Boekverslag Nederlands Elckerlijc door Onbekend

Transcriptie

1 Boekverslag Nederlands Elckerlijc door Onbekend Boekverslag door C woorden 2 juli ,7 22 keer beoordeeld Auteur Genre Onbekend Middeleeuws verhaal Eerste uitgave 1400 Vak Nederlands Boekverslag Elckerlijc Genre en uitleg: Het genre van het boek is een wereldlijk toneelstuk. Het wereldlijk toneelstuk is ontstaan in de kerk, de liturgie. In de kerk speelden de geestelijke verhalen uit de Bijbel na, zodat de mensen de verhalen begrepen. De mensen konden de Bijbelteksten niet zelf lezen, omdat ze niet konden lezen of schrijven, of ze konden geen Latijn lezen. De monniken brachten zo toch de verhalen over aan het volk. Omdat er zoveel mensen kwamen, werden de toneelstukken eerst verplaatst naar achter in de kerk. Maar er kwamen zo veel mensen dat ook dit te weinig plek was. De toneelstukken werden verplaatst naar het kerkplein. Hieruit is het echte wereldlijke toneel ontstaan. Elckerlijc is een moraliteit. Een toneelstuk waarin geen historisch-echte, of als zodanig beschouwde geschiedenis verwerkt werd. Het is een verzonnen verhaal, dat een moraliserende bedoeling had. Een moraliteit is een soort preek in toneelvorm. De ontstaansgeschiedenis van het werk en de periode waarin het is geschreven: Het spel stamt uit de 15 e eeuw. Over de schrijver van het spel is men het nog niet eens. In de Latijnse vertaling wordt hij Petrus Diesthemus genoemd, waarschijnlijk Pieter van Diest. Het zou kunnen dat achter deze benaming Petrus Dorlandus of Peter Dorlant schuilgaat. Hij was een geleerde monnik van het kartuizerklooster in Zelem bij Diest in België. Het spel is aan ons overgeleverd in drie oude drukken en een handschrift. De drukken dateren waarschijnlijk uit 1495, 1501 en Het handschrift is van ongeveer De publieke belangstelling was in die tijd erg groot. Het stuk is erg vaak gespeeld en in diverse vertalingen en bewerkingen uitgegeven. De oudste en meest bekende vertaling is die in het Engels in de vijftiende eeuw. Lange tijd was het niet zeker of deze Engelse tekst of ons Middelnederlandse verhaal de oorspronkelijke versie was. Tegenwoordig wordt er gedacht dat deze Everyman een vertaling is van de oudere, niet bewaard gebleven, editie van onze Middelnederlandse Elckerlijc. Algemene kenmerken van de middeleeuwen: In het stuk Elckerlijc is god erg belangrijk. Het hele verhaal gaat erover. Als je op aarde een goed leven leidt, zoals Pagina 1 van 5

2 god dat wil, dan kom je in de hemel terecht. Elckerlijc leidt geen goed leven op aarde, daarom moet hij van god een reis maken. In de middeleeuwen was dit ook zo. God was ontzettend belangrijk. De mensen dachten dat God alles zag wat je deed en dat je uiteindelijk in de hemel of in de hel terecht kwam. De middeleeuwen zijn verdeeld in twee verschillende periodes. De vroege en de late middeleeuwen. De vroege middeleeuwen waren van ongeveer 500 n. Chr. tot 1000 n. Chr. De late middeleeuwen waren van 1000 n. Chr. tot 1500 n. Chr. Kenmerken van deze periode: Een kenmerk dat hierboven al genoemd is, is het geloof. In de middeleeuwen stond het geloof in de samenleving centraal. Standenmaatschappij. In de middeleeuwen ontstond er een standenmaatschappij. De bevolking werd verdeeld in drie groepen. De geestelijkheid, de adel en de boeren/arbeiders. De verschillen tussen deze standen waren erg groot. Zowel op politiek en op sociaal gebied. Vooral in de vroege middeleeuwen was er vaak sprak van een feodaal stelsel. Dit stelsel hield in dat er een leenman was, die een stuk grond bezat. De leenheer huurde zijn stuk land uit aan een vazal. De vazal of leenman, mocht dit land bewerken en een deel van zijn opbrengst ging naar de leenheer. De literatuur in de middeleeuwen, is ontstaan uit Bijbelverhalen. De monniken moesten de teksten uit de Bijbel vertalen. De burgers konden de Bijbelteksten zelf namelijk niet lezen. Deze teksten wilden de kerk verspreiden, om zo meer volgelingen te krijgen. De monniken moesten daarom alle teksten overschrijven. De meeste verhalen zijn mondeling overgebracht en later opgeschreven. De verhalen zijn daarom vaak erg veranderd van het originele verhaal. Algemene informatie: Het thema in dit boek is God, de dood en je verantwoording afleggen bij God, wat ook het onderwerp is. God ziet namelijk alles wat jij doet, zo ook je zondes. Daarvoor moet je je verantwoording afleggen. Om dit te doen, heeft Elckerlijc hulp gekregen. Hij heeft meerdere eigenschappen opgeroepen, dit in dit toneelstuk als gewone mensen zijn. Dit zijn: Gezelschap, (Gheselschap) Vrienden en familie, (Maghe, Neve) Bezit, (Tgoet) Deugd, (Duecht) Zelfkennis, (Kenisse) Biecht, (Biechte) Schoonheid, (Scoonheyt) Kracht, (Cracht) Wijsheid, (Vroetscap) Vijf zinnen/zintuigen, (Vijf Sinnen) Verder zijn natuurlijk God en de dood ook een belangrijke personage. Deze laatste twee, God en de dood, zijn ook gelijk motieven voor het toneelstuk Elckerlijc. Trouw, zonde en spiegel zijn de laatste 3. Pagina 2 van 5

3 Het vertelperspectief is moeilijk te bepalen. Het kan namelijk zijn dat je vindt dat er een verteller is, die jou het toneelstuk voordraagt. Dan is het een auctoriale verteller. Het kan ook zijn dat je vindt dat er een meervoudig perspectief is, omdat iedereen zijn eigen tekst heeft en die wel speelt vanuit het ik-perspectief. Dat is dus lastig. De vertelde tijd, daarentegen, is wel te bepalen. De dood zegt in het begin van het boek, dat Elckerlijc een dag heeft, om zijn zonde af te leggen. Waarschijnlijk gebeurt dat dan ook zo, want in de rest van het boek wordt de tijd niet meer ter sprake gebracht. Verder bestaat het boek uit 50 bladzijdes, waarvan er op elke linkerpagina het oorspronkelijke verhaal staat, en op elke rechterpagina de vertaalde versie, waardoor je eigenlijk maar 25 bladzijdes leest. Het boek heeft geen flashbacks of dergelijke dingen; het is dus geheel chronologisch geschreven. Het boek bestaat verder uit 3 delen: De epiloog, Het middenstuk, De proloog. De epiloog is kort, de auteur vertelt alleen: Hier beghint een schoon boecxken ghemaeckt in den maniere van eenen speele ofte esbatemente op Elckerlijc mensche Ende inden eersten spreeckt God almachtich aldus. Het middenstuk, het hele verdere boek dus, bestaat voornamelijk uit gesprekken tussen Elckerlijc en zijn eigenschappen (dit is ook de enige verhaallijn). Het begint alleen met een gesprek tussen God en de dood. En het eindigt met amen. In de proloog vertelt de auteur nog eigenlijk een korte samenvatting van het boek en de les die hij je meegeeft. (mogen mensen zuiver voor God verschijnen) De ruimte waarin het verhaal zich afspeelt, is niet duidelijk. Je weet alleen dat Elckerlijc natuurlijk op aarde leeft, en God in de hemel. En Elckerlijc gaat uiteindelijk naar de hemel. Algemeen: Elckerlijc is een wereldlijk toneel. Het speelt zich af in de middeleeuwen. Toneelspelen is allemaal begonnen in de kerk. Ze speelde verhalen uit de Bijbel na. Omdat alleen de monniken de Bijbel konden lezen, moesten ze iets verzinnen om toch de verhalen over te dragen aan de gewone mensen. Zo dat de gewone mensen het ook allemaal konden begrijpen. Daarom begonnen ze met de verhalen te spelen, uit te beelden, zo dat ze konden zien waar het over ging. Vanzelf werden de spelen groter en werd het meer en meer gedaan, overal. Het moraal van dit werk is dat je goed moet leven en goed moet doen. Je moest geloven in God en leven zoals God het wilt. Want als je fout leeft, dus niet zoals God het wilt, word je gestraft. Den spiegel der zaligheid van Elkerlijc. Elckerlijc denkt dat het niks uitmaakte dat hij niet goed leefde, want hij leefde niet zoals God het wou. Daar kwam hij achter later en bedacht toen dat hij eigenlijk goed had moeten leven. Hij kon nu niet meer terug want hij werd gestraft door God door die Pelgrimstocht te lopen. Pagina 3 van 5

4 De schrijver is niet bekend, maar men denkt dat het Peter van Diest of Petrus Dorlandus was die het werk geschreven heeft. Welk jaar precies is niet bekend, wel dat het in de 15 e eeuw geschreven is. De originele is gedrukt in het Nederlands in Dat was de eerste druk. Daarna zijn er nog verschillende drukken uitgegeven. Steeds weer een beetje vernieuwt en met modernere taal. Dit toneelstuk past goed in de Middeleeuwen, want dat was het denkbeeld van de mensen toen in die tijd. Ze geloofden eigenlij bijna allemaal in God, en wouden in de hemel komen door goed te leven en geen zonden te begaan. Zij dachten dat als je niet goed geleefd had, of inderdaad dus een zonde was begaan, en daarvoor gestraft moest worden. Dan zou je dus in plaats van naar de hemel naar de hel gaan. Daar waren vele mensen in die tijd erg bang voor. Er zijn wel verschillende verhalen die hierop lijken en die een beetje het zelfde thema hebben. Zoals de film en wat ook een gelijknamig boek is, A Christmas Carol. Het gaat hier ook erom dat je goed moet leven en dat je bijvoorbeeld niet te veel moet houden van je bezit, wat Elckerlijc dus eigenlijk te veel deed. Hij gaf te veel om zijn bezit en dat is een van de oorzaken wat hem later fataal werd. Er wordt in het boek en in de film, net zoals als dat bij Elckerlijc is, een soort boodschap gegeven dat je moet leven zonder zonden. Analyse: De hoofdpersoon is Elckerlijc. Het woord Elkerlijk betekent iedereen. Dat wil zeggen dat iedereen rekening en verantwoording moet geven van zijn aardse leven, maar iedereen moet goed leven en geen zonden hebben voordat hij/zij naar de hemel gaat en wil gaan. Het thema van het verhaal is het lot. Je kunt er niet aan ontsnappen, uiteindelijk ga je dood. Het is wel de bedoeling dat je een goed leven lijdt, anders zal je eerder aan je eind komen (dit gebeurd in het boek, omdat hij veel zonden had). God vond dat Elckerlijc niet goed leefde en veel zonden had en stuurde daarom de Dood op hem af. De Dood vertelde hem dat hij een opdracht moest vervullen, vanwege zijn zonden. De opdracht was een pelgrimstocht maken en dat zou hem dan, als hij het goed volbracht, tot de hemel lijden. Hij zou in ieder geval niet terugkeren naar de wereld. Als in een verhaal de karaktereigenschappen als personen worden beschouwd, heet dat in de literatuur allegorieën. Er zijn een paar personen die met Elckerlijc meegaan en een aantal niet. Deugd gaat tot het einde van zijn tocht mee en Inkeer gaat mee totdat hij bij het punt is waar hij zich samen moet voegen met de aarde. De rest van de personages laat hem in de steek. Dit zijn Vriendschap, Verre Familie, Naaste Familie, Bezit, De Vijf Zinnen, Kracht, Schoonheid, Wijsheid en Biecht. Vriendschap laat hem in de steek, omdat hij niet ook dood wil. Hetzelfde geldt voor de Familie. Bezit laat hem in de steek, omdat Elckerlijc hem heeft verwaarloosd de laatste tijd en hij er hoort te zijn om mensen te misleiden en te zorgen dat ze zich té veel op hem richten. De Vijf Zinnen, Kracht, Schoonheid en Wijsheid zeggen eerst dat ze mee zullen gaan met hem, maar uiteindelijk gaan Pagina 4 van 5

5 ze er al snel vandoor als ze horen dat het een tocht naar de dood is. Biecht is er in principe om alle zonden te verwijderen, maar hij zal blijven waar hij blijft en gaat niet met Elckerlijc mee. Uiteindelijk leert hij dat hij aan veel mensen aan het eind van zijn leven weinig nog heeft, omdat iedereen graag in leven wil blijven. Ook al zeggen ze dat ze alles voor hem zullen doen, wat het ook is, ze gaan niet mee. Hij was een rijk persoon. Dit is te zien aan het Bezit. Hij had veel bezittingen en genoot daar ook van, maar dan vertelt Bezit hem uiteindelijk dat hij dit ook hoort te doen. Hij zorgt er namelijk voor dat mensen zich te veel richten op Bezit en niet op God. Pagina 5 van 5