BBS Wat kunnen we leren uit de sociale psychologie? Eddy Eyckmans Group HSE Governance Manager

Transcriptie

1 BBS Wat kunnen we leren uit de sociale psychologie? Eddy Eyckmans Group HSE Governance Manager

2 Sociale psychologie Sociale psychologie: wetenschappelijke studie naar hoe (menselijke) gedachten, gevoelens en gedragingen worden beïnvloed door werkelijke of ingebeelde anderen (Allport, 1985). Menselijk brein stuurt gedrag Bewuste en het onbewuste brein. Gedrag wordt beïnvloed door zowel het bewuste als het onbewuste brein 90% van ons gedrag wordt gestuurd door het onbewuste brein! Conscious vs. subconscious thinking 2

3 Het bewuste brein begrijpen Verantwoordelijk voor een beperkt aantal gedragingen Traag 40 bits/sec Enkel beschikbaar als je wakker bent Raakt snel vermoeid en wil dan snel overschakelen naar het onbewuste brein Gebruikt om onbewust gedrag te rechtvaardigen Gaat in stand-by bij repetitieve taken Niet geschikt voor multitasking Gemakkelijk overspoeld Erg analytisch Goed voor zelfbeheersing Belangrijkste aandachtspunt in het verleden voor VGM verantwoordelijken Boek - Ons feilbare denken Daniel Kahneman (Thinking fast and slow) 3

4 Het onbewuste brein begrijpen Verantwoordelijk voor de meeste gedragingen Zeer snel bits/sec Altijd in dienst Complex om te begrijpen Is voorgeprogrammeerd Programma kan opgewaardeerd of gedowngraded worden Hardware is ~ jaar oud Misperceptie van ontvangen informatie en attentieblindheid Goed voor multitasking Goed voor repetitieve taken Helaas verwaarloosd in het verleden Maakt fouten omwille van de snelheid Boek - Het verborgen brein John Bargh 4

5 Waarom hebben we die snelheid nodig in het onbewuste brein? Wat je ziet heeft 100 keer meer impact dan wat je hoort Tracht in opleidingen zoveel mogelijke zintuigen te bespelen. Mondelinge instructies alleen hebben weinig impact. BBS 5 Wat kunnen we leren uit de sociale psychologie?

6 Bewuste en onbewuste brein - voorbeeld Leren autorijden: volgen van logische en systematische stappen. Start de motor, trap de koppeling in, zet in eerste versnelling, geef wat gas, laat de rem los, trap koppeling in, schakel naar 2 de, enz. een langzaam en moeizaam proces = bewuste brein Bewust Je rijdt al wat langer, je hebt al enige ervaring rijden wordt steeds minder inspannend = onbewuste brein neemt meer en meer over. Als ervaren bestuurder vertrouw je op intuïtie, je instincten en ga je zelfs vaak op automatische piloot rijden (niet eens bewust van elk detail van de reis naar je bestemming) bijna geen inspanning = onbewuste brein doet het voor je. Onbewust Conscious vs. subconscious thinking - 6

7 Overschakelen van het onbewuste naar het bewuste brein Medewerkers werken in de meeste gevallen op automatische piloot Toch zijn er situaties waarbij men moet terugschakelen naar bewust denken. Afwijkingen van het dagdagelijkse Werken in omgeving Nieuwe verpakking producten.. Dit vereist inspanning en is tegen de wet van de minste moeite. Tijdsdruk is veelal de reden waarom dit niet gebeurt Het is eenvoudiger en kost minder moeite om onbewust te handelen. Leidinggevenden dienen hier extra aandacht aan te besteden om te zorgen dat activiteiten worden vertraagd bij bv.: Gevaarlijke activiteiten Activiteiten waar veel mensen betrokken zijn Waar de kans op misverstanden toeneemt (bv. taalproblemen) etc. 7

8 Noem de kleur PAARS GEEL ROOD ORANJE GROEN ZWART GROEN BLAUW ORANJE ZWART ROOD GROEN GEEL BLAUW ORANJE BLAUW ROOD PAARS 8

9 Noem de kleur GEEL BLAUW ORANJE ZWART ROOD GROEN PAARS GEEL ROOD ORANJE GROEN ZWART BLAUW ROOD PAARS GROEN BLAUW ORANJE 9

10 Factoren en vooroordelen die het onbewuste brein beïnvloeden Implicit Association Test

11 Aandachtsblindheid (veranderingsblindheid) Enkele voorbeelden uit de meer dan 300 Kijken naar iets zich bewust zijn van iets. Verwijst naar het fenomeen waarbij je zo gefocust bent op een bepaald aspect van je omgeving dat je andere zaken, zelfs de meeste evidente, over het hoofd kan zien. (veiligheidsrondgang?) Je blik ergens op richten is geen garantie dat je ook werkelijk een verandering zal opmerken. Test Your Awareness Whodunnit

12 Automatisme (gewoontegedrag) Enkele voorbeelden uit de meer dan 300 Gewoontes zijn noodzakelijk voor ons dagelijks functioneren, omdat ze ons in staat stellen acties zonder aandacht uit te voeren (90% onbewust). Typen, autorijden, je tanden poetsen, een douche nemen zouden moeilijke handelingen worden als ze elke keer met bewuste aandacht en planning moeten worden uitgevoerd. Hoe meer gedrag we kunnen delegeren naar het onbewuste, hoe meer ruimte we overhouden voor de dingen die wel bewuste aandacht vragen. Het is echter mogelijk "slechte" of "onveilige" gewoonten aan te nemen. Automatisme kan gevaarlijke zijn door de beperkte waarneming en het nietnadenken in automatische piloot. 12

13 Risico-onderkenning (Risk homeostasis) Enkele voorbeelden uit de meer dan 300 Mensen beslissen welk niveau van risico voor hen aanvaardbaar is en passen hun gedrag hierop aan Prof. Wilde zegt dat er vier overwegingen zijn. De verwachte: voordelen van risicovol gedrag (bv: tijd winnen door snelheidsovertredingen) nadelen van risicovol gedrag (bv: boete door snelheidsovertredingen). voordelen van veilig gedrag (bv: reputatie van verantwoordelijkheid). nadelen van veilig gedrag (bv: de ongemakken van het dragen van de veiligheidsgordel, tijdverlies). Mensen gebruiken de extra veiligheid om zich anders te gedragen en daar extra voordeel uit halen." 13

14 Zelfoverschatting Enkele voorbeelden uit de meer dan 300 Wat Het verschil tussen wat mensen weten en wat ze denken te weten. (Nassim Taleb). Het is een menselijke neiging om overmoedig te zijn, en die wordt groter met de deskundigheid. Het is het verlies van contact met de werkelijkheid. Risico s We worden allemaal wel eens overmoedig gevaar voor onszelf en voor anderen We stoppen met luisteren en houden geen rekening meer met opmerkingen van anderen. (Challenger Space shuttle ramp 28/1/ doden) Omdat we zo verblind zijn door onze vermeende vakkennis, staan we niet open voor suggesties 14

15 Cognitieve dissonantie Enkele voorbeelden uit de meer dan 300 Term voor de onaangename spanning die ontstaat bij het kennisnemen van: feiten of opvattingen die strijdig zijn met een eigen overtuiging of mening bij gedrag dat strijdig is met de eigen overtuiging, waarden en normen. Mensen hebben nood aan consistentie. Wij voelen ons comfortabel als onze gedachten, gevoelens en gedragingen in lijn zijn. Als we worden geconfronteerd met tegenstrijdig bewijsmateriaal liegen we tegen onszelf Denk bijvoorbeeld aan een roker: Boek: The art of thinking clearly - Rolf Dobelli 15

16 Wet van minste moeite Enkele voorbeelden uit de meer dan 300 Menselijke neiging om te kiezen voor de optie die de minste moeite vereist om een doel te bereiken. Als meerdere opties beschikbaar zijn (zelfs betere of veiligere), dan zullen wij onbewust neigen naar de gemakkelijkste (in termen van inspanning) optie. Kahnemann zegt dat luiheid diep ingebouwd is in onze natuur. Leidinggevenden moeten zich bewust zijn van deze menselijke neiging en nagaan of mensen onbewust afwijken van bestaande veilige praktijken. versus Vb. Spoorlopen 16

17 Groepsdenken / sociaal bewijs Enkele voorbeelden uit de meer dan 300 Groepsdenken: iedereen past zijn gedrag aan wat zij geloven dat de groep wil De meerderheid van de groep zal onbewust het groepsdenken accepteren, zelfs wanneer het objectief verkeerd of onveilig is. Mensen met een andere mening zullen eerder zwijgen dan het risico te lopen dat ze uit de groep gesloten worden, ze willen deel uitmaken van de groep. Sociaal bewijs ook bekend als het kudde-instinct: Hoe meer mensen zich op een bepaalde manier gedragen, hoe meer de leden van de groep het gedrag als aanvaardbaar beschouwen Als meerdere werknemers besluiten om een specifieke veilige werkwijze niet te volgen, dan zal dit acceptabel gedrag worden voor de individuele leden van de groep. The group thinking experiment: 17

18 Omstander effect Enkele voorbeelden uit de meer dan 300 Het Omstander effect toont dat aan dat mensen een andere risicoperceptie hebben wanneer ze alleen zijn of in een groep. Kitty Genovese werd 30 m van haar woning in New York op 13 maart 1964 neergestoken. Ze riep om hulp, de aanvaller reed weg maar kwam terug om haar meerdere malen neer te steken. Tientallen getuigen zagen dit gebeuren maar niemand greep in. Het grote publiek reageerde verontwaardigd op het apathische gedrag van de getuigen. Sociaal psychologen toonden echter aan dat ons gedrag sterk verandert in een grotere groep omwille van: De gedeelde verantwoordelijkheid Als andere niks doen vereenzelvigen we ons met hen en niet met het slachtoffer. We twijfelen in dit geval aan onze eigen perceptie. Hoe meer omstanders, des te kleiner de kans op hulp. The bystander effect - BBS 18 Wat kunnen we leren uit de sociale psychologie?

19 Wederkerigheid Enkele voorbeelden uit de meer dan 300 Mensen voelen zich verplicht om een gunst terug te doen Als je iemand iets geeft, zal die persoon onbewust de behoefte voelen om hetzelfde te doen voor u (bijvoorbeeld: klein geschenk, een goede daad, een compliment of gewoon een vorm van zorg). Als u vakkundig en oprecht een collega helpt bij veilig handelen zal hij misschien de gunst terugbetalen door zelf veilig te handelen in ruil voor de zorg die u hebt getoond. Veronderstel dat u een collega erop wijst dat zijn schoenveter los is. Eén van de zes invloedsprincipes van Cialdini. (naast: Engagement en consistentie, sociaal bewijs, waardering, gezag en schaarste). 19

20 Hoe beïnvloedt u het onbewuste brein? 20

21 Werken met het onbewuste brein Heuristieken of mentale snelkoppelingen Door de evolutie Lachen Vechten of vluchten Nemen van shortcuts. Die we ontwikkelen tijdens ons leven Talen Dansen Gitaar spelen.. Twee manieren om het onbewuste brein te beïnvloeden : door de aanleren, invoeren van nieuwe ervaringen, microregeltjes en heuristieken (mentale snelkoppelingen, geheugensteuntjes, ). priming gebruiken om een gewenste reactie te krijgen. Semantic priming in business

22 Wat is priming? Priming gaat over de manier waarop onze woorden, context, stijl, toon, uiterlijk, taal en maar ook de omgeving het denken van anderen vormen en beïnvloeden. Goede voorbeelden vind je in casino's, winkelcentra, de hele omgeving is ontworpen zodat u blijft spelen of kopen: groene verpakkingen worden sneller gezien als gezond en natuurlijk product met een donkere verpakking wordt gezien als mannelijk productverpakking met lichte of witte kleuren juist als vrouwelijk. Als we mensen leren om de tijd te nemen (Take 2) te nemen voordat ze handelen, zal het gebruik van de woorden Take 2 ervoor zorgen dat mensen zich veiliger gedragen. 22

23 Tips & Tricks Engagement Walks Geëngageerd gesprek - open vragen 23

24 Jou woorden zijn belangrijk Voor het onbewuste brein is alles belangrijk 24

25 Thank you Ultieme doel Onbewust veilig gedrag. Unless otherwise specifically stated, this presentation, any part of it, or any information contained herein may only be copied, disclosed or used within the Borealis group of companies. Borealis AG and its affiliates give no warranty and make no representation as to the accuracy, completeness or fitness for any particular use of the information contained herein. 25