Resultaten landbouwenquête

Transcriptie

1 Resultaten landbouwenquête September 2013 Een initiatief van: Friese Milieufederatie Natuur en Milieufederatie Drenthe Natuur en Milieufederatie Groningen LTO-Noord In samenwerking met het Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant 1 Landbouwenquête 2013

2 Inleiding In juni 2013 hebben de Natuur en Milieufederaties Groningen en Drenthe, de Friese Milieufederatie en LTO-Noord in samenwerking met het Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant een enquête uitgezet over de ontwikkelingen in de landbouw. De enquête verscheen in de kranten op 22 juni en kon zowel op papier als digitaal ingevuld worden. In totaal hebben bijna mensen de landbouwenquête ingevuld. In deze notitie staan de resultaten van de enquête en worden deze toegelicht. De resultaten zijn opdeeld in de volgende categoriën: - Algemene informatie - Landbouw in Noord-Nederland - Schaalvergroting en het boerenbedrijf - Schaalvergroting en het landschap - Intensieve veehouderij - Boer en consument 2 Landbouwenquête 2013

3 Voornaamste conclusies Ruim tweederde van de lezers staat negatief tegenover veranderingen van het landschap als gevolg van schaalvergroting in de akkerbouw en melkveehouderij, zoals het verdwijnen oude sloten en houtsingels en de afname van geschikte leefomgeving voor weidevogels. Ook is een ruime meerderheid negatief over de toename van licht uit stallen en kassen. Een ruime meerderheid vindt schaalvergroting in de akkerbouw en melkveehouderij aanvaardbaar, wanneer er voorwaarden aan de uitbreiding van bedrijven worden gesteld. Als voorwaarden worden gesteld, is men ook bereid meer voor voedselproducten te betalen. Men vindt het vooral van belang dat voorwaarden gesteld worden aan het behoud van landschapselementen en aan de landschappelijke inpassing van stallen en schuren. Ruim driekwart van de lezers vindt dat boeren hun verantwoordelijkheid moeten nemen voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Ook vinden zij dat boeren een rol horen te spelen in duurzame energieproductie. Als dat tenminste gebeurt met zonnepanelen. De lezers hebben een voorkeur voor een landbouwsector die zich richt op gezond en lokaal voedsel en minder voor een landbouw die zich richt op de wereldmarkt en bulkproductie. Veel deelnemers zijn negatief over intensieve veehouderij. Bijna de helft van de lezers vindt intensieve veehouderij ontoelaatbaar. Een belangrijke reden hiervoor is het antibioticagebruik. Ook is men negatief over het dierenwelzijn, de geuruitstoot en de efficiënte productie van goedkoop vlees. Ruim tweederde is bereid meer te betalen voor een gezond en duurzaam product. Bij de omschakeling naar een meer duurzame en gezonde vleesproductie ziet men ook een belangrijke rol weggelegd voor de consument. Deze zou moeten kiezen voor verantwoorde producten. Verder zou de supermarkt meer promotie moeten maken voor eerlijk vlees en het verhaal van de boer en geen kiloknallers meer moeten aanbieden. Er is een grote potentie voor de verkoop van streekproducten. Men koopt namelijk het liefst streekproducten, bij voorkeur in de supermarkt. 3 Landbouwenquête 2013

4 Een aantal opmerkingen van de deelnemers Zorg dat de Nederlandse boerenproducten in de schappen van de winkels staan. Geen buitenlands, als er Nederlands is. Geef Nederlandse boer kansen volop, zij houden de natuur wel bij. Is voor ons burger onbetaalbaar anders. Ik heb 25 jaar in de intensieve varkenshouderij gewerkt maar nu eigenaar van een succesvol natuurvleesbedrijf schotsehooglanders.nl Mijn suggestie is; Begin bij de jeugd! Het is bedroevend wat volwassenen weten over het voedsel wat ze eten. Laten we daar onmiddellijk wat aan doen en onze kinderen op school uitleggen waar ons vlees/graan en zuivel vandaan komt en wat de voors en tegens zijn. Ik hoop dat de achteruitgang van vlinders en bijen op het Groninger platteland gestopt kan worden. Gebruik als het toch noodzakelijk is een bestrijdingsmiddel in te zetten niet de bestrijdingsmiddelen die nu ter discussie staan wat betreft de schadelijkheid voor bijen. De boerderij moet in de omgeving passen. Landschap en natuur moeten gespaard worden. Een redelijke beloning is gepast, maar het hoeft geen rijke boer te worden. Ook de graanschuur (Oost Groningen) moet terugkomen. Nu te afhankelijk van succes van andere landen. Subsidie sturen op bredere aanbod voor interne consumptie. Een biologische 3 Provinciën-oase! Waarom niet!? Schaalvergroting is onontkoombaar, niet alleen in de landbouw. In alle sectoren vindt schaalvergroting plaats (bv. industrie) We leven niet meer in de tijd van Ot en Sien. De landbouw in Noord Nederland moet rendabel blijven: hoe groter de schuren hoe meer leef comfort voor de dieren! Handen af van ons gezamenlijke landschap. Boeren, houd op met de schaalvergroting en wordt weer boer: met hart voor dieren, de gemeenschap, ons landschap en het milieu! Er moet ruimte zijn voor schaalvergroting, anders verliezen wij het van het buitenland. stilstand is achteruitgang en de geschiedenis heeft geleerd dat dit verarming van een land is. Door verschillende diversiteitsbevorderende maatregelen een stabiel, robuust en weerbaar landbouwsysteem ontwikkelen, die minder gevoelig is voor ziekten, plagen en weersinvloeden. Voorop lopen in ontdekking van 'nieuwe' gewassen en (vee)rassen die (meer)voldoen aan de eisen van natuur, milieu en landschap zoals lupine, spelt en andere 'vergeten' producten. veestallen zonder naar buiten stralend licht! Behoud van de nacht in het landschap. Zonnepanelen op naar het zuiden gerichte daken. Geen windmolens als landschapvervuiling!!! We moeten onze boeren blijven steunen om hier in het noorden blijven boeren. Wij zijn in het noorden afhankelijk van de boeren bedrijven op het platteland. Ga samenwerken in de keten en produceer lokaal een eerlijk product. Gebruik een gesloten kringloop (kan met meerdere bedrijven). Produceer niet meer voor de (voedsel)industrie en handel, zij 'melken' alle boeren uit en gaan met de winst strijken. 4 Landbouwenquête 2013

5 Algemene informatie In totaal hebben bijna mensen de enquête ingevuld. Eén op de vier mensen vulde de enquête op papier in, meer dan mensen vulden de enquête digitaal in via het Dagblad van het Noorden en zo n mensen via de Leeuwarder Courant. Er zijn geen grote verschillen in de uitkomst van de enquêtes tussen deze groepen. Er hebben meer mannen (70%) dan vrouwen (30%) aan de enquête deel genomen. De overgrote meerderheid van de deelnemers woont op het platteland of in een dorp. Slechts 19% van de deelnemers wonen in de stad. Opvallend is dat maar 3% van de deelnemers jonger dan 30 jaar is en dat meer dan de helft van de deelnemers een opleidingsniveau van HBO of hoger genoten heeft. 5 Landbouwenquête 2013

6 Landbouw in Noord-Nederland De Noord-Nederlandse landbouw bestaat grotendeels uit kleine tot middelgrote familiebedrijven eens 68 % oneens 24 % weet niet / geen mening 9 % Er zijn vooral grote bedrijven eens 28 % oneens 61 % weet niet / geen mening 11 % De landbouw is een belangrijke economische pijler in Noord-Nederland eens 86 % oneens 9 % weet niet / geen mening 5 % De landbouwsector levert een positieve bijdrage aan natuur en landschap in Noord-Nederland eens 62 % oneens 30 % weet niet / geen mening 8 % Analyse van de resultaten Ruim tweederde van de lezers denkt dat de Noord-Nederlandse landbouw grotendeels bestaat uit kleine tot middelgrote bedrijven. Nog geen 30% denkt dat er vooral grote bedrijven zijn. In werkelijkheid is ongeveer 12% van de agrarische bedrijven in het Noorden groter dan 100 ha. 86% van de lezers vindt de landbouw een belangrijke economische pijler. Slechts 9% vindt dat niet. Als we dit vergelijken met de statistieken van bijvoorbeeld werkgelegenheid, blijkt dat de agrarische sector slechts 3,5 % van de banen in het Noorden levert. Het lijkt er op dat mensen het belang van de landbouw voor de noordelijke economie overschatten. Opvallend is dat ruim 60% van de lezers vindt dat de landbouwsector een positieve bijdrage aan natuur en landschap levert. 6 Landbouwenquête 2013

7 Schaalvergroting en het boerenbedrijf De afgelopen jaren is de schaalgrootte in de akkerbouw en in de melkveehouderij toegenomen. Hoe staat u tegenover de volgende effecten van deze schaalvergroting? Het teruglopen van het aantal boerenbedrijven negatief 44 % neutraal 44 % positief 11 % De opkomst van moderne stallen en schuren negatief 26 % neutraal 21 % positief 52 % Weet niet / geen mening 1 % Meer en grotere stallen en schuren per bedrijf negatief 45 % neutraal 25 % positief 30 % Vergroting van de percelen negatief 37 % neutraal 24 % positief 38 % Verandering van het landschap (zoals het verdwijnen van oude sloten en houtsingels) negatief 67 % neutraal 22 % positief 11 % Grotere landbouwvoertuigen op provinciale wegen negatief 51 % neutraal 36 % positief 13 % Toename van licht uit stallen en kassen negatief 61 % neutraal 31 % positief 7 % Afname van geschikte leefomgeving voor weidevogels negatief 68 % neutraal 26 % positief 3 % weet niet / geen mening 3% 7 Landbouwenquête 2013

8 Analyse van de resultaten Ruim tweederde van de lezers staat negatief tegenover veranderingen van het landschap als gevolg van schaalvergroting in de akkerbouw en melkveehouderij. Het verdwijnen van oude sloten en houtsingels de afname van geschikte leefomgeving voor weidevogels en de toename van licht uit stallen en kassen worden als de meest negatieve effecten van schaalvergroting gezien. Stelling: Zo lang de koeien maar buiten komen, mogen boeren meer koeien houden en hun stallen uitbreiden mee eens 31 % neutraal 20 % niet mee eens 47 % geen mening 2 % Boerenbedrijven richten zich vaak al lang niet meer alleen op melkveehouderij of akkerbouw. Vaak ontplooien ze ook andere activiteiten. Wat vindt u van de volgende ontwikkelingsrichtingen? De resultaten van de papieren enquêteversie zijn bij deze vraag niet meegenomen in verband met afwijkende antwoordcategorieën. Optimalisering van bestaande bedrijfsvoering door schaalvergroting, om aantrekkelijke voedselprijzen voor de consument in stand te houden heel belangrijk 23 % belangrijk 29 % minder belangrijk 27 % onbelangrijk 20 % Verbreding van bedrijfsactiviteiten door het starten van bijv. een boerencamping, of het openen van een boerderijwinkel heel belangrijk 17 % belangrijk 46 % minder belangrijk 27 % onbelangrijk 8 % Produceren voor de biologische markt heel belangrijk 37 % belangrijk 30 % minder belangrijk 22 % onbelangrijk 10 % Produceren van streekproducten voor de lokale afzetmarkt heel belangrijk 38 % belangrijk 38 % minder belangrijk 18 % onbelangrijk 5 % Produceren van duurzame energie met zonnepanelen heel belangrijk 43 % belangrijk 39 % minder belangrijk 13 % onbelangrijk 5 % 8 Landbouwenquête 2013

9 Produceren van duurzame energie met mestvergister Heel belangrijk 21 % Belangrijk 32 % Minder belangrijk 26 % Onbelangrijk 18 % weet niet / geen mening 3 % Produceren van duurzame energie met windmolen op het erf Heel belangrijk 18 % Belangrijk 28 % Minder belangrijk 27 % Onbelangrijk 25 % weet niet / geen mening 2 % Agrarisch natuur- en landschapsbeheer Heel belangrijk 45 % Belangrijk 36 % Minder belangrijk 12 % Onbelangrijk 6 % Analyse van de resultaten Er wordt feitelijk gevraagd hoe men vindt dat de landbouwsector zich naar de toekomst toe zou moeten ontwikkelen. Daar is een rangordening in aan te brengen, waarbij de categorieën belangrijk en minder belangrijk zijn samengenomen. Opvallend daarbij is dat 81% van de lezers het (in meer of mindere mate) belangrijk vindt dat boeren verantwoordelijkheid nemen voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Daarbij vindt 82% van de lezers dat boeren een rol horen te spelen in duurzame energieproductie. Als dat tenminste gebeurt met zonnepanelen. Over mestvergisting en windmolens op het boerenerf zijn aanmerkelijk minder lezers positief (respectievelijk 53% en 46% vindt dat in meer of mindere mate belangrijk). Voor wat betreft de toekomst van de landbouw in Noord-Nederland vinden de lezers het vooral belangrijk dat deze zich meer richt op streekproducten en lokale afzetmarkten (76%) en op de biologische markt (67%). 63% vindt verbreding van bedrijfsactiviteiten met een camping of winkel belangrijk. 52% van de lezers ziet vooral een toekomst met verdergaande schaalvergroting en massaproductie. 9 Landbouwenquête 2013

10 Schaalvergroting en het landschap Schaalvergroting is onder geen enkele voorwaarde mogelijk zeer mee eens 10 % mee eens 12 % neutraal 19 % oneens 33 % zeer mee oneens 26 % Perceelsvergroting is mogelijk als landschappelijke elementen als houtsingels, oude sloten en dijkjes behouden blijven zeer mee eens 22 % mee eens 42 % neutraal 14 % oneens 16 % zeer mee oneens 6 % Schaalvergroting is mogelijk als er voorwaarden worden gesteld aan materiaalgebruik, kleur, vorm en/of grootte van stallen en schuren zeer mee eens 13 % mee eens 40 % neutraal 20 % oneens 20 % zeer mee oneens 8 % Schaalvergroting is mogelijk als er voorwaarden worden gesteld aan de inpassing van stallen en schuren in het landschap zeer mee eens 16 % mee eens 43 % neutraal 18 % oneens 17 % zeer mee oneens 6 % Er moeten zo min mogelijk voorwaarden worden gesteld aan schaalvergroting zeer mee eens 10 % mee eens 13 % neutraal 12 % oneens 32 % zeer mee oneens 33 % Als er voorwaarden worden gesteld aan schaalvergroting, wil ik best wat meer betalen voor mijn voedselproducten zeer mee eens 19 % mee eens 39 % neutraal 22 % oneens 13 % zeer mee oneens 7 % Stelling: Ik wil graag betrokken worden bij plannen als een boer in mijn omgeving wil uitbreiden mee eens 51 % neutraal 26 % niet mee eens 19 % geen mening 4 % 10 Landbouwenquête 2013

11 Analyse van de resultaten Een ruime meerderheid (59%) vindt schaalvergroting in de akkerbouw en melkveehouderij aanvaardbaar, mits er voorwaarden aan de uitbreiding van bedrijven worden gesteld. Als deze voorwaarden worden gesteld, is men (60%) ook bereid meer voor voedselproducten te betalen. Men vindt het vooral van belang dat voorwaarden gesteld worden aan het behoud van landschapselementen. Verder vindt men het van belang dat er voorwaarden worden gesteld aan de landschappelijke inpassing van stallen en schuren (59%) en in iets mindere mate aan materiaalgebruik, kleur, vorm en grootte van gebouwen (53%). De meerderheid (51%) wil graag betrokken worden bij uitbreidingsplannen van boeren in de eigen omgeving Stallen en schuren Moet er een limiet worden gesteld aan de maximale grootte van stallen en schuren of maakt het niet uit? Er moeten geen maximale oppervlaktes gelden voor stallen en schuren 12 % Zolang er goed wordt gekeken of een stal of schuur in het landschap past, is elk formaat mogelijk 48 % De huidige schaalgrootte van stallen en schuren is groot genoeg 39 % Hoe denkt u over stallen en schuren in het landschap? Ouderwetse stallen en schuren lelijk 7 % neutraal 34 % mooi 56 % geen mening 2 % Moderne melkveestallen met open zijwanden lelijk 18 % neutraal 42 % mooi 36 % geen mening 4 % Grote en hoge akkerbouwschuren lelijk 41 % neutraal 36 % mooi 20 % geen mening 3 % Boogvormige melkveestallen lelijk 30 % neutraal 41 % mooi 19 % geen mening 11 % Analyse van de resultaten Bijna de helft van de lezers (48%) vindt elk formaat stal of schuur aanvaardbaar, zolang goed gekeken wordt of die in het landschap past. 39% vindt de huidige grootte genoeg. Niet geheel onverwacht prefereert een ruime meerderheid ouderwetse stallen en schuren (56% vindt deze mooi ) boven moderne melkveestallen (36% vindt deze 11 Landbouwenquête 2013

12 mooi). De meningen zijn verdeeld over de vraag welk formaat stallen en schuren moet worden toegestaan. Vooral grote en hoge akkerbouwschuren vindt men lelijk (41%) gevolgd door boogvormige melkveestallen (30%). Intensieve veehouderij Wat vindt u van intensieve veehouderij? Prima 21 % Noodzakelijk voor betaalbaar vlees 33 % Ontoelaatbaar 45 % Wat vindt u van de volgende aspecten van intensieve veehouderij? Efficiënte productie van goedkoop vlees Prima 28 % neutraal 19 % twijfelachtig 25 % niet acceptabel 28 % Dierenwelzijn prima 29 % neutraal 20 % twijfelachtig 26 % niet acceptabel 25 % Betrouwbare kwaliteit prima 41 % neutraal 18 % twijfelachtig 30 % niet acceptabel 11 % Antibioticagebruik prima 10 % neutraal 19 % twijfelachtig 25 % niet acceptabel 47 % Geuruitstoot prima 14 % neutraal 33 % twijfelachtig 28 % niet acceptabel 25 % Grote stallen prima 28 % neutraal 22 % twijfelachtig 19 % niet acceptabel 31 % Stel, een intensieve veehouderij wil uitbreiden. Welke voorwaarden vindt u daarbij van belang? Ik vind dat intensieve veehouderijen onder geen enkele voorwaarde mogen uitbreiden heel belangrijk 25 % belangrijk 17 % minder belangrijk 19 % onbelangrijk 34 % weet niet / geen mening 5 % 12 Landbouwenquête 2013

13 Vermindering van stoffen die natuur en milieu belasten heel belangrijk 42 % belangrijk 40 % minder belangrijk 12 % onbelangrijk 4 % Verbetering van dierenwelzijn heel belangrijk 46 % belangrijk 43 % minder belangrijk 8 % onbelangrijk 2 % Vermindering van stank heel belangrijk 28 % belangrijk 41 % minder belangrijk 24 % onbelangrijk 5 % Vermindering van gezondheidsrisico's als Q-koorts en antibioticaresistentie heel belangrijk 58 % belangrijk 33 % minder belangrijk 5 % onbelangrijk 2 % Ik vind dat intensieve veehouderijen onder de nu geldende eisen gewoon mogen uitbreiden als zij dat willen heel belangrijk 15 % belangrijk 24 % minder belangrijk 15 % onbelangrijk 35 % weet niet / geen mening 11 % Analyse van de resultaten De helft van de deelnemers (45%) vindt intensieve veehouderij ontoelaatbaar. Een derde vindt het toelaatbaar voor betaalbaar vlees. Met name het antibioticagebruik ligt moeilijk. 47% vindt dat niet acceptabel en 25% twijfelachtig. Ruim de helft (53%) is ook negatief over de efficiënte productie van goedkoop vlees, het dierenwelzijn, de geuruitstoot en de grotere stallen. 41% is positief over de betrouwbare kwaliteit. De meningen zijn verdeeld over de vraag of intensieve veehouderijbedrijven wel of niet mogen uitbreiden. Voor uitbreiding van intensieve veehouderijen zijn de volgende voorwaarden van belang: 91% vindt het belangrijk dat er voorwaarden gesteld worden gericht op vermindering van gezondheidsrisico s. 89% vindt verbetering van dierenwelzijn belangrijk 82% vindt voorwaarden gericht op vermindering van stoffen die natuur en milieu belasten belangrijk 69% vindt voorwaarden gericht op vermindering van stank belangrijk 13 Landbouwenquête 2013

14 Boer en consument Stelling: "Ik heb vertrouwen in de kwaliteit van vlees volgens de huidige vleesproductie" mee eens 42 % neutraal 21 % niet mee eens 36 % geen mening 1 % Wat voor rol spelen de boer en de supermarkt volgens u in de omschakeling naar een keten met voldoende aandacht voor dierenwelzijn, natuur, milieu en volksgezondheid? De boer, door over te schakelen naar scharrel- of biologisch vlees heel belangrijk 38 % belangrijk 32 % minder belangrijk 17 % onbelangrijk 12 % De supermarkt, door geen kiloknallers meer aan te bieden heel belangrijk 54 % belangrijk 25 % minder belangrijk 12 % onbelangrijk 8 % De supermarkt, door promotie te maken voor eerlijk vlees en het verhaal van de boer heel belangrijk 52 % belangrijk 36 % minder belangrijk 7 % onbelangrijk 4 % De overheid, door strengere regels te stellen en eerlijke vleesproductie gemakkelijker mogelijk te maken heel belangrijk 44 % belangrijk 31 % minder belangrijk 15 % onbelangrijk 9 % De natuur- en milieuorganisaties, door campagnes te voeren en aandacht te vragen heel belangrijk 29 % belangrijk 24 % minder belangrijk 21 % onbelangrijk 24 % 14 Landbouwenquête 2013

15 De consument, door verantwoordelijke producten te kiezen heel belangrijk 57 % belangrijk 33 % minder belangrijk 7 % onbelangrijk 2 % Koopt u wel eens streekproducten? Als ze in de reguliere supermarkt te verkrijgen zijn nooit 10 % soms 58 % vaak 27 % altijd 5 % Op speciale streekproducten markten nooit 33 % soms 51 % vaak 13 % altijd 3 % Via het internet nooit 90 % soms 8 % vaak 2 % altijd 1 % Bij een boer in mijn woonomgeving nooit 26 % soms 52 % vaak 17 % altijd 5 % 15 Landbouwenquête 2013

16 Hoe belangrijk vindt u de vermelding van productinformatie bij de aanschaf van groente en vlees? Herkomst van het product heel belangrijk 52 % belangrijk 39 % minder belangrijk 7 % onbelangrijk 2 % weet niet / geen mening 0 % Totstandkoming van de prijs heel belangrijk 23 % belangrijk 38 % minder belangrijk 29 % onbelangrijk 9 % Wel/niet biologisch heel belangrijk 38 % belangrijk 27 % minder belangrijk 19 % onbelangrijk 16 % weet niet / geen mening 0 % Keurmerk zoals bijv. beter leven sterren heel belangrijk 27 % belangrijk 31 % minder belangrijk 25 % onbelangrijk 15 % 16 Landbouwenquête 2013

17 CO 2-uitstoot heel belangrijk 23 % belangrijk 29 % minder belangrijk 29 % onbelangrijk 18 weet niet / geen mening 2 % Stelling: "Ik ben bereid om meer te betalen voor een gezond en duurzaam product uit de land- en tuinbouw" mee eens 68 % neutraal 21 % niet mee eens 10 % geen mening 1 % Stelling: "Ik ben bereid om meer te betalen voor een gezond en duurzaam product uit de land- en tuinbouw" mee eens neutraal niet mee eens geen mening Stelling: "Ik koop liever een product verbouwd door een boer in de mijn eigen woonomgeving dan het zelfde product verbouwd door een boer uit een ander land" mee eens 82 % neutraal 12 % niet mee eens 5% geen mening 1 % Analyse van de resultaten 42% heeft vertrouwen in de vleeskwaliteit volgens de huidige vleesproductie, maar 36% niet. Alle partijen spelen volgens de lezers een rol bij de omschakeling naar een keten met voldoende aandacht voor dierenwelzijn, natuur, milieu en volksgezondheid, maar de belangrijkste rol speelt de consument zelf (90%), gevolgd door de supermarkt (88% promotie en 79% geen kiloknallers meer aanbieden), overheid (71%) en de boer (70%). De minste rol wordt toegekend aan de natuur- en milieuorganisaties (53%). Bij de aanschaf van groente en vlees vindt men informatie over de herkomst van het product belangrijk (91%). Daarna volgen informatie over wel/niet biologisch (65%), de totstandkoming van de prijs (61%), keurmerk (58%) en CO 2 -uitstoot (52%). Ruim 80% koopt het liefst een product verbouwd door een boer in de eigen woonomgeving. 90% geeft aan wel eens streekproducten te kopen, bij voorkeur (85%) bij de supermarkt. Verkoop via internet komt nog niet van de grond: 90% koopt nooit streekproducten via internet. 17 Landbouwenquête 2013

18 Ruim tweederde (68%) is bereid meer te betalen voor een gezond en duurzaam product. 18 Landbouwenquête 2013