonorroe, syfilis in België, Reported incidence (/1 inh.) Chlamydia Gonorrhoea Syphilis Resultaten: Trends van soa s naar leeftijd en geslacht Year Bron: Peillaboratoria voor microbiologie 22

25 1.2 CHLAMYDIA Chlamydia trachomatis is de meest frequent gerapporteerde soa in de drie Belgische regio s, alsook in Europa. De stijgende epidemiologische trend van het aantal gevallen wordt ook in 213 verdergezet. De stijging in 213 vindt voornamelijk plaats in Vlaanderen en Wallonië. Brussel heeft sinds meerdere jaren de hoogste incidentie. De meest getroffen groep zijn jonge vrouwen tussen 15 en 3 jaar. De man/vrouwverhouding bedraagt 1:1,94. De man/vrouw-verhouding en de leeftijdsverdeling is voor de 3 regio s gelijklopend. In de arrondissementen Brussel, Gent, Antwerpen en Luik is de gerapporteerde incidentie het grootst met respectievelijk 99, 9, 77 en 34 gevallen per 1 inwoners. In 212 werden er voor Europa 184 (N=385 37) gevallen per 1 inwoners in 26 landen gerapporteerd aan het ECDC. Chlamydia-infecties kunnen ontstekingen aan vagina, cervix, anus, urethra, penis, alsook aan keel en ogen geven. Chlamydia-infecties zijn veelal asymptomatisch. Bij vrouwen kan een onbehandelde infectie leiden tot PID, een belangrijke oorzaak van chronische bekkenpijn, ectopische zwangerschap en vruchtbaarheidsproblemen. De kans tot het ontwikkelen van een PID bij Chlamydia-patiënten bedraagt 1 à 3 %. (ECDC,factsheet for professionals, 211) Bovendien kunnen zwangere vrouwen besmet met Chlamydia de infectie aan hun baby s doorgeven gedurende de bevalling. Dit kan leiden tot oogbindvliesontsteking, keelontsteking of longontsteking. Men spreekt dan van een perinatale Chlamydia-infectie. Resultaten: Trends van soa s naar leeftijd en geslacht GERAPPORTEERDE INCIDENTIE IN 213 EN TRENDS IN DE 3 REGIO S EN BELGIË 23 Gerapporteerde incidentie In 213 werden 4916 gevallen gemeld via de peillaboratoria voor microbiologie waarvan leeftijd en geslacht gekend zijn. De meeste Chlamydia-gevallen werden gerapporteerd in Vlaanderen. De gerapporteerde incidentie is het hoogst in Brussel met 99 gevallen/1 inwoners. Hoge gerapporteerde incidenties werden achtereenvolgens genoteerd in Vlaanderen voor de arrondissementen Gent (9 gevallen/1 inwoners) en