Hoe krijgen ze me zo gek?

Transcriptie

1 Hoe krijgen ze me zo gek?

2 Het zijn niet de dingen die gebeuren die ons een bepaald gevoel geven. Onze gevoelens komen voort uit de houding die wij aannemen tegenover de dingen die gebeuren. marcus aurelius Ik draag dit boek op aan mijn kinderen Pepijn, Casper en Lian. Zij zijn mijn spiegel in het leven.

3 MARJAN HASELHOFF HOE KRIJGEN ZE ME ZO GEK? Over het zelf aanpakken van frustraties, ineffectief gedrag en andere werkdilemma s

4 Meer informatie over deze en andere uitgaven kunt u verkrijgen bij: Sdu Klantenservice Postbus ea Den Haag tel.: (070) Marjan Haselhoff Academic Service is een imprint van Sdu Uitgevers bv. Redactie: Rinus Vermeulen, Haarlem Omslag: Haas Design, Utrecht Binnenwerk: Villa Y, Den Haag Druk- en bindwerk: Drukkerij Wilco, Amersfoort isbn nur 801, 805 Alle rechten voorbehouden. Alle intellectuele eigendomsrechten, zoals auteurs- en databankrechten, ten aanzien van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij Sdu Uitgevers bv en de auteur. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 h Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 kb Hoofddorp, Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich te wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 kb Hoofddorp, Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave ten behoeve van commerciële doeleinden dient men zich te wenden tot de uitgever. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, kan voor de afwezigheid van eventuele (druk)fouten en onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever deswege geen aansprakelijkheid voor de gevolgen van eventueel voorkomende fouten en onvolledigheden. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the publisher s prior consent. While every effort has been made to ensure the reliability of the information presented in this publication, Sdu Uitgevers neither guarantees the accuracy of the data contained herein nor accepts responsibility for errors or omissions or their consequences.

5 VOORWOORD Welk hoger doel zou er in het leven kunnen zijn, dan te leven zoals je werkelijk bent? - john greven In 2003 zette ik mijn eerste stappen in persoonlijk ontwikkelingsland. Ik dompelde me volledig onder in cursussen om mezelf te ontdekken. Ik had geen idee waar ik naar op zoek was. Laat staan dat ik kon bevroeden wat dit zou opleveren en wat daarvan de consequenties zouden kunnen zijn. Toch voelde ik een enorme drang mezelf bloot te stellen aan het onbekende. Om meer over mezelf te weten te komen. Het onbewuste wist waarschijnlijk dat ik nog heel veel te leren had. In 2002 had ik besloten mijn baan als marketinggroupmanager vaarwel te zeggen. Het voelde niet langer goed. Ik merkte dat mijn hart niet lag bij de marketing. Wat ik wel leuk vond was het leidinggeven. Daar werd ik blij van. Ik vond het heerlijk mijn medewerkers te helpen groeien in hun werk en hen beter te laten functioneren. Gelukkig kreeg ik terug dat ze mij een goede people manager vonden. Dat sterkte mij in het idee dat ik daar iets mee moest doen, beter gezegd: mee wilde doen. Weggaan bij deze werkgever, bleek later, is één van de beste beslissingen in mijn leven geweest. Niet dat ik op dat moment helder voor ogen had wat ik wel ging doen. Ik vertrouwde er echter op dat met verloop van de tijd dit antwoord zich zou openbaren... En zo geschiedde. Het belangrijkste was dat ik contact maakte met wat ik het liefst wilde doen. Dat bleek het ontwikkelen van mensen in hun groei naar een leuker, gelukkiger en effectiever leven. Toen ik na een tijdje zoeken gevonden had in welke vorm ik dit wilde gieten (het opzetten van mijn eigen bedrijf als trainer/coach), realiseerde ik me het volgende. Wanneer ik mij volledig wilde gaan richten op het coachen en trainen van groepen en individuen wilde ik mezelf ook verder ontwikkelen. Ik kon dan niet continu persoonlijk geraakt worden door allerlei problemen van coachees. Ik voelde, denk ik, intuïtief aan dat er voor mij nog veel 5

6 hoe krijgen ze me zo gek? te halen was. Dat er nog veel onopgeloste thema s te overwinnen waren. Dat bleek inderdaad het geval. Er kwam een hoop los tijdens de cursussen die ik bezocht. Ik liep tegen mijn ongeduld aan, ontdekte dat ik vreselijk snel oordeelde over anderen, merkte dat ik me nog veel te emotioneel afhankelijk opstelde naar mijn partner (kon vaak lekker bij hem uithuilen, maar nam gewoon geen verantwoordelijkheid voor mijn eigen gedrag), legde nog te vaak de schuld van mijn emoties bij anderen. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Kortom: ik werd enorm geconfronteerd met mezelf. Ik kreeg inzichten die ik nooit meer zal vergeten. Ik kwam erachter dat al mijn gedrag en emoties van mij zijn. Dat ik zelf de oorzaak ben van mijn ongeduld, mijn irritaties, mijn koppigheid, mijn vooroordelen, et cetera. Het mooie van dit inzicht was dat dit mij een enorm gevoel van vrijheid opleverde. Er openbaarde zich een besef dat wanneer al die emoties van mij zijn, en de oorzaak nooit bij een ander kan liggen, ik maar beter met die negatieve emoties kon stoppen. Het helemaal stoppen met negatieve emoties bleek echter een brug te ver. Wel heb ik geleerd om mezelf veel meer te beheersen en me veel minder druk te maken over zaken. Ik ontdekte wat innerlijke rust werkelijk betekent en hoe je kunt leren dit op elk moment van de dag te creëren. Ik leerde om veel meer bij mijn gevoel te komen en dat gevoel en emoties wezenlijk verschillende zaken zijn (in dit boek ga je hier alles over leren). Ik maakte verder contact met mijn oneindige potentieel. Dit gaf me enorm veel kracht en vertrouwen om het leven te creëren dat ik wilde. Om me niet gek te laten maken door anderen, maar bewust te leven en keuzes te maken die bij mij passen. Ik had nieuwe ervaringen die me heel andere inzichten opleverden over de wereld. Over wat voor mij waar is en wat niet. Je kunt gerust zeggen dat ik transformerende ervaringen heb gehad die mijn leven voorgoed volledig omdraaiden... Het gaat te ver om hier nu uitgebreid op in te gaan, maar in dit boek zijn de meeste van die inzichten verwerkt. 6

7 voorwoord In de jaren na mijn transformatie heb ik vervolgens, met vallen en opstaan, praktische invulling leren geven aan het overbrengen van mijn inzichten op anderen. Want één ding werd mij duidelijk: de inzichten die ik heb gekregen gun ik anderen ook (vandaar dit boek). Na aangesloten te zijn bij verschillende franchiseorganisaties richtte ik uiteindelijk eind 2009 mijn eigen bedrijf BuroKracht op. Vrij snel heb ik toen besloten me alleen te focussen op managers. Waarom? Ik had jarenlang managers getraind en kwam erachter dat ik de dynamiek van een manager inspirerend vind. Een manager heeft met zichzelf te maken, maar ook met teamleden; hij of zij is verantwoordelijk voor zijn/haar eigen effectiviteit en is ook verantwoordelijk voor het verder vergroten van de effectiviteit van zijn/haar teamleden. Daarnaast zorgde mijn eigen ervaring als manager ervoor dat ik me meer dan gemiddeld aangetrokken voel tot deze doelgroep. Inmiddels heb ik geleerd dat persoonlijke ontwikkeling nooit klaar is. Ik heb mooie inzichten gehad, maar loop nog dagelijks tegen kleine en grote worstelingen aan in mijn leven. Elke dag pas ik de methode die ik in dit boek heb omschreven toe op mijn eigen dilemma s. Hierdoor blijf ik groeien en iedere keer weer nieuwe kanten van mezelf ontdekken. Dit zorgt ervoor dat ik bewust leef, hetgeen me een dankbaar en vrij gevoel geeft. Bewust leven betekent namelijk voor mij dat ik elk moment kan kiezen wat ik wil en wat ik doe. Het kan confronterend zijn met jezelf aan de slag te gaan. Waarom? Omdat jij jezelf een spiegel moet voorhouden. Je zult dus klaar moeten zijn voor reflectie. Zodat je de stap kunt maken naar iets nieuws. Naar het ontdekken van nieuwe mogelijkheden anders met situaties om te gaan. Het kan bijna niet anders dan dat je, wanneer je dit boek zorgvuldig leest en toepast in de praktijk, tot nieuwe ontdekkingen komt. Ontdekkingen waardoor je beeld van je huidige eigen gecreëerde werkelijkheid misschien gaat wankelen. Ben jij klaar voor deze transformatie? Zo ja, dan wens ik je heel veel plezier met lezen en met het toepassen van alle inzichten en oefeningen. Zo nee, geef dan dit boek aan iemand anders. Wie weet kun je hem/haar er een plezier mee doen. 7

8 hoe krijgen ze me zo gek? Ik zou het ontzettend leuk vinden te horen wat je van mijn boek vindt. Mail me dus gerust je bevindingen, ervaringen en reacties. Daar kan ik ook weer van leren! Je kunt me mailen op het onderstaande adres. Mocht je meer van me willen lezen, weet dan dat ik gratis maandelijks artikelen schrijf, specifiek voor managers. Je kunt je opgeven via mijn website: Wie weet ontmoeten we elkaar ooit! Hartelijke groet, Marjan Haselhoff herfst

9 inleiding INLEIDING Vrij is de mens als hij op elk ogenblik van zijn leven in staat is zichzelf te volgen. rudolf steiner Zou het niet geweldig zijn als iedereen in je team gewoon doet wat jij voor ogen hebt? Dat je ze op een makkelijke manier meekrijgt in de veranderingen die jij wilt doorvoeren? Zodat ze goed samenwerken, effectief zijn, verantwoordelijkheid nemen voor hun gedrag, initiatieven ontplooien, resultaten op tijd behalen, al hun afspraken nakomen Veel managers worstelen met het op een effectieve manier aansturen van hun mensen. Ze hebben hart voor hun mensen, willen ze graag verder brengen in hun eigen ontwikkeling, maar weten niet voldoende hoe ze dat op een effectieve manier kunnen doen. Dit boek is voor de leidinggevende, manager en ieder ander die mensen aanstuurt en in beweging wil krijgen in zijn of haar werk. Maar die daarbij af en toe merkt dat het aansturen van mensen best lastig is, waardoor het leidinggeven soms te veel energie kost. Met als resultaat dat je ontevreden bent over je eigen manier van leidinggeven en je mensen niet effectief genoeg zijn. Misschien herken je de volgende scenario s; iemand in je team loopt de kantjes ervan af en je hebt geen idee hoe je dit moet aanpakken, het lukt je niet draagvlak te creëren voor je ideeën waardoor je mensen niet gemotiveerd en betrokken zijn, je mensen klagen en mopperen te veel, ze nemen geen verantwoordelijkheid en tonen geen initiatieven, mensen komen hun afspraken niet na, halen hun resultaten niet op tijd (laat staan dat er uitmuntende resultaten behaald worden), door de huidige crises is iedereen negatief en is je eigen manager ook niet meer in staat je te motiveren en aandacht te geven. Het kan maar zo zijn dat je af en toe het idee hebt: Hoe krijgen ze me zo gek? Dat je gek wordt van de mensen in je team en daardoor af en toe gefrustreerd en ineffectief bent. En even geen idee hebt hoe je het managen weer leuk en succesvol maakt. 11

10 hoe krijgen ze me zo gek? Al deze worstelingen zijn gelukkig te overwinnen. Maar hoe? Door je eigen gedrag en effectiviteit als manager onder de loep te nemen. Dit boek biedt je een methode om veel van je dilemma s of problemen te bekijken en overwinnen. De methode bestaat uit negen stappen. De kern van de methode is dat je zelf leert hoe jij anders met je probleem om kunt gaan. Waardoor je een team creëert dat prestaties levert zoals jij die voor ogen hebt. Dus wanneer jij effectiever wordt, is de kans heel groot dat je mensen ook veel effectiever worden. Niet omdat jij zelf harder gaat werken, maar omdat jij op een andere manier (lees: zeer effectieve manier) leiding leert geven. Noem het: moeiteloos leidinggeven. Wat betekent dat? Dat je energie krijgt van het aansturen van mensen (en dus niet uitgeput thuiskomt). Je meer plezier ervaart in je werk, waardoor je eigen effectiviteit vele malen groter wordt omdat jij de juiste dingen doet op een ontspannen manier. Effectiviteit gaat over het doen van de juiste dingen. Misschien is het moeilijk te geloven, maar veel managers doen onbewust juist niet datgene wat nodig is om te excelleren als manager. Wanneer je dit boek leest kun je erachter komen welke dingen jij onbewust doet die niet bijdragen aan het zijn van een effectieve manager. Om alvast een tipje van de sluier op te richten: je kunt pas effectief zijn als je ontspannen bent. Anders geformuleerd: innerlijke rust ervaart. Voor velen is het bijna vanzelfsprekend geworden om stress en drukte als iets te ervaren wat normaal is, wat erbij hoort. Veel mensen kunnen zich niet voorstellen dat je ontspannen en tevens heel effectief kunt zijn. Laat staan dat ontspanning en uitstekende resultaten samengaan. Toch is de filosofie in dit boek gebaseerd op deze pijlers: wanneer jij vanbinnen geen stress, spanning of onrust ervaart ben je vele malen effectiever. 12 Ga aan de slag met alle oefeningen die je krijgt aangereikt in dit boek. Het aardige is dat het je ook inzichten kan geven die van toepassing zijn buiten je werk. Veel managers die ik in de afgelopen jaren getraind heb, hebben aangegeven dat de training ook enorm heeft geholpen bij het anders, in hun ogen beter, aanpakken van dilemma s in hun privéleven. Hoe komt dit? De processen die ik beschrijf die ten grondslag liggen aan menselijk gedrag, zijn hetzelfde voor werkgerelateerde

11 inleiding zaken als voor privégerelateerde zaken. Misschien is het nu nog moeilijk voor te stellen. Ga gewoon verder met lezen, dan ervaar je vanzelf of dit ook voor jou geldt. Realiseer je dat ik geen pasklare antwoorden heb en persoonlijk advies geef op jouw worstelingen en zoektocht naar meer effectiviteit. Dit boek geeft je de handreiking een bewustwordingsproces op gang te brengen over jezelf, over je eigen effectiviteit. Het idee is dat wanneer jijzelf heel goed begrijpt waarom je doet wat je doet, jij je eigen problemen kunt aanpakken. Alle antwoorden zitten namelijk in jezelf. De uitdaging is ze naar boven te halen. Te ontdekken wat jouw antwoorden zijn op jouw vraagstukken. Belangrijk is dat je de methode leert doorgronden. Zij heeft een logische opbouw. Lees dit boek daarom van het begin tot het eind (en niet door elkaar). Op deze manier ga je begrijpen waarom het model een bepaalde volgorde in stappen heeft. Overigens is het niet zo dat je altijd alle stappen nodig hebt om tot inzicht te komen op je vraagstuk. Het kan zomaar zo zijn, dat je bij een van de eerste stappen al dusdanige inzichten krijgt, dat je meteen helder hebt hoe jij je issue wilt aanpakken. Wanneer je dit boek wilt doorgronden dan is aan te raden dat je de inhoud gaat ervaren en niet alleen verstandelijk gaat begrijpen. Hoe kun je dit doen? Door alle oefeningen die je krijgt aangereikt in elke stap, te gaan toepassen in de praktijk (tip: leg het boek na elke stap weg en ga de oefeningen in de praktijk ervaren). Pas dan ga je ontdekken wat de oefening jou oplevert. Het is een valkuil te denken dat je leert door het begrijpen van woorden. Via het denken blijven woorden een mentale toestand en beklijven ze niet echt. Woorden worden pas van jou als je er een ervaring aan toevoegt. Die ervaring is uniek omdat het jouw ervaring is. Alleen jij kan het op die manier ervaren. De echte inzichten in het leven ontstaan vaak na persoonlijke ervaringen. Het volgende voorbeeld illustreert dit. Een man werd ernstig ziek door veel te lang hard werken. Iedereen om hem heen had al jaren gezegd dat hij minder hard moest gaan werken. Deze boodschap kwam echter niet aan. Toen hij zeer verzwakt in het ziekenhuis lag en vreesde voor zijn leven, kwam het diepe inzicht dat hij zijn levensstijl drastisch wilde veranderen. Dit kwam uit hem zelf. Niemand dwong hem tot dit 13

12 hoe krijgen ze me zo gek? inzicht. Omdat dit zijn eigen unieke ervaring was, leidde dit tot veel motivatie om zijn gedrag te veranderen. Dan nog even dit: geloof niet zomaar alles wat je in dit boek verteld wordt. Waarom? Omdat we in ons dagelijks leven ongelooflijk veel aannemen, onbewust, van alles en iedereen om ons heen. Je gaat ontdekken in dit boek dat het grootste deel van je gedrag onbewust is. Dat misschien veel van je gedrag bepaald wordt door de buitenwereld. Belangrijk is dat je gaat onderzoeken waar jij tot nu toe in jouw leven in gelooft. Wat je vindt van jezelf en anderen en dat je ontdekt of het effectief is om dat te blijven geloven. Wie weet is het tijd dingen bij te stellen en iets anders te gaan geloven. De kunst is om het onbewuste bewust te maken. Zodat je zelf bepaalt wat jij wilt geloven, wat bij jou past, waardoor je die effectieve manager kunt zijn die je wilt zijn. 14

13 LEESWIJZER: DE HASELHOFF-METHODE Het zijn niet de omstandigheden die je ongelukkig maken, maar je gedachten erover. nin sheng Zoals gezegd, de methode die ik beschrijf in dit boek heeft negen stappen. Hieronder worden de stappen in het kort toegelicht. Op deze manier wordt helder wat de strekking is van de Haselhoff-methode. In de volgende hoofdstukken wordt elke stap vervolgens uitvoerig uitgelegd. Zo zul je, hopelijk, de werkelijke betekenis van elke stap begrijpen en die vooral gaan ervaren door het doen van de oefeningen. Ik wil op geen enkele manier het idee wekken dat aan dit boek een wetenschappelijk onderbouwde theorie ten grondslag ligt. Dit boek is geïnspireerd op het werk van een aantal auteurs die veel hebben geschreven over soortgelijke thema s (zie bronlijst waar mijn inspiratie vandaan komt). De belangrijkste bron van inspiratie is echter mijn eigen ervaring tijdens trainingen waar ik mijn eigen gedrag onder de loep heb genomen. Deze ervaring heeft ervoor gezorgd dat ik een bepaald perspectief heb ontwikkeld op het aanpakken van dilemma s. Uiteraard zijn er veel wegen die naar Rome leiden. Dit is één weg. De methode die centraal staat in dit boek is een doorontwikkeling van een methode die ik geleerd heb van oudcollega s in mijn werk als trainer en coach. De praktijk (lees: alle managers die ik inmiddels heb getraind) heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat deze methode zich bewezen heeft. De negen stappen zijn bedoeld om situaties waarin jij vastloopt tegen het licht te houden. Het gebruikmaken van alle negen stappen is mogelijk wanneer je tijd hebt om rustig stil te staan bij een dilemma. Je hebt echter niet altijd zeeën van tijd om negen stappen te doorlopen als zich plotseling iets voordoet waar jij in vastloopt. Als je slechts een paar seconden hebt om je respons te bepalen op iets wat gebeurt, wil je waarschijnlijk ook leren schakelen anders met die situatie om te gaan. In bijlage 1 van dit boek schets ik daarom ook twee snelle methodes die 15

14 hoe krijgen ze me zo gek? je kunt toepassen in veel dagelijkse situaties. Deze snelle methodes komen voort uit de negen stappen van de Haselhoff-methode. Het begrijpen van deze verkorte versies is echter pas mogelijk als je eerst de ware essentie van alle negen stappen hebt doorgrond. In dit boek zal ik één case als voorbeeld nemen om de stappen op toe te passen. Aan het eind van elke stap komt deze case terug en wordt uitgelegd hoe deze persoon de bijbehorende stap in de praktijk heeft doorlopen. In bijlage 2 van dit boek zal ik alle cases die in het begin van dit hoofdstuk staan omschreven per stap nader uitleggen. Op deze manier leer je inzien hoe je met de Haselhoff-methode in veel verschillende dilemma s tot andere inzichten en dus ander gedrag kan komen. STAP 1: Wat is je dilemma; waar heb je het meest last van? Deze stap is bedoeld om helder te krijgen waar je tegenaan loopt, wat jouw dilemma is. Relevante vragen die jij jezelf kunt stellen zijn: Waar loop ik tegenaan in mijn werk als manager? Waar worstel ik mee? Wat vind ik lastig? Waar lig ik wakker van? Een belangrijke vraag is vervolgens: Waar heb ik het meeste last van in de situatie die ik als probleem heb omschreven? Mensen zijn geneigd veel te vertellen of te beschrijven over een situatie. Maar de kunst is om de kern van de last te pakken te krijgen. Dus te formuleren waar je het meeste last van hebt. Vervolgens krijg je het inzicht dat de last die je noemt vaak gaat over iets dat je bij medewerkers in je team wilt veranderen (bijvoorbeeld: hij loopt de kantjes ervan af en daar baal ik van). Deze last wordt vervolgens verder belicht. Belangrijk is je te realiseren dat de last van jou is. Jij wordt geraakt door iets van een ander. Deze geraaktheid zegt alles over jezelf en niets over de ander. Mocht je dit nu lastig vinden om te geloven? In stap 1 wordt dit uitvoerig uitgelegd. 16 De kunst is om die geraaktheid te onderzoeken. Dit vraagt om het nemen van verantwoordelijkheid voor je eigen gedrag. En dat vinden velen moeilijk. Onbewust leggen we namelijk heel snel de schuld van

15 leeswijzer onze problemen bij de ander. We willen liever de ander veranderen dan onszelf. Dus wanneer je baalt van iets, is je eerste menselijke neiging om van andere betrokkenen te denken: jij moet veranderen. De dynamiek die hier speelt is: Wanneer jij verandert kan ik blij/tevreden/effectief/et cetera zijn. Je leeft op deze manier in een afhankelijkheid. Je stelt voorwaarden; eerst dit, dan dat. De uitdaging is je bewust te worden van je afhankelijkheden en de stap te maken naar onafhankelijkheid. Onafhankelijkheid betekent dat jij leeft vanuit jouw waarden. Je weet wie je bent en wie jij wilt zijn en je laat je niet beïnvloeden in je gemoedstoestand (hoe jij je voelt) door wie dan ook. STAP 2: Wat is je eigen ineffectieve gedrag? Bij stap twee krijg je inzicht welk eigen gedrag belemmerend werkt in de door jouw omschreven situatie waardoor je vastloopt en geen nieuwe mogelijkheden ziet om anders (lees: effectiever) met de situatie om te gaan. Je gaat inzien dat elke last die jij ervaart teruggebracht kan worden naar eigen ineffectief gedrag. Je wordt je tijdens deze stap bewust van je eigen effectieve en niet-effectieve gedrag. Kortom, je krijgt inzicht in je patronen. Het grootste deel van de dag leven we in onbewuste patronen en hebben geen flauw idee welke patronen tegen ons werken en welke voor ons werken. Je leert om onbewuste patronen van jezelf bewust waar te nemen. Zodat je kunt kiezen om je eigen gedrag wel of niet te veranderen. Je ontdekt dat er vier soorten patronen zijn, en je leert welke daarvan effectief en niet-effectief zijn. Tevens krijg je het inzicht wanneer je in een slachtoffer-, aanklager- of redderrol schiet en wat het effect hiervan is op de ander en jezelf. STAP 3: Welke emoties ervaar je tijdens je ineffectieve gedrag? Deze stap laat je contact maken met de negatieve emoties die je creëert naar aanleiding van je eigen ineffectieve gedrag. Emoties zijn echter een keuze. Dat is de belangrijkste boodschap bij deze stap. De meeste mensen leven hun leven met het idee dat je emoties niet kunt stoppen. Dat ze er nu eenmaal gewoon zijn. Deze stap laat je zien dat emoties wel degelijk te sturen en te stoppen zijn. Dit kan een radicale omslag in 17

16 hoe krijgen ze me zo gek? je denken betekenen. Want wanneer jij je bewust wordt dat jij zelf de creator bent van je emoties kun je beslissen om je emoties te veranderen, stop te zetten of niet te laten opkomen. Dit betekent vrijheid in je leven om te zijn wie je wilt zijn. De meeste mensen vinden het ongelooflijk lastig in te zien dat emoties een keuze zijn. Maar eigenlijk weet iedereen wel diep vanbinnen dat je emoties kunt kiezen. Het vergt echter ontzettend veel moed om aan jezelf toe te geven dat jij emoties kunt stoppen. Het betekent namelijk dat je verantwoordelijkheid gaat nemen voor je emoties. Je kunt de schuld van je emoties niet meer bij anderen neerleggen (en dat is natuurlijk voor velen uitermate fijn). Nee, je bent je bewust dat jij verantwoordelijk bent voor alles wat je doet, zegt en ervaart. STAP 4: Welke belemmerende overtuigingen (saboteurs) voeden je ineffectieve gedrag? Gedrag is er niet zomaar. Gedrag komt ergens vandaan. Bij deze stap ga je zien dat overtuigingen de basis zijn voor je gedrag, communicatie en de effecten die jij creëert. Aangezien vijfennegentig procent van ons gedrag onbewust is, hebben we over het algemeen geen idee welke overtuigingen ten grondslag liggen aan ons gedrag. Wil je begrijpen waar je niet-effectieve gedrag vandaan komt dan moet je inzicht krijgen in je eigen overtuigingen. Bij deze stap leer je dat er belemmerende overtuigingen (saboteurs) en helpende overtuigingen zijn. Je leert waar ze vandaan komen en je ontdekt welke overtuigingen jij allemaal in je werk hebt. Ook ontdek je dat een te sterke identificatie met al je overtuigingen (je ego) leidt tot ineffectief gedrag. STAP 5: Wat levert dit ineffectieve gedrag je op? Belangrijk is om je te realiseren dat elk gedrag je iets oplevert. Ook gedrag waar je niet blij mee bent en wel minder van zou willen laten zien. Met gedrag wat je werkelijk niets oplevert, ben je waarschijnlijk al lang gestopt. Deze stap beschrijft hoe je kunt achterhalen wat je gedrag je oplevert. Ineffectief gedrag belemmert je ongetwijfeld in je functioneren. Toch is er één ding dat het je oplevert. Hier houd je onbewust 18

17 leeswijzer aan vast waardoor je je eigen gedrag in stand houdt. Om alvast een tipje van de sluier op te lichten: pleasegedrag levert bijvoorbeeld op dat je niet de confrontatie aan hoeft te gaan met iemand. Vanuit een bepaald perspectief is dit natuurlijk heerlijk en vooral veilig. Toch brengt het je niet waar je naartoe wilt. Wat het je oplevert is dus schijnpositief. Het lijkt positief, maar is in werkelijkheid verre van effectief. En dat laatste is wat je wilt. Dus is het tijd om af te rekenen met datgene wat je denkt dat het je oplevert. STAP 6: Wat is de kernovertuiging achter je ineffectieve gedrag? Tijdens deze stap krijg je inzicht wat de voedingsbodem is van je ineffectieve gedrag. Je ontdekt hier wat je meest belemmerende overtuiging is; je meest hardnekkige saboteur. Om alvast een tipje van de sluier op te lichten: je gaat ontdekken en ervaren dat angst de motor is van ineffectief gedrag. Misschien is het nu nog moeilijk te geloven. Heb geduld; je krijgt alle tijd om in stap 6 zelf te ervaren en ontdekken of dit waar is voor jou. Angst is niets anders dan een belemmerende overtuiging. Maar dan wel een heel hardnekkige. Het is van groot belang deze bron van pijn en ellende te doorgronden en met name te voelen. Dit laatste is tegennatuurlijk. Wie wil er nu angst voelen? Toch is het voelen van de angst de enige uitweg om inzicht te krijgen in de bron van je eigen ineffectieve gedrag. Waardoor je vervolgens plaats kunt maken voor effectief gedrag. Stap 6 legt een methode uit waarmee jij kunt onderzoeken wat je grootste angst is. Tevens ontdek je dat weerstand alles te maken heeft met angst. Weerstand ontstaat als wij onze angst niet willen ervaren. Weerstand kun je herkennen als je het ergens even niet mee eens bent. Het zijn vaak hele korte momenten van spanning, stress of iets dergelijks. Je kunt leren je bewust te worden van dit soort momenten en te ontdekken welke angst er onder de weerstand zit. 19

18 hoe krijgen ze me zo gek? STAP 7: Accepteer de kernovertuiging Acceptatie is de sleutel tot ander gedrag, maar voor velen een compleet onbekend en totaal onderschat fenomeen. Wat moet er dan geaccepteerd worden?, zul jij je misschien afvragen. De realiteit. Ons lijden wordt veroorzaakt door ons gevecht met de realiteit. We zitten dagelijks in dit gevecht zonder dat we het doorhebben. We willen van alles veranderen en als het niet lukt zijn we teleurgesteld of geïrriteerd. Er ontstaat zo een kloof tussen wat iemand wil en wat de realiteit is. Het accepteren van de realiteit is cruciaal om uiteindelijk de verandering te bewerkstelligen die iemand voor ogen heeft. Het wegdrukken van angsten, die er wel zijn, is een goed voorbeeld van het niet accepteren van de realiteit. De meeste mensen willen hun angst niet ervaren. Terwijl deze er wel gewoon is, heb je zojuist ontdekt bij stap 6. Belangrijk is dus om je angsten te accepteren. Acceptatie zorgt namelijk voor rust en/of ontspanning. Rust en ontspanning zorgen vervolgens voor het creëren van ruimte in jezelf. Ruimte die je hard nodig hebt voor het doorlopen en doorzien van de volgende stappen. STAP 8: Wat is je verlangen? Wat zou je liever willen ervaren? Achter elke weerstand zit altijd een verlangen. Dit is een wetmatigheid. De kunst is om je eigen verlangens helder te hebben en die te gaan leven in plaats van je angst te laten regeren. Hoe? Door helpende overtuigingen te creëren. Dit ga je leren bij stap acht. Daarnaast is het van groot belang verlangens te benoemen waar je zelf honderd procent invloed op hebt. Het thema invloed versus beïnvloeden komt uitgebreid aan de orde bij deze stap. Invloed en beïnvloeden zijn wezenlijk verschillende dingen waar veel verwarring over bestaat. We hebben honderd procent invloed op onszelf en geen enkele invloed op het eindresultaat van de ander. We kunnen wel veel beïnvloeden. Het is voor velen echter ongelofelijk lastig de scheidslijn te zien waar echte invloed begint en waar die eindigt. Veel managers zijn gefrus- 20

19 leeswijzer treerd wanneer hun medewerkers niet veranderen in de richting die zij voor ogen hebben. Helemaal als ze ook nog eens veel tijd en energie hebben gestopt in het veranderen van hun medewerkers. Het is niet effectief hier gefrustreerd over te raken. Toch gebeurt dit vele malen op een dag. Het is daarom van groot belang te leren waar jij je invloed en energie in je werk op kunt richten. En geen energie stopt in zaken die toch niet te veranderen zijn. STAP 9: Welke nieuwe mogelijkheden zie je om de situatie op een effectievere manier in te vullen? En hoe voelt dat? De laatste stap van het model gaat over proactieve acties. Wanneer je weet wat je verlangen is, kun je gaan ontdekken wat je anders, slimmer, beter, effectiever kunt doen in de situatie waar jij een last ervaart. Belangrijk is om deze proactieve acties (mogelijkheden) ook werkelijk te voelen. Hiermee komen we bij de subvraag: hoe voelt het om deze nieuwe mogelijkheden in te zetten voor je werk? Hier wordt een cruciaal onderdeel van het model blootgelegd: een overtuiging creëert een ervaring! Dit betekent dat je iedere ervaring kunt creëren die je wilt. Op die manier wordt je oneindige bron van potentieel aangeboord en ontdek je dat elke situatie op een effectieve manier is op te lossen. Waarschijnlijk heb je het woord effectief al vaak langs zien komen. Het is een veel besproken begrip en misschien niet altijd even duidelijk. Niet-effectieve situaties zijn situaties waar jij niet blij mee bent, het zijn momenten waar jij achteraf spijt van hebt. Waarom? Omdat je voelt of merkt dat je niet datgene hebt gedaan/gezegd en bereikt wat je zou willen. Wat wel en niet effectief is zal voor iedereen anders zijn. Het is een subjectieve ervaring. Jij zelf kunt bepalen of iets wel of niet effectief voor je is. Hoe? Door jezelf heel goed te kennen en begrijpen. Door te weten welk effect jij creëert met je gedrag en je afvraagt of je dit hetgeen is dat je wilt creëren. In dit boek kun je meer gevoel krijgen bij wat wel en niet effectief is voor jou. En beslissen of je niet-effectief gedrag wil omzetten naar effectief gedrag. 21

20 hoe krijgen ze me zo gek? Toepassen van de methode Als je doet wat je altijd deed, zul je krijgen wat je altijd kreeg. albert einstein De methode heeft zich inmiddels in de praktijk bewezen. Mijn jarenlange ervaring met honderden managers heeft er voor gezorgd dat ik een eigen methode heb ontwikkeld en ervaren heb hoe krachtig deze in de praktijk is. Uiteraard is dit geen garantie voor succes bij jou. De kans op succes wordt echter vele malen groter wanneer jij met een open geest dit boek leest en de methode toepast op jouw leven. Een open geest betekent dat jij geen vooringenomen denkbeelden hebt (oordelen hebt of aannames doet) of deze methode wel of niet werkt. Wanneer je bijvoorbeeld nu al een oordeel hebt ( Het zal voor mij wel lastig worden deze methode toe te passen ) dan geef je jezelf niet de kans op een onbevangen, oordeelvrije manier te ervaren wat je werkelijk kunt met deze methode. Mocht je oordelen bij jezelf waarnemen; geen nood! Het is het ultieme moment om deze oordelen tegen het licht te houden en er de methode op toe te passen. Je hebt namelijk op zo n moment last van eigen ineffectief gedrag. Gedrag dat je niet helpt om oordeelvrij te ervaren. Het is een uitgelezen kans dit gedrag bij jezelf te onderzoeken. De methode met alle stappen brengt een bewustzijnsproces op gang. Je gaat per stap inzien wat er allemaal gaande is in een situatie waar jij mee worstelt. Het uitgangspunt is dat elk probleem op te lossen is door anders naar de situatie te kijken. Niet door de situatie te veranderen, maar door jezelf te veranderen. De oplossing ligt bij het onderzoeken van je eigen gedrag. Je gaat ontdekken waar je gedrag vandaan komt. Op deze manier leer jij jezelf beter begrijpen. 22 De filosofie van dit boek is dat jij niet de ander gaat veranderen, maar dat jij je eigen gedrag gaat veranderen. Waarom? Op jezelf heb je veel meer invloed dan op de ander (hier ga je alles over leren). Je eigen gedrag veranderen kan alleen als begrijpt waar je gedrag vandaan komt en je bewust wordt wat je allemaal doet en zegt (uitingen van gedrag). En bewust wordt welke effecten jij creëert met dit gedrag. Wanneer je bijvoorbeeld ontdekt dat bepaald gedrag van jezelf niet effectief is, kun je heel bewust kiezen ander gedrag in te zetten zodat je ook iets anders

21 leeswijzer bereikt. Vaak is datgene wat je wilt bereiken iets wat je veel liever wilt, maar waarvan jij geen goed alternatief voorhanden hebt. Je weet gewoon niet hoe je effectiever kunt zijn. Je hebt simpelweg niet geleerd hoe je kunt veranderen. Jezelf veranderen is hard werken. Oude ingesleten gedragingen moeten worden omgezet naar ander gedrag. Dat zal met vallen en opstaan gaan. Het meest belangrijke dat jij nodig hebt is je innerlijke wil zaken bij jezelf te veranderen. Jij beslist! Je moet niet dingen gaan veranderen omdat een ander dat graag wil. En al helemaal niet omdat ik zeg dat je dat zou moeten doen. Elke stap van de methode behandelt een nieuw bewustwordingsproces over je gedrag en de effecten daarvan op anderen. Stap voor stap ga je anders kijken naar jezelf en de ander en de omgeving. Waardoor jij de tools in handen krijgt op een zeer effectieve manier met alle situaties om je heen om te gaan. Waardoor jij die effectieve manager wordt die op een ontspannen manier leidinggeeft, geen stress en drukte meer ervaart en het team laat excelleren als nooit te voren. Het bijzondere aan dit boek is dat jij aan de ene kant jezelf beter gaat begrijpen (door gebruik te maken van de beschreven methode) en dat je aan de andere kant ook de tools in handen krijgt (dezelfde methode) die je kunt gaan gebruiken voor het begrijpen van je medewerkers. En niet alleen dat, maar dat je ook je medewerkers kunt helpen zichzelf beter te gaan begrijpen. Waardoor je veel effectievere teamleden krijgt en dus betere teamprestaties. Het materiaal in dit boek is dus uitermate geschikt om te gaan delen met en toepassen op je eigen mensen. 23

22 24 hoe krijgen ze me zo gek?

23 WAT IS JE DILEMMA; WAAR HEB JE HET MEEST LAST VAN? De waarheid zal je bevrijden, maar eerst kan ze je mateloos irriteren. susan scott Je ervaart een dilemma in je werk als leidinggevende. Het gaat om iets waarin je vastloopt, waarin je merkt dat je niet effectief genoeg bent, maar waarvan je niet weet hoe je het kunt ombuigen naar iets effectiefs. De eerste stap van de Haselhoff-methode is het omschrijven van dit dilemma. Om je een idee te geven van dit soort dilemma s worden hieronder waargebeurde voorbeelden geschetst die ik te horen kreeg tijdens mijn begeleiding van managers. Johan merkt dat hij het te druk heeft. Hij heeft voor zijn gevoel te veel ballen in de lucht te houden waardoor hij niet toekomt aan het geven van echte aandacht aan zijn medewerkers. Hij zou ook wel willen dat zijn medewerkers meer werk van hem overnamen. Kortom, hij loopt over. Hij loopt met alles achter de feiten aan. Hij zou graag meer regie over zijn werk willen hebben, maar weet niet hoe dit te bereiken. Leonie heeft veel last van de druk van de organisatie om met haar team goed te presteren. Door de crisis staan de resultaten onder druk. Haar eigen manager is vaak kortaf, heeft geen tijd en aandacht voor haar waardoor ze niet het idee heeft dat ze echt samenwerken Ze vindt dat ze een beetje aan haar lot overgelaten wordt en weet niet hoe ze dit moet veranderen. Sander wil twee medewerkers uit zijn team zetten. Ze functioneren niet voldoende. Met de medewerkers zijn hierover gesprekken gevoerd. Ze zijn met elkaar overeengekomen dat het beter is om weg te gaan omdat ze niet passen in de functie. De plannen voor hun vertrek zijn gemaakt. De tijd verstrijkt echter en geen van beiden maakt aanstalten daadwerkelijk de plannen om te zetten in actie. De manager is hier erg gefrustreerd over. Hij wil ze liever nog gisteren dan vandaag kwijt. 25

24 Word jij soms ook gek van de mensen in je team? Dat is niet zo uitzonderlijk. DE COMPLETE GEDRAGS- PSYCHOLOGIE VAN DE MANAGER Veel managers balen er regelmatig van dat dingen niet gaan zoals ze willen dat ze gaan. Je krijgt mensen niet mee in verandering, ze nemen onvoldoende verantwoordelijkheid, ontplooien te weinig initiatieven, halen hun resultaten niet, et cetera. Vaak zorgt dit voor een ontevreden gevoel; je mist de grip op je team, wordt geleefd door anderen en komt misschien wel uitgeblust thuis. Deze frustraties zijn te overwinnen door jouw eigen ineffectieve gedrag tegen het licht te houden. Effectief leidinggeven gaat over het veranderen van jezelf vanuit de gedachte dat je alleen op jezelf 100% invloed hebt. Veel werkdilemma s zijn terug te voeren op gedrag waarmee jij jezelf onbewust saboteert. Denk aan je controledrang, ongeduld, perfectionisme, confrontatiemijdend- of pleasegedrag. Confronterend? Zeker! Maar ook bewezen effectief. Door het toepassen van de zeer praktische methode van Marjan Haselhoff leer je op een ontspannen maar zeer effectieve manier leiding te geven en wordt managen leuker en succesvoller dan ooit tevoren. Marjan Haselhoff is eigenaar van BuroKracht. Daarnaast is ze o.a. podiumauteur bij ManagementTeam en auteur op ManagementSite.nl Zo word je gelukkiger en effectiever als manager en als mens. Lezen dus en morgen toepassen! Prof.dr.ir. Mathieu Weggeman, bestuursadviseur en hoogleraar organisatiekunde aan de Technische Universiteit Eindhoven. Ontspannen blijven ook onder moeilijke omstandigheden! Wie wil dat niet? Het recept heeft alles te maken met het managen van emoties. Marjan beschrijft met tal van voorbeelden en veel oefeningen wat u eraan kunt doen. Doe er uw voordeel mee. Prof. dr. Willem Mastenbroek, hoofdredacteur ManagementSite.nl Persoonlijke ontwikkeling is nooit klaar. Wie wil (leren) omgaan met ineffectief gedrag vindt in dit boek prachtige voorbeelden en handige handvatten op weg naar Personal Power. En wie is daar niet naar op zoek? Ewald Smits, Management Team /770