Richtlijn Radiodermatitis

Transcriptie

1 Richtlijn Radidermatitis In samenwerking met 1. Inleiding Raditherapie (k bestraling genemd) is een medische behandeltechniek die dr middel van röntgenstralen met een hge energiewaarde kankercellen (tumrcellen) vernietigt f in hun grei vertraagt. Meer dan de helft van alle kankerpatiënten heeft p een bepaald mment tijdens zijn ziekte raditherapie ndig. Samen met andere behandelingstechnieken zals chirurgie en chemtherapie kan raditherapie kanker bestrijden. Vr meer deltreffendheid wrdt de raditherapie gewnlijk pgesplitst in vele sessies, met tussentijdse intervallen van meerdere uren f een dag. Raditherapie verrzaakt DNA schade van de cellen, waardr deze beschadigd en uiteindelijk vernietigd wrden. Alle weefsels zijn in verschillende mate gevelig vr de werking van de stralingen. Dat geldt zwel vr geznde als vr weefsels die dr kanker zijn aangetast. De stralingen zullen een grter aantal cellen vernietigen in de weefsels met een hger celvernieuwingsgehalte (de meeste kankers). Gelukkig zijn de herstelmechanismen van kankercellen meestal minder efficiënt, zdat de beschadiging hier efficiënter is. Hierdr slaagt deze behandeling erin de kanker te vernietigen terwijl de geznde weefsels zich in stand kunnen huden. Ondanks de verbeterde bestralingstechnieken ntstaan er tijdens de bestraling regelmatig huidletsels, k radidermatitis genemd. In de literatuur wrden verschillende benamingen gebruikt, zals radidermitis, bestralingswnden, Met deze richtlijn wrdt getracht een verzicht te geven ver de verschillende graden met vrstellen vr preventie en behandeling. 2. Classificatiesysteem De ernst van acute radidermitis wrdt gebjectiveerd vlgens 4 graden. Er bestaan verschillende classificatiesystemen. In deze richtlijn is gepteerd m de aanbevelingen van het classificatiesysteem van de Wrld Health Organisatin (WHO) te gebruiken. Dit classificatiesysteem is belangrijk m z een wndbeleid aan de verschillende graden te kppelen, zdat er een éénlijnig beleid kan gevlgd wrden dr de zrgversterker. WHO classificatiesysteem: Geen verandering Erytheem Drge desquamatie, blaar, jeuk Vchtige desquamatie, ulceratie Exfliatieve dermatitis, necrse die heelkundige ingreep vereist

2 2.1. Graad 0: geen verandering (vlledige intacte huid) Algemene preventieve richtlijnen De preventie start p de eerste dag van de behandeling. De preventie mvat maatregelen die gericht zijn p algemene huidzrg en bescherming van een intacte huidbarrière. Preventie van trauma Was met lauw water Drg al deppend, wrijf niet Vrkm uitdrging dr gebruik zeepvrije zeep f waslie Vrkm verweking dr te duchen met een zachte straal i.p.v. te baden Draag lszittende kledij Draag geen beugel BH bij brstbestraling Draag geen breksriem, geen knellende nderbreken, geen strakke jeans bij bekkenbestraling Draag geen das bij bestraling van de hals. Een zijden sjaaltje geeft bescherming tegen wrijving van de kraag Draag liefst katenen kledij Scheer elektrisch Gebruik nit kleefpleisters in een bestraalde regi Preventie van bltstelling aan extreme temperaturen Bescherm u tegen de wind en kude Stel u niet blt aan znlicht. Gebruik znnecrème met een minimum factr 50. Dek bestraald gebied af tegen direct znlicht Ga niet nder de znnebank Gebruik geen warmwaterkruik Ga niet in de sauna Gebruik geen ijszakjes Preventie van irritatie Indien de huidregi in bestraald gebied ligt, gebruik parfum f dedrant znder alchl. Gebruik eveneens geen aftershave Was u met een neutrale zeep( ph5) f zeepvrije wasgel f waslie Algemene adviserende hygiënische richtlijnen Was de huid met lauw water, drg af al deppend, wrijf niet Besteed speciaal aandacht aan het ged drgen van de huid in de huidplien Gebruik twee f meermaals per dag een hydraterende crème. Een kleine heveelheidvlstaat m de huid hiermee in te wrijven en niet in een laag aan te brengen!

3 2.2. Graad 1: Erytheem Symptmen Dffe rdheid Drge desquamatie (= verschilfering van de pperhuid), sms met verlies van kleine witte schilfertjes Epilatie Verminderd zweten Drge huid Jeuk Behandeling Pas steeds de algemene preventieve en hygiënische richtlijnen te. Blijf de hydratatie verzrgen; verhg z ndig de frequentie naar tweemaal daags. Overweeg eventueel m in de huidplien gebruik te maken van een bedekkend silicnen (schuim-)verband in plaats van de hydraterende crèmes m niet in het stadium van vchtige desquamatie te kmen. Deze silicne verbanden vrkmen een irritatiegevel bij huid p huid cntact. Gebruik hydraterende crèmes die ged indringen en geen laag vrmen p de pperhuid!

4 2.3. Graad 2: Drge desquamatie Symptmen Pijnlijk f vurig erytheem (dnker rd) Sms eilandjes (patchy) van vchtige desquamatie (beperkt tt de huidplien) Matig edeem Blaarvrming Jeuk Behandeling Pas steeds de algemene preventieve en hygiënische richtlijnen te. Blijf de hydratatie verzrgen tweemaal daags. Maak bij pijn f in de huidplien eventueel gebruik van een bedekkend silicnen (schuim-) verband in plaats van de hydraterende crèmes m niet in het stadium van vchtige desquamatie te kmen. Let p met het gebruik van zilververbanden mwille van een mgelijke scattering. Bespreek met uw arts f verbanden tijdens de bestraling ter plaatse mgen blijven. Een crticïdencrème kan aangeraden wrden bij een duidelijke inflammatire reactie, (jeuk, pijn, edeem) maar met steeds dr de arts wrden vrgeschreven.

5 2.4. Graad 3: Vchtige desquamatie Symptmen Vchtige desquamatie Pitting edeem Pijn Bledingsneigingen Behandeling (znder klinische tekens van infectie) Bespreek met uw arts f verbanden tijdens de bestraling ter plaatse mgen blijven. Blijf de algemene hygiënische maatregelen tepassen. Reinig zrgvuldig met NaCl 0,9%, (sms pijnlijk dr zutgehalte), steriel aqua f een lauwe duche.een atraumatische wndzrg is cruciaal. Maak gebruik van één van vlgende wndbehandelingen: Enzyme-algingel in cmbinatie met silicnen f vetverband. Dek de wnde af met een absrberend bedekkend verband. Hydrgel (bij matig exsudaat) f hydrgel met alginaat (bij veel exsudaat) in cmbinatie met silicnen f vetverband. Dek de wnde af met een absrberend bedekkend verband. Schuimverbanden. Mepilex transfer gecmbineerd met een bedekkend verband. Gebruik zeker geen klassieke kleefpleisters. Maak gebruik van silicnenpleisters, buisverbanden, netverbanden f windels.

6 Behandeling (met klinische tekens van infectie) Neem bij vermeden van infectie een wndkweek af, p vrschrift f vlgens het geldende prtcl. De behandelende arts zal bepalen f de raditherapie zal nderbrken f gestpt wrden. Blijf een zrgvuldige reiniging van de wnde tepassen. Gebruik waterige ntsmettingsmiddelen. Best een ntsmettingsmiddel met een breed spectrum en respecteer de cntacttijden. Pas de verdere zrgen te die effect hebben p de infectie, rekening hudend met bvenstaande. Hier zal de fcus vral in de wndzrg liggen p de infectiebestrijding. Indien infectie nder cntrle is, zal de hydraterende behandeling wrden hernmen Graad 4: Exfliatieve dermatitis Symptmen Huidnecrse/ ulcera van de vlledige dermis Spntane bledingen, veel exsudaat Pijn Behandeling: Kmt zelden vr en dient vrkmen te wrden dr de raditherapiebehandeling tijdig te nderbreken f te stppen. Necrse vereist meestal chirurgie. 2.6 Late radidermitis letsels, ulcera f fistels Dit zijn chrnische f late radidermitis letsels, die ptreden in de peride na stppen raditherapie (90 dagen) f sms jaren later. Deze zijn gekenmerkt dr : Huidatrfie: geen behandeling Huiddepigmentatie: geen behandeling Blauw/rde vaatverkleuring: geen behandeling Onderhuids fibrse: geen behandeling tenzij bij ntstaan van ulcera Ulcera: risic p necrse, ntstaan spntaan, tgv infectie f trauma

7 Behandeling: Advies van de nclg, nclgische heelkunde Meestal kunnen deze ulcera geen spntane heling hebben en is de behandeling aangewezen met wnddebridement en eventuele flapchirurgie ( advies plastische heelkunde ) 3. Vrbeelden van prducten, crèmes, gels, sprays, verbanden (niet limitatief) 3.1. Prducten die kunnen gebruikt wrden vr hydratatie Bepanthl Flamigel (Flen Pharma) Extracalm spray (Flen Pharma) Lipicar Baume AP + (La Rche-Psay) Trixera (Avène) Cicaplast Baume B5 (La Rche-Psay), Cicalfate (Avène) (2à3 uur vr bestraling niet gebruiken!) Lipfyle crème met teveging van ureum Maak nderscheid tussen een crème en een gel. Een gel met vaker geappliqueerd wrden dan een crème Beschermende materialen Mepitel One (Mölnlycke) Barrière films zals Caviln,. Beschermend en verzachtend Kamillsan (zitbadjes bij rectumbestraling)

8 3.3. Verbandmaterialen en wndbedekkers Primaire verbandmaterialen Flaminal hydr (matig exsudaat) Flaminal Frte (veel exsudaat) Secundaire verbandmaterialen Schuimverbanden: Mepilex, Mepilex lite, Mepilex brder flex, Allevyn, Plymem,. Mepilex transfer Mellin, Stellaline (niet-inklevend cmpres) Mesft (nn-wven cmpres) Zetuvit (absrberend kmpres) Bevestigingsmaterialen Opsite Flexifix Gentle (pleister), micrpre silicne (3M) Mepitac (pleister) Niet-elastische tubulaire jersey (vb. Tubifast ), netverbanden (vb. Elastfix ), windels, Bij gebruik van pleisters, steeds ver geneg buiten de bestralingszne gaan bevestigen. Sms kunnen silicne pleisters tch beschadiging aanbrengen van de bestraalde huid f mringende huid. Opgelet, na stpzetten van behandeling kunnen de letsels zich ng uitbreiden, tijdens de eerst kmende 2 weken!

9 4. FAQ. Mag Mepitel Film gebruikt wrden in preventie van radidermitis bij raditherapie? Raditherapy and Onclgy 110 (2014) Cnclusie: Mepitel Film cmpletely prevented mist desquamatin and reduced skin reactin severity by 92% when used prphylactically in ur chrt. Kan Pvidne-id gebruikt wrden tijdens de raditherapie? Oral Mucsitis Cmplicating Chemtherapy and/r Raditherapy: Optins fr Preventin and Treatment. Wlfgang J. Köstler, MD; Michael Hejna, MD; Catharina Wenzel, MD; and Christph C. Zielinski, MD Pvidne-id kan een verbetering brengen bij preventie van mucsitis. Er zijn geen studies beschikbaar die wijzen p een cntra-indicatie van gebruik van Pvidne-id bij raditherapie. Men vindt inderdaad nergens terug dat jdium interageert met de stralen in het kader van raditherapie. Idium heeft atmnummer 53 en is dus iets hger dan de atmnummers van de lichaamseigen elementen (klstf, stikstf, zuurstf.). Tch is er een publicatie (Rahn, 1997) waarbij PVP-I herhaaldelijk gebruikt werd gedurende 6 maand ter preventie van mucsitis in de mndhlte ten gevlge raditherapie (bij bestraling van hfd/gelaat/halstumren, en dit gedurende de vlledige tijd van de radichemtherapie). PVP-I had vlgens deze studie een gunstig effect p het reduceren van de ntsteking van de mndmucsa. Er staat echter niets vermeld in deze publicatie dat het gebruik van PVP-I een verminderde deltreffendheid van raditherapie zu teweegbrengen dr het dagelijks spelen met PVP-I. Een tweede verzichtsartikel bespreekt de verschillende behandelingsmgelijkheden van mucsitis ten gevlge raditherapie. (zie p307 ivm PVP-I). Mag Mepilex Ag gebruikt wrden bij raditherapie? Vermits Mepilex Ag geen zilver uitwisselt met de wnde, kan het gebruikt wrden. Het dient wel verwijderd te wrden tijdens de bestraling. Ondanks het feit dat de auteurs een maximale inspanning leverden vr de juistheid van de gegevens, kunnen zij niet verantwrdelijk gesteld wrden vr de gevlgen van het tepassen van deze gegevens. Het is ten strengste verbden m znder de testemming van de auteurs de ft s die in deze brchure afgedrukt zijn te gebruiken vr persnlijk gebruik.

10 Richtlijn Radidermatitis In samenwerking met Werkgrepleden: Kris Bernaerts, vrzitter (WCS UZ Leuven) Y Blevi (VVRO -UZ Brussel) Michiel Daem (VVRO -UZ Gent) Lieven Decavele (WCS - OLV Aalst) Ingrid Dejaegher (VVRO- UZ Leuven) Gedele De Smedt (VVRO AZ. St. Maarten Duffel) Lud Geenen, secretaris/verslaggever (WCS) Gerrit Pnnet (VVRO UZ Brussel) Eric Rvers (WCS ZNA) Steven Smet (WCS - UZ Gent) Jeannine Spinnael (WCS UZ Brussel) Leen Van Bever (VVRO Jessa Hasselt) Geert Vanwalleghem (WCS AZ. Delta Reselare) Snja Vlayen (WCS UZA Edegem)