Organisaties willen graag gedrag beïnvloeden

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Organisaties willen graag gedrag beïnvloeden"

Transcriptie

1 Nudging

2 Organisaties willen graag gedrag beïnvloeden Commerciële organisaties Overheid marketeers psychologen communicatiedeskundigen economen

3 Oud beïnvloedingsparadigma De mens als rationeel wezen KENNIS ik weet wat ik moet veranderen HOUDING Ik sta positief tegenover de verandering GEDRAG Ik vertoon het gewenste, nieuwe gedrag

4 Wat blijkt? Slechts circa 5% van ons gedrag is gepland rationeel gedrag en 95% is automatisch gedrag. GEPLAND GEDRAG HOGE BETROKKEN HEID GRONDIGE VERWERKING INFORMATIE GEDRAG MET LAGE BETROKKENHEID LAGE BETROKKEN HEID OPPERVLAKKIGE VERWERKING INFORMATIE AUTOMATISCH GEDRAG GEEN BETROKKEN HEID GEEN VERWERKING INFORMATIE

5 We automatiseren ons gedrag om efficiënt te zijn. Hoe maken we ons gedrag efficiënt? 1. We vallen terug op vuistregels 2. We doen wat we altijd al doen 3. We laten ons leiden door impulsen 4. We doen wat de rest ook doet/ wat ons in de sociale groep verder brengt

6 Libertair parternalisme Econs versus mensen Keuzearchitectuur

7 Nudging Gedragsbeïnvloeding via een verandering in keuzearchitectuur: zodanig dat je het gedrag van mensen op een voorspelbare manier beïnvloedt - zonder daarbij keuze vrijheid te beperken of economische prikkels in te zetten 7

8 Hoe nudgen we automatisch gedrag en gedrag met zeer lage betrokkenheid?

9 EAST

10

11 Easy: De default

12 Easy: De default

13 Easy: frictie wegnemen Alvast invullen Direct naar linken Makkelijk maken

14

15 Attractive: opvallen

16 Attractive: stimulans

17 Attractive: gamification

18 Attractive: verliesaversie

19

20 Social: descriptieve norm

21 Social: vergelijking

22 Social feedback wederkerigheid Commitment

23

24 Timely: op het juiste moment

25 Timely: zichtbaar

26 Timely: concreet

27 Timely: commitment vooraf

28 Valkuilen

29 LET OP!! Beelden van het foute gedrag versterken juist dat foute gedrag

30

31 31

32 32

33 Ethiek

34

35

36 Zelf aan de slag

37 TIP: het interventiekompas Wat is het? Vragenlijst om het gesprek over en met de doelgroep te structureren en faciliteren Wat doet het? Kijken vanuit de doelgroep Motieven voor naleving en overtreding in kaart brengen Wat is nieuw? Aandacht voor routinegedrag en weerstanden Ideeënwereld

38 How to nudge: TEST model 1. Target: definiëren van het beoogde resultaat Wat is het maatschappelijk vraagstuk? Is gedragssturing hierin mogelijk en wenselijk? Wat is het huidige gedrag en wat is het gedrag dat je wilt bereiken? Wat zijn de kenmerken van het gedrag? En van de doelgroep? 2. Explore: begrijpen van de context Analyseer de keuze-architectuur en gedragingen binnen die context Literatuuronderzoek Gesprekken met experts Soort gedrag: bewust (rationeel) of onbewust (middels heuristieken en biases) Bij gepland gedrag: open interviews Bij automatisch gedrag: observaties Resultaat: inzicht in factoren die een rol spelen bij het vertoonde gedrag

39 How to nudge: TEST model 3. Solution: het ontwikkelen van de interventie Groslijst op basis van wetenschappelijke literatuur + outside the box thinking Selectie van meest kansrijke: praktisch uitvoerbaar en verwacht effect Rekening houdend met kansen, risico s, neveneffecten 4. Trial: toepassen, testen en leren van de nudge Voormeting en nameting (zo mogelijk met controlegroep) Monitoren en evalueren Waar nodig aanpassen om bij te sturen Wat zijn de opbrengsten? Welke kansen en grenzen van gedragssturing zijn zichtbaar? Ontwikkeling in de toekomst

40 Wat is nudging wel? Wat is nudging niet? Gedragsbeïnvloeding van onbewust, automatisch menselijk gedrag Aanpassing van de keuze architectuur Gebaseerd op voorspelbare gedragingen Louter het makkelijker maken om een goede optie te kiezen Gericht op het verbeteren van welzijn: de juiste keuze Er wordt niks verplicht Keuzevrijheid behouden Er wordt niks verboden evenveel keuze opties behouden Geen aanwezigheid van financiële stimulansen Geen bewuste attitudeverandering

41 Vandaag 1. Selecteer een specifieke situatie om mogelijk nudges op toe te passen 2. Kijk naar haalbaarheid: SMART Specifiek: beïnvloedbare, onbewuste gedraging(en) in het domein Meetbaar: interventie dient onderzoekbaar te zijn Acceptabel Realistisch: interventie, budget, beschikbaarheid, meewerkendheid Tijdsgebonden: op korte termijn realiseerbaar en korte termijn effecten 3. Laat je inspireren door de kaarten In subgroepen uiteen Een deelnemer brengt een casus in Elke deelnemer pakt een kaart. Je vertelt de nudge en Iedereen probeert die toe te passen op de casus Probeer bij elke casus minimal 3 nudges te verzinnen.

Duurzaam gedrag. 18 april 2017 Anjo Travaille

Duurzaam gedrag. 18 april 2017 Anjo Travaille Duurzaam gedrag 18 april 2017 Anjo Travaille Waar of niet waar? Duurzame energie is belangrijk Bewustwording is vaak de belangrijkste stap voor energiebesparing Keuzes van managers en bestuurders zijn

Nadere informatie

Duurzame bedrijventerreinen door gedragsbeïnvloeding. 3 november 2016 Anjo Travaille

Duurzame bedrijventerreinen door gedragsbeïnvloeding. 3 november 2016 Anjo Travaille Duurzame bedrijventerreinen door gedragsbeïnvloeding 3 november 2016 Anjo Travaille Waar of niet waar? Duurzaamheid is belangrijk Bewustwording is vaak de belangrijkste stap voor duurzaam gedrag Bedrijfsmatige

Nadere informatie

CASI > Werkblad 1 > Vertalen beleidsdoel naar gedragsdoel

CASI > Werkblad 1 > Vertalen beleidsdoel naar gedragsdoel CASI > Werkblad 1 > Vertalen beleidsdoel naar gedragsdoel Beleidsdoel: 1a Keuze doelgroep 1b Huidig gedrag Wie is de doelgroep? Wat weten we over huidig gedrag? (feiten en cijfers) Is deze groep onder

Nadere informatie

Beslissen, en gedragsverandering. 18 februari 2016 Anjo Travaille

Beslissen, en gedragsverandering. 18 februari 2016 Anjo Travaille Beslissen, en gedragsverandering 18 februari 2016 Anjo Travaille Mijn doel voor vandaag Argumenten Persoonlijk contact Informatie geven Autoriteit Opknippen Default Sociale norm Consistentie Belonen..

Nadere informatie

Het inrichten van de keuze architectuur: Een filosofisch perspectief Een interview met Daphne Truijens

Het inrichten van de keuze architectuur: Een filosofisch perspectief Een interview met Daphne Truijens Het inrichten van de keuze architectuur: Een filosofisch perspectief Een interview met Daphne Truijens Lotte Hoozemans Nathalie Stolwijk Introductie Dit interview met Daphne Truijens, programmamanager

Nadere informatie

CASI > Werkblad 1 > Van beleidsdoel naar gedragsdoel

CASI > Werkblad 1 > Van beleidsdoel naar gedragsdoel CASI > Werkblad 1 > Van beleidsdoel naar gedragsdoel Beleidsdoel voor communicatie: 1a Keuze doelgroep 1b Huidig gedrag Wie is de groep die gedrag moet veranderen? Wat weten we over huidig gedrag? (feiten

Nadere informatie

kilo aan troep achter in een collegezaal.

kilo aan troep achter in een collegezaal. Ruim 60% van de HvA studenten neemt eten en drinken mee de collegezalen in. Gemiddeld laten HvAstudenten per maand 80 kilo aan troep achter in een collegezaal. Minder dan 5% van de HvA docenten spreekt

Nadere informatie

Met ongeveer 1 op de 3 Nederlanders die meer dan 7,5 uur per dag zitten, zijn we Europees kampioen zitten.

Met ongeveer 1 op de 3 Nederlanders die meer dan 7,5 uur per dag zitten, zijn we Europees kampioen zitten. Dagelijks 8-11 uur zitten leidt tot 15% meer kans binnen 3 jaar te overlijden dan 4 uur per dag zitten. Met ongeveer 1 op de 3 Nederlanders die meer dan 7,5 uur per dag zitten, zijn we Europees kampioen

Nadere informatie

De ethiek van social nudging

De ethiek van social nudging Door Pennock & Postema Februari 2018 De ethiek van social nudging Een update over hoe Pennock & Postema tegen de ethiek van social nudging aankijkt INTRODUCTIE De ethiek van social nudging Met social nudging

Nadere informatie

Nudging als strategie om te kiezen voor gezonde voeding

Nudging als strategie om te kiezen voor gezonde voeding Nudging als strategie om te kiezen voor gezonde voeding Pieter Raymaekers Symposium Hoe maak je gezonde voeding vanzelfsprekend op de werkvloer? 23/11/2018 Structuur workshop 1. Oorsprong: vanwaar komt

Nadere informatie

Innovatie, hersenen en gedrag. 31 november 2016 Anjo Travaille

Innovatie, hersenen en gedrag. 31 november 2016 Anjo Travaille Innovatie, hersenen en gedrag 31 november 2016 Anjo Travaille Mobiele telefoon 1999 Innovatie, hersenen en gedrag Is innovatie belangrijk voor mensen? Wordt innovatie aangemoedigd in organisaties? Als

Nadere informatie

Emotioneren en laten associëren

Emotioneren en laten associëren Emotioneren en laten associëren Deze strategie is erop gericht om via communicatie in te spelen op en rekening te houden met associaties en emoties die een rol spelen bij het gewenste gedrag. Deze strategie

Nadere informatie

Meten is weten: Inzicht krijgen in de opbrengsten van jouw inspanningen in de buurt

Meten is weten: Inzicht krijgen in de opbrengsten van jouw inspanningen in de buurt Meten is weten: Inzicht krijgen in de opbrengsten van jouw inspanningen in de buurt Vandaag Vandaag Reden voor Monitoring en Evaluatie: M&E Wat is M&E? Monitoren en evalueren: theorie en praktijk Tips

Nadere informatie

Kennis voor gedragsbewust beleid. Natasha Stroeker, Panteia

Kennis voor gedragsbewust beleid. Natasha Stroeker, Panteia Kennis voor gedragsbewust beleid Natasha Stroeker, Panteia 23 juni 2016 Nieuwe wereld Oude wereld 2 juli 2014 Verschillen Oude wereld Rationele keuzemodel Maximalisatie eigen opbrengsten Gebruiken alle

Nadere informatie

Evidence-Based Gedragsverandering

Evidence-Based Gedragsverandering Doorstroming en Rijgedrag Evidence-Based Gedragsverandering Gerjo Kok Universiteit Maastricht 18-11-2014, ANWB, Den Haag 1 Planning Gedragsverandering Doel Gedragsverandering Programma De moeilijkste veranderingen

Nadere informatie

Consumenten en hun gedrag

Consumenten en hun gedrag Consumenten en hun gedrag Stefanie de Beer Wilte Zijlstra 1 Voorstellen Stefanie de Beer Stefanie.deBeer@afm.nl Wilte Zijlstra Wilte.Zijlstra@afm.nl Twitter: @wilte 2 Opwarmen 3 Geheugentest 4 Geheugentest

Nadere informatie

HET GEZONDE BEDRIJFSRESTAURANT

HET GEZONDE BEDRIJFSRESTAURANT HET GEZONDE BEDRIJFSRESTAURANT nr. Het begint met een idee nr. Het begint met een idee ACHTERGROND Overgewicht Duurzame inzetbaarheid Vitaliteit 4 ACHTERGROND Overgewicht Duurzame inzetbaarheid Vitaliteit

Nadere informatie

Tabula Rasa helpt organisaties met complexe vraagstukken waar gedrags- of attitudeverandering gewenst is

Tabula Rasa helpt organisaties met complexe vraagstukken waar gedrags- of attitudeverandering gewenst is Tabula Rasa helpt organisaties met complexe vraagstukken waar gedrags- of attitudeverandering gewenst is Risico-communicatie biotechnologie Veiligheidscultuur Shared decision making Communicatie vaak gericht

Nadere informatie

Gedragsinzichten toepassen op medewerkerontwikkeling NSvP Werkconferentie Nudging Amsterdam, 31 januari 2017

Gedragsinzichten toepassen op medewerkerontwikkeling NSvP Werkconferentie Nudging Amsterdam, 31 januari 2017 Gedragsinzichten toepassen op medewerkerontwikkeling NSvP Werkconferentie Nudging Amsterdam, 31 januari 2017 Uit de impasse! Wat is nudging? Wat belemmert ontwikkelgedrag? Voorbeelden van OntwikkelNudges

Nadere informatie

Entertainment education

Entertainment education Emoties Door emoties te gebruiken in je communicatie, koppel je positieve gevoelens en associaties aan het gewenste gedrag of negatieve gevoelens en associaties aan het ongewenste gedrag. Mogelijke emoties

Nadere informatie

Verleiden tot gezond gedrag. 22 juni 2017 Anjo Travaille. Utrecht

Verleiden tot gezond gedrag. 22 juni 2017 Anjo Travaille. Utrecht Verleiden tot gezond gedrag 22 juni 2017 Anjo Travaille Utrecht Waar of niet waar? 1. Gezondheid is heel belangrijk voor ons 2. Mensen passen hun gedrag aan als ze er profijt van hebben 3. Gezond of ongezond,

Nadere informatie

Handleiding In Dialoog met studenten aan de hand van uitkomst JOB-monitor:

Handleiding In Dialoog met studenten aan de hand van uitkomst JOB-monitor: Handleiding In Dialoog met studenten aan de hand van uitkomst JOB-monitor: Inhoud document Hulpmiddel (draaiboek) om een bijeenkomst te organiseren waarin de uitkomsten van de JOBmonitor (of ander onderzoek

Nadere informatie

Energiebesparing & huishoudens

Energiebesparing & huishoudens 1. Praktijk Wat is het probleem? Op welke knoppen kun je drukken? Amsterdam Smart City Smart Challenge! Energiebesparing in stedelijke omgeving Veel projecten in kantoren, huizen, bedrijven! 11 bedrijven!

Nadere informatie

Samenvatting Rapport Nudging in de praktijk

Samenvatting Rapport Nudging in de praktijk Samenvatting Rapport Nudging in de praktijk Kansen en barrières in beleid, onderzoek, onderwijs en praktijk Den Haag, 5 juli 2017 Schuttelaar & Partners In opdracht van ZonMw Inleiding Nudging staat volop

Nadere informatie

Kennisoverdracht. Werkingsmechanisme: Communiceer de functionele en affectieve voordelen van het gewenste gedrag. Kennis Houding Kunnen

Kennisoverdracht. Werkingsmechanisme: Communiceer de functionele en affectieve voordelen van het gewenste gedrag. Kennis Houding Kunnen Kennisoverdracht Kennis Houding Kunnen Werkingsmechanisme: Kennisoverdracht Communiceer de functionele en affectieve voordelen van het gewenste gedrag. Bijvoorbeeld: NL-Alert - Informatievoorziening over

Nadere informatie

Workshop. Dataverzameling. Van onderzoeksvraag naar data

Workshop. Dataverzameling. Van onderzoeksvraag naar data Workshop Dataverzameling Van onderzoeksvraag naar data Even voorstellen: Suzanne van de Groep 24 jaar Promovendus (PhD-kandidaat) Universiteit Leiden Hoe gaan jongeren met andere mensen om? Hoe werkt dat

Nadere informatie

Waarnemen & Oordelen Annemarie de Graaf. THERRA - drs Annemarie de Graaf

Waarnemen & Oordelen Annemarie de Graaf. THERRA - drs Annemarie de Graaf Waarnemen & Oordelen Annemarie de Graaf Heuristieken Snelle vuistregels die je gebruikt bij het nemen van besluiten. Voorbeelden: Goedkoop is duurkoop Als een expert het zegt zal het wel zo zijn Naar iemand

Nadere informatie

Van impact management naar maximalisatie. KB landelijke dag effectmeting 17 december 2018 Emma Verheijke

Van impact management naar maximalisatie. KB landelijke dag effectmeting 17 december 2018 Emma Verheijke Van impact management naar maximalisatie KB landelijke dag effectmeting 17 december 2018 Emma Verheijke Kennismaking Sinzer - impact advies Impact strategie Impact onderzoek Impact management Onze klanten

Nadere informatie

21 e eeuwse vaardigheden inzetten in het voortgezet onderwijs. Maaike Rodenboog, SLO

21 e eeuwse vaardigheden inzetten in het voortgezet onderwijs. Maaike Rodenboog, SLO 21 e eeuwse vaardigheden inzetten in het voortgezet onderwijs Maaike Rodenboog, SLO m.rodenboog@slo.nl SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Onafhankelijke, niet-commerciële positie als

Nadere informatie

Hersenen en SGBP. 5 november 2015 Anjo Travaille. Platform Ecologisch Herstel Meren

Hersenen en SGBP. 5 november 2015 Anjo Travaille. Platform Ecologisch Herstel Meren Hersenen en SGBP 5 november 2015 Anjo Travaille Platform Ecologisch Herstel Meren Wat moet je weten over hersenen bij het realiseren van SGBP? Vragen: Is duurzaam waterbeheer belangrijk? Is het belangrijk

Nadere informatie

CASI MODEL (Pag 122) Stappen. Antwoorden

CASI MODEL (Pag 122) Stappen. Antwoorden CASI MODEL (Pag 122) HOE KANSRIJK IS UW CAMPAGNE? Het Campagne Strategie Instrument (CASI) is een hulpmiddel om tot onderbouwde keuzes te komen voor het opzetten van een campagne. Het gaat hierbij om campagnes

Nadere informatie

HOE GEEF IK DE WEEK VORM? Handvatten voor de invulling van een werkplek tijdens de Week van de Mobiliteit

HOE GEEF IK DE WEEK VORM? Handvatten voor de invulling van een werkplek tijdens de Week van de Mobiliteit HOE GEEF IK DE WEEK VORM? Handvatten voor de invulling van een werkplek tijdens de Week van de Mobiliteit Tips en trucs: werkplekbegeleider Tips om tot een goede invulling van de Week van de Mobiliteit

Nadere informatie

SMART requirements schrijven

SMART requirements schrijven SMART requirements schrijven Reverse Engineering als aanpak voor leren Requirements Kenniscentrum 27 maart 2012, 18:50 19:30 uur Hossein Chamani, docent en trainer bij Hogeschool Rotterdam 1 Introductie

Nadere informatie

Psychologisering van het auditvak

Psychologisering van het auditvak Psychologisering van het auditvak Dr. Arno Nuijten RE CIA (Symposium IAA/ITAA 24 juni 2016) 1 Nostalgie Beeld van de beroepspraktijk toen het nog overzichtelijk en in zwart-wit was De RA s waren van de

Nadere informatie

Infosessie communicatie voor lokale besturen. Tomas, Kelly, Ward

Infosessie communicatie voor lokale besturen. Tomas, Kelly, Ward Infosessie communicatie voor lokale besturen Tomas, Kelly, Ward 23.06.2017 Agenda 1) Gedragsbeïnvloeding Bewust versus onbewust gedrag De kracht van positieve communicatie Shaming and blaming? Shockeren?

Nadere informatie

Nudging: Over nut en noodzaak van subtiele omgevingsaanpassingen. Mijn achtergrond. Traditionele benadering. Het verhaal van vandaag

Nudging: Over nut en noodzaak van subtiele omgevingsaanpassingen. Mijn achtergrond. Traditionele benadering. Het verhaal van vandaag Mijn achtergrond Nudging: Over nut en noodzaak van subtiele omgevingsaanpassingen Dr. Emely de Vet Opgeleid tot Gezondheidswetenschapper Gespecialiseerd in het verklaren en veranderen van gezondheidsgerelateerd

Nadere informatie

Meten van Resultaat. Carine van Schie 22 april 2014

Meten van Resultaat. Carine van Schie 22 april 2014 Meten van Resultaat Carine van Schie 22 april 2014 Outline 1 Onderzoek 2 Gedragsverandering 3 Resultaat en (effect) metingen 4 Vragenlijst 5 Observatie 6 Respondenten 7 Analyse Onderzoek: Wat wil je weten

Nadere informatie

Transitiemodel Gemeenten Energieneutraal. samen werken aan waardecreatie door meer burgers te betrekken bij de energietransitie

Transitiemodel Gemeenten Energieneutraal. samen werken aan waardecreatie door meer burgers te betrekken bij de energietransitie Transitiemodel Gemeenten Energieneutraal samen werken aan waardecreatie door meer burgers te betrekken bij de energietransitie Lucie van der Wiele 13 maart 2017 Wat is er aan de hand in Nederland? Nederland

Nadere informatie

Handleiding bij het opstellen van een Persoonlijk ontwikkelingsplan (POP)

Handleiding bij het opstellen van een Persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) Handleiding bij het opstellen van een Persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) In de voorbereiding op het Pop gesprek stelt de medewerker een persoonlijk ontwikkelingsplan op. Hierbij maakt de medewerker gebruik

Nadere informatie

Hoe motiveer je mensen hun gedrag te veranderen en gezonder te leven? 24/10/2017

Hoe motiveer je mensen hun gedrag te veranderen en gezonder te leven? 24/10/2017 Hoe motiveer je mensen hun gedrag te veranderen en gezonder te leven? 24/10/2017 35.000 keuzes per dag Gezond en ongezond Gezonde en ongezonde keuzes Determinanten van gedrag Denken dat men genoeg beweegt

Nadere informatie

PRESTATIEVERKOOP BENT U ER KLAAR VOOR?

PRESTATIEVERKOOP BENT U ER KLAAR VOOR? PRESTATIEVERKOOP BENT U ER KLAAR VOOR? Utrecht, 4 oktober 2012 BEST VALUE PROCUREMENT / PRESTATIEINKOOP Een aanbieder vinden die boven het maaiveld uitsteekt en die weet waar hij het over heeft Waardevermeerdering

Nadere informatie

Workshop. Dataverzameling. Van onderzoeksvraag naar data

Workshop. Dataverzameling. Van onderzoeksvraag naar data Workshop Dataverzameling Van onderzoeksvraag naar data Even voorstellen: Suzanne van de Groep 23 jaar Promovendus (PhD-kandidaat) Universiteit Leiden Hoe komt het dat sommige mensen aardiger zijn dan anderen?

Nadere informatie

ONS BREIN. What s in it for you? VAN NUDGE NAAR GEWOONTEGEDRAG. Hoe zorgen we ervoor dat mensen (sneller) hun schuld inlossen?

ONS BREIN. What s in it for you? VAN NUDGE NAAR GEWOONTEGEDRAG. Hoe zorgen we ervoor dat mensen (sneller) hun schuld inlossen? VAN NUDGE NAAR GEWOONTEGEDRAG MASTERCLASS DRS. LIZA LUESINK ONZE MISSIE Wetenschappelijke kennis over gedrag vertalen naar innovatieve toepassingen in de praktijk VAN NUDGE NAAR GEWOONTEGEDRAG What s in

Nadere informatie

Leidraad gedragsbeïnvloeding bij bedrijven

Leidraad gedragsbeïnvloeding bij bedrijven Leidraad gedragsbeïnvloeding bij bedrijven Ministerie van Economische Zaken November 2016 Inleiding In het Gedragsbeïnvloeding bij bedrijven (sept. 2016) is onderzocht welke gedragsinzichten een rol kunnen

Nadere informatie

Haal het maximale uit je marketing budget. Sander Jacobs, Search Science Internetmarketing

Haal het maximale uit je marketing budget. Sander Jacobs, Search Science Internetmarketing Haal het maximale uit je marketing budget Sander Jacobs, Search Science Internetmarketing 1 Over Search Science en Sander, Search Science Team van ervaren online marketeers Ervaring in marketing en sales

Nadere informatie

Beter Benutten Behaviourcheck Vragenlijst voor slimme maatregelen gericht op gedragsverandering. 1

Beter Benutten Behaviourcheck Vragenlijst voor slimme maatregelen gericht op gedragsverandering. 1 Vragenlijst versie 1.0-31 maart 2014 1 Beter Benutten Behaviourcheck Vragenlijst voor slimme maatregelen gericht op gedragsverandering. 1 Waar gaat het om? Sinds 2011 werken Rijk, regio en bedrijfsleven

Nadere informatie

Nudging en onderwijs: gedragsinzichten inzetten voor betere schoolkeuzes? Lisanne Grimberg Marc van der Steeg Ib Waterreus

Nudging en onderwijs: gedragsinzichten inzetten voor betere schoolkeuzes? Lisanne Grimberg Marc van der Steeg Ib Waterreus Nudging en onderwijs: gedragsinzichten inzetten voor betere schoolkeuzes? Lisanne Grimberg Marc van der Steeg Ib Waterreus Opzet 1. Gedragsinzichten en onderwijs 2. Gedragsinzichten en schoolkeuzes 3.

Nadere informatie

Examenprograma filosofie havo/vwo

Examenprograma filosofie havo/vwo Examenprograma filosofie havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein

Nadere informatie

de richtlijn vakbekwaamheid inzetten voor verbetering binnen uw onderneming van verplichting naar kans

de richtlijn vakbekwaamheid inzetten voor verbetering binnen uw onderneming van verplichting naar kans de richtlijn vakbekwaamheid inzetten voor verbetering binnen uw onderneming van verplichting naar kans Verplichte nascholing beroepsgoederen chauffeurs inzetten voor gericht verbeteren Verplichting 35

Nadere informatie

Verdiepende denksessie Nudging. NVVK congres Theo Kerckhoffs, Koen van der Swaluw, Michelle Zonneveld

Verdiepende denksessie Nudging. NVVK congres Theo Kerckhoffs, Koen van der Swaluw, Michelle Zonneveld Verdiepende denksessie Nudging NVVK congres 2019 Theo Kerckhoffs, Koen van der Swaluw, Michelle Zonneveld Programma 1. Inleiding nudging 2. Nudging inzetten om arbeidsveiligheid te bevorderen: RIVM onderzoek

Nadere informatie

Evaluatie van de Veder Methode; theater als contactmethode in de psychogeriatrische zorg

Evaluatie van de Veder Methode; theater als contactmethode in de psychogeriatrische zorg Evaluatie van de Veder Methode; theater als contactmethode in de psychogeriatrische zorg A.M. van Dijk, J.C.M. van Weert, R.M. Dröes (Red.) Laag licht er is weleens zo n avond dat over het gras in de tuin

Nadere informatie

Beslissen, hoe doet u dat?

Beslissen, hoe doet u dat? Beslissen, hoe doet u dat? Spelenderwijs op weg naar veerkracht Viola van Guldener, VLH m.m.v. RIVM: Henk jan Manuel, Monique Chambon, Rikkert Hansler, Marlies Hilhorst, Vera Sol, Linda Bellamy, Anne van

Nadere informatie

Dinsdag 20 maart 2012 Ingrid Molein Annick Van der Stricht. Dpb Gent

Dinsdag 20 maart 2012 Ingrid Molein Annick Van der Stricht. Dpb Gent Dinsdag 20 maart 2012 Ingrid Molein Annick Van der Stricht Dpb Gent 20 maart 2012 2 3 competenties, 7 AD s en 122 LPD, Context leerplan Juridisch kader en beroepsprofielen respecteren Belang van integratie

Nadere informatie

Nudging. Yellow Cats. 16 juni 2016

Nudging. Yellow Cats. 16 juni 2016 Nudging Yellow Cats 16 juni 2016 "Een duwtje geven in de goede richting door het gewenste gedrag aantrekkelijk te maken, zonder mensen daarbij in hun vrijheden te beperken." 2 Wat is nudging? Het beïnvloeden

Nadere informatie

INTERACTION DESIGN (IxD) STICHTING INFORMATICA-ACTIEF: PIETER VORSTENBOSCH, PAUL BERGERVOET

INTERACTION DESIGN (IxD) STICHTING INFORMATICA-ACTIEF: PIETER VORSTENBOSCH, PAUL BERGERVOET INTERACTION DESIGN (IxD) STICHTING INFORMATICA-ACTIEF: PIETER VORSTENBOSCH, PAUL BERGERVOET INHOUD VAN DE WORKSHOP Overzicht van de cursus (10 minuten) Ervaren van Interaction Design (IxD) met behulp van

Nadere informatie

Sociale innovatie bij BEN renovatie

Sociale innovatie bij BEN renovatie 11/02/2015 Sociale innovatie bij BEN renovatie TRIAS Ecoren» Ontwikkeling van universeel toepasbare BEN renovatieconceptenvoor eengezinswoningen en appartementsgebouwen.» Dit door gebruik van prefab modules

Nadere informatie

TMA performancematrix

TMA performancematrix TMA performancematrix Demo accountmanager Demo Medewerker 18 december 2013 Stadionweg 37A 3077 AR Rotterdam T 010-3409955 I www.priman.nl E info@priman.nl Inhoudsopgave Inleiding 3 TMA performancematrix

Nadere informatie

Dr. Hilde Verbeek 15 april 2014. Department of Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1

Dr. Hilde Verbeek 15 april 2014. Department of Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1 Dr. Hilde Verbeek 15 april 2014 Department of Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1 Doelstelling Nurses on the Move Bijdragen aan verbetering kwaliteit van zorg in verpleeg- en

Nadere informatie

NVBR Brandveilig Leven in de praktijk

NVBR Brandveilig Leven in de praktijk NVBR Brandveilig Leven in de praktijk Hoe zet ik een project op? In samenwerking met de Nederlandse Brandwonden Stichting Inleiding Gedragsverandering bij een vooraf vastgestelde doelgroep Een project

Nadere informatie

CREATIEF VERMOGEN. Andrea Jetten, Hester Stubbé

CREATIEF VERMOGEN. Andrea Jetten, Hester Stubbé CREATIEF VERMOGEN Andrea Jetten, Hester Stubbé OPDRACHT Creativitief vermogen meetbaar maken zodat de ontwikkeling ervan gestimuleerd kan worden bij leerlingen. 21st century skills Het uitgangspunt is

Nadere informatie

Privacy en security awareness. Melanie van den Berg

Privacy en security awareness. Melanie van den Berg Privacy en security awareness Melanie van den Berg Wie ben ik? Melanie van den Berg Manager Bedrijfsbureau VECOZO Zelfstandig trainer www.berglegal.nl Redacteur Maandblad voor Vermogensrecht Toezichthouder

Nadere informatie

Subtiele beïnvloeding Wanneer verantwoorde keuzes geen moeite kosten

Subtiele beïnvloeding Wanneer verantwoorde keuzes geen moeite kosten Subtiele beïnvloeding Wanneer verantwoorde keuzes geen moeite kosten S.J. Salmon, MSc. Prof. dr. B.M. Fennis Rapport RUGCIC-2014-02 ISBN 978-90-367-6952-5 Inhoudsopgave CIC 2 Managementsamenvatting: subtiele

Nadere informatie

Formulieren bij opdrachten

Formulieren bij opdrachten Formulieren bij opdrachten Formulier 1 Functieomschrijving slb er sterkte-zwakteanalyse Functieomschrijving slb er sterkte-zwakteanalyse Kernfuncties Criteria Bevindingen Goed Zwak Begeleidingsgesprekken

Nadere informatie

De waarde van nudging om consumenten te verleiden tot gezondere voedselkeuzes

De waarde van nudging om consumenten te verleiden tot gezondere voedselkeuzes De waarde van nudging om consumenten te verleiden tot gezondere voedselkeuzes Vereniging voor Bewegingswetenschappen Nederland Ellen van Kleef, Wageningen Universiteit Gezond gedrag stimuleren blijft grote

Nadere informatie

Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam

Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam Naam auteur(s) Nijenhuis, N Vakgebied Natuurkunde Titel Wiskunde bij Natuurkunde: de afgeleide Onderwerp Wiskunde natuurkunde transfer Opleiding Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam

Nadere informatie

Nudging of de kunst van het slimme duwtje

Nudging of de kunst van het slimme duwtje Page 1 of 6 Als je over duurzaamheid, campagnes of communicatie praat, komt vast opeens het begrip nudging naar boven. Je moet niet communiceren, zegt iemand dan, je moet nudgen. Simpelweg betekent het

Nadere informatie

Leren implementeren. Waar sta jij met Leren implementeren? Leren in de wijk 30 januari2017 Karlijn Stals, programmaleidervakmanschapnji

Leren implementeren. Waar sta jij met Leren implementeren? Leren in de wijk 30 januari2017 Karlijn Stals, programmaleidervakmanschapnji Leren implementeren Leren in de wijk 30 januari2017 Karlijn Stals, programmaleidervakmanschapnji Ik weet alles over implementeren en kan het ook heel goed! Ik sta voor een afgebakende, overzichtelijke

Nadere informatie

Wijs bewijs. Werkcollege Evidence based toezicht. Congres Leren loont, 10 november 2011

Wijs bewijs. Werkcollege Evidence based toezicht. Congres Leren loont, 10 november 2011 Wijs bewijs Werkcollege Evidence based toezicht Congres Leren loont, 10 november 2011 Dr. Marielle Klerks, IvhO en MJP Effecten van toezicht Dr. Marianne van Ooyen, WODC, EUR en Tier Werkcollege 1. Theorie

Nadere informatie

Privacy en security awareness. Melanie van den Berg

Privacy en security awareness. Melanie van den Berg Privacy en security awareness Melanie van den Berg Wie ben ik? Melanie van den Berg Manager Bedrijfsbureau VECOZO Zelfstandig trainer www.berglegal.nl Redacteur Maandblad voor Vermogensrecht Toezichthouder

Nadere informatie

U zag een nudge uit de metro in stockholm. Misschien wat extreem, maar het kan ook goedkoper, met rode tape of voetjes op de grond die leiden naar de

U zag een nudge uit de metro in stockholm. Misschien wat extreem, maar het kan ook goedkoper, met rode tape of voetjes op de grond die leiden naar de 1 U zag een nudge uit de metro in stockholm. Misschien wat extreem, maar het kan ook goedkoper, met rode tape of voetjes op de grond die leiden naar de trap in plaats van de lift. Een ander bekend voorbeeld

Nadere informatie

DIT STUK IS NIET GETOETST DOOR INSPECTIE SZW EN DIENT ALS NASLAGWERK VOOR HET VERDER UITWERKEN VAN HET ARBOBELEID GERICHT OP GEDRAG.

DIT STUK IS NIET GETOETST DOOR INSPECTIE SZW EN DIENT ALS NASLAGWERK VOOR HET VERDER UITWERKEN VAN HET ARBOBELEID GERICHT OP GEDRAG. GEDRAG EN VEILIGHEID DIT STUK IS NIET GETOETST DOOR INSPECTIE SZW EN DIENT ALS NASLAGWERK VOOR HET VERDER UITWERKEN VAN HET ARBOBELEID GERICHT OP GEDRAG. OP NAAR EEN VEILIG BEDRIJF Bedrijven die hun technologie

Nadere informatie

Op de lange termijn wil Behavior Change Foundation dé expert worden als het gaat om gedragsverandering in LEDCs.

Op de lange termijn wil Behavior Change Foundation dé expert worden als het gaat om gedragsverandering in LEDCs. Beleidsplan 2018 Inhoudsopgave Inleiding 3 Missie en visie 4 Doelstellingen 4 Huidige situatie 4 Strategie en omgevingsanalyse 5 Organisatiegegevens 6 Bestuur 6 Werknemers 6 Financiën 6 Giften en donaties

Nadere informatie

Effectieve zorg bestaat uit effectieve methodieken, maar hoe effectief is effectief? Jan Willem Veerman Ede, 28 september 2005

Effectieve zorg bestaat uit effectieve methodieken, maar hoe effectief is effectief? Jan Willem Veerman Ede, 28 september 2005 Effectieve zorg bestaat uit effectieve methodieken, maar hoe effectief is effectief? Jan Willem Veerman Ede, 28 september 2005 Het ideaal Er zijn problemen en/of risicofactoren Waarvoor een behandeling

Nadere informatie

Van betuttelen naar verleiden: Nieuwe richtingen voor gedragsbeïnvloeding. Emely de Vet Leerstoelgroep Strategische Communicatie

Van betuttelen naar verleiden: Nieuwe richtingen voor gedragsbeïnvloeding. Emely de Vet Leerstoelgroep Strategische Communicatie Van betuttelen naar verleiden: Nieuwe richtingen voor gedragsbeïnvloeding Emely de Vet Leerstoelgroep Strategische Communicatie Voeding in NL 95% eet onvoldoende groente 90-95% eet onvoldoende fruit 80%

Nadere informatie

InCasu een ambitieus casusmodel

InCasu een ambitieus casusmodel sambo-ict conferentie InCasu een ambitieus casusmodel sept. 2011 Marjolein van Daalen Henri Roosdorp Introductie Waarom InCasu Casusmodel De ambitie Het EXMO Onderzoek Resultaten Lering Een ICT oplossing

Nadere informatie

Hoe worden consumenten psychologisch beïnvloedt op de website bookings.com zodat zij een hotel boeken? Tessa Kolfschoten

Hoe worden consumenten psychologisch beïnvloedt op de website bookings.com zodat zij een hotel boeken? Tessa Kolfschoten Hoe worden consumenten psychologisch beïnvloedt op de website bookings.com zodat zij een hotel boeken? Tessa Kolfschoten INHOUD Wat is booking.com? Wat is persuasive design? Hoe laat de consument zich

Nadere informatie

Een projectvoorstel schrijven

Een projectvoorstel schrijven 05-07- 2016 Een projectvoorstel schrijven Hoe krijg jij te maken met projecten? Wat zijn je verwachtingen voor vandaag? Het projectvoorstel = Eén van de projectdocumenten 3 1 Het projectvoorstel = Tussenstap

Nadere informatie

De controller als choice architect. Prof. dr. Victor Maas Hoogleraar Management Accounting & Control Erasmus School of Economics

De controller als choice architect. Prof. dr. Victor Maas Hoogleraar Management Accounting & Control Erasmus School of Economics De controller als choice architect Prof. dr. Victor Maas Hoogleraar Management Accounting & Control Erasmus School of Economics Wat doet een controller? Hoofd administratie Boekhoudsysteem/grootboek/accountingregels

Nadere informatie

5. Maak goede afspraken met alle meewerkende partijen. Dit voorkomt misverstanden en bevordert de relaties.

5. Maak goede afspraken met alle meewerkende partijen. Dit voorkomt misverstanden en bevordert de relaties. bij het voorbereiden, uitvoeren en evalueren van een inclusieve activiteit voor personen met ernstige meervoudige beperkingen en hun leeftijdsgenoten zonder beperkingen. Deze tips hebben we geformuleerd

Nadere informatie

5 CRUCIALE COMPETENTIES VOOR EEN DUURZAAM HRM/L&D DIMITRI MAENHOUDT

5 CRUCIALE COMPETENTIES VOOR EEN DUURZAAM HRM/L&D DIMITRI MAENHOUDT 5 CRUCIALE COMPETENTIES VOOR EEN DUURZAAM HRM/L&D DIMITRI MAENHOUDT WAT BETEKENT DUURZAAM? Duurzaam betekent aansluiten op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in

Nadere informatie

5 gedragslenzen; bekijk door iedere lens een ander aspect

5 gedragslenzen; bekijk door iedere lens een ander aspect 5 gedragslenzen; bekijk door iedere lens een ander aspect GEWOONTES EN IMPULSEN Een groot deel van ons gedrag is automatisch. We denken er niet bij na. Dit gedrag kan bestaan uit reflexmatige impulsen

Nadere informatie

Even voorstellen. Vandaag. Nieuwe ICT. maar hoe krijg je de organisatie mee? Marijke van Doorn & Ard van der Heijden. Implementatie van ICT

Even voorstellen. Vandaag. Nieuwe ICT. maar hoe krijg je de organisatie mee? Marijke van Doorn & Ard van der Heijden. Implementatie van ICT Nieuwe ICT maar hoe krijg je de organisatie mee? 1 Even voorstellen Marijke van Doorn & Ard van der Heijden Implementatie van ICT Operationele verandertrajecten Achtergrond: bedrijfskunde, informatiekunde,

Nadere informatie

Een projectvoorstel schrijven

Een projectvoorstel schrijven Een projectvoorstel schrijven Hoe krijg jij te maken met projecten? Wat zijn je verwachtingen voor vandaag? Het projectvoorstel = Eén van de projectdocumenten 3 Het projectvoorstel = Tussenstap in een

Nadere informatie

Kwantitatief en kwalitatief onderzoek voor toegepaste psychologie

Kwantitatief en kwalitatief onderzoek voor toegepaste psychologie Kwantitatief en kwalitatief onderzoek voor toegepaste psychologie Kwantitatief en kwalitatief onderzoek voor toegepaste psychologie Laurens Ekkel Tweede druk Boom Lemma uitgevers Amsterdam 2015 Voorwoord

Nadere informatie

Zo maak je van je. een succes

Zo maak je van je. een succes Zo maak je van je Facebook advertenties een succes Wil je weten hoe je jouw Facebook campagne goed kunt opzetten? Zodat je jouw doelgroep bereikt en meer klanten krijgt? Met Facebook Adverteren is dit

Nadere informatie

Living Lab van de energietransitie. www.tertium.nl

Living Lab van de energietransitie. www.tertium.nl Living Lab van de energietransitie www.tertium.nl 1. Gespreksleiding 2. Wetenschap & Samenleving 3. Participatie Natasja van den Berg Menno van der Veen @tertiumnl www.tertium.nl Inhoud 1. Korte inleiding

Nadere informatie

Kansrijke aanpakken voor energiebesparing in bestaande bouw: de particuliere eigenaar

Kansrijke aanpakken voor energiebesparing in bestaande bouw: de particuliere eigenaar Kansrijke aanpakken voor energiebesparing in bestaande bouw: de particuliere eigenaar Haags Milieucentrum, 17 juni 2011 Henk Diepenmaat Actors Procesmanagement BV henk.diepenmaat@actors.nl Meer Met Minder

Nadere informatie

Opbrengstgericht omgaan met verschillen. Bijeenkomst 1 Oriëntatie opbrengstgericht differentiëren en stellen van doelen

Opbrengstgericht omgaan met verschillen. Bijeenkomst 1 Oriëntatie opbrengstgericht differentiëren en stellen van doelen Opbrengstgericht omgaan met verschillen Bijeenkomst 1 Oriëntatie opbrengstgericht differentiëren en stellen van doelen Hoe gaan we met elkaar om? Maak contact Vertrouwelijkheid Niets is gek Zorg goed voor

Nadere informatie

Interreg V Vlaanderen-Nederland

Interreg V Vlaanderen-Nederland Interreg V Vlaanderen-Nederland Overzicht workshop 1. Stand van zaken Interreg V Call 1 Call 2 Call 3 2. Tips and tricks voor projectschrijvers 2A. Inhoudelijke aandachtspunten 2B. Technische aandachtspunten

Nadere informatie

EN WERK & INKOMEN. 2 e leer en kennisbijeenkomst 24 mei 2018

EN WERK & INKOMEN. 2 e leer en kennisbijeenkomst 24 mei 2018 SAMENWERKING GGZ EN WERK & INKOMEN EN HOE STAAT HET MET HET ONDERZOEK? IN GESPREK OVER DE EERSTE RESULTATEN 2 e leer en kennisbijeenkomst 24 mei 2018 . WIE ZIJN WIJ? WIE BENT U? INTRODUCTIE ONDERZOEK Voorbeeldonderzoek

Nadere informatie

Gedrag bij afval scheiden. Onderzoek gedrag WUR. Beïnvloeding afvalscheiding huishoudens. Samenvatting van publicaties

Gedrag bij afval scheiden. Onderzoek gedrag WUR. Beïnvloeding afvalscheiding huishoudens. Samenvatting van publicaties Gedrag bij afval scheiden Samenvatting van publicaties Onderzoek gedrag Samenvatting van drie publicaties over gedrag: 1. Beïnvloeding afvalscheiding huishoudens (WUR in opdracht van NVRD) 2. (HVC) 3.

Nadere informatie

Online tests voor zelfkennis inclusief heldere rapportage & persoonlijk reflectiegesprek

Online tests voor zelfkennis inclusief heldere rapportage & persoonlijk reflectiegesprek Online tests voor zelfkennis inclusief heldere rapportage & persoonlijk reflectiegesprek Persoonlijke ontwikkeling Competentie- & loopontwikkeling Interpersoonlijke communicatie Spice up your life: test

Nadere informatie

Asset Management gemeente SWF in het kort. Aanleiding Risico Gestuurd Asset Management. Aanpak Risico Gestuurd Asset Management

Asset Management gemeente SWF in het kort. Aanleiding Risico Gestuurd Asset Management. Aanpak Risico Gestuurd Asset Management 1 2 3 4 Asset Management gemeente SWF in het kort Aanleiding Risico Gestuurd Asset Management Aanpak Risico Gestuurd Asset Management Risico-gebaseerde lange termijn planning 15 tips (Do s) Asset Management

Nadere informatie

Empowerment Kwaliteit Instrument EKI

Empowerment Kwaliteit Instrument EKI Empowerment Kwaliteit Instrument EKI voor gezondheidsbevorderaars en preventiewerkers als aanvulling op de Preffi 2.0 Gerard Molleman NIGZ-Centrum Kennis & Kwaliteit Programma 14.05 Eigen ervaringen met

Nadere informatie

Nudging bij OCW & DUO: progress, impact & lessons learned. Nico Bloem (DUO) Marc van der Steeg (OCW) Lisanne Grimberg (OCW)

Nudging bij OCW & DUO: progress, impact & lessons learned. Nico Bloem (DUO) Marc van der Steeg (OCW) Lisanne Grimberg (OCW) Nudging bij OCW & DUO: progress, impact & lessons learned Nico Bloem (DUO) Marc van der Steeg (OCW) Lisanne Grimberg (OCW) Outline Korte geschiedenis Ervaringen en lessen vanuit perspectief OCW Ervaringen

Nadere informatie

Competentie niveaus HHS TIS opleiding Werktuigbouwkunde

Competentie niveaus HHS TIS opleiding Werktuigbouwkunde Competentie niveaus HHS TIS opleiding Werktuigbouwkunde 1. BoE domeincompetentie Analyseren (minimaal niveau eind major W: 3) (toelichting: deze omschrijving komt uit de Bachelor of Engineering (BoE))

Nadere informatie

Duurzaam Product. Ecodesign methode van Tischner

Duurzaam Product. Ecodesign methode van Tischner Ecodesign methode van Tischner Omschrijving Stappenplan voor het ontwerpen van milieuvriendelijke producten. Het stappenplan is gebaseerd op gangbare methoden voor productontwerpen. Gebruik Het stappenplan

Nadere informatie

3 CAMPAGNES. Wat is voor jou de juiste keuze?

3 CAMPAGNES. Wat is voor jou de juiste keuze? 3 CAMPAGNES Wat is voor jou de juiste keuze? Onderzoek naar het programma van campagnes met andere verhalen en tegengeluiden wijst uit dat veel campagnes niet zodanig zijn ontwikkeld dat ze een specifieke

Nadere informatie