Is er een toekomst voor de landbouw in de Delta? Willem A. Brandenburg Numansdorp, 5 maart 2010

Transcriptie

1 Is er een toekomst voor de landbouw in de Delta? Willem A. Brandenburg Numansdorp, 5 maart 2010

2 Boeren in een verziltende omgeving? Willem A. Brandenburg Numansdorp, 5 maart 2010

3 Boeren in een verziltende omgeving - aspecten Omgaan met een verziltende omgeving Dit kan verschillende zaken betekenen: Respectvol omgaan met zoetwaterlenzen >> Een ziltbestendig bedrijf (periodieke verzilting)\ Een zilt bedrijf Het paradigma zal zijn: Zoet waar het kan >>ziltbestendig waar dat noodzakelijk is >> zilt waar het niet anders is Grote gewassen als aardappel en ui hebben een probleem, maar is dat echt zo?

4 Boeren in een verziltende omgeving aspecten (2) Het probleem zal pas op termijn echt gaan spelen Er is nu nog tijd om bestaande gewassen beter zouttolerant te maken >> dat vergt echter een periode van jaar! Het bouwplan kan dan ongeveer hetzelfde blijven Aardappel en ui hebben weliswaar een probleem, maar biet biedt perspectief evenals gerst en haver Het probleem is dat een goede zouttolerantietoets ontbreekt

5 Wees zuinig op zoetwaterlenzen Fruitteelt en andere vormen van tuinbouw Kies locaties met oog op de toekomst zorgvuldig en stem daar infrastructurele werken op af Zorg voor goede buffers in termen van zilt bestendig naar zilt

6 Hoekse Waard en de watervoorziening Drinkwatervoorziening! Ondanks dat veel bekend is via grondwatermodellen over zoutintrusie is weinig bekend over de zouteffecten via het oppervlaktewater, laat staan over de interactie tussen beide.

7 Teelten Gewassen Bodem Water Gewasbescherming Scenario s waartegen bestand bindend vermogen zoutgehalte nieuwe ziekten en plagen combinaties Agrosysteem!

8 Combinatie van functies in ruimte en tijd Scenarios: grootschalig - hoog productief kleinschalig - hoog productief grootschalig - laag productief kleinschalig - laag productief Combinatie van diensten in de Hoekse Waard!

9 Niet zilt bedrijf Afhankelijk van zoetwaterlenzen Of van extra watervoorziening Dit zal naar de toekomst een extra inspanning vragen in de vorm van waterberging Dus. multifunctioneel ruimtegebruik, anders zal er ruimte verloren gaan Waterberging in de grond of andere infrastructuur Nieuwe mogelijkheden voor glastuinbouw? Kans: nieuwe gewassen, die ten gevolge van de klimaatsverandering hier te telen zijn

10 Zilt bestendig bedrijf Hier hebben we te maken met periodieke verzilting, bijvoorbeeld in een droge periode. Het vraagt om gewassen die hiertegen bestand zijn, deze zijn er of zijn te veredelen. De vraag is dan wat het opbrengstverlies is ten opzichte van niet zilte bedrijven en of de extra kosten van watervoorziening opwegen tegen dit opbrengst verlies. De klimaatsverandering kan ook hier tot nieuwe gewassen leiden

11 Zilt bestendig bedrijf Een bedrijf bestendig tegen periodieke verzilting Kan dienen als buffer tussen gebieden met waardevolle zoetwaterlenzen en gebieden waar het overwegend zilt is Bouwplan met gewassen met een redelijke tot goede zouttolerantie Gezien de effecten van de klimaatsverandering is dit bedrijfstype straks voor een aanzienlijk deel van Zeeland opportuun Probleem is dan wel de aardappel en de ui

12 Plantontwerp of plantenveredeling? Bloeiende plant b) Plant met een gereduceerde c) plant én micro- Algemeen model habirtus: Eendenkroos organisme

13 Plant architectuur Plant design kan leiden tot verbetering van de zouttolerantie met nauwelijks verlies aan productie van gewenste plantendelen Dan wel nu beginnen, want van kruising tot nieuw ras duurt ongeveer 15 jaar

14 Zouttolerantie Gevoelig voor NaCl (glycophyten) Bladeren worden kleiner Bladeren worden donkerder Schade vergelijkbaar met droogteschade Weefsels sterven af Tolerant voor NaCl (halophyten) Groeistimulans door zout Succulentie Afname stengeldoorsnede

15 Mechanismen van zouttolerantie Exclusie Geen wortelopname (ui) Geen transport naar de stengel (boon, druif) Inclusie Ophoping in cellen (paprika, zeekraal) Excretie zoutklieren (Spartina) Kristallen op blad (Limonium, Tamarisk) Tolerantie tegen zoute spray Diverse bescherming bovengrondse delen (Sommige rozen) Universele veldtest zouttolerantie wordt ontwikkeld

16 Zouttolerantiemechanismen Na+ K+ homeostase Opslag van primaire metabolieten Opslag van secundaire metabolieten Bij landplanten kost zouttolerantie energie! >> verminderde opbrengst, als niet ook een aangepast plantmodel

17 Zilt bedrijf Hier wordt gebruik gemaakt van brak of zout water Voor een niet onbelangrijk deel nieuwe gewassen, dan wel nieuwe combinaties van plantaardige en dierlijke productie En derhalve nieuwe ketens >> men teelt een product en niet een gewas!

18 De ontwikkeling van nieuwe biologische afzetketens De combinatie van aquacultuur en landbouw levert een scala van producten Op basis daarvan kunnen nieuwe producten worden ontwikkeld Een nieuwe kans voor biologische afzetketens Én voor verdere valorisatie De Zeeuwse Tong levert bijvoorbeeld een reeks van primaire producten

19 De ontwikkeling van nieuwe biologische afzetketens

20 Zilte mogelijkheden? Er zijn zilte mogelijkheden Veelal nieuwe gewassen Nieuwe gewassen zijn aanbod gestuurd, tenzij zij aansluiten bij bestaande trends of ketens

21 Zilte mogelijkheden? Voorbeeld 1 Er zijn echter ook bestaande gewassen waarvan de wilde verwant onder zilte omstandigheden leven Deze gewassen, zoals de selderij hiernaast, zijn op zijn minst zilt bestendig

22 Voorbeeld 2 Groene asperge

23 Spelt Spelt een heel oud gewas Spelt heeft goede voedingseigenschappen Er is tegenwoordig een toenemende belangstelling voor

24 Zilt landschap: The Wash in Engeland Zilt heeft wel degelijk mogelijkheden Dit wil echter nog niet zeggen dat zoet maar moet verdwijnen Zoet waar het kan >>ziltbestendig waar dat noodzakelijk is >> zilt waar het niet anders is Maak gebruik van het aanwezige water, zowel wat betreft de kwaliteit als de kwantiteit

25

26 Ziltbestendige weide? Zilte weide op basis van kweldergras

27 Zilte productie >> gemengd zilt bedrijf In de Zuidwestelijke Delta gaat in Zeeland dit jaar het proefbedrijf van de Zeeuwse Tong te Colijnsplaat van start Een arrangement waarbij aquacultuur en zilte teelten samenkomen >> een nieuwe sector Gesloten nutrientencyclus Economisch perspectief Maatschappelijk gewaardeerde producten Andere varianten zijn mogelijk zoals het zilt weidebedrijf

28 Naar een klimaatbestendige toekomst Volop kansen, maar innovatie en ondernemerszin vereist Nieuwe arrangementen op het platteland en aan de kust In de Zuidwestelijke Delta zijn land en zee onlosmakelijk verbonden nu nog in productieve zin!

29 Ruimte voor zoetzout overgangen Combinaties tussen productie en recreatie Benut de (culinaire) biodiversiteit van de regio Streekproducten! Streekwaarden benut! = ook zilte waarden benut

30 Dank voor uw aandacht Willem Brandenburg