1-2. Kleuters aan het stuur. Zelfsturing
|
|
- Leen de Backer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Zelfredzaamheid Groep 1-2 Kleuters aan het stuur Zelfsturing is een begrip dat je de laatste tijd steeds vaker hoort. Wat is dit eigenlijk, waarom is het belangrijk en hoe is zelfsturing in het aanbod in groep 1 en 2 verwerkt? Kunnen kleuters al wel zelf aan het stuur zitten? Nienke Lansink & Irma Koerhuis * Het begrip zelfsturing wordt ook wel omschreven als zelfregulatie en executieve functies. 22 Zelfsturing Vaardigheden Zelfsturing* is het zelfstandig kunnen reguleren van het eigen gedrag. De mate waarin kinderen in staat zijn om doelgericht hun eigen gedrag te sturen, is van invloed op de manier waarop zij leren en op sociaal-emotioneel vlak functioneren. Kinderen die goed in staat zijn hun eigen gedrag te reguleren, hebben daar voordeel van bij het aanleren van vaardigheden als lezen, schrijven en rekenen. Dat proces verloopt bij kinderen met een goed zelfsturend vermogen sneller en effectiever dan bij kinderen die hun gedrag minder goed kunnen sturen. Ook is het sociale gedrag van zelfsturende kinderen in de groep beter. Welke vaardigheden hebben te maken met zelfsturing? Denk bijvoorbeeld aan: uitsteltolerantie (behoeften uitstellen) concentreren op een taak vooruitkijken (plannen en doelen stellen) monitoren (tijdens spel of een taak je koers bijstellen) terugkijken (reflecteren op het eigen handelen) problemen oplossen, samenwerken empathie (verplaatsen in een ander) flexibiliteit (gemakkelijk van rol of taak kunnen wisselen) regels volgen en deze kunnen toepassen in nieuwe situaties 1-2
2 Dit zijn in principe denkvaardigheden, die het gedrag sturen. Kinderen die dit soort vaardigheden beheersen, kunnen hun gedrag beter reguleren en zijn beter in staat hun denken en geheugen te structureren. Lesje afdraaien? Is het nodig om speciale lesjes zelfsturing aan te bieden om kinderen op weg te helpen bij het aanleren van dit soort vaardigheden? Nee, zeker niet. U kunt in uw reguliere aanbod zowel vrij impliciet als heel expliciet de ontwikkeling van zelfsturing stimuleren bij de kinderen uit uw groep. Dat kan op verschillende momenten en op diverse manieren. Waarschijnlijk doet u dit zelfs al, bewust of onbewust. Neem het voorbeeld van de supermarkt in de groep van Ingrid. Bij het inrichten besteedde ze aandacht aan plannen en het stellen van doelen. Bij het rollenspel zagen we de aspecten empathie, monitoren, flexibiliteit en probleem oplossen terugkomen. Die ene spelactiviteit bood Ingrid al legio mogelijkheden om de kinderen te ondersteunen en te stimuleren bij het ontwikkelen van deze belangrijke vaardigheden. Als u weet wat zelfsturing is en welke vaardigheden daarbij horen, zult u gedurende een dag meerdere kansen zien om er doelgericht mee aan de slag te gaan. Gewoon binnen het reguliere aanbod! Opbrengstgericht werken Ingrid werkt al jaren als leerkracht van groep 1/2. Ze ervaart dat kleuters enorm verschillen in de mate waarin ze hun eigen gedrag kunnen sturen. Dat vraagt veel van haar als leerkracht. Ze wil ieder kind graag zo optimaal mogelijk begeleiden door het aan te spreken op zijn eigen niveau. Binnen de aanpak die ze volgt, ziet ze veel mogelijkheden om de kinderen gedifferentieerde vaardigheden aan te leren die van belang zijn voor de ontwikkeling van zelfsturing. In de groep bij juf Ingrid Tijdens een project over eten en drinken richten de kinderen samen met juf Ingrid in het lokaal een supermarkt in. Ze bedenken waar welke afdeling moet komen en welke spullen je nodig hebt om die afdelingen in te richten. Waar komt de groente- en fruitafdeling? Hoe richten we die in? Hoe zorgen we ervoor dat de appels niet alle kanten op rollen? Ook bekijken de kinderen waar de winkelwagentjes het beste kunnen staan Praxisbulletin jaargang 31 Nummer 9 mei 2014 en waar de kassa moet komen. Dan is de supermarkt klaar en kan het spel van kopen en verkopen beginnen! Sommige kinderen zijn klant en andere kinderen zijn supermarktmedewerker. Hoe gedragen de klanten zich en wat doen de medewerkers allemaal? Ingrid observeert en speelt af en toe mee. Ze geeft impulsen aan het spel door een nieuwe situatie in te brengen of een verrassende wending aan het spel te geven. Eerst probeert ze bij de kassa voor te dringen. Hé, roept Sem verontwaardigd, ik was eerst! Later stoot ze per ongeluk een hele stapel dozen om. Hoe moet ze dat nu oplossen? Wat doe je dan als klant? En wat doet de supermarktmedewerker? bron: Piramide-project Wat eten we vandaag? van Cito 23
3 Plan Do Check Act SMART formuleren/ aanscherpen van beoogde resultaten: specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden Uitvoeren en resultaten meten analyse en verklaring van resultaten vaststellen welke acties en interventies nodig zijn om de resultaten te verbeteren en het doel te bereiken Op de website van School aan Zet heeft ze informatie gevonden over opbrengstgericht werken. Dat is een cyclisch proces waarbij gebruikgemaakt wordt van de PDCA-cyclus (Plan Do Check Act) van Deming. In figuur 1 worden de vier stappen van deze cyclus toegelicht. Er zijn overigens meerdere varianten van deze cyclus in omloop. Act Check Plan Do Figuur 1: PDCA-cyclus, kwaliteitskaart Planmatig opbrengstgericht werken op schoolniveau en groepsniveau. Bron: schoolaanzet.nl Ingrid gebruikt de PDCA-cyclus telkens opnieuw bij het bepalen van haar aanbod. Eerst bedenkt ze welke vaardigheden ze wil ontwikkelen bij de kinderen in haar groep (Plan). Ze kiest vooraf een aantal activiteiten dat zich goed leent om die vaardigheden te stimuleren. Daarnaast wil ze alert zijn op de kansen die zich ongepland voordoen tijdens een dag, zodat ze ter plekke die kansen kan benutten. Ze legt het allemaal vast in een groepsplan. Vervolgens voert ze het groepsplan uit (Do). Ze observeert tijdens de activiteiten. Op deze manier volgt ze de ontwikkeling van zelfsturing bij de kinderen (Check). De informatie die ze zo krijgt, gebruikt ze om haar aanbod nog beter aan te passen aan de niveaus van de kinderen (Act). En dan begint de cyclus weer opnieuw. Regels en rituelen Aan het begin van elk schooljaar biedt Ingrid een veilige basis door de kinderen bekend te maken met de belangrijkste rituelen en regels die in de groep gelden. Rituelen zorgen voor een vast patroon tijdens het verblijf in de groep. Regels bieden zekerheid en kunnen probleemgedrag voorkomen. Deze rituelen en regels geven jonge kinderen, die nog niet zo uitgesproken een beroep kunnen doen op zelfsturing, houvast. Ze bieden het kind een vaste basis van waaruit het de wereld en zichzelf kan gaan ontdekken op weg naar meer zelfsturing. De kinderen leren spelenderwijs de rituelen en regels toe te passen in de groep. Zo leren ze snel wat wel en niet kan. Dat geeft een heldere structuur en vrijheid. Ze leren zelfredzaam te zijn, zelfstandig te kiezen en te handelen. Het maken van eigen keuzes bevordert u door materialen zo in het lokaal op te stellen, dat ze uitlokken om ermee te spelen. Bied regelmatig nieuwe keuzemogelijkheden aan, zodat u de kinderen steeds nieuwe impulsen geeft. Visualiseren Om te zorgen dat de kinderen de rituelen en regels goed begrijpen en onthouden, verwerkt Ingrid deze zo veel mogelijk in de inrichting van het lokaal. Daardoor krijgen de kinderen inzicht in de dagelijkse gang van zaken. Ze leren vooruitkijken (Wat gaan we vandaag doen?) en terugkijken (Wat hebben we vandaag gedaan?). In feite ondersteunt u het kind hier door gebruik te maken van wat Lev Vygotsky psychologische tools noemt. Dit zijn instrumenten die we kunnen gebruiken om ons geheugen en ons denken te structureren. Voorbeelden van veelgebruikte tools zijn onze taal en spraak, symbolen, pictogrammen, een agenda, plattegronden en verkeersborden. Voor het ontwikkelen van het zelfsturend vermogen van kinderen zijn deze tools onmisbaar. 24
4 Rijke speelleeromgeving Een omgeving waarin het kind zelfstandig ontdekt en speelt is essentieel. Uitgangspunt is het initiatief van het kind. Het kind stelt zichzelf doelen (Wat wil ik doen en leren?) en maakt eigen keuzes. Daarbij is het belangrijk dat het kind zich inspant en dat het doorzet om het gestelde doel te behalen. Dit alles gebeurt in een rijke speelleeromgeving. Uw rol als leerkracht gaat verder dan het creëren van een veilige en inspirerende speelleeromgeving. U motiveert de kinderen om zelfstandig activiteiten uit te leren voeren in die omgeving. Daarnaast observeert u ze en geeft waar nodig steun op maat. Zo kan het kind zelf het initiatief behouden. Rollenspel Ingrid gebruikt vaak rollenspellen. Dit type spel speelt een belangrijke rol bij het ontwikkelen van het zelfsturend vermogen van kinderen. Dat zagen we al in het voorbeeld van het rollenspel in de supermarkt: de caissière zal zich in het spel anders gedragen dan de klant. De kinderen vervullen tijdens het spel in feite de rollen van volwassenen of meer algemeen: anderen. Daardoor tillen ze zichzelf op een hoger niveau (denk aan de zone van de naaste ontwikkeling ), waarmee ze hun eigen ontwikkeling stimuleren. Door het invullen van de betreffende rollen, leren de kinderen steeds beter zichzelf aan te sturen: bij een rol hoort bepaald gedrag, ze gedragen zich conform de rol, stellen ander (impulsief) gedrag uit en sturen daarmee hun eigen handelen. Er zijn verschillende vormen van rollenspel. Zo is er spontaan rollenspel zonder voorbedacht plan (zoals het voorbeeld over de supermarkt), maar ook het meer geavanceerde rollenspel. Daarbij spreken de kinderen vooraf af wie welke rol speelt. Daarnaast maken ze een plannetje waarin ze alvast bedenken hoe het spel gaat verlopen. Vervolgens gaan ze het spel spelen en houden zich hierbij aan het vooraf opgestelde plan. Hier zien we weer diverse belangrijke vaardigheden die van belang zijn voor de ontwikkeling van zelfsturing (plannen, samenwerken en empathie). Bij jonge kinderen wordt hiervoor de basis gelegd. Meer lezen? J. Aarssen e.a., Zelfsturing als basis voor de ontwikkeling van het kind. In: Sardes Speciale Editie, 9, D. Breebaart (red.), Piramideprojecten voor peuters en voor groep 1 en 2. Cito, Arnhem, G. Deterd Oude Weme & C. van Tuijl, Tweeluik: zelfregulatie. De ontwikkeling van zelfregulatie. In: HJK, 40 (november / 3), 4-7, G. Deterd Oude Weme & C. van Tuijl, Tweeluik: zelfregulatie. De rol van de leerkracht. In: HJK, 40 (februari / 6), 10-13, 2013 A. Diamond e.a., Preschool Program Improves Cognitive Control. In: Science, 318, , A. Diamond, What will it likely take to be successful in the 21st century? Leveraging Knowledge about Brain Development and Developmental Science to Help Every Child Thrive. Keynote Biennal Meeting EARLI SIG 5: Researching Development, Learning and Well-Being in Early Childhood. Universiteit Utrecht, augustus D. Smidts & M. Huizinga, Gedrag in uitvoering. Uitgeverij Nieuwezijds, Amsterdam, 2011 Praxisbulletin jaargang 31 Nummer 9 mei
5 Problemen oplossen Met bijvoorbeeld een activiteit over het opmeten van afstanden komen veel verschillende aspecten van zelfsturing aan de orde. Laat de kinderen eens aan de slag gaan met een denkprobleem, bijvoorbeeld: Hoe kan ik de afstand tussen de kast en de tafel meten, als ik geen meetinstrument mag gebruiken? Allereerst gaat het in de activiteit om het oplossen van een probleem. Verder bedenken de kinderen hoe ze de opdracht gaan uitvoeren (plannen), houden ze tijdens de uitvoering in de gaten of het allemaal goed gaat (monitoren), werken ze samen en kijken ze na afloop terug op het hele proces (reflecteren). Door deze activiteit komen ze tot de ontdekking dat je hetzelfde probleem vaak op verschillende manieren kunt aanpakken en dat dat kan leiden tot verschillende oplossingen. Begeleid sturen Kleuters kunnen zeker zelf aan het stuur zitten. Bij zelfsturing gaat het bij jonge kinderen net als bij het leren fietsen: eerst hebben ze een fiets met zijwieltjes en oefenen ze op veilig terrein. Als ze dat onder de knie hebben, is het tijd voor een fiets zonder zijwieltjes. Daarna gaan ze het verkeer in, maar nog steeds met hulp van een volwassene. Tenslotte kunnen ze helemaal zelf sturen. Praxisbulletin.nl Dit artikel heeft een uitbreiding op praxisbulletin.nl. Daar zijn opgenomen: Rollenspel project Feest Activiteit Tweepraat Piramide-projecten De Piramide-projecten van Cito bieden diverse mogelijkheden om zelfsturing bij kinderen te stimuleren en ontwikkelen. Er wordt bijvoorbeeld gebruikgemaakt van Didactische Structuren uit Structureel Coöperatief Leren (SCL). Dit zijn gestructureerde interactieve werkvormen waarvan de stappen vastliggen. In de Piramideprojecten worden werkvormen toegepast die er voor zorgen dat in de uitvoering van de activiteit veel ruimte is voor samenwerken en communiceren. En ieder kind vervult daarbij een rol. Zie als voorbeelden een vooraf bedacht rollenspel uit het project Feest en de activiteit TweePraat uit het Welkomprogramma op praxisbulletin.nl. 26
Executieve functies en zelfsturing
Executieve functies en zelfsturing Spel in uitvoering Executieve functies en zelfsturing Jeroen Aarssen Balspelletje Impulsen beheersen Bedenken wat je gaat zeggen Dingen (regels) onthouden Kunnen schakelen
Nadere informatieHet gebruik van het Utrechts Taalcurriculum
Het gebruik van het Utrechts Taalcurriculum In dit stuk vindt u informatie en instrumenten voor leraren/docenten, Ib-ers, taalcoördinatoren, directeuren en managers om het curriculum in te zetten voor
Nadere informatieOpbrengstgericht werken (OGW)
Opbrengstgericht werken (OGW) Planmatig Opbrengstgericht Werken op schoolniveau en groepsniveau Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits Opbrengstgericht Werken
Nadere informatieDe kleine kapitein: werken aan zelfsturing bij jonge kinderen. Lilian van der Bolt Jeroen Aarssen
De kleine kapitein: werken aan zelfsturing bij jonge kinderen Lilian van der Bolt Jeroen Aarssen NRC 20-8-2011 Conferentie Leve Het Jonge Kind! Oefening Probeer de kleur van de woorden te zeggen, in plaats
Nadere informatieSpelen met Taal. Het stimuleren van zelfsturend gedrag in spelsituaties. Jeroen Aarssen 19 november 2014
Spelen met Taal Het stimuleren van zelfsturend gedrag in spelsituaties Jeroen Aarssen 19 november 2014 Programma Ideeën over taal en interactie door de tijd Taal en Executieve Functies Taal en Denken Taal-
Nadere informatieONDERWIJS EN INNOVATIE OP DE LINDERTE
ONDERWIJS EN INNOVATIE OP DE LINDERTE Onderwijs zoals we dat vroeger kenden, bestaat al lang niet meer. Niet dat er toen slecht onderwijs was, maar de huidige maatschappij vraagt meer van de leerlingen
Nadere informatieKwaliteitszorg heeft tot doel om de medewerkers en de leiding van een organisatie bewust te maken van resultaatgericht werken.
Kwaliteitszorg Inleiding: Kwaliteitszorg heeft tot doel om de medewerkers en de leiding van een organisatie bewust te maken van resultaatgericht werken. In de organisatie moet men met elkaar de vraag (durven)
Nadere informatieVoordat pedagogisch kader Kinderopvang er was Allemaal op zoek naar eigen invulling pedagogiek
Voordat pedagogisch kader Kinderopvang er was Allemaal op zoek naar eigen invulling pedagogiek Slingerbeweging van dikke boeken met veel detail naar dunne kaders op hoofdlijnen Het pedagogisch kader Een
Nadere informatieExecutieve functies in de klas: interventies
Executieve functies in de klas: interventies Door Wijnand Dekker, gezondheidszorgpsycholoog Anneke Dooyeweerd, pedagoog/coach Inleiding In de vorige nieuwsbrief omschreven we wat er wordt verstaan onder
Nadere informatieDe kleine kapitein: Het belang van zelfsturing in het onderwijs aan jonge kinderen. Jeroen Aarssen Lilian van der Bolt
De kleine kapitein: Het belang van zelfsturing in het onderwijs aan jonge kinderen Jeroen Aarssen Lilian van der Bolt NRC 20-8-2011 9e SLO-conferentie voor primair onderwijs: Oefening Probeer de kleur
Nadere informatieKleuters met een A. En nu?
Leerlingvolgsysteem Toets Team Kleuters met een A. En nu? Toetsresultaten bij kleuters zijn voor u aanleiding om te handelen, in actie te komen. De noodzaak tot actie geldt voor alle kleuters. Er moet
Nadere informatieSOK-studiedag Effectief onderwijs: de leraar doet er toe! 7 december 2012 Affligem, België
SOK-studiedag Effectief onderwijs: de leraar doet er toe! 7 december 2012 Affligem, België De principes van opbrengstgericht werken Linda Odenthal Opbrengstgericht werken is geen doel maar een middel!
Nadere informatieOpbrengstgericht besturen en leidinggeven is samen te vatten als: het stellen van doelen en het
De strategische beleidscyclus en beleidsagenda van De Veenplas Opbrengstgericht systeemleiderschap! Aanpak t.b.v. de jaren 2012 2016 Vastgesteld juli 2013 Inleiding De Veenplas ziet zichzelf als een lerende
Nadere informatieExecutieve functies. PCL Conferentie
Executieve functies PCL Conferentie Wat komt aan bod? Welkom en doel Wat zijn executieve functies? Waarom belangrijk? Wat kunnen we ermee? Evaluatie Starter: pilot SAT Snelheid en Accuratesse Test Instructie:
Nadere informatieExecutieve functies en leren
Executieve functies en leren Wijnand Dekker Praktijk Dekker&Dooyeweerd, Ede info@dekkerdooyeweerd.nl EXECUTIEVE FUNCTIES WAT ZIE JE, WAT DOE JE, WAT ZEG JE, WAT PLAN JE? EXECUTIEVE FUNCTIES: IN GESPREK
Nadere informatieOPLEIDING LEIDINGGEVEN IN DE KINDEROPVANG. Een opleiding om hoger op te komen
OPLEIDING LEIDINGGEVEN IN DE KINDEROPVANG 2012 Een opleiding om hoger op te komen 1 OPLEIDING 2012 Ervaring: De training heeft me sterker gemaakt in mijn rol als leidinggevende. Ik heb mijn beleid en doelen
Nadere informatieHet creëren van een gemeenschappelijke visie m.b.t. executieve functies voor het jonge kind; handvatten voor morgen!
Opbouw workshop Korte geschiedenis Wat zijn executieve functies? Waarom zijn ze belangrijk? Hoe is het gesteld met mijn EF s? Vertalen naar de praktijk Rol van de IB-er (EF en stoornissen) Doel Hoe het
Nadere informatie18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid
18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je
Nadere informatieOpbrengstgericht werken (OGW)
Opbrengstgericht werken (OGW) ROL VAN DE INTERNE BEGELEIDER EN DE TAAL/REKENCOÖRDINATOR BIJ OPBRENGSTGERICHT WERKEN Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits Opbrengstgericht
Nadere informatiePlanmatig werken in groep 1&2 Werken met groepsplannen. Lunteren, maart 2011 Yvonne Leenders & Mariët Förrer
Planmatig werken in groep 1&2 Werken met groepsplannen Lunteren, maart 2011 Yvonne Leenders & Mariët Förrer Masterclass Waarom, waarvoor, hoe? Verdieping m.b.t. taalontwikkeling en werken met groepsplannen
Nadere informatieITT/HU Beoordelingscriteria praktijk Fase 3 (jaar 3)
ITT/HU Beoordelingscriteria praktijk 2018-2019 Fase 3 (jaar 3) Kerntaak 1: Pedagogische adequaat handelen: opbouwende relatie met kinderen ontwikkelen, leiding geven aan de groep, zorgen voor een goed
Nadere informatieHieronder geven wij antwoord op een aantal vragen, die van belang kunnen zijn bij het kiezen van een school voor uw kind(eren).
Waarom kiezen voor onze school? Het is geen gemakkelijke opgave, een goede basisschool te kiezen voor uw kind(eren). De basisschool vervult immers een belangrijke rol in de opvoeding en ontwikkeling van
Nadere informatieInformatiefolder Centrum Brein & Leren, Vrije Universiteit Amsterdam. Annemarie Trouw Schoolleider St Maartensschool, Limmen (NH)
Nieuwsgierigheid een basis in de school? Informatiefolder Centrum Brein & Leren, Vrije Universiteit Amsterdam Annemarie Trouw Schoolleider St Maartensschool, Limmen (NH) Sanne Dekker Neuropsycholoog, onderzoeker
Nadere informatieMijn doelen voor dit jaar
Mijn doelen voor dit jaar Een nieuw schooljaar betekent nieuwe kansen. Aan het begin van een nieuw kalenderjaar maken veel mensen goede voornemens. Dat gaan wij nu ook doen: het maken van voornemens of
Nadere informatieSchoolondersteuningsprofiel PCB De Fontein Schooljaar 2015-2016
Schoolondersteuningsprofiel PCB De Fontein Schooljaar 2015-2016 Naam school: De Fontein Leerlingaantal: 270 Klassendeler: 25 Brinnummer: 24 DX De Fontein is een groeiende, moderne, Christelijke basisschool.
Nadere informatiePiramide voor kinderdagverblijven
Kinderdagverblijven Piramide Piramide voor kinderdagverblijven Spelend de wereld ontdekken Voor alle kinderen van 0 tot 4 jaar Plezier voor kinderen, pedagogisch medewerkers en ouders Sociaal-emotionele
Nadere informatieOPENBARE BASISSCHOOL DE GROTE BEER
JAARPLAN 2014 2015 OPENBARE BASISSCHOOL DE GROTE BEER Zonnehof 1 1115 TZ Duivendrecht T. 020-6994997 E. info@obsdegrotebeer.nl I. www.obsdegrotebeer.nl INHOUD 1 Inleiding... 3 2 Algemene informatie...
Nadere informatiePerformance Improvement Plan
Performance Improvement Plan Persoonlijke rapportage van B. Smit P E O P L E I M P R O V E P E R F O R M A N C E Computerweg 1, 3542 DP Utrecht Postbus 1087, 3600 BB Maarssen tel. 0346-55 90 10 fax 0346-55
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieKoppeling leren leren met executieve functies
Koppeling leren leren met executieve functies Leren leren vindt zijn oorsprong in onze dynamische samenleving. Onder invloed van onder andere automatisering, innovatie en waarden en normen die in de 21e
Nadere informatieGoed onderwijs door onderwijskundig leiderschap
Goed onderwijs door onderwijskundig leiderschap Lerend leiden Leidend leren Janny Wolters en Irene Harmsen Wie zijn wij.. Irene Harmsen Senior consultant KPC Groep i.harmsen@kpcgroep.nl Janny Wolters Senior
Nadere informatieNieuwsbrief De Vreedzame School
Nieuwsbrief De Vreedzame School Blok 1 We horen bij elkaar Algemeen Onze school werkt met het programma van de Vreedzame School. Dit programma wil een bijdrage leveren aan een positief sociaal klimaat
Nadere informatieWerk aan je winkel. Jongeren leren communiceren en zichzelf presenteren. Kirsten Barkmeijer & Johan Brokken
Werk aan je winkel Jongeren leren communiceren en zichzelf presenteren Kirsten Barkmeijer & Johan Brokken Voorwoord Dit boek is geschreven voor jou als trainer, docent of hulpverlener om aan te bieden
Nadere informatieWielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting
Zwijsen Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Inhoud Inleiding 3 Materialen 3 Voor het eerst naar school 4 Doelstelling 4 Opbouw prentenboek en plakboek 4 Werkwijze 5 Ouders 5 2 Inleiding Voor
Nadere informatieStap 3 Leeractiviteiten begeleiden
Stap 3 Leeractiviteiten begeleiden Bij het begeleiden van leeractiviteiten kun je twee aspecten aan het gedrag van leerkrachten onderscheiden, namelijk het pedagogisch handelen en het didactisch handelen.
Nadere informatieKwaliteit van spel. ANNERIEKE BOLAND, Hogeschool ipabo
Kwaliteit van spel ANNERIEKE BOLAND, Hogeschool ipabo BKK WETENSCHAPSCONGRES 1 NOVEMBER 2016 Drie sneeuwmannen! jkjl Volgen van aandacht Mundy et al (2007) Gedeelde aandacht initiëren Mundy et al (2007)
Nadere informatieBeste ouders, Agenda:
Beste ouders, Op 3 december krijgen we bezoek van een inspecteur. We hebben vorig jaar voor de derde keer onder de eindnorm gescoord bij de Cito-toets en dan krijg je als school een inspectiebezoek. Oorzaken
Nadere informatieStrategisch beleidsplan O2A5. De dialoog als beleid
Strategisch beleidsplan O2A5 De dialoog als beleid Bij de tijd, open, boeiend en passend, dat zijn zowel het onderwijs als de werkwijze van O2A5. We hebben dan ook gekozen voor een vernieuwende en eigentijdse
Nadere informatiePeuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3
1. Omgaan met jezelf, met en met volwassenen Peuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3 Zelfbeeld Sociaal gedrag belangstelling voor andere kinderen, maar houden weinig rekening met de ander
Nadere informatieCOMMUNICEREN VANUIT JE KERN
COMMUNICEREN VANUIT JE KERN Wil je duurzaam doelen bereiken? Zorg dan voor verbonden medewerkers! Afgestemde medewerkers zijn een belangrijke aanjager voor het realiseren van samenwerking en innovatie
Nadere informatieOpbrengstgericht werken in het Voortgezet onderwijs
Opbrengstgericht werken in het Voortgezet onderwijs Wat is opbrengstgericht werken? Opbrengstgericht werken is het systematisch en doelgericht werken aan het maximaliseren van de prestaties van leerlingen.
Nadere informatieKarin Nijman & Inge Verstraete. CNV onderwijsthemadag Masterclass leerstrategieën
Karin Nijman & Inge Verstraete CNV onderwijsthemadag Masterclass leerstrategieën masterclass Deel I/ theorie De basis van leren (leren is-zintuigenkennishaakjes-wg-zelfregulatie & metacognitie) Regie
Nadere informatieWat haal je uit deze keuzesessie?
Johan De Wilde Wat haal je uit deze keuzesessie? Je komt te weten wat executieve functies (EF) zijn en waarom ze belangrijk zijn op korte en lange termijn. Je ontdekt welke interacties en activiteiten
Nadere informatiePlanmatig samenwerken met ouders
Ouderparticipatie Team Planmatig samenwerken met ouders Samen vooruit! Tamara Wally Tamara Wally (MSc.) is werkzaam bij de CED- Groep. Ze werkte mee aan de publicatie Samen vooruit, over planmatig werken
Nadere informatieInformatie boekje CO-OP benadering
Informatie boekje CO-OP benadering Cognitive Orientation to daily Occupational Performance Heerlen, 2013 Dit informatieboekje is tot stand gekomen op vraag van therapeuten, ouders, partners en andere betrokkenen.
Nadere informatieOpbrengstgericht werken bij andere vakken. Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan
Opbrengstgericht werken bij andere vakken Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan Doel Leerkrachten kunnen een les tekenen of geschiedenis ontwerpen volgens de uitgangspunten van OGW die ze direct
Nadere informatieTraining. Vergaderen
Training Vergaderen Halide Temel 1-5-2014 Inhoudsopgave Inleiding 3 Doelen 4 Deelnemers 4 Werkvormen 4 Programma 4 Voorstellen & introductie 5 Opdracht Luciferspel 6 Theorie 7 Opdracht - Vergaderen 12
Nadere informatie1.3. Leerkrachten kennen de 7 uitgangspunten en passen enkele uitgangspunten bewust en systematisch toe.
1. Uitgangspunten HGW 2. Reflectie 3. Communicatie Implementatie HGW-OGW Leerkrachten Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4 1.1. Leerkrachten kennen de 7 uitgangspunten van HGW niet maar passen deze (gedeeltelijk)
Nadere informatieHoe rijk is een GP ervaring? Proeven en Opbrengst Gericht Werken: Hoe zit dat?
Hoe rijk is een GP ervaring? Proeven en Opbrengst Gericht Werken: Hoe zit dat? GP goes OGW Met OGW willen we de ontwikkeling van leerlingen zo goed mogelijk stimuleren. Dat vraagt van de docent én school
Nadere informatieActiviteitenbeleid 2013
Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Hoofdstuk 2: Hoofdstuk 3: Hoofdstuk 4: Hoofdstuk 5: Hoofdstuk 6: Pedagogisch beleid TintelTuin De 6 competenties Visie Activiteitenbeleid binnen het (dag)programma Laat zien
Nadere informatieITT/HU Beoordelingscriteria praktijk Fase 1 (jaar 1)
ITT/HU Beoordelingscriteria praktijk 2018-2019 Fase 1 (jaar 1) Kerntaak 1: Pedagogische adequaat handelen: opbouwende relatie met kinderen ontwikkelen, leiding geven aan de groep, zorgen voor een goed
Nadere informatieNieuws van de Week nr. 5 Vrijdag 30 januari 2015
Nieuws van de Week nr. 5 Vrijdag 30 januari 2015 Jarigen! 30-01 Edith goep 1-2B 30-01 Loïs groep 8A 31-01 Eva groep 4A 01-02 Jens groep 4B 01-02 Noor groep 6B 01-02 Zazou groep 1-2C 02-02 Tara groep 4A
Nadere informatieInitiatief nemen en uitvoeren van een oplossing voor een probleem
O 4 Portfolio-opdracht 3 3 Initiatief nemen en uitvoeren van een oplossing voor een probleem De Handelsroute Uitgeverij Sarphati Niveau Keuzedeel Kwalificatie Dossierdatum 3-4 Ondernemend gedrag Alle
Nadere informatieAchtergrond. Missie Onze missie op basis van deze situatie luidt:
Achtergrond Basisschool De Regenboog staat in de wijk Zuid-west in Boekel en valt onder het bestuur van Zicht PO. Evenals de andere scholen onder dit bestuur gaan wij de komende periode vorm geven aan
Nadere informatieAanvulling Woordenschat NT2
Aanvulling Woordenschat NT2 Woordenschat Kinderen die net beginnen met Nederlands leren, moeten meteen aan de slag met het leren van woorden. Een Nederlandstalig kind begrijpt in groep 1 minimaal 2000
Nadere informatieDe Kleine Prins Expertisecentrum
De Kleine Prins Expertisecentrum Femke Rienstra f.rienstra@dekleineprins.nl 31/10/16 2 Executieve Functies Kennis m.b.t. Executieve Functies (EF), de ontwikkeling ervan en het kunnen herkennen van de EF
Nadere informatie2. Zelfregulatie 1 CATHY VAN TUIJL, GERDIE DETERD OUDE WEME EN INGRID ZIJLSTRA
Maar zover is het nog niet. We hebben hier nog onvoldoende kennis over. We doen er onderzoek naar op 16 plaatsen in Flevoland, Overijssel en Friesland, waar kinderopvang en scholen samenwerken in de begeleiding
Nadere informatieTRAININGEN NATUUR IS EEN FEEST NAJAAR 2015/ VOORJAAR 2016
TRAININGEN NATUUR IS EEN FEEST NAJAAR 2015/ VOORJAAR 2016 WWW.NATUURISEENFEEST.NL/TRAININGEN 06-29096804 @NATUURISEENFEEST.NL Serieuze maar toch vrolijke trainingen. Natuur is een Feest biedt praktische
Nadere informatieGras groeit sneller door eraan te trekken!
Gras groeit sneller door eraan te trekken! Ontwikkel de competenties van je medewerkers Ton van Dongen en Jan Harmen Rietman Thema, uitgeverij van Schouten & Nelissen 1 waarom zijn competenties belangrijk?
Nadere informatieonderwijs, de ontwikkelingen op een rij
onderwijs, de ontwikkelingen op een rij Veel scholen zijn begonnen met het werken met groepsplannen. Anderen zijn zich aan het oriënteren hierop. Om groepsplannen goed in te kunnen voeren is het belangrijk
Nadere informatiePedagogische werkwijze op de locatie (
Locatie: Voorschool De Vijf Sterren opgemaakt d.d.: april 2014 door: Ineke van der Haak, locatiemanager Omvang van de voorschool en de samenstelling van de groepen Er kunnen maximaal 64 kinderen per dag
Nadere informatieDe Kies Nu voor Kinderen campagne heeft bijgedragen
1 Widen the circle Beste Mensen Wij zijn trots op Kies nu voor Kinderen De Kies Nu voor Kinderen campagne heeft bijgedragen aan een betere start voor kinderen in Nederland 1. Voor het eerst is er serieus
Nadere informatieExecutieve functies binnen de vroegbehandeling. Evelien Dirks NSDSK
Executieve functies binnen de vroegbehandeling Evelien Dirks NSDSK Van der Lem symposium september 2015 De6initie Executieve functies = parapluterm Executieve functies: Vaardigheden die nodig zijn om een
Nadere informatieOuderavond Bataafs Lyceum 4H/V. Executieve vaardigheden. Welkom! Nancy Lussing
Ouderavond Bataafs Lyceum 4H/V Executieve vaardigheden Welkom! Nancy Lussing Even voorstellen 25 jaar voor de klas (speciaal en regulier) 10 jaar achterin de klas Ondersteuning algemeen Coördinator masterclass
Nadere informatieEvaluatie Jaarplan 2011-2012 Doel (specifiek formuleren)
toelichting SMART: Evaluatie Jaarplan 2011-2012 Doel (specifiek formuleren) SPECIFIEK Activiteiten (concreet formuleren) en tijdsplanning SPECIFIEK / TIJD Wie (wie voert uit, wie organiseert en wie controleert)
Nadere informatieKeuzewerktijd in het praktijkonderwijs
Natasja Peters Natasja Peters is docent op de Kennemer Praktijkschool in Heemskerk. E-mail: natasjaapeters@gmail.com. Eigen keuzes maak je samen Keuzewerktijd in het praktijkonderwijs Vier dagen per week
Nadere informatieVoorbespreken en voorbereiden van een nieuw blok uit de rekenmethode
Voorbespreken en voorbereiden van een nieuw blok uit de rekenmethode Eerste oriëntatie Welke onderwerpen uit welke leerlijnen komen in dit blok aan de orde? Onderscheid daarbij a. eerste kennismaking met
Nadere informatieInhoudsopgave. Visie van de Pionier. blz. 3. Visie spelend leren op de Pionier... blz. 3. Spel blz. 3. De hoeken: een rijke speel-werkplek... blz.
1 Inhoudsopgave Visie van de Pionier. blz. 3 Visie spelend leren op de Pionier... blz. 3 Spel blz. 3 De hoeken: een rijke speel-werkplek... blz. 5 De rol van de leerkracht..blz. 5 De rol van de ouders
Nadere informatieAnalysekader: uw verandertraject in kaart!
Analysekader: uw verandertraject in kaart! Op weg naar een toekomstbestendige organisatie Met deelname aan In voor zorg! (IVZ) werkt u aan de toekomstbestendigheid van uw organisatie. De omgeving verandert
Nadere informatieZelfsturend leren met een puberbrein
Zelfsturend leren met een puberbrein Jacqueline Saalmink In het hedendaagse voortgezet onderwijs wordt een groot beroep gedaan op zelfsturend leren. Leerlingen moeten hiervoor beschikken over vaardigheden
Nadere informatieLeer hoe je effectiever kunt communiceren
Leer hoe je effectiever kunt communiceren De kracht van geweldloze communicatie Hoe vaak kom je in een gesprek terecht waarin je merkt dat je niet meer zegt wat je wilt zeggen; dat je iets doet wat de
Nadere informatieOpbrengstgericht werken (OGW)
Opbrengstgericht werken (OGW) Doelen stellen op groeps- en schoolniveau met Cito-toetsen. Hoe doe je dat? Inleiding Binnen het onderwijs speelt evalueren continu een rol. Daarbij wordt gebruik gemaakt
Nadere informatietoont enthousiasme (lacht, kirt, trappelt met de beentjes)
1 Omgaan met en uiten van eigen gevoelens en ervaringen toont enthousiasme (lacht, kirt, trappelt met de beentjes) laat non-verbaal zien dat hij/zij iets niet wil (bijv. slaat fles weg, draait hoofd als
Nadere informatieBox 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken
Kees Dijkstra (Windesheim), Els de Jong (Hogeschool Utrecht) en Elle van Meurs (Fontys OSO). 31 mei 2012 Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken
Nadere informatieOmdat elk kind telt en groeit met plezier ; dat is de titel van het strategisch beleidsplan 2013-2018 van onze Stichting Proo.
Jaarplan 2013-2014 VOORWOORD Omdat elk kind telt en groeit met plezier ; dat is de titel van het strategisch beleidsplan 2013-2018 van onze Stichting Proo. Met die titel dagen wij onszelf uit en ieder
Nadere informatieHandelingsgericht en opbrengstgericht keuzes maken in het onderwijsaanbod
Bijlage 1 Handreiking Handelingsgericht en opbrengstgericht keuzes maken in het onderwijsaanbod Schram, Van der Laan & Koopmans Al jaren zijn scholen bezig om meer opbrengstgericht en handelingsgericht
Nadere informatie1. Sociaal Spel in het kort
1. Sociaal Spel in het kort Sociaal Spel bestaat uit 40 posters met doelgerichte groepsactiviteiten, waarmee je de sociaalemotionele ontwikkeling van kinderen stimuleert. Met de bijbehorende ouderkaarten
Nadere informatieConferentie VVE Arnhem Het Spel en de Knikkers
Conferentie VVE Arnhem Het Spel en de Knikkers Over opbrengstgericht werken met jonge kinderen Wanneer: Tijdstip: Waar: Voor wie? Woensdag 4 juni 2014 13.30 17.00 uur MFC De Malburcht, Graslaan 97, Arnhem
Nadere informatieWie de schoen past. Kaleidoscoop op het ROC ASA, voor studenten opleiding onderwijsassistent en SPW
Wie de schoen past Kaleidoscoop op het ROC ASA, voor studenten opleiding onderwijsassistent en SPW Het ROC ASA in Amsterdam heeft de afgelopen drie jaar het programma Kaleidoscoop ingevoerd. Daardoor volg
Nadere informatieWaarom Wetenschap en Techniek W&T2015
Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 In het leven van alle dag speelt Wetenschap en Techniek (W&T) een grote rol. We staan er vaak maar weinig bij stil, maar zonder de vele uitvindingen in de wereld van
Nadere informatieMariaschool Reutum tevredenheidsmeting medewerkers 2014-2015
Mariaschool Reutum tevredenheidsmeting medewerkers 2014-2015 Aantal respondenten: 10/12 Vensters Voor Verantwoording PO Schoolklimaat 3,7 0% 0% 27% 73% 0% B1. In hoeverre gaan leerlingen graag naar school?
Nadere informatiekwaliteitskaart Relatie leerkracht - leerling - ouders
kwaliteitskaart Omgaan met verschillen Relatie leerkracht - leerling - ouders SBO & (V)SO Een warme en hechte relatie met de leerkracht biedt een leerling emotionele ondersteuning en veiligheid. Dit leidt
Nadere informatieDocentenhandleiding KIES VAARDIG! klas 1/2 VMBO-TL/HAVO/VWO
Docentenhandleiding KIES VAARDIG! klas 1/2 VMBO-TL/HAVO/VWO INHOUDSOPGAVE Inleiding 3 Lesdoelen 4 Overzicht werkvormen 5 Uitleg werkvormen 1. Beeld bij kiezen 6 2. Grote en kleine keuzes 6 3. Gevolgen
Nadere informatieAlles over. Kleuterplein. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen
Alles over Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking met de educatieve
Nadere informatieDalton in kinderopvang
Dalton in kinderopvang Kindcentra Agenda Kindcentra Gehoord tijdens visitatie Fris! De moeder van Max: Bij andere kinderdagverblijven staat of valt alles met hoe de pedagogisch medewerker zich voelt. HIER
Nadere informatieMeedoen met de Monitor
Meedoen met de Monitor met de Bibliotheek Een school die deelneemt aan de Monitor de Bibliotheek op school (Monitor dbos) wil doelgericht samenwerken met de Bibliotheek om de taalontwikkeling en de informatievaardigheden
Nadere informatiet Vuil Reclametruukske
t Vuil Reclametruukske Reclame graad 2 Lesvoorbereiding Toon de oproep van José op het smartboard. Voorzie twee dozen (schoendoos, andere kartonnen doos met deksel,...) Print informatieflarden opdracht
Nadere informatieFamilie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.
Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm
Nadere informatieHANDREIKING. Heldere overzichten van toetsresultaten als basis voor gesprek. Inleiding. Dwarsdoorsnede. Opbrengstgericht werken
HANDREIKING Opbrengstgericht werken Heldere overzichten van toetsresultaten als basis voor gesprek PO Inleiding In deze kaart zal algemene informatie gegeven worden over de meest relevante overzichten
Nadere informatieKinderen van de Heerdstee
25 september 2014 Kinderen van de Heerdstee Het schooljaar is al weer 6 weken oud, zo snel gaat de tijd. Zoals altijd wordt er op onze school veel aandacht besteed aan kinderkunst en het is dan ook elke
Nadere informatieZeker van je Zaak op het mbo. 5 stappen. Stappenplan
Zeker van je Zaak op het mbo Tijdens Zeker van je Zaak onderzoekt de student in vijf stappen waar zijn passie ligt en hoe hij vanuit die passie een eigen zaak start. Aan het einde van het programma weet
Nadere informatieRONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het KLEUTERONDERWIJS
CONFERENTIE STEUNPUNT GOK: De lat hoog voor iedereen!, Leuven 18 september STROOM KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen
Nadere informatieKern van deze visie is dat een (zorg)proces op deze manier een cyclus van continu beoordelen en verbeteren ingaat.
Toepassingswijze van een (gestandaardiseerde) verbetercyclus Doel: Gestandaardiseerde wijze van verbeteren toepassen binnen OCE/het DementieNet, zodat verbeteracties aantoonbaar gemonitord en continu verbeterd
Nadere informatiePraktijkvoorbeeld EF-groep Almeers Talentenlab. Patricia Versnel, BO/onderwijsdesign
Praktijkvoorbeeld EF-groep Almeers Talentenlab Patricia Versnel, BO/onderwijsdesign Film https://www.youtube.com/watch?v=8hubnrew-y Samenvatting film Begaafde leerlingen Grotere ondersteuningsbehoefte
Nadere informatieZelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.
Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.
Nadere informatieSteunpunt GOK project Genk De bouwhoek
Uitwerking De Bouwhoek 1. Het belang van bouwen en construeren Bouwen en construeren ontwikkelen een groot aantal belangrijke vaardigheden, zoals: het bevorderen van eigen initiatief, samenwerken, samen
Nadere informatieWorkshop Continuous Improvement anders organiseren. Véronique Lindelauf Bart Goffin
Workshop Continuous Improvement anders organiseren Véronique Lindelauf Bart Goffin Even voorstellen Véronique Lindelauf (IB er SBO Bernardus) Bart Goffin (leerkracht BS. De Triangel) Wie zijn wij? Collectieve
Nadere informatieInformatie voor ouders over executieve functies
Zelfsturing bij kinderen. Naarmate kinderen ouder worden, zijn ze steeds beter in staat om hun gedrag aan te sturen. Deze toename in zelfsturing is gerelateerd aan de ontwikkeling van executieve functies.
Nadere informatieA. Opbrengsten B. Onderwijsleerproces nl. C. Zorg en begeleiding nl. D. Kwaliteitszorg E. Wet- en regelgeving
DEELPROJECT PUBERBREIN LOCATIE CHRISTOFFEL ACTIVITEIT NAAM DEELPROJECT DE MUSICAL KWALITEITSASPECT TOEZICHTKADER A. Opbrengsten B. Onderwijsleerproces nl. C. Zorg en begeleiding nl. D. Kwaliteitszorg E.
Nadere informatieEen samenwerking met Total Sports Academy en Kindercentrum de Grondzeiler
Sport- en spelweek Een samenwerking met Total Sports Academy en Kindercentrum de Grondzeiler BSO de Grondzeiler Winsum BSO de Grondzeiler Leens Voor alle kinderen vanaf (bijna) 7 jaar die actief de zomervakantie
Nadere informatie