Kritische kanttekeningen bij het boek Kijk Omhoog! Alles over sterrenkijken en telescopen, van Philippe Mollet en Frank Deboosere
|
|
- Norbert Peters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Kritische kanttekeningen bij het boek Kijk Omhoog! Alles over sterrenkijken en telescopen, van Philippe Mollet en Frank Deboosere (door Jan van Gastel) Eindelijk weer eens een uitgebreid boek in de Nederlandse taal over amateursterrenkunde, waarin alles over sterrenkijken en telescopen wat we denk ik moeten lezen als alle voor hedendaagse amateurs belangrijke onderwerpen aan bod komt. Een titel met pretenties en inderdaad: zeer veel voor amateurastronomen belangrijke zaken passeren de revue. De titels van de eerste vier hoofdstukken geven de inhoudelijke lijn van het boek aan: kijken met het blote oog, sterrenkijken met een verrekijker, sterrenkijken met een telescoop, atlas van de sterrenbeelden met ruime aandacht voor interessante objecten in sterrenbeelden van de vier seizoenen. Tot slot twee hoofdstukken over wat je nog meer kunt zien behalve hetgeen al behandeld is, een hoofdstuk getiteld voor wie nog meer wil weten, waarin onder andere onderwerpen als het fotograferen van sterren, sterrenkijken op vakantie, het Grieks sterrenalfabet en een abc van astronomische termen aan bod komen. Het boek bevat zeer veel informatie en is rijk geïllustreerd met foto s en in iets mindere mate, met tekeningen van waargenomen of waar te nemen objecten. Waar moeilijke zaken worden uitgelegd zijn goede tekeningen ter verduidelijking opgenomen. Er is ruim aandacht voor het waarnemen van zon, maan en planeten, van meteoren en kometen en van deepskyobjecten en ook zaken als poollicht, lichtende nachtwolken en atmosferische verschijnselen als regenbogen en halo s worden niet vergeten. Op het Astroforum wordt het boek aangekondigd als op gelijk niveau met Thieme s Sterrenboek van Bruno Ernst. Dit had het kunnen zijn, maar is het in mijn ogen helaas net niet geworden. Er staat veel informatie in het boek, vooral heel veel goede informatie. Dat maakt het zeker tot een belangrijk boek voor amateurastronomen en als je het zou willen kopen: zeker doen! Maar op een aantal belangrijke punten gaat het boek helaas de fout in. Het lijkt hier en daar wel of ontwikkelingen die zich ten aanzien van de hieronder besproken topics hebben afgespeeld de afgelopen 20 jaar, niet in het boek zijn meegenomen. Dit korte artikel is geen afgewogen recensie waarin positieve en kritische zaken worden behandeld, maar zoals de titel al zegt: kritische kanttekeningen bij het boek. Ik richt me hieronder dus alleen op onjuiste informatie. Het gaat daarbij om onderwerpen waar onder amateurs veel over gesproken wordt, onder andere op het Astroforum, dus onderwerpen die kennelijk door amateurs belangrijk worden gevonden. Het zijn ook onderwerpen waar ik mijzelf intensief mee heb beziggehouden en nog bezig houd en waarvan ik het belangrijk vind dat geïnteresseerde amateurastronomen goed geïnformeerd worden, vooral omdat ook veel beginnende amateurastronomen van het boek gebruik zullen maken. Ik snap dat het onmogelijk is als je een boek schrijft, om en detail op alle onderwerpen en alle nuances in te gaan, maar ik vind wel dat de informatie die je geeft juist moet zijn, zeker als die informatie zonder moeite te vinden is.
2 Aanpassen aan het donker Onder het kopje Aanpassen aan het donker op pagina 16 staat dat we toch moeten rekenen op minuten voordat we een echt goed nachtzicht krijgen. Dat is onjuist. De kegeltjes, waarmee je kijkt als je naar heldere zon, maan of planeten kijkt zijn na die tijd wel aan het donker aangepast, maar de staafjes, waarmee we kijken naar lichtzwakke deepskyobjecten nog lang niet. Het duurt aangenomen dat je al niet voor een belangrijk deel aan het donker was aangepast minimaal minuten voordat je aangepast ben aan het donker. In de volgende zin in het boek staat dan wel dat experimenten aantonen dat er zelfs na meerdere uren nog verbetering ervaren wordt (je was dus blijkbaar toch niet aangepast na 15 minuten), maar ook die minuten die minimaal nodig zijn is genoegzaam in experimenten aangetoond. Vergroting Een aantal keer wordt in het boek gesproken over vergroting. Terecht wordt opgemerkt op te passen voor goedkope telescoopjes die met name worden aangeprezen door te benadrukken dat ze zeer hoge, objectief gezien niet realistische vergrotingen mogelijk zouden maken. Het werkelijke nut van vergroting wordt echter op belangrijke punten niet uitgelegd, of de uitleg die gegeven wordt is vaag en onjuist. Op pagina 86 (derde alinea) bijvoorbeeld wordt gezegd: Daarenboven helpt meer vergroten soms ook omdat het de hemelachtergrond donkerder maakt, waardoor zwakke objecten beter contrasteren. Zo algemeen gesteld klopt dat niet, omdat dit alleen voor puntbronnen, sterren dus, opgaat. Dit blijven immers puntbronnen, hoeveel men ook vergroot, terwijl het achtergrondlicht wordt uitgesmeerd. Uitgebreide objecten zoals nevels en sterrenstelsels houden bij vergroting altijd hetzelfde contrast met hun achtergrond, omdat achtergrondlicht en licht van het object in gelijke mate worden uitgesmeerd. De zin van vergroten is hier juist, dat het object groter wordt gemaakt, waardoor de fotonen die op ons netvlies terechtkomen meer lichtgevoelige orgaantjes, in geval van deepskyobjecten staafjes, activeren. Vergroot je teveel voor de betreffende telescoop, dan gaat dit positieve effect weer verloren, omdat het beeld achtergrond en object te donker wordt. Hierin zit hem nu juist het voordeel van een grotere objectiefdiameter en dus de interactie tussen meer licht en hogere vergroting : je kunt met een groter objectief meer vergroten zonder dat het beeld te donker wordt, waardoor je het object (beter) ziet. Het bovenstaande is op zijn minst al sinds het verschijnen van het boek van Roger N. Clarke (1990): Visual astronomy of the deepsky, bekend en er zijn al jaren voldoende publicaties, ook in de Nederlandse taal die hier wel juiste informatie over verstrekken. Op pagina 212 komt het onderwerp vergroting nog even terug: Sommige objecten worden wel beter zichtbaar bij een hogere vergroting. Ook het licht van de hemelachtergrond wordt er immers door uitgesmeerd, waardoor de nevel juist wel zichtbaar wordt. Ook dit suggereert, dat het contrast tussen object en achtergrond toeneemt door vergroting, terwijl dat zoals reeds vermeld juist niet opgaat voor nevels. De eerder vermelde fout wordt hier dus helaas niet gecorrigeerd maar bevestigd. Met dezelfde hoeveelheid tekst zou het boek over dit onderwerp juiste en up-to-date informatie hebben kunnen geven. Nu blijft het op dit punt helaas in vage bewoordingen en foute uitspraken steken. Een gemiste kans.
3 Sferische Aberratie Op pagina 97 van het boek wordt gezegd: Sferische aberratie ontstaat wanneer de rand van de spiegel of lens teveel of te weinig gecorrigeerd is bij het slijpen. Het wordt dus voorgesteld als een probleem van de rand van de spiegel. Dat is niet juist. Sferische aberratie betekent dat de spiegel of lens over- of ondergecorrigeerd is. Dit betekent weliswaar dat de lichtstralen komend van de rand van de spiegel niet op dezelfde plek samenkomen als die van het centrum van de spiegel, maar dat kan net zo goed al dichter bij het centrum van de spiegel het geval zijn. Ook als het hele oppervlak van de spiegel dezelfde mate van correctie heeft, doch minder dan 100%, is er sferische aberratie 1. Als alleen de rand overgecorrigeerd 2 is en de rest van de spiegel zeer goed is gecorrigeerd, hebben we een 'turned down edge' (afgevallen rand), als de overgecorrigeerde zone wat groter is, ook wel een 'rolled edge', of afgerolde rand genoemd. Een afgevallen/afgerolde rand kunnen we inderdaad uitstekend corrigeren, door het overgecorrigeerde deel af te dekken. Als de spiegel verder perfect is, heb je na afdekken van het slechte deel van de rand, soms maar een of enkele millimeters, een perfecte spiegel, zonder merkbaar lichtverlies of verlies aan resolutie. In deze situatie is afdekken dus een prima remedie om tot een echt goede spiegel te komen. En inderdaad, zoals in het boek wordt gezegd verbetert ook een spiegel met sferische aberratie door de rand af te dekken, maar het gaat dan niet om enkele millimeters. Je zult er tamelijk veel voor moeten afdekken om het contrastverlies flink te verminderen. Laten we als voorbeeld eens een f/6 spiegel nemen van 260mm diameter met 1/2.5 lambda sferische aberratie 3. Het ging in het boek namelijk om een remedie tegen storende sferische aberratie. Die spiegel geeft zo n 38% contrastverlies in vergelijking met een perfecte spiegel. Ter vergelijking: een spiegel met 1/4 lambda sferische aberratie geeft 20% contrastverlies, volgens het boek onzichtbaar. Als we 12 millimeter van de rand afdekken de diameter van de spiegel gaat dus van 260 naar 218 millimeter - hebben we de maximale verbetering die door het afdekken van de rand mogelijk is. Hoewel dit een flinke vooruitgang is, heeft de spiegel dan nog steeds een contrastverlies van 26%, dus nog steeds meer dan de 20% van een 1/4 lambda spiegel. Dekken we nog meer van de rand af, daalt de kwaliteit weer. In tegenstelling tot een spiegel met een afgevallen of omhoog gedraaide rand, kunnen we van een door sferische aberratie slechte spiegel dus nooit een goede spiegel maken door de rand af te dekken. Het boek zegt dit ook niet, maar omdat in het boek wel gesteld wordt dat sferische aberratie een randprobleem is, zou men ten onrechte die conclusie kunnen trekken. Effect vangspiegel op beeldkwaliteit Op pagina 94 wordt ten aanzien van de vangspiegel gesteld: de invloed op de beeldkwaliteit hangt vooral af van de grootte van de vangspiegel: bij kleinere is dat minder uitgesproken. Het is zeker zo dat de grootte van de vangspiegel in verhouding tot de spiegeldiameter de 1 Dit wil niet zeggen dat de maximale correctie van 100% nodig is, er is een zekere tolerantie. 2 We nemen overcorrectie als voorbeeld, maar een vergelijkbare redenering kan men uiteraard voor ondercorrectie van de rand volgen. 3 Hiervan heb ik de testgegevens liggen.
4 beeldkwaliteit beïnvloedt. De kwaliteit van de vangspiegel echter, is minstens zo belangrijk en wel net zo belangrijk als de kwaliteit van de hoofdspiegel. Omdat hier helaas misverstanden over bestaan - er zijn nogal wat mensen die denken dat de kwaliteit van de vangspiegel minder van belang is dan die van de hoofdspiegel - zou het goed geweest zijn dat hier ook te vermelden en niet alleen de grootte van de vangspiegel te noemen. De formulering in het boek als hierboven geciteerd, suggereert helaas dat de kwaliteit van de vangspiegel niet zo belangrijk is. Telescoopkwaliteit Als maximaal noodzakelijke kwaliteit van de hoofdspiegel van een Newtontelescoop wordt in het boek (pag. 84) het Rayleigh-criterium gegeven, dat aldus de auteurs van het boek stelt, dat lichtstralen tot ¼ van de golflengte mogen afwijken vooraleer ze de beeldkwaliteit zichtbaar verminderen, implicerend dat de degradatie van het beeld tot ¼ lambda afwijking van de ideale spiegel, niet zichtbaar is. Dat klopt niet en dat heeft Rayleigh ook niet zo gezegd. Wat hij zei is dat aberration begins to be decidedly prejudicial when the wavesurface deviates from its proper place by about a quarter of a wave-length. In termen van Suiters Star testing astronomical telescopes : noticably soft, but barely acceptable. Ofwel: zichtbaar, maar nog net acceptabel. Zeker zo belangrijk is echter, dat Lord Rayleigh het had over een optical system en niet alleen over een van de optische componenten van een optisch systeem. De gedachte dat een telescoopspiegel niet beter hoeft te zijn dan ¼ lambda, is dan ook onjuist en de betere spiegelleveranciers in de VS en Europa leveren spiegels met een kwaliteit van 1/8 lambda 4 aan het golffront of beter. Er wordt in bovenstaande uitspraak van de auteurs dus buiten beschouwing gelaten, dat een telescoop niet alleen uit een hoofdspiegel bestaat, maar dat er ook nog een secundaire spiegel is die gewoonlijk niet ideaal zal zijn en dat er ook nog een obstructie is die de kwaliteit van het beeld vermindert. De gecombineerde afwijkingen 5 bepalen de kwaliteit van het beeld. Start je met een hoofdspiegel van ¼ lambda 6, dan weet je al van tevoren dat je hele telescoop van matige of zelfs slechte kwaliteit zal zijn, vooral als het je bedoeling is planeten waar te nemen. Uitgangspunt moet dus minimaal zijn, dat de kwaliteit van de totale telescoop, bij voorkeur inclusief de obstructie, niet minder wordt als ¼ lambda, of beter gezegd, dan een Strehlratio van 0.80 ofwel een contrastverlies van maximaal 20%. Uiteraard staat het eenieder vrij om genoegen te nemen met mindere kwaliteit, maar door zo stellig te beweren dat een spiegel nauwkeuriger maken dan ¼ lambda aan het golffront niet nodig is, zet mensen echt op het verkeerde been. Collimatie van een Newtontelescoop De informatie in dit hoofdstuk is ronduit slecht. Een Newtonkijker is exact gecollimeerd als de optische as van de hoofdspiegel door het centrum van zowel de vangspiegel als het oculair gaat en de vangspiegel exact 45 gekanteld staat ten opzichte van de hoofdspiegel lezen we op pagina 135. Hoewel dit een van de manieren is een telescoop te collimeren, is 4 Tegenwoordig denkt met overigens veel meer in Strehlratio, die voor een spiegel met een 1/8 lambda peakto-valley wavefront sferische aberratie 0.95 bedraagt en voor 1/4 lambda En dan hebben we het hier nog niet over lichaamswarmte, seeing etc. 6 Sferische aberratie, wavefront.
5 een exacte 45 kanteling van de vangspiegel is niet altijd nodig en mogelijk gaan mensen die dit advies volgen hier teveel tijd aan besteden. Helaas wordt in deze definitie het offsetten van de vangspiegel uitgesloten, want bij een juist geoffsette vangspiegel raakt de optische as van de hoofdspiegel juist niet het centrum van de vangspiegel. De mogelijkheid van offsetten wordt overigens wel impliciet genoemd, al is het niet met die term. Een veel betere en veel meer geaccepteerde definitie van juiste collimatie is, dat de optische as van het oculair en die van de hoofdspiegel moeten samenvallen. Deze definitie houdt alle mogelijkheden voor goede collimatie afhankelijk van het doel waarvoor men de telescoop gebruikt - open. Plaats een zwart stipje op het exacte centrum van de hoofdspiegel staat op pagina 137. Een zwart stipje zal een laser helaas niet reflecteren, dus dit is een vreemd advies, ook al gezien het feit dat later een laser als collimator wordt geadviseerd. Er wordt ook wel gezegd dat je ook een verstevingingsringetje kunt gebruiken in plaats van een zwarte stip, maar die zwarte stip had beter weggelaten kunnen worden. Zelfs als de zwarte stip zo klein is dat de laser wel reflecteert is dit een onhandig advies, omdat je dan zou moeten gaan kijken of het zwarte stipje gecentreerd is in de laserpunt op de hoofdspiegel om na te gaan of de laser die niet echt een punt geeft maar een rond of ovaal vlekje - echt het centrum van de spiegel raakt. Daarna wordt geadviseerd een kijkbuis te maken, met een klein kijkgaatje. Prima. Maar de uitspraak dat een cheshire oculair een verbeterde versie is van een kijkgaatje is onzin (ook al kun je een cheshire soms als kijkbuis gebruiken). Een cheshire werkt fundamenteel anders dan een kijkbuis en heeft ook een heel ander doel. En een kruisdraad maakt de taak waar de cheshire voor bedoeld is het collimeren van de hoofdspiegel - niet gemakkelijker zoals het boek zegt, maar juist moeilijker. De passage die dan volgt geeft wel zeer slechte informatie. De allersnelste methode om te collimeren is met behulp van een lasercollimator: de rode laserstraal moet na reflectie op vangspiegel-hoofdspiegel en terug vangspiegel weer exact terugkomen waar hij vertrok. Ondanks het feit dat dit advies nog steeds regelmatig gegeven wordt, is het op deze manier geformuleerd een fout advies. Minimaal had erbij moeten staan dat bij deze manier van collimeren de collimatie alleen goed is als de laserstraal op de heenweg de hoofdspiegel precies in het centrum raakt. Elke afwijking daarvan maakt de collimatie van de hoofdspiegel namelijk onjuist. En vooral bij dichte telescoopbuizen waar je vanaf boven inkijkt is zeer moeilijk te zien of de laser het centrum van de hoofdspiegel ook exact raakt. Dus dit is misschien wel een snelle, maar geen goede manier van collimeren. Iets verderop lezen we: via de lasercollimatie gaan we enkel eventuele kantelingen van de spiegels bijregelen. Niets over een eventuele volgorde eerst vangspiegel, dan hoofdspiegel - alsof dat allemaal niet uitmaakt. En in dezelfde passage: De exacte positie van de vangspiegel kan dan (na het bijregelen van de kantelingen van de spiegels, jvg) nog fout zijn, maar dan komt het cheshire oculair weer van pas. Hoe fout kan je advies zijn. Uiteraard kan het zijn dat je vangspiegel dan nog niet goed staat, maar dat corrigeer je niet met een cheshire, maar juist met een laser (en/of kijkbuis). Een cheshire is speciaal bedoeld om de hoofdspiegel te collimeren en dat werkt veel nauwkeuriger dan met een gewone laser maar dit wordt nergens vermeld. En stel je ziet dat je vangspiegel nog niet goed staat en zet die, op welke manier dan ook, alsnog goed, dan zul je ook je hoofdspiegel opnieuw moeten collimeren, omdat een verandering van de stand van de vangspiegel ook de richting van de
6 optische as van de hoofdspiegel verandert, zodat die niet meer in het brandpunt van het oculair terecht komt. Ook dit wordt ten onrechte niet vermeld. En dan de stertest, volgens de auteurs de manier om de collimatie te controleren. Dit is niet zo, behalve bij excellente seeing, die haast nooit voorkomt. Echt nauwkeurige controle met een stertest kan alleen geschieden met de ster in focus of zeer dicht bij focus en dat is zelden of nooit haalbaar in onze contreien, zeker niet met een wat grotere spiegel. Met een cheshire of Barlowed laser kan de hoofdspiegel (want daar gaat het hier om) van een Newtontelescoop daarom veel nauwkeuriger gecollimeerd worden dan met een stertest, omdat seeing dan geen enkele rol speelt. Zowel in het Engels als in het Nederlands zijn al jaren, zowel op internet als in boekvorm, zeer goede uiteenzettingen en handleidingen te vinden over het collimeren van een Newtontelescoop. Kennelijk is dit allemaal aan de auteurs voorbijgegaan, of hebben ze gebruik gemaakt van de eveneens royaal aanwezige bronnen die verkeerde informatie verstrekken. Een nieuw boek was de kans bij uitstek geweest om nu eens een flinke slag te slaan en een goede uitleg te geven over collimeren, een vaardigheid waarmee alle gebruikers van Newtontelescopen te maken hebben en een van de meest terugkerende onderwerpen voor vragen op fora en mailinglijsten. En met dezelfde hoeveelheid tekst. Maar die kans hebben de auteurs helaas voorbij laten gaan.
Het optimaliseren van een Newtontelescoop Voor het waarnemen van maan en planeten. Jan van Gastel (november 2014)
Het optimaliseren van een Newtontelescoop Voor het waarnemen van maan en planeten Jan van Gastel (november 2014) Verschil deepsky maan en planeten Maan en planeten veel helderder Waarnemen met de kegeltjes
Nadere informatie10/03/2016 Janos Barabas. Collimatie in alle geuren en kleuren
10/03/2016 Janos Barabas Collimatie in alle geuren en kleuren Om te beginnen.. I. De beeldvorming van een telescoop II. Wat is collimatie, waarom doen wij het III. Voorbereiding IV. Collimatie instrumenten
Nadere informatieHet testen van telescoopspiegels 1 : een inleiding voor gebruikers van telescopen en amateur spiegelmakers
Het testen van telescoopspiegels 1 : een inleiding voor gebruikers van telescopen en amateur spiegelmakers (door Jan van Gastel) Deze notitie gaat over het testen van hoofdspiegels van telescopen. Hoe
Nadere informatieHet collimeren van een Newton telescoop
Het collimeren van een Newton telescoop Door: Jan van Gastel Om scherpe en contrastrijke beelden te krijgen met een telescoop is goede optiek noodzakelijk. Dit is voornamelijk een kwestie van geld of,
Nadere informatieHet testen van telescoopspiegels
Het testen van telescoopspiegels WAT KUN JE WEL, WAT KUN JE NIET MET DE GANGBARE TESTMETHODEN? JAN VAN GASTEL (MAART 2015) Kritisch testen Zonder kritisch te testen op alle relevante fouten: is het onmogelijk
Nadere informatieHet ontwerpen van een Newtontelescoop
Het ontwerpen van een Newtontelescoop grootte van de vangspiegel gerelateerde afmetingen Jan van Gastel februari 2002 elangrijkste dimensies D= doorsnee hoofdspiegel 29.90 52.30 L F = brandpuntsafstand
Nadere informatieHet visueel waarnemen van sterrenstelsels uit de Atlas of Peculiar Galaxies, van Halton Arp 1. (door Jan van Gastel)
Het visueel waarnemen van sterrenstelsels uit de Atlas of Peculiar Galaxies, van Halton Arp 1. (door Jan van Gastel) Er bestaan veel lijsten met waar te nemen deepskyobjecten. De bekendst is wel de uit
Nadere informatieSterrenkunde met de verrekijker
Sterrenkunde met de verrekijker Jan van Gastel Jan (juni van 2018) Gastel December 2009 Waarnemen van de sterrenhemel kan op veel manieren 1. Met het blote oog - de melkweg - sterrenbeelden - meteoren
Nadere informatieVisueel waarnemen. De rol van achtergrondhelderheid, contrast, vergroting en aperture. Jan van Gastel. december, 2006
Visueel waarnemen De rol van achtergrondhelderheid, contrast, vergroting en aperture Jan van Gastel december, 2006 Deepsky objecten Puntbronnen: sterren Uitgebreide objecten: galaxies, planetaire nevels
Nadere informatieHet visueel. waarnemen. van. faint fuzzies. Jan van Gastel 14 maart 2013
Het visueel waarnemen van faint fuzzies Jan van Gastel 14 maart 2013 Wat bepaalt de zichtbaarheid van faint fuzzies? Kenmerken object (helderheid, grootte) Telescoop (aperture, vergroting) Contrast met
Nadere informatieDe Meade LightBridge 16 inch Deluxe Dobsontelescoop getest (door Jan van Gastel) English version
De Meade LightBridge 16 inch Deluxe Dobsontelescoop getest (door Jan van Gastel) English version Enkele jaren geleden heeft Meade zich op de Dobsonmarkt begeven met de LightBridge. Eerst met spiegels van
Nadere informatieBasiscursus Sterrenkunde. Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 22 Mei 2019
Basiscursus Sterrenkunde Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 22 Mei 2019 Inhoud van de les Zijn er nog vragen n.a.v. de vorige les? Deze les: Komeet Wirtanen Sterrenhemel waarnemen Telescopen Komeet Wirtanen
Nadere informatieTelescopen. N.G. Schultheiss
1 Telescopen N.G. Schultheiss 1 Inleiding Deze module volgt op de module Lenzen of Lenzen slijpen. Deze module wordt vervolgd met de module Telescopen gebruiken. Je kunt met na deze module een telescoop
Nadere informatieVisueel waarnemen. De rol van achtergrondhelderheid, vergroting en aperture. Jan van Gastel. augustus, 2006
Visueel waarnemen De rol van achtergrondhelderheid, vergroting en aperture Jan van Gastel augustus, 2006 Deepsky objecten Puntbronnen: sterren Uitgebreide objecten: galaxies, planetaire nevels etc. Gerelateerde
Nadere informatieBeginnen met sterren kijken
Beginnen met sterren kijken Een gids voor kinderen Waar begin je en hoe vind je de beste sterrenkijker in het steeds maar meer uitgebreide telescopenbos wat je op internet kan vinden. Geen eenvoudige opgave,
Nadere informatieVisueel waarnemen: de zichtbaarheid van uitgebreide deepskyobjecten (door Jan van Gastel)
Visueel waarnemen: de zichtbaarheid van uitgebreide deepskyobjecten (door Jan van Gastel) 1. Inleiding In het eerste artikel over de zichtbaarheid van deepskyobjecten hebben we vooral gesproken over de
Nadere informatiemaksutov telescoop Maksutov telescoop
maksutov telescoop Maksutov telescoop Deze blogpost gaat over de techniek van de Maksutov telescoop via een review van de National Geographic 90/1250 goto telescoop. Lenzen of spiegel? Grofweg onderscheiden
Nadere informatieMet de Kijker op Jacht, Universum 4, 2004 Door Wouter Verheul
Met de Kijker op Jacht, Universum 4, 2004 Door Wouter Verheul Nu de vakantie weer voorbij is, en de zomer op z'n einde loopt, zijn de Boogschutter en de Schorpioen met het centrum van de Melkweg onder
Nadere informatieHoe groot moet mijn vangspiegel zijn? Jan van Gastel
Hoe groot moet mijn vangspiegel zijn? Jan van Gastel Het door de amateur meest gebouwde type telescoop is de Newton-telescoop. Misschien wel de meest gestelde vraag van zelfbouwers van Newton-telescopen
Nadere informatieMet de Kijker op Jacht, Universum 1, 2006 Door: Jeffrey Bout
Met de Kijker op Jacht, Universum 1, 2006 Door: Jeffrey Bout Dag allemaal! Ook zo genoten van Mars eind vorig jaar? Wij wel! Mooie structuren waren er zichtbaar en sommigen hebben zelfs een heuse zandstorm
Nadere informatieVerrekijkers en telescopen bekeken
Verrekijkers en telescopen bekeken Porro kijker Een verrekijker is een hulpmiddel voor het oog Dakkant kijker Oculair Coating is belangrijk Die voorkomt valse reflecties De coating boven is fel oranje
Nadere informatieHET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN
HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF
Nadere informatieHet Foucaulttestonderzoek
Het Foucaulttestonderzoek Twee 20 cm f/5 spiegels getest Jan van Gastel (maart 2015) Medewerkenden Organisatie: Werkgroep Kijkerbouw VSRUG en Jan van Gastel Verslag: Jan van Gastel Spiegels: Jimmy Oostvogels,
Nadere informatie(c) Alle rechten voo. Cursus Praktische Sterrenkunde 2015 Deel 2
(c) Alle rechten voo Cursus Praktische Sterrenkunde 2015 Deel 2 Cursus Praktische Sterrenkunde LES 1: 18 November (Jan Vanautgaerden) Wat is er aan de (sterren)hemel te zien? Sterrenbeelden, Welke ster
Nadere informatieKinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar
Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.
Nadere informatie1. Brillenglazen zijn toch gewoon brillenglazen? Merk jij het verschil tussen een glas van Pearle, Hans Anders of een dure opticien? Waarom een hele hoop euro's betalen als het ook stukken goedkoper kan.
Nadere informatiePersoonlijk Actieplan voor Ontwikkeling
PAPI PAPI Coachingsrapport Persoonlijk Actieplan voor Ontwikkeling Alle rechten voorbehouden Cubiks Intellectual Property Limited 2008. De inhoud van dit document is relevant op de afnamedatum en bevat
Nadere informatieInformatie over Lenzen
Informatie over Lenzen Camera CCD Sensor: De grootte van de camerabeeld sensor (CCD) beïnvloed ook de kijkhoek, waarbij de kleinere beeldsensoren een smallere kijkhoek creëren wanneer gebruikt met eenzelfde
Nadere informatieClear Skies Atlas voor de Hickson Catalogus of Compact Galaxy Groups (review door Jan van Gastel)
Clear Skies Atlas voor de Hickson Catalogus of Compact Galaxy Groups (review door Jan van Gastel) Figuur 1: Clear Skies website Al enige tijd kunnen waarnemers van deepskyobjecten en carbonsterren via
Nadere informatiePicasa voor beginners
Picasa voor beginners Picasa (van Google) is gratis en Photoshop (van Adobe) is erg duur, dus Picasa is voor beginners en Photoshop is voor gevorderden. Dat laatste is waar, maar het eerste suggereert
Nadere informatieOok jij kunt een goede profielfoto maken maar maak onderstaande fouten niet:
Een goede profielfoto: je juiste visuele indentiteit Iedereen weet dat in deze hippe en moderne digitale wereld een goede profielfoto belangrijk is. Instagram, LinkedIn, Facebook en niet te vergeten ID-badges
Nadere informatiePeriodiek systeem voor amateurastronomen. Guido Gubbels
Periodiek systeem voor amateurastronomen Guido Gubbels Urania, WGAS, 27 sep 2018 Astronomie Sedert 1981 Visueel waarnemen Verenigingsleven 1981 - LVSW 1981 - VVS 1982 1995: JVS-VVS Triangulum 1989-2004:
Nadere informatieVisueel waarnemen: Achtergrondhelderheid, oplossend vermogen en contrastgevoeligheid van het menselijk oog. (door Jan van Gastel)
Visueel waarnemen: Achtergrondhelderheid, oplossend vermogen en contrastgevoeligheid van het menselijk oog. (door Jan van Gastel) Hoe donkerder de hemelachtergrond, hoe beter lichtzwakke zwakke objecten
Nadere informatieOver Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding. G.J.E. Rutten
1 Over Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding G.J.E. Rutten Introductie In dit artikel wil ik het argument van de Amerikaanse filosoof Alvin Plantinga voor
Nadere informatieLuisteren, doorvragen en feedback geven
Luisteren, doorvragen en feedback geven Rogier Guns P-GIS 23 April 2007 Doelstelling presentatie LSD methode Actief Luisteren Doorvragen Feedback geven Let op: Sommige technieken lijken (theoretisch) heel
Nadere informatieThema 3 Verrekijkers. astronomische kijker
07-0-005 0: Pagina Verrekijkers Inleiding Om verre voorwerpen beter te kunnen zien, kun je gebruikmaken van verrekijkers. Die zijn er in vele soorten. De astronomische kijker wordt gebruikt voor het bekijken
Nadere informatieKinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar
Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.
Nadere informatieHet collimeren van een Newton telescoop. door: Nils Olof Carlin vertaling: Jan van Gastel
Het collimeren van een Newton telescoop door: Nils Olof Carlin vertaling: Jan van Gastel Wat is collimeren eigenlijk? Het collimeren van een telescoop is het met elkaar in lijn brengen van de optische
Nadere informatieBouw van een 200mmF4 newton-astrograaf.
Bouw van een 200mmF4 newton-astrograaf. Uitgangspunt is de spiegel van een Messier 200mm F 4 OTA. Van die OTA vond ik de mechanische eigenschappen onder de maat wat met deed besluiten daar een nieuw ota
Nadere informatieKijken naar het heelal
Kijken naar het heelal GROEP 7-8 75 65 minuten 1 en 45 De leerling: weet dat de uitvinding van de telescoop voor bewijzen heeft gezorgd dat de aarde niet het middelpunt van het heelal is weet dat je met
Nadere informatieHoofdstuk 3 Een kant-en-klare (itn) route activeren in uw TomTom en fouten voorkomen
Mocht u een ander type TomTom hebben dan mijn XL Live IQ, dan kan de beschrijving iets afwijken. Hoofdstuk 3 Een kant-en-klare (itn) route activeren in uw TomTom en fouten voorkomen De GPS route (van www.bikersplace.nl?)
Nadere informatie14 inch Dobson. enkele technische details. paul.hellings@groept.be
14 inch Dobson enkele technische details paul.hellings@groept.be 1 ENIGE TECHNISCHE DETAILS Hoe bepaalde onderdelen gemaakt werden of aan elkaar bevestigd werden. Secundaire kooi Bestaat uit twee houten
Nadere informatieLeren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014)
Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014) Inleiding De kern van (autisme)vriendelijke communicatie is echt contact, gebaseerd op
Nadere informatieStappen: A Windows to the Universe Citizen Science Event. windows2universe.org/starcount. 29 Oktober 12 November, 2010
Stappen: WAT heb ik nodig? Pen of potlood Rood licht of een nachtzicht zaklamp GPS, toegang tot het internet of een topografische kaart Uitgeprinte Activiteitengids met het antwoordformulier HOE maak ik
Nadere informatiedoor: Wouter Verheul Jupiter
universum3-2006.qxp 05-06-06 14:09 Page 38 38 UniVersum 3 2006 door: Wouter Verheul De Zomer is weer in aantocht, en veel mensen kijken uit naar de wat aangenamere temperaturen. Voor de waarnemers onder
Nadere informatieWaarom zien veel mensen onscherp?
Refractie afwijking Waarom zien veel mensen onscherp? Om scherp te zien moeten lichtstralen uit de buitenwereld precies op het netvlies van het oog samenvallen. Het hoornvlies en de lens in het oog zorgen
Nadere informatieMacro fotografie De eerste is de scherpstelafstand van de lens De tweede belangrijke waarde is de reproductiefactor
Macro fotografie is volgens velen één van de moeilijkst uit te voeren vormen van fotografie doordat je zo dicht op je onderwerp zit en dat je diafragma ver open is je slechts enkele millimeters hebt om
Nadere informatieFiguur 1: gekleurde pixels op een digitale sensor
Wat zijn megapixels en waarom moet ik mij daar druk om maken? De afgelopen jaren zijn alle camera fabrikanten bezig geweest met een zogenaamde Megapixel oorlog. De ene fabrikant adverteerde met de nieuwste
Nadere informatieJohannes 14:1-3 en 28 - Hemelvaart: op weg naar thuis
Johannes 14:1-3 en 28 - Hemelvaart: op weg naar thuis Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op: hmveurink@gmail.com. Dan stuur ik ook de bijbehorende
Nadere informatieRuim 45 jaar ervaring met de Kuttertelescoop. Voordracht voor de Kutterdag 17 september 2016 te Oudenbosch
Ruim 45 jaar ervaring met de Kuttertelescoop Voordracht voor de Kutterdag 17 september 2016 te Oudenbosch De indeling van de lezing: 1 e Waar begin je aan? 2 e De 11cm Kutter en zijn eigenschappen 3 e
Nadere informatieHet gebruik van filters bij landschapsfotografie. Myriam Vos
Het gebruik van filters bij landschapsfotografie Waarom zijn er filters nodig? Het dynamisch bereik van een camera is de verhouding van het felste licht tot het zwakste licht dat nog kan worden waargenomen.
Nadere informatieLesmateriaal bovenbouw
Lesmateriaal bovenbouw Workshopdag Satellieten 8 oktober 2008 Space Expo, Noordwijk Bouw je eigen telescoop Benieuwd naar het oppervlak van de maan? Of de ringen van Saturnus? Deze dingen staan te ver
Nadere informatieDIS-Q VRAGENLIJST. Voorbeeld In welke mate is de volgende uitspraak op U van toepassing. Ik kan moeilijk een beslissing nemen.
DIS-Q VRAGENLIJST Deze vragenlijst bestaat uit twee delen. Het eerste deel bevat enkele algemene vragen over uw achtergrond. In het tweede deel wordt U gevraagd aan te geven in welke mate de volgende ervaringen
Nadere informatieDe meeste telescopen die u vandaag de dag op internet en in de winkels kunt vinden zijn in te delen in drie soorten:
Hoe werken telescopen? Waarschijnlijk heeft u 's nachts wel eens de hemel in gekeken en bent u op zoek gegaan naar sterrenbeelden, sterren of de maan. Misschien heeft u al geleerd hoe u een sterrenbeeld
Nadere informatieVoorwoord. 15 miljoen mensen Op dat hele kleine stukje aarde Die moeten niet t keurslijf in Die laat je in hun waarde
Voorwoord 15 miljoen mensen Op dat hele kleine stukje aarde Die moeten niet t keurslijf in Die laat je in hun waarde Fluitsma & Van Tijn, 2007 Het zijn er inmiddels 16 miljoen en het zullen er ook nog
Nadere informatie9 redenen waarom jouw website geen klanten oplevert.
9 redenen waarom jouw website geen klanten oplevert. Introductie Een goed ingerichte website met een goed uitgevoerde marketingstrategie is het ideale marketing tool voor ondernemers. Een goede website
Nadere informatieDe theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan
De theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan 1. Globaal lezen a. Lees eerst altijd een tekst globaal. Dus: titel, inleiding, tussenkopjes, slot en bron. b. Denk na over het onderwerp,
Nadere informatieSterren kijken met een verrekijker
Sterren kijken met een verrekijker Sterren kijken met een verrekijker Inleiding Sterren kijken met een verrekijker wordt nogal eens onderschat. Er wordt vaak gedacht dat een verrekijker niet aan een telescoop
Nadere informatieHDR- FOTOGRAFIE. Inleiding. Het digitale beeld - Bijlage
HDR- FOTOGRAFIE Inleiding Wanneer je door de zoeker van je al dan niet spiegelreflex camera kijkt en een prachtige scène hebt waargenomen en vastgelegd, dan is er naderhand soms enige teleurstelling wanneer
Nadere informatieUitleg opnamens met een digitale camera
Uitleg opnamens met een digitale camera Telescopen Telescoop 152mm William Optics van volkssterrenwacht Orion. Op dit moment staat de telescoop in gesteld voor naar de zon te kijken. Aan de voorkant van
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatieVerscherpen van foto s (Adobe Photoshop CS3)
Verscherpen van foto s (Adobe Photoshop CS3) Ga je voor de beste kwaliteit van je foto, in webpresentatie of afdruk? Lees dan verder, want het verscherpen van beeldmateriaal is een kritische stap in de
Nadere informatieHC zd. 42 nr. 31. dia 1
HC zd. 42 nr. 31 weinig mensen zullen zeggen dat ze leven voor het geld geld maakt niet gelukkig toch zeggen we er graag achteraan: wel handig als je het hebt want waar leef ik voor? een christen mag zeggen:
Nadere informatieThinking of Art Stijldocument
Thinking of Art Stijldocument Niels de Jong GDD1A Inspiratie: M.C. Escher Inhoudsopgave Inleiding...2 1 Moodboard / stijlinspiratie kiezen...2 Kiezen stijlinspiratie...3 Beeldmateriaal in Moodboards...4
Nadere informatieRapport. Datum: 26 maart 1998 Rapportnummer: 1998/092
Rapport Datum: 26 maart 1998 Rapportnummer: 1998/092 2 Klacht Op 26 juni 1997 ontving de Nationale ombudsman een verzoekschrift van mevrouw B. te Drachten, met een klacht over een gedraging van Gak Nederland
Nadere informatieOplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)
Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)
Nadere informatieTest je kennis! De heelalquiz
Test je kennis! heelalquiz Introductie les 3 Planeten, sterren, manen, de oerknal. Het zijn termen die leerlingen vast wel eens voorbij hebben horen komen. Maar wat weten de leerlingen eigenlijk al van
Nadere informatieJFZINTERTOOLS INFO CNC BESTURING 1
JFZINTERTOOLS INFO CNC BESTURING 1 Korte samenvatting voor het instellen en beginnen van CNC freeswerk. Naar aanleiding van de voorafgaande instructie uren aan de CNC freesmachine. Deze handleiding is
Nadere informatieWat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.
Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me
Nadere informatieContactlenzen en lensvloeistoffen: een handleiding
Contactlenzen en lensvloeistoffen: een handleiding Professional Services CIBA VISION Benelux - 2007 Inleiding Een belangrijk deel van de correctiebehoevende bevolking draagt contactlenzen. Toch heeft een
Nadere informatieHoofdstuk 3: Jij als leider!
Kijk eens in de spiegel Hoofdstuk 3: Jij als leider Elke dag als je opstaat, sta je waarschijnlijk een moment voor de spiegel. Misschien let je er niet meer bewust op, maar als je voor de spiegel staat
Nadere informatieVisual Storytelling Analyse van een Infographic. Het Frisia-Nederland conflict
Visual Storytelling Analyse van een Infographic Het Frisia-Nederland conflict Student: Yannick van Hierden Id-code : 1609791 E-mail : Yannickvanhierden@student.hu.nl Docent: Gerard Smit Minor: Editorial
Nadere informatieHoofdstuk 5 Schrijven
Hoofdstuk 5 Schrijven Een overtuigende tekst schrijven Noordhoff Uitgevers bv 2014 3 vmbo-(b)k 2F Welk voorbeeld is goed? Afgelopen jaar heeft de direktie van school besloten de zomervakantie met een week
Nadere informatieConnect Social Business
Connect Social Business Joey Kaan September 2014 Inhoudsopgave 1 Achtergronden 4 2 Probleemstelling & Doelstelling 5 2.1 Leren Professioneel Functioneren.................. 5 2.2 Facebook API leren door
Nadere informatieWat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken
Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Mensen zoeken hulp omdat ze overhoop liggen met zichzelf of met anderen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige mensen worden
Nadere informatieLaser Focus. De 6 Concentratie Technieken Die Ze Je Niet Op Je Opleiding Leren..
Laser Focus De 6 Concentratie Technieken Die Ze Je Niet Op Je Opleiding Leren.. 1 Delen uit dit E-BOOK zijn afkomstig van de site van StudieVitaminen.nl en het boek Haal meer uit je hersenen. MTcompany
Nadere informatieBijlage interview meisje
Bijlage interview meisje Wat moet er aan de leerlingen gezegd worden voor het interview begint: Ik ben een student van de Universiteit van Gent. Ik wil met jou praten over schrijven en taken waarbij je
Nadere informatieHet circulair polarisatiefilter
Het circulair polarisatiefilter Soms zie je wel eens foto's met een schitterende diepblauwe lucht. Dit kun je doen met een nabewerkingprogramma als Photoshop, maar het kan ook al in de originele foto.
Nadere informatiehttp://www.kidzlab.nl/index2.php?option=com_content&task=vi...
Veelvlakken De perfecte vorm Plato was een grote denker in de tijd van de Oude Grieken. Hij was een van de eerste die de regelmatige veelvlakken heel bijzonder vond. Hij hield ervan omdat ze zulke mooie,
Nadere informatiePeriode: CBT examens 15 april t/m 30 april 2014
Periode: CBT examens 15 april t/m 30 april 2014 1. Doet u dit examen voor de eerste keer of gaat het om een herexamen? Eerste keer 279 70% Herexamen 104 26% Niet beantwoord 16 4% Totaal 399 2. Als de voorlopige
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Digitale camera Voorwoord Ik doe mijn werkstuk over de digitale camera, omdat mij dat wel interessant lijkt. Verder leek het mij een onderwerp wat niemand zou kiezen en waar de meeste kinderen niet veel
Nadere informatie05-12-2005. Artikel zonder titel
05-12-2005 Artikel zonder titel Jongeren hebben vaak weinig vertrouwen in de objectiviteit van leraren en schooldirecteuren. En dat wantrouwen wordt alleen maar sterker, als ze daarin keer op keer worden
Nadere informatieonthouden. Schrijfdoelen Schrijfdoel Inhoud schrijfdoel Voorbeeld vermaakt door een leuk, spannen, aangrijpend of interessante tekst.
Nederlands Leesvaardigheid Leesstrategieën Oriënterend lezen Globaal lezen Intensief lezen Zoekend lezen Kritisch lezen Studerend lezen Om het onderwerp vast te stellen en te bepalen of de tekst bruikbaar
Nadere informatieDe BinoculaireSummatieFactor en de relevantie voor Deepsky Waarnemingen. Arie Otte 16 November 2013
De BinoculaireSummatieFactor en de relevantie voor Deepsky Waarnemingen Arie Otte 16 November 2013 De voordelen van kijken met twee ogen Two eyes are better than one Phil Harrington Lijkt logisch, maar
Nadere informatieTITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.
TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende
Nadere informatieIn voor een uitdaging voor de zomervakantie? Zoek de Palomars! Jan van Gastel
In voor een uitdaging voor de zomervakantie? Zoek de Palomars! Jan van Gastel Bij de SSA zijn de afgelopen paar jaar flinke telescopen gebouwd. En met flink bedoel ik dan met spiegels van 30 centimeter
Nadere informatie,!7IJ0I6-abbcbg! Zo ben jij! jij! Willem de Vink. tiener BIJBEL
Willem de Vink Wie ben jij? Mag de belangrijkste persoon die er bestaat dat zeggen? God de Vader ziet in jou zijn kind. Hij zegt dat jij net zo mooi, waardevol en geliefd bent als Jezus. Wow, zo ben jij!
Nadere informatieHet imagen van de nachtzijde van Venus
Het imagen van de nachtzijde van Venus De nachtzijde vanvenus - in het kort: Venus wordt omringd door een ondoordringbaar wolkendek, dat het planeetoppervlak volledig aan het zicht onttrekt. Op geen enkele
Nadere informatieStel jezelf niet onder de Wet!
Dit document is een script van onderwijs dat is bedoeld om via video te worden getoond. In de video worden relevante tekst, dia s, media en afbeeldingen getoond om de presentatie te vereenvoudigen. Daarom
Nadere informatieDenkfouten. hoofdstuk 6. De pretbedervers. De zwarte bril
hoofdstuk 6 Denkfouten We hebben al gezien dat sommige van onze brandende automatische gedachten ons in de weg zitten. Ze geven ons een onprettig gevoel of weerhouden ons ervan dingen te doen. Het probleem
Nadere informatieHet kasteel van Dracula
Uit het dagboek van Jonathan Harker: Het kasteel van Dracula 4 mei Eindelijk kom ik bij het kasteel van Dracula aan. Het kasteel ligt in de bergen. Er zijn geen andere huizen in de buurt. Ik ben moe. Het
Nadere informatieEindverslag SLB module 12
Eindverslag SLB module 12 Marthe Verwater HDT 3C 0901129 Inhoudsopgave: Eindreflectie.. Blz.3 Reflectieverslag les 1.. Blz.4 Reflectieverslag les 2.. Blz.6 Reflectieverslag les 3.. Blz.8 2 Eindreflectie
Nadere informatieNadelen multifocale kunstlens 8 Voordelen van een multifocale kunstlens 9 Verzekering, eigen bijdrage 9
Een korte uitleg over de werking van het oog: De ooglens zit direct achter de pupil (de zwarte opening) en het regenboogvlies (het gekleurde deel van het oog, de iris). De ooglens en het hoornvlies zorgen
Nadere informatieHet GROW-model. Deze onderdelen worden hieronder toegelicht. Per onderdeel worden er voorbeeldvragen aangegeven.
Het GROW-model Een ontwikkelingsgesprek is het meest effectief als je de vragen in een bepaalde structuur stelt. Het GROW-model biedt deze structuur. (Whitmore, 1995) Het GROW model bestaat uit de volgende
Nadere informatiePicasa: eenvoudig en toch goed
Picasa: eenvoudig en toch goed Vroeger kon je alleen maar je volle filmpje laten ontwikkelen en afdrukken anders had je niets. Nu kun je op elk moment je nieuwe foto s op je computer overzetten (al zijn
Nadere informatieVerhaal: Jozef en Maria
Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele
Nadere informatieVan mij. Een gezicht is geen muur. Jan Bransen, Universiteit Utrecht
[Gepubliceerd in Erik Heijerman & Paul Wouters (red.) Praktische Filosofie. Utrecht: TELEAC/NOT, 1997, pp. 117-119.] Van mij Een gezicht is geen muur Jan Bransen, Universiteit Utrecht Wij hechten veel
Nadere informatieNatuurkundeles 8 januari 2007, 6 e uur (13.30-14.20 uur), klas 2a2 (2 vwo) 1 e les. 2a2, 26 leerlingen, 15 meisjes en 11 jongens.
Natuurkundeles 8 januari 2007, 6 e uur (13.30-14.20 uur), klas 2a2 (2 vwo) 1 e les ent: Klas: Onderwerp: Materialen: Lokaal: Bord: Man 2a2, 26 leerlingen, 15 meisjes en 11 jongens. Significante cijfers.
Nadere informatie