Inhoud. Woord Vooraf 13. De normale stem 15

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Inhoud. Woord Vooraf 13. De normale stem 15"

Transcriptie

1 Inhoud Woord Vooraf 13 Hoofdstuk 1 De normale stem Anatomie en fysiologie 15 Macroscopische anatomie van de larynx 15 Het larynxskelet 15 De larynxmembranen 15 De larynxspieren 19 De innervatie van de larynxspieren 22 Laryngale vascularisatie 27 Indeling van de stemplooien 27 Microscopische anatomie (histologie) van de stemplooien 28 Laryngale functies 37 Fysiologie 41 Frequentieregulatie 44 Intensiteitsregulatie 46

2 6 Inhoud 2. De ontwikkeling van de stem door het leven heen 50 De ontwikkeling van de larynx en de stem 50 Eerste levensjaren 51 Kinderjaren 52 Adolescentie 56 Volwassenheid 57 De ouder wordende stem 57 De ontwikkeling van de lengte en de structuur van de stemplooien 62 De ontwikkeling van de fundamentele frequentie 62 De ontwikkeling van de vitale capaciteit 64 De ontwikkeling van de maximale fonatietijd Beschrijving en typering van de normale stem 66 Inleiding 66 Een normale stem 67 Spreekstem en zangstem 68 Stemclassificatie en registers Classificatie van stemgebruikers Stembelasting en belastbaarheid 71 Inleiding 71 Wat is stembelasting? 71 Wat bepaalt de stembelasting? 72 Persoonsgebonden factoren 72 Niet-persoonsgebonden factoren 73 Hoe potentiële belastbaarheid inschatten? 74 Kan stembelastbaarheid verbeterd worden? 75 Besluit 76

3 Inhoud 7 Hoofdstuk 2 Diagnostiek van stemstoornissen Een multidisciplinaire benadering Anamnese 79 Aspecten van de anamnese 79 Anamneseformulier voor professionele stemgebruikers Klinisch NKO-onderzoek 89 Instrumenteel onderzoek 91 Keelspiegel 91 Rigiede laryngostroboscopie 93 Transnasale flexibele laryngoscopie (TFL) 98 Directe laryngoscopie 110 Bijkomende onderzoeken 112 Elektroglottografie 112 Kymografie en hoge snelheid videolaryngoscopie 112 Laryngale electromyografie (LEMG) Het logopedisch stemonderzoek 115 De perceptuele beoordeling van de stem 115 De perceptie van de stem 115 Soorten schalen 116 Gebruik van ankers en training 117 Methodes van perceptuele evaluatie 117 De GRBAS-schaal 117 De ontwikkeling van de GRBAS-schaal 117 De GRBAS-schaal: actuele vorm 118 Uitbreiding GRBAS tot GRBASI 119 Concensus Auditory-Perceptual Evaluation of Voice (Cape-V) 119 Lichaamshouding en -spanning 121 Ademhaling 121 Het ademvolume 121

4 8 Inhoud Het ademtype 122 De adembeheersing 123 Maximale fonatietijd (MFT) 123 Fonatiequotiënt (FQ) 124 S/Z ratio 125 Instrumentele aërodynamische metingen 126 Fonetografie: stemomvang uitgedrukt in frequenties, intensiteiten en morfologie 127 Inleiding 127 Afname 127 Analyse van de resultaten 129 Normfonetogrammen 131 Fonetografie en stemclassificatie 131 Akoestische metingen 131 Vrije software 138 Stemkwaliteitsindexen 143 De Dysphonia Severity Index, een objectieve maat voor stemkwaliteit 143 AVQI 145 De Voice Handicap Index of de bevindingen van de patiënt Klinische classificatie van stemstoornissen Prevalentie van stemstoornissen Stemevaluatieprotocol 156 Hoofdstuk 3 De behandeling van stemstoornissen Inleiding 161 Stemtraining en stemtherapie 161 Multidisciplinair karakter 161 De therapeutische relatie 162

5 Inhoud 9 Duur en frequentie van therapie 162 Indirecte en directe therapie 163 Preventie Historische beschouwingen Medische benadering 166 Geneesmiddelen en hun effecten op de stem 167 Autonoom zenuwstelsel 167 Ademhalingsysteem en secreties 168 Overzicht medicatie 169 Botulinum toxine injecties 180 Laryngale dystonieën en behandeling met behulp van BTX 183 Intralaryngale BTX-injecties 186 Andere indicaties voor het gebruik van BTX in de laryngofarynx 192 Laryngopharyngeale reflux 194 Fonochirurgie 211 Fonochirurgie: algemene concepten, pre- en postoperatieve fase 211 Fonomicrochirurgie 216 Laryngeal framework surgery 233 Laryngectomie en (chemo-)radiotherapie Logopedische behandeling 244 Inleiding 244 Indirecte stemtherapie 246 Kennis en inzicht in eigen probleem 246 Stemrust 248 Persoonsgerelateerde factoren 248 Omgevingsgerelateerde factoren 249 Stemhygiëne 249 Stemopvoeding 254 Directe therapie 254

6 10 Inhoud Houding 254 Relaxatie 256 Respiratie 257 Fonatie 260 Articulatie 263 Resonantie 264 Prosodie 266 Specifieke therapieën 268 Resonant Voice Therapy (RVT) 268 Vocal Function Exercices (VFE) 269 Confidential VoiceTherapy (CVT) 271 Accentmethode 272 Lee Silverman Voice Treatment 273 Laryngale manipulatie (LM) 274 Facilitatietechnieken 257 Cognitieve gedragstherapie 277 Biofeedback training 278 Nasaleren 280 Counseling 281 Specifieke populaties 282 Kinderdysfonie 282 Mutatiestoornissen 287 Presbyfonie 288 Laryngectomie 290 Stemtraining voor transsexuelen 292 Zangers 293 Acteurs 303 Stemversterkers 308 Software bij de behandeling van stemstoornissen 310 Vrije software 311 Commerciële software 312

7 Inhoud 11 Hoofdstuk 4 Kliniek van stemstoornissen Niet organische stoornissen 315 MTD (Muscle Tension Dysphonia) 315 Ventriculaire fonatie 317 Psychogene dysfonie 318 Genderdysfonie 320 Mutatiestoornissen 322 Presbyfonie 325 Paradoxale stemplooibeweging Organische stemstoornissen 329 Laryngaal web 329 Sulcus glottidis 331 Laryngitis 335 Stemplooinoduli 339 Stemplooipoliep 345 Stemplooicyste 349 Stemplooioedeem 353 Oedeem van Reinke 357 Contactulcus/granuloom 361 Laryngaal papilloma 363 Hyperkeratose/leukoplakie 365 Stemplooitumor 367 Stemplooiparalyse in abductie 369 Stemplooiparalyse in adductie 373 Nervus Laryngeus Superior paralyse 374 Laryngale dystonie 377

8 12 Inhoud Stemtremor 379 Centraal Neurologische stoornissen 380 Vasculaire letsels/stemplooibloeding 383 Laryngaal trauma 387 Littekenvorming op de stemplooien 389 D ysfonie na radiotherapie 390 HOOFDSTUK 5 Actuele thema s stemstoornissen 393 Deel 1: Richtlijnen Heesheid (Dysfonie) 394 Deel 2: Toepassing van de ICF bij stemstoornissen 402 Deel 3: Evidentie, effect en efficiëntie van stemtherapie: een stand van zaken 407 Referenties 421 Glossarium 463 Afkortingen 483 Appendix 489 Trefwoordenlijst 495 Stem in beeld

Inhoud WOORD VOORAF 15 DE NORMALE STEM

Inhoud WOORD VOORAF 15 DE NORMALE STEM Inhoud WOORD VOORAF 15 HOOFDSTUK 1 19 DE NORMALE STEM 1. Anatomie en fysiologie 19 Macroscopische anatomie van de larynx 19 Het larynxskelet 19 De larynxmembranen 19 De larynxspieren 23 De innervatie van

Nadere informatie

STEMINARIES POST-ACADEMISCHE VORMINGEN IN STEMSTOORNISSEN

STEMINARIES POST-ACADEMISCHE VORMINGEN IN STEMSTOORNISSEN STEMINARIES POST-ACADEMISCHE VORMINGEN IN STEMSTOORNISSEN Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA), Edegem, België Diverse data tussen september 2015 en december 2016 20 JAAR PAV STEM ACHTERGROND Sedert

Nadere informatie

Inhoud. BEST-PRACTICE RICHTLIJNEN VOOR DE BEHANDELING VAN PATIËNTEN MET STEMSTOORNISSEN 17 L. Heylen, M. De Bodt en F. Mertens

Inhoud. BEST-PRACTICE RICHTLIJNEN VOOR DE BEHANDELING VAN PATIËNTEN MET STEMSTOORNISSEN 17 L. Heylen, M. De Bodt en F. Mertens Inhoud WOORD VOORAF 15 Marc De Bodt, F. Mertens en L. Heylen INLEIDING BEST-PRACTICE RICHTLIJNEN VOOR DE BEHANDELING VAN PATIËNTEN MET STEMSTOORNISSEN 17 L. Heylen, M. De Bodt en F. Mertens HOOFDSTUK 1

Nadere informatie

Jitter als akoestische stemkwaliteitsparameter Naam student : Maaike de Kleijn Studentnummer : 3209849

Jitter als akoestische stemkwaliteitsparameter Naam student : Maaike de Kleijn Studentnummer : 3209849 Jitter als akoestische stemkwaliteitsparameter Naam student : Maaike de Kleijn Studentnummer : 3209849 Inleiding In dit essay worden een tweetal artikelen besproken waarbij jitter werd gebruikt als een

Nadere informatie

Preface by Mara Behlau, PhD 11

Preface by Mara Behlau, PhD 11 Inhoud 5 Inhoud Preface by Mara Behlau, PhD 11 Situering 13 Louis Heylen, Hoofdstuk 1: Wat weten we over de stem? 15 Deel 1: Aspecten van de stem 15 Louis Heylen 1. De stem: geluid en spiegel 15 2. Zoveel

Nadere informatie

Stemstoornissen. Handboek Stem, Spraak en Taalpathologie 11

Stemstoornissen. Handboek Stem, Spraak en Taalpathologie 11 Stemstoornissen Stemstoornissen Handboek Stem, Spraak en Taalpathologie 11 Houten 2014 Ó 2014 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag

Nadere informatie

Overige (Overig, ongespecificeerd) Stem en spraakfuncties

Overige (Overig, ongespecificeerd) Stem en spraakfuncties Uitgebreide toelichting van het meetinstrument Dysphonia Severity Index (DSI) 14 oktober 2011 Review 1: T. Dassen, K. van Nes, N. van Wersch Review 2: M. Jungen Invoer: E. van Engelen 1 Algemene gegevens

Nadere informatie

Ken je stem. Voor U. Docenten, telefonistes, verkopers, vertegenwoordigers, coaches, trainers, instructeurs, zangers...

Ken je stem. Voor U. Docenten, telefonistes, verkopers, vertegenwoordigers, coaches, trainers, instructeurs, zangers... Ken je stem In Nederland werken meer mensen met hun stem dan met hun handen. Er zijn tientallen beroepen waar de stem het belangrijkste instrument is. Een aantal beroepssectoren bestaat uitsluitend bij

Nadere informatie

Ken je stem. Voor. Docenten, telefonistes, verkopers, vertegenwoordigers, coaches, trainers, instructeurs, zangers...

Ken je stem. Voor. Docenten, telefonistes, verkopers, vertegenwoordigers, coaches, trainers, instructeurs, zangers... Ken je stem In Nederland werken meer mensen met hun stem dan met hun handen. Er zijn tientallen beroepen waar de stem het belangrijkste instrument is. Een aantal beroepssectoren bestaat uitsluitend dankzij

Nadere informatie

Interactieve workshop dysartrie bij MS. Leonie Ruhaak Logopedist/PhD student

Interactieve workshop dysartrie bij MS. Leonie Ruhaak Logopedist/PhD student Interactieve workshop dysartrie bij MS Leonie Ruhaak Logopedist/PhD student Communicatieproblemen bij MS 2 Symptomen Fonatie Adem Prosodie Resonantie Articulatie Classificatie: Atactisch Spastisch Gemengd

Nadere informatie

PATIËNTENINFORMATIE LOGOPEDIE BIJ STEMPROBLEMEN

PATIËNTENINFORMATIE LOGOPEDIE BIJ STEMPROBLEMEN PATIËNTENINFORMATIE LOGOPEDIE BIJ STEMPROBLEMEN LOGOPEDIE BIJ STEMPROBLEMEN Algemeen Door middel van deze informatiefolder wil Maasstad Ziekenhuis u informeren over logopedie bij stemproblemen. Wij adviseren

Nadere informatie

Universitaire stemkliniek, UZGent-Ugent

Universitaire stemkliniek, UZGent-Ugent Muscle Tension Dysphonia Drs Iris Meerschman Dr Evelien D Haeseleer Lic. Sofia De Ley Dr. Maryna Krystopava Prof. Dr. Sofie Claeys Prof. Dr. Kristiane Van Lierde Universitaire stemkliniek, UZGent-Ugent

Nadere informatie

Stem. Informatie over logopedie

Stem. Informatie over logopedie Stem Onder deze noemer zal een aantal problemen besproken worden die samenhangen met stemgeving. Voor een goed stemgeluid zijn onder andere de volgende aspecten van belang: houding en adem. De logopedist

Nadere informatie

Larynxcarcinoma 10/03/2013. Heesheid en vroegdiagnostiek bij middel van narrow band imaging (NBI) en orgaansparende heelkunde bij larynxcarcinoma

Larynxcarcinoma 10/03/2013. Heesheid en vroegdiagnostiek bij middel van narrow band imaging (NBI) en orgaansparende heelkunde bij larynxcarcinoma 1 Heesheid en vroegdiagnostiek bij middel van narrow band imaging (NBI) en orgaansparende heelkunde bij larynxcarcinoma Prof. Dr. Olivier Vanderveken Dienst NKO, Hoofd en Halsheelkunde UZA Faculteit Geneeskunde

Nadere informatie

Niet-organische stem- en spraakstoornissen

Niet-organische stem- en spraakstoornissen Niet-organische stem- en spraakstoornissen Marika Voerman, logopedist KNO/Laryngologie 20 maart 2012, Heerhugowaard Niet-organische stemstoornissen = een a- of dysfonie zonder enige structurele of neurologische

Nadere informatie

Invloed van maskering en auditieve feedback op stemkwaliteit

Invloed van maskering en auditieve feedback op stemkwaliteit Faculteit geneeskunde en gezondheidswetenschappen Academiejaar 2012 2013 Invloed van maskering en auditieve feedback op stemkwaliteit Jana Fonteyn Promotor: Prof. Dr. S. Claeys Co-promotor: Prof. Dr. K.

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 13 ALGEMENE ASPECTEN DEEL II SECUNDAIRE HYPERTENSIE

Inhoud. Voorwoord 13 ALGEMENE ASPECTEN DEEL II SECUNDAIRE HYPERTENSIE Inhoud Voorwoord 13 DEEL I ALGEMENE ASPECTEN Hoofdstuk 1 Ambachtelijke en geautomatiseerde methoden van bloeddrukmeting 17 Inleiding 17 1 Conventionele sfygmomanometrie 18 2 Ambulante niet-invasieve automatische

Nadere informatie

Preventie van stemproblemen op de PABO

Preventie van stemproblemen op de PABO -Inleiding -Aanbevelingen voor het preventieve programma op PABO s -Aanbevelingen voor het werken met PABO-studenten (Ook voor logopedisten in de vrije vestiging) -Voorbeeld invulling logopedie op de PABO

Nadere informatie

PATIËNTENINFO Ziekenhuislogopedie

PATIËNTENINFO Ziekenhuislogopedie PATIËNTENINFO Ziekenhuislogopedie LOGOPEDIE / AFASIOLOGIE Stoornisgebieden De dienst Logopedie staat in voor het onderzoek en de behandeling van: Afasie: dat is een verworven taalstoornis, veroorzaakt

Nadere informatie

De klinische toepasbaarheid van de Dysphonia Severity Index (DSI)

De klinische toepasbaarheid van de Dysphonia Severity Index (DSI) STEM-, SPRAAK- EN TAALPATHOLOGIE Vol. 18, No. 1, 213, pp. 9-2 32.831/1/1813-9 c Groningen University Press De klinische toepasbaarheid van de Dysphonia Severity Index (DSI) Marieke Hakkesteegt Afdeling

Nadere informatie

Faculteit Geneeskunde en gezondheidswetenschappen. Academiejaar

Faculteit Geneeskunde en gezondheidswetenschappen. Academiejaar Faculteit Geneeskunde en gezondheidswetenschappen Academiejaar 2015 2016 Het langetermijneffect van stemtraining bij professionele stemgebruikers: objectieve metingen en subjectieve beoordelingen na 15

Nadere informatie

Parkinsoncafe Breda 27-09-2013

Parkinsoncafe Breda 27-09-2013 Parkinsoncafe Breda 27-09-2013 Stoornissen van het bewegingssysteem Bradykinesie Trager / kleinere bewegingsuitslag Verstoring in de timing Hypokinesie Minder automatische bewegingen Akinesie Bevriezen

Nadere informatie

Symptomen en dysphonia severity index bij stemvermoeidheid

Symptomen en dysphonia severity index bij stemvermoeidheid Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Academiejaar 2011-2012 Symptomen en dysphonia severity index bij stemvermoeidheid Promotor: Prof. Dr. Kristiane Van Lierde Copromotor: Prof. Dr. Sofie

Nadere informatie

Campagne Ken je Stem 2008

Campagne Ken je Stem 2008 Campagne Ken je Stem 2008 De NVLF heeft de campagne Ken je Stem ontwikkeld in verband met de Werelddag van de Stem. Deze dag wordt jaarlijks op 16 april gehouden. Via het menu (links) komt u alles te weten

Nadere informatie

1 Inleiding 1 1.1 Historie 1 1.2 Classificaties van revalidatieactiviteiten 1 1.3 Organisatie 2 1.4 Epidemiologie 3 Literatuur 7

1 Inleiding 1 1.1 Historie 1 1.2 Classificaties van revalidatieactiviteiten 1 1.3 Organisatie 2 1.4 Epidemiologie 3 Literatuur 7 Inhoud Woord vooraf bij de tweede, geheel herziene druk Auteurs I III 1 Inleiding 1 1.1 Historie 1 1.2 Classificaties van revalidatieactiviteiten 1 1.3 Organisatie 2 1.4 Epidemiologie 3 Literatuur 7 DEEL

Nadere informatie

DE STEMKWALITEIT BIJ PROFESSIONELE MUSICALACTEURS EN MUSICALSTUDENTEN

DE STEMKWALITEIT BIJ PROFESSIONELE MUSICALACTEURS EN MUSICALSTUDENTEN DE STEMKWALITEIT BIJ PROFESSIONELE MUSICALACTEURS EN MUSICALSTUDENTEN WAT IS DE STEMKWALITEIT BIJ PROFESSIONELE MUSICALACTEURS EN MUSICALSTUDENTEN ZOALS GEMETEN MET EEN PERCEPTUELE BEOORDELING, SUBJECTIEVE

Nadere informatie

Stemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut

Stemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Stemmingsstoornissen Van DSM-IV-TR naar DSM-5 Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Inhoud Veranderingen in de DSM-5 Nieuwe classificaties

Nadere informatie

Uitgebreide toelichting van het meetinstrument

Uitgebreide toelichting van het meetinstrument Uitgebreide toelichting van het meetinstrument Voice Handicap Index (VHI) 31 oktober 2011 Review 1: T. Dassen, K. van Nes, N. van Wersch Review 2: M. Jungen Invoer: E. van Engelen 1 Algemene gegevens Het

Nadere informatie

Spreken Wat is een dysartrie?

Spreken Wat is een dysartrie? Dysartrie 2 Dysartrie is de algemene term voor een motorische spraakstoornis als gevolg van neurologische problematiek. Deze folder is bedoeld voor patiënten met een dysartrie en hun omgeving. Er staat

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Logopedie bij stemproblemen

PATIËNTEN INFORMATIE. Logopedie bij stemproblemen PATIËNTEN INFORMATIE Logopedie bij stemproblemen 2 PATIËNTENINFORMATIE Door middel van deze informatiefolder wil het Maasstad ziekenhuis u informeren over logopedie bij stemproblemen. Wij adviseren u deze

Nadere informatie

De casus is bedoeld voor medisch studenten in de doctoraalfase van de opleiding.

De casus is bedoeld voor medisch studenten in de doctoraalfase van de opleiding. Casus 21L Fase A Titel Ach, het zal wel een koudje zijn. Onderwerp Heesheid door larynxcarcinoom Inhoudsdeskundige Dr. A.P.M. Langeveld, KNO-arts Technisch verantwoordelijke Drs. E.M. Schoonderwaldt Opleidingsniveau

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Deel 1. Achtergronden 21. (psycho-)linguïstische en (psycho-)akoestische factoren 29

Inhoudsopgave. Deel 1. Achtergronden 21. (psycho-)linguïstische en (psycho-)akoestische factoren 29 Voorwoord 11 Algemene inleiding 13 Deel 1. Achtergronden 21 1. Inleiding 23 2. Articuleren, een samenspel van neurofysiologische, (psycho-)linguïstische en (psycho-)akoestische factoren 29 2.1 Het neurofysiologische

Nadere informatie

PATIËNTENINFO Dysartrie

PATIËNTENINFO Dysartrie PATIËNTENINFO Dysartrie LOGOPEDIE / AFASIOLOGIE Wat is dysartrie? Dysartrie is een verworven motorische spraakstoornis ten gevolge van een neurologische aandoening. We lichten de belangrijkste termen van

Nadere informatie

Wat is spasmodische dysfonie?

Wat is spasmodische dysfonie? Wat is spasmodische dysfonie? Nederlandse Vereniging van Dystoniepatiënten Deze folder werd mede mogelijk gemaakt door: Wat is spasmodische dysfonie? De term spasmodische dysfonie betekent: slecht spreken.

Nadere informatie

Stoornissen van het bewegingssysteem Bradykinesie Trager / kleinere bewegingsuitslag Verstoring in de timing Hypokinesie Minder automatische

Stoornissen van het bewegingssysteem Bradykinesie Trager / kleinere bewegingsuitslag Verstoring in de timing Hypokinesie Minder automatische Stoornissen van het bewegingssysteem Bradykinesie Trager / kleinere bewegingsuitslag Verstoring in de timing Hypokinesie Minder automatische bewegingen Akinesie Bevriezen Rigiditeit Verhoogde spiertonus,

Nadere informatie

Inhoud. Woord vooraf 17. Inleiding 19. Definities 19

Inhoud. Woord vooraf 17. Inleiding 19. Definities 19 Inhoud Woord vooraf 17 Hoofdstuk 1 Inleiding 19 1. Dysfagie: definitie en classificatie 19 Definities 19 Classificaties 20 Indeling volgens leeftijd 20 Indeling volgens fase (volwassenen) 21 Indeling volgens

Nadere informatie

Is classificatie van de zangstem zinvol?

Is classificatie van de zangstem zinvol? Is classificatie van de zangstem zinvol? Gerrit Bloothooft UiL-OTS Universiteit Utrecht stemklassificatie 22-09-03 2 Overzicht Wie vraagt om classificatie Stemtypen Waarin verschillen stemmen Fysiologie

Nadere informatie

Is classificatie van de zangstem zinvol?

Is classificatie van de zangstem zinvol? Is classificatie van de zangstem zinvol? Gerrit Bloothooft UiL-OTS Universiteit Utrecht Overzicht Wie vraagt om classificatie Stemtypen Waarin verschillen stemmen Fysiologie en akoestiek Stemtraining en

Nadere informatie

Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen. Academiejaar Duur en frequentie van stemtherapie.

Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen. Academiejaar Duur en frequentie van stemtherapie. Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Academiejaar 2011-2012 Duur en frequentie van stemtherapie. Literatuurstudie en enquête bij Nederlandstalige stemtherapeuten. Tine Patteeuw en Athénaïs

Nadere informatie

Lees voor meer informatie over de verschillende adem- en stemproblemen hieronder verder.

Lees voor meer informatie over de verschillende adem- en stemproblemen hieronder verder. 1 Problemen met adem en stem Mensen praten dan hees, schor, hebben pijn bij het praten of zijn de stem helemaal kwijt en kunnen alleen nog maar fluisteren. Zowel kinderen als volwassenen kunnen problemen

Nadere informatie

Masterclass DementieNet Vroege signalen dementie. Jan Oudenes 2017

Masterclass DementieNet Vroege signalen dementie. Jan Oudenes 2017 Masterclass DementieNet Vroege signalen dementie Jan Oudenes 2017 Hoe herken ik vroege signalen van dementie? Programma: Welkom en kennismaking Inleiding Doel van de training Waarom is het belangrijk om

Nadere informatie

Traumatische luchtweg reconstructie

Traumatische luchtweg reconstructie Traumatische luchtweg reconstructie Jimmie Honings KNO-arts / Hoofd-hals Chirurg 10-10-2018 Disclosure belangenverstrengeling (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties

Nadere informatie

Charter voor onderzoek en behandeling van spraak-, taal- en communicatieproblemen bij de ziekte van Huntington Versie voor logopedisten

Charter voor onderzoek en behandeling van spraak-, taal- en communicatieproblemen bij de ziekte van Huntington Versie voor logopedisten Charter voor onderzoek en behandeling van spraak-, taal- en communicatieproblemen bij de ziekte van Huntington Versie voor logopedisten ONDERZOEK Voorwaarden bij onderzoek: Vroegtijdig starten Uitgebreid

Nadere informatie

De nasaleermethodiek van Pahn bij kinderen

De nasaleermethodiek van Pahn bij kinderen Arteveldehogeschool Katholiek Hoger Onderwijs Gent Bachelor in de logopedie en audiologie afstudeerrichting logopedie Campus Kantienberg Voetweg 66, BE-9000 Gent De nasaleermethodiek van Pahn bij kinderen

Nadere informatie

Werelddag van de stem 16 april 2008

Werelddag van de stem 16 april 2008 K E N J E S T E M K R A N T Werelddag van de stem 16 april 2008 Stem stemmisbruik stemstoornissen Door Dr. P.G.C. Kooijman In de literatuur worden wisselende getallen genoemd over het vóórkomen van stemstoornissen.

Nadere informatie

hoofd, hals en zenuwstelsel info voor patiënten Hou uw stem gezond Tips voor een goede stemhygiëne

hoofd, hals en zenuwstelsel info voor patiënten Hou uw stem gezond Tips voor een goede stemhygiëne hoofd, hals en zenuwstelsel info voor patiënten Hou uw stem gezond Tips voor een goede stemhygiëne 01. Inleiding Met deze brochure willen we u begeleiden in het beter begrijpen en verzorgen van uw stem.

Nadere informatie

1.1 Ontwikkelingspsychopathologie Opbouw van het boek Hoofdstuk 1 in tien punten 25 Belangrijke begrippen 25

1.1 Ontwikkelingspsychopathologie Opbouw van het boek Hoofdstuk 1 in tien punten 25 Belangrijke begrippen 25 Inhoudsopgave 1 Introductie 17 1.1 Ontwikkelingspsychopathologie 17 1.2 Opbouw van het boek 20 1.3 Hoofdstuk 1 in tien punten 25 Belangrijke begrippen 25 2 Classificatie, diagnostiek en epidemiologie 27

Nadere informatie

AMA Guides for Permanent Impairment: Kritische kanttekeningen van een oogarts op het voornamelijk oogheelkundige deel

AMA Guides for Permanent Impairment: Kritische kanttekeningen van een oogarts op het voornamelijk oogheelkundige deel AMA Guides for Permanent Impairment: Kritische kanttekeningen van een oogarts op het voornamelijk oogheelkundige deel Paulus T.V.M.de Jong Amsterdam Hambresin 1958 Sachsenweger 1976 AMA Guides to the Evaluation

Nadere informatie

Muziekvakexamens 2010

Muziekvakexamens 2010 Muziekvakexamens 2010 Speciale onderwijsleer Methodiek Solozang - Lichte muziek Vrijdag 10 december Tijdstip: 12.00-13.30 uur Naam: Woonplaats: Gebruik het bijgevoegde gelinieerde papier voor beantwoording

Nadere informatie

Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen. Academiejaar

Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen. Academiejaar Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Academiejaar 2015-2016 Het effect van semi-occluded vocal tract exercises op de stemkwaliteit van studenten logopedische wetenschappen: Vergelijking resonantie

Nadere informatie

Het voorkomen van stemstoornissen

Het voorkomen van stemstoornissen Het voorkomen van stemstoornissen Logopedie Beter voor elkaar 2 Preventie van stemstoornissen Stemhygiëne is de zorg voor een gezonde stem. Met stemhygiëne worden maatregelen bedoeld die de gezondheid

Nadere informatie

Effect van Theorie, Training en Transfer programma op stemkwaliteit

Effect van Theorie, Training en Transfer programma op stemkwaliteit Effect van Theorie, Training en Transfer programma op stemkwaliteit B. Timmermans, M.S. de Bodt, F.L. Wuyts, P. van de Heyning Aan de hand van een longitudinale studie werd onderzocht of een TTT (Theorie,

Nadere informatie

Laryngopharyngeale reflux

Laryngopharyngeale reflux Laryngopharyngeale reflux Nora van Ardenne Neus-, Keel- en Oorziekten, Hoofd- en Halschirurgie GZA Sint-Jozef GZA Sint-Vincentius Laryngopharyngeale reflux (LPR) Retrograde extraoesophagale reflux van

Nadere informatie

Biofeedback via elektroglottografie

Biofeedback via elektroglottografie Biofeedback via elektroglottografie Een exploratief onderzoek naar de praktische toepasbaarheid van de elektroglottograaf en in het bijzonder het gesloten quotiënt binnen de klinische setting Masterscriptie

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Richtlijnen voor stemhygiëne

Patiënteninformatie. Richtlijnen voor stemhygiëne Patiënteninformatie Richtlijnen voor stemhygiëne Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Stem is van levensbelang... 3 3. Bouw van het stemorgaan... 3 4. Stemproductie... 4 4.1 Ademhaling... 4 4.2 Stemgeving... 4

Nadere informatie

GELUIDSDREIGING - REACTIE

GELUIDSDREIGING - REACTIE Vicieuze cirkel TINNITUS waargenomen als bedreigend Wordt geassocieerd met negatieve gevoelens, angst en ongemak Toegenomen aktiviteit in het LIMBISCH systeem en het AUTONOOM zenuwstelsel Het tinnitus

Nadere informatie

Hoofd-hals kanker epidemiologie, etiologie, symptomatologie en diagnostiek

Hoofd-hals kanker epidemiologie, etiologie, symptomatologie en diagnostiek Hoofd-hals kanker epidemiologie, etiologie, symptomatologie en diagnostiek M. Lacko KNO-arts/Hoofd-hals oncoloog Oncologie symposium, Maastricht 21 mei 2015 Indeling presentatie 1. Incidentie en epidemiologie

Nadere informatie

HET LANGETERMIJNEFFECT VAN LOGOPEDIE BIJ TRANSVROUWEN

HET LANGETERMIJNEFFECT VAN LOGOPEDIE BIJ TRANSVROUWEN HET LANGETERMIJNEFFECT VAN LOGOPEDIE BIJ TRANSVROUWEN Aantal woorden: 13 849 Lore Plantefève-Castryck Stamnummer: 01507146 Elia Vermeulen Stamnummer: 01413211 Promotor: dr. Marjan Cosyns Copromotor: Prof.

Nadere informatie

Stemstoornissen en vocale performantie na logopedische behandeling met biofeedback

Stemstoornissen en vocale performantie na logopedische behandeling met biofeedback 224 Stem-, Spraak- en Taalpathologie MARYN, DE BDT & VAN CAUWENBERGE 32.8310/03/1406-224 Vol. 14, 2006, No. 3-4, pp. 224-246 Nijmegen University Press Stemstoornissen en vocale performantie na logopedische

Nadere informatie

Samenvatting leerstof Geriatrie opleiding

Samenvatting leerstof Geriatrie opleiding Samenvatting leerstof Geriatrie opleiding Klinisch redeneren doen we in feite al heel lang. VUmc Amstel Academie heeft hiervoor een systematiek ontwikkeld, klinisch redeneren in 6 stappen, om gedetailleerd

Nadere informatie

2 Classificatie, diagnostiek en epidemiologie 35

2 Classificatie, diagnostiek en epidemiologie 35 Inhoudsopgave Overzicht van figuren, kaders en tabellen 17 1 Introductie 23 1.1 Wat is ontwikkelingspsychopathologie? 24 1.1.1 Vroeger en nu 25 1.1.2 Een dynamisch gezichtspunt 26 1.1.3 Een uniek individu

Nadere informatie

Handout Karen van Hulst, Radboudumc Nijmegen COPYRIGHT 1

Handout Karen van Hulst, Radboudumc Nijmegen COPYRIGHT 1 Het verloop van de normale speekselcontrole bij 652 gezonde Nederlandse kinderen tussen 0-4 jaar Karen van Hulst, MSc Logopedist/ Klinisch Epidemioloog Afdeling Revalidatie, kinderen 1 november 2013 Primaire

Nadere informatie

Chirurgische behandeling van het larynxcarcinoom

Chirurgische behandeling van het larynxcarcinoom Chirurgische behandeling van het larynxcarcinoom Hoofd-Hals oncologie symposium 21 mei 2015 Maarten Borgemeester AIOS KNO 2 Larynx of strottenhoofd Orgaan in de hals betrokken bij De ademhaling De bescherming

Nadere informatie

Het meten van motoriek bij kinderen: prognose en evaluatie

Het meten van motoriek bij kinderen: prognose en evaluatie Het meten van motoriek bij kinderen: prognose en evaluatie Samenvatting Samenvatting Hoe een kind zich op lange termijn gaat ontwikkelen is altijd een boeiende zaak, maar met name als het kind geboren

Nadere informatie

Stadiering en triple diagnostiek van borst en oksel. Dr. P. Berteloot 10/2011

Stadiering en triple diagnostiek van borst en oksel. Dr. P. Berteloot 10/2011 Stadiering en triple diagnostiek van borst en oksel Dr. P. Berteloot 10/2011 Diagnostische beeldvorming Radiologisch onderzoek ter evaluatie van - klinische afwijking screenings gedetecteerde afwijking

Nadere informatie

Uitgangsvragen en aanbevelingen

Uitgangsvragen en aanbevelingen Uitgangsvragen en aanbevelingen behorende bij de richtlijn Diagnostiek en Behandeling van afasie bij volwassenen. De aanbevelingen dienen te worden gelezen in relatie tot de tekst in de desbetreffende

Nadere informatie

Richtlijn Stemklachten

Richtlijn Stemklachten 5 30 35 40 INITIATIEF Nederlandse Vereniging voor Keel-Neus-Oorheelkunde en Heelkunde van het Hoofd- Halsgebied (NVKNO) IN SAMENWERKING MET Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose

Nadere informatie

27/10/2014. Verwen je stem! Verwen je stem. Eerst het belangrijkste. Deel 1: stemtechniek oefeningen. Deel 2: perceptuele training luistervoorbeelden

27/10/2014. Verwen je stem! Verwen je stem. Eerst het belangrijkste. Deel 1: stemtechniek oefeningen. Deel 2: perceptuele training luistervoorbeelden Verwen je stem! 6 N O V E M B E R 2 0 1 4 B e r n a d e t t e T i m m e r m a n s Verwen je stem Deel 1: stemtechniek oefeningen Deel 2: perceptuele training luistervoorbeelden Eerst het belangrijkste.

Nadere informatie

Parkinson en Logopedie

Parkinson en Logopedie Parkinson en Logopedie Inhoudsopgave 1. Logopedie en Parkinson... 3 2. Werkwijze van de logopedist... 3 Onderzoek... 3 Spreken... 3 De Lee Silverman Voice Treatment (LSVT)... 4 De Pitch Limiting Voice

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF STEM STEM BEHAA. Editie 13, jaargang 10. Onze nieuwsbrief verschijnt één keer per jaar en is bedoeld

NIEUWSBRIEF STEM STEM BEHAA. Editie 13, jaargang 10. Onze nieuwsbrief verschijnt één keer per jaar en is bedoeld Onze nieuwsbrief verschijnt één keer per jaar en is bedoeld voor klanten, verwijzers en andere betrokkenen. Editie 13, jaargang 10 KWAL ITE T O E T SI T S BEHAA LD STE NIEUWSBRIEF VOLGENS MARJOLEINE Met

Nadere informatie

Het type fonetogram en psychosociale consequenties bij vrouwelijke stempatiënten

Het type fonetogram en psychosociale consequenties bij vrouwelijke stempatiënten 22 Stem-, Spraak- en Taalpathologie KOOIJMAN, DE WILD & DE JONG 32.831/3/146-22 Vol. 14, 26, No. 3-4, pp. 22-212 Nijmegen University Press Het type fonetogram en psychosociale consequenties bij vrouwelijke

Nadere informatie

Schema Afasie. 1 De logopedist neemt bij het vermoeden van een afasie de ScreeLing af, bij voorkeur binnen een week na de beroerte.

Schema Afasie. 1 De logopedist neemt bij het vermoeden van een afasie de ScreeLing af, bij voorkeur binnen een week na de beroerte. Schema Afasie Stap Methodisch handelen nr. Uitgangsvraag nr. Aanbeveling Verwijzing en aanmelding 3 Welke invloed hebben duur en intensiteit van afasietherapie op het herstel van de afasie? 11 De logopedist

Nadere informatie

Scriptie Biologie Stembanden

Scriptie Biologie Stembanden Scriptie Biologie Stembanden Scriptie door een scholier 2672 woorden 30 maart 2002 5,9 90 keer beoordeeld Vak Biologie Laryngectomie Bij een laryngectomie wordt het gehele strottenhoofd tezamen met de

Nadere informatie

SCHEMA AFASIE. Stap Methodisch handelen nr. Uitgangsvraag nr. Aanbeveling

SCHEMA AFASIE. Stap Methodisch handelen nr. Uitgangsvraag nr. Aanbeveling SCHEMA AFASIE Stap Methodisch handelen nr. Uitgangsvraag nr. Aanbeveling Verwijzing en aanmelding 3 Welke invloed hebben duur en intensiteit van afasietherapie op het herstel van de afasie? 4 Wat is voor

Nadere informatie

Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen

Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen SAMENVATTING Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen klinische populaties, waaronder ook de Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Ook al wordt

Nadere informatie

Inleiding Mensen met een verstandelijke beperking.

Inleiding Mensen met een verstandelijke beperking. Inleiding Mensen met een verstandelijke beperking. Aly Waninge Fysiotherapeute Koninklijke Visio De Brink Lector Participatie en gezondheid van mensen met een visuele en verstandelijke beperking Hanzehogeschool

Nadere informatie

Inhoud. D.W.J. Dippel. G.M. Ribbers. N. Koenen-Bornet en N.C.Verhoeven-de With. 1 Cerebrovasculair accident medische aspecten... 1

Inhoud. D.W.J. Dippel. G.M. Ribbers. N. Koenen-Bornet en N.C.Verhoeven-de With. 1 Cerebrovasculair accident medische aspecten... 1 Inhoud VII Inhoud 1 Cerebrovasculair accident medische aspecten.... 1 D.W.J. Dippel 1.1 Inleiding.... 2 1.2 Bloedvoorziening van de hersenen.... 2 1.3 Epidemiologie CVA.... 2 1.4 Herseninfarct... 4 1.5

Nadere informatie

Module 1 Varices van oppervlakkig en perforerend systeem. Theorie 09.30-17.15 Locatie Vergadercentrum Hoog Brabant (Hoog Catherijne) Utrecht

Module 1 Varices van oppervlakkig en perforerend systeem. Theorie 09.30-17.15 Locatie Vergadercentrum Hoog Brabant (Hoog Catherijne) Utrecht Module 1 Varices van oppervlakkig en perforerend systeem ma 5 september 2011 week 36 / 2011 Historica Phlebologica Anatomie bovenste ledematen (incl. topografie) Anatomie buik- en bekken gebied (incl.

Nadere informatie

STUDENTENBROCHURE Geriatrie - GE3

STUDENTENBROCHURE Geriatrie - GE3 STUDENTENBROCHURE Geriatrie - GE3 Beste student, Hartelijk welkom in het AZ Jan Palfijn Gent! We verwelkomen je op onze dienst en wensen je een goede start. Werken op de afdeling logopedie is een hele

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding 15. 1 Wat is stotteren? 19 Jan Bouwen

Inhoud. Inleiding 15. 1 Wat is stotteren? 19 Jan Bouwen Inhoud Inleiding 15 1 Wat is stotteren? 19 1.1 Inleiding 19 1.2 Stotteren, verstoring en stoornis 20 1.3 Stotteren, een geïntegreerde visie 21 1.3.1 Het Erasmus-viercomponentenmodel Stournaras 23 1.3.2

Nadere informatie

Muziek beweegt Neurologische muziektherapie De invloed van muziektherapie & muziek op het brein

Muziek beweegt Neurologische muziektherapie De invloed van muziektherapie & muziek op het brein Muziek beweegt Neurologische muziektherapie De invloed van muziektherapie & muziek op het brein 15 april 2014 Team muziektherapie Vitalis Judith Bauwens Neurologisch muziektherapeut Ester Alofs Neurologisch

Nadere informatie

Vacature Kinderneuroloog/kinderpsychiater. Plaats: Revalidatiecentrum Noorderkempen. Nieuwmoersesteenweg 113A Wuustwezel

Vacature Kinderneuroloog/kinderpsychiater. Plaats: Revalidatiecentrum Noorderkempen. Nieuwmoersesteenweg 113A Wuustwezel Vacature Kinderneuroloog/kinderpsychiater Plaats: Revalidatiecentrum Noorderkempen Nieuwmoerse Steenweg 113A 2990 Wuustwezel Als revalidatiecentrum situeren wij ons op de tweedelijn van de gezondheidszorg.

Nadere informatie

Logopedie bij dysartrie: een kwestie van samenspraak! Line Atsma Logopedist klinisch linguïst docent

Logopedie bij dysartrie: een kwestie van samenspraak! Line Atsma Logopedist klinisch linguïst docent Logopedie bij dysartrie: een kwestie van samenspraak! Line Atsma Logopedist klinisch linguïst docent Revalidatie Friesland Beetsterzwaag Hanzehogeschool Groningen, opleiding logopedie Met o.a. Katrien

Nadere informatie

Osteopathie. Presentatie Passage Bergentheim

Osteopathie. Presentatie Passage Bergentheim Osteopathie Presentatie Passage Bergentheim Inhoud vragen positie zorg praktijk opleiding enquete Motivatie Uitgebreide interesse in het begrijpen van het functioneren van het menselijk lichaam Anatomie

Nadere informatie

Variation of voice quality features and aspects of voice training in males and females Sulter, Arend Marten

Variation of voice quality features and aspects of voice training in males and females Sulter, Arend Marten University of Groningen Variation of voice quality features and aspects of voice training in males and females Sulter, Arend Marten IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's

Nadere informatie

Dr. P.X.J.M. Bouckaert en prof. dr. G.G.M. Essed. Prof. dr. G.G.M. Essed en prof. dr. J. Van Damme. Dr. S. Bartholomeeusen en prof. dr. J.

Dr. P.X.J.M. Bouckaert en prof. dr. G.G.M. Essed. Prof. dr. G.G.M. Essed en prof. dr. J. Van Damme. Dr. S. Bartholomeeusen en prof. dr. J. XI I Algemene beschouwingen 1 Anatomie en fysiologie van de voortplantingsorganen....................... 3 Dr. P.X.J.M. Bouckaert en prof. dr. G.G.M. Essed 1.1 Inleiding.............................................................................

Nadere informatie

Ulcus cruris venosum. Otto Dankerlui Dermatoloog

Ulcus cruris venosum. Otto Dankerlui Dermatoloog Ulcus cruris venosum Otto Dankerlui Dermatoloog TweeSteden ziekenhuis Vestiging Tilburg Indeling Inleiding Epidemiologie Etiologie Symptomatologie Diagnostiek Inleiding Inleiding Oorzaken Ulcus Cruris

Nadere informatie

Schouderinstabiliteit

Schouderinstabiliteit Schouderinstabiliteit Dr. Hans Van der Bracht www.orthopedie-web.be Opbouw Anatomie Classificaties Anamnese / KO / beeldvorming Behandeling Anterieure Schouderluxatie Posterieure schouderinstabiliteit

Nadere informatie

ViaReva Revalidatiegeneeskunde

ViaReva Revalidatiegeneeskunde ViaReva Revalidatiegeneeskunde Greet Bikker Adviseur Arbeid Verwijzing arbeidsrevalidatie Consult adviseur arbeid Fysieke testen en training Verwijzing logopedist MELBA Verwijzing psycholoog Cognitie,

Nadere informatie

Mistral DTOX, een goed begin is het halve werk. Edwin Spapens GZ-Psycholoog Mistral DTOX & Mistral Kliniek

Mistral DTOX, een goed begin is het halve werk. Edwin Spapens GZ-Psycholoog Mistral DTOX & Mistral Kliniek Mistral DTOX, een goed begin is het halve werk. Edwin Spapens GZ-Psycholoog Mistral DTOX & Mistral Kliniek Cluster jeugd Preventie, inclusief minimale interventie van 1-3 gesprekken I- hulp (ambitie ook

Nadere informatie

COGNITIEVE REVALIDATIE THERAPIE VOOR KINDEREN, ADOLESCENTEN EN VOLWASSENEN

COGNITIEVE REVALIDATIE THERAPIE VOOR KINDEREN, ADOLESCENTEN EN VOLWASSENEN VOOR KINDEREN, ADOLESCENTEN EN VOLWASSENEN CURSUS VOOR ERGOTHERAPEUTEN OPLEIDING TOT CPCRT-GECERTIFICEERD THERAPEUT De cursus richt zich op de ergotherapeutische diagnostiek, benadering en behandeling

Nadere informatie

Workshops en cursussen H E R S E N W E R K. Scholing en advies op het gebied van hersenletsel

Workshops en cursussen H E R S E N W E R K. Scholing en advies op het gebied van hersenletsel Workshops en cursussen H E R S E N W E R K Scholing en advies op het gebied van hersenletsel 2016 Hersenwerk Hersenwerk is een organisatie die kennis en wetenschap verzamelt en verspreidt op het gebied

Nadere informatie

Stemtraining met yoga in Italië 9-15 juli 2017

Stemtraining met yoga in Italië 9-15 juli 2017 Stemtraining met yoga in Italië 9-15 juli 2017 Van 9 t.e.m 15 juli organiseren we een intensieve stemtraining in het prachtige Italië. We leren je je stem juist te gebruiken in een ontspannen sfeer en

Nadere informatie

Het larynxcarcinoma. dr. M. Degroote

Het larynxcarcinoma. dr. M. Degroote Het larynxcarcinoma dr. M. Degroote Larynx of strottenhoofd Orgaan in de hals betrokken bij De ademhaling De bescherming van de luchtpijp Maken van geluid Bestaat uit kraakbeen delen verbonden met pezen

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 11. 1. Verschillende soorten hoofdpijn 13. 2. Epidemiologie 19

Inhoud. Voorwoord 11. 1. Verschillende soorten hoofdpijn 13. 2. Epidemiologie 19 VGV OVER HOOFDPIJN-MIGRAINE_BSL_148 x 210 2-2 14-12-11 09:38 Pagina 5 Inhoud Voorwoord 11 1. Verschillende soorten hoofdpijn 13 Hoe kan de patiënt met chronische hoofdpijn het beste worden benaderd? 13

Nadere informatie

Overige (Overig, ongespecificeerd)

Overige (Overig, ongespecificeerd) Uitgebreide toelichting van het meetinstrument Voice Related Quality of Life Measure (V-RQOL) 21 oktober 2011 Review 1: T. Dassen, K. v Nes, N. v Wersch Review 2: M. Jungen Invoer: E. Van Engelen 1 Algemene

Nadere informatie

Fysiotherapie na acceleratie deceleratie trauma. Fysiotherapie na acceleratie deceleratie trauma. Fysiotherapie na acceleratie deceleratie trauma

Fysiotherapie na acceleratie deceleratie trauma. Fysiotherapie na acceleratie deceleratie trauma. Fysiotherapie na acceleratie deceleratie trauma Hans Allaart Fysiotherapeut Sport Fysiotherapeut Orthopedische Manueel Th. Dryneedling Hans Allaart Fysiotherapeut Sport Fysiotherapeut Orthopedische Manueel Th. Dryneedling Fysiotherapie na acceleratie

Nadere informatie

Ketenzorg bij AD(H)D in de eerste-, nuldeen tweedelijn

Ketenzorg bij AD(H)D in de eerste-, nuldeen tweedelijn Ketenzorg bij AD(H)D in de eerste-, nuldeen tweedelijn Themacafé Tijdelijk Fonds en Innovatie 5 juli 2017 dr. Hendrik Koopman, Klinisch psycholoog & Kinder en Jeugdspecialist NIP drs. Marianne de Haas,

Nadere informatie

VAK STUDIE PUNTEN LESUREN EVALUATIE De normale werking van het zenuwstelsel 3 14 Schriftelijk examen Anatomie en fysiologie van het zenuwstelsel Diagnostiek binnen de neurologie (kliniek beeldvorming)

Nadere informatie