Beleidsplan CAG Strategische en Operationele doelstellingen

Transcriptie

1 Beleidsplan CAG Strategische en Operationele doelstellingen

2

3 Inhoudstafel Inhoudstafel... 1 Inleiding en duiding... 2 Overzicht Strategische en Operationele doelstellingen... 7 SD 1. CAG heeft het agrarisch erfgoed verder in kaart gebracht en de erfgoedgemeenschap ondersteund bij het registreren, participatief documenteren en waarderen... 9 SD 2. CAG heeft collectiebeheerders en immaterieel-erfgoedgemeenschappen gestimuleerd tot en geadviseerd bij het behouden en borgen van hun erfgoed SD 3. CAG heeft via onderzoek nieuwe kennis en expertise verworven en uitgewisseld met de erfgoedgemeenschap SD 4. CAG heeft zich via overleg, samenwerking en netwerking verder ontwikkeld tot knooppunt van/voor de erfgoedgemeenschap SD 5. CAG heeft via publiekswerking en communicatie het agrarisch erfgoed gepresenteerd en gevaloriseerd SD 6. CAG heeft alle randvoorwaarden gerealiseerd om als kwaliteitsvolle organisatie zijn missie op een duurzame manier te realiseren Bijlagen

4 Inleiding en duiding Dit document presenteert de strategische en operationele doelstellingen van CAG voor de beleidsperiode. Het is het resultaat van een intensief en participatief proces dat in het voorjaar van 2016 van start ging. Via talrijke persoonlijke gesprekken met stakeholders, SWOTanalyses van de verschillende CAG-klankbordgroepen, de (open) adviesraad en het Domein 4-overleg werd de erfgoedgemeenschap bevraagd en betrokken bij de opmaak van dit beleidsplan. De gedachtewisselingen tijdens de Algemene Vergadering en de Raad van Bestuur en ten slotte de talrijke werkvergaderingen van het CAG-team, leidden tot dit gedragen en ambitieus plan. Voor meer uitleg over het proces van de beleidsplanning, zie de Vragenlijst zakelijke werking goed bestuur. Het werkveld van CAG (het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven) sluit aan bij de thematische erfgoednoden en prioriteiten voor een dienstverlenende rol op landelijk niveau, zoals die zijn verwoord in de Strategische Visienota Cultureel Erfgoed van minister Sven Gatz. Het gaat dan uiteraard om de rol agrarisch erfgoed, maar voorliggend beleidsplan heeft ook raakvlakken met de thema s industrieel erfgoed, ambachten en zelfs onderwijserfgoed. Een gedetailleerde omschrijving van wat CAG verstaat onder het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven en zijn erfgoedgemeenschap, is te vinden in de tekst in KIOSK. Tijdens de voorbereiding en consultatiefase van dit nieuwe beleidsplan is met heel wat relevante actoren afgestemd over de toekomstige werking en concrete acties. Hun concrete engagementen om samen te werken, zijn weergegeven bij de doelstellingen. In functie van afstemming rond de dienstverlenende rollen werd overlegd met onder meer ETWIE, Archiefbank Vlaanderen, Heemkunde Vlaanderen en Openluchtmuseum Bokrijk. De toekomstige werking rond het immaterieel erfgoed van Natuur en Universum werd afgestemd met tapis plein en de andere deelnemers van het Domeinnetwerk Immaterieel Cultureel Erfgoed (cfr. de Intentienota). Doelstellingenkader De geformuleerde doelstellingen spelen in op de vragen en noden uit de erfgoedgemeenschap, de ervaringen van de voorbije beleidsperiode(s) en de tussentijdse evaluatie van het Departement Cultuur, Jeugd en Media. Ze zijn daarnaast geïnspireerd door onder meer de Conceptnota Naar een duurzame cultureel-erfgoedwerking in Vlaanderen en de Strategische Visienota Cultureel Erfgoed, beide van minister Sven Gatz. 2

5 Het doelstellingenkader van dit beleidsplan omvat 6 strategische doelstellingen: 1. De eerste strategische doelstelling geeft uiting aan de ambities om in de volgende beleidsperiode het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven verder in kaart te brengen en de erfgoedgemeenschap te ondersteunen bij het registreren, participatief documenteren en waarderen (= herkennen en verzamelen). 2. De tweede strategische doelstelling focust op het stimuleren en adviseren van collectiebeheerders en immaterieel-erfgoedgemeenschappen bij het behouden en borgen van het agrarisch erfgoed (= behouden en borgen). 3. De derde strategische doelstelling toont het belang dat CAG hecht aan het opzetten van erfgoedonderzoek om nieuwe kennis en expertise te verwerven en uit te wisselen met zijn erfgoedgemeenschap (= onderzoeken). 4. De vierde strategische doelstelling onderstreept de ambities van CAG om zich via overleg, samenwerking en netwerking verder te ontwikkelen als hét knooppunt van/voor de erfgoedgemeenschap landbouw, voeding en landelijk leven (= participatie en samenwerking). 5. De vijfde strategische doelstelling belicht de acties die CAG zal opzetten om het agrarisch erfgoed via participatie, publiekswerking en een doelgerichte communicatie te presenteren en valoriseren (= presenteren en toeleiden). 6. De zesde strategische doelstelling reikt het ondersteunend kader aan om CAG verder als een kwaliteitsvolle organisatie uit te bouwen (= goed bestuur). Rode draden Door de doelstellingen, en meer zelfs door het hele beleidsplan heen, weven we drie rode draden (zie ook alle KIOSK-teksten). Zij bepalen in belangrijke mate het DNA van het Centrum Agrarische Geschiedenis in de beleidsperiode : 1. Kennisopbouw en expertisedeling: CAG heeft als expertisecentrum steeds sterk geïnvesteerd in erfgoedonderzoek en de opbouw van velerlei expertise en het delen ervan met de erfgoedgemeenschap. In de volgende beleidsperiode willen we op dat vlak bestaande expertisevelden verder uitdiepen en nieuwe thema s verkennen. Zo werken we via nieuwe registratie-, documentatie- en waarderingsacties van museale collecties en immaterieel erfgoed verder aan het uittekenen van de Collectie Vlaanderen. Via extra inspanningen willen we een beter en dieper zicht krijgen op de collecties en aanwezige expertise in de sector van de archieven, bibliotheken en documentaire collecties. 3

6 2. Participatie en samenwerking: de CAG-werking vertrekt steeds vanuit een participatieve openheid en hecht veel belang aan de betrokkenheid van de erfgoedgemeenschap (professionele actoren, vrijwilligers) en het publiek. CAG trekt in de volgende beleidsperiode 2 overlegfora, voor collectiebeheerders en voor professionele erfgoedactoren die zich inzetten voor het immaterieel erfgoed van Natuur en Universum. Participatie krijgt op verschillende manieren vorm, van deelnemen tot het intensere deelhebben. Bijzondere aandacht gaat uit naar het opzetten van duurzame samenwerkingsverbanden met actoren die erfgoed niet als kerntaak hebben. 3. Duurzaamheid en diversiteit: de huidige samenleving is sociaal-cultureel en sociaaleconomisch bijzonder verscheiden. CAG wil in zijn werking op een adequate en duurzame manier omgaan met deze maatschappelijke realiteit. Met de thema s landbouw, voeding en landelijk leven kan het agrarisch erfgoed ook als aanjager fungeren en inspiratie leveren voor de transitie naar een duurzame toekomst, cfr. de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (VN). Verder wil CAG als organisatie op meerdere manieren duurzame ontwikkeling in de praktijk omzetten en zijn medewerkers aanzetten om duurzamer te handelen. Dat gebeurt onder meer via milieubewust handelen, het betrekken van zelforganisaties van personen met een migratieachtergrond bij de werking en door meer dan vroeger in te zetten op een participatieve samenwerking, onder meer met vrijwilligers. Elke strategische doelstelling bevat telkens meerdere operationele doelstellingen die de rode draden integreren. Koepelprojecten Een bijzondere plaats in dit beleidsplan is weggelegd voor de koepelprojecten Koffie ( ) en Moestuin ( ). Beide koepelprojecten zijn de ideale kapstokken om de integrale en geïntegreerde visie van CAG in de praktijk om te zetten en vele operationele doelstellingen samen te brengen in meerdere concrete acties. Ze nodigen uit tot inhoudelijke verdieping, onderzoek, diepgaande registratie, (digitaal) experiment met participatieve documentering en waardering, etc. In samenwerking met andere grote en kleine erfgoedorganisaties, van lokaal tot internationaal, en met bijzondere aandacht voor actoren die erfgoed niet als kerntaak hebben, worden enkele grote publieksgerichte en participatieve acties opgezet: (rondreizende) tentoonstellingen, publicaties, workshops, etc. Een nieuwe organisatiestructuur en een slagkrachtig team CAG stelt zich met dit beleidsplan, de bijhorende doelstellingen en talrijke acties ambitieus op. Het centrum wil de noden van het agrarisch erfgoed met overgave aanpakken en de kansen ten volle grijpen, steeds in overleg met partners en de erfgoedgemeenschap. Om de ambities op een kwaliteitsvolle manier te kunnen realiseren zijn voldoende middelen nodig en is bovenal een slagkrachtig en polyvalent team noodzakelijk. 4

7 In functie van de nieuwe accenten die we willen leggen, stellen we ook een aangepast organogram voor. Deze nieuwe structuur houdt niet alleen rekening met de verruiming van het team en de bijkomende taken in de periode, maar tevens met de nieuwe werking rond de Collectie Bulskampveld, die CAG op zich neemt vanaf 1 januari Bovendien willen we de (interne) coördinatie versterken door het aanstellen van een (halftijdse) adjunct-coördinator. Vanaf 2019 is de werking van CAG gestructureerd volgens 4 clusters (zie ook organogram in bijlage 2): 1. Roerend erfgoed 2. Immaterieel erfgoed 3. Publiekswerking en participatie 4. Collectie Bulskampveld Elke cluster heeft een verantwoordelijke en telt een aantal staf- en projectmedewerkers, afhankelijk van de financiële mogelijkheden en additionele projecten. Voor elke medewerker is een functieprofiel beschikbaar. De invulling van het nieuwe CAG-team ziet er dan als volgt uit, inclusief een korte beschrijving van de taken en verantwoordelijkheden: Dagelijks bestuur -Coördinator (Yves Segers, 0,5 vte; via KU Leuven, niet op payroll CAG): algemene coördinatie CAG, opvolgen, team- en bestuursvergaderingen, netwerking en contacten in Vlaanderen, België en internationaal. -Adjunct-coördinator (NN, 0,5 vte): subsidiedossiers en financiële planning, opvolgen externe projecten, voorbereiding en redactie actieplan en jaarverslag, algemene beleidsondersteuning. -Stafmedewerker Administratie (Kristel Janssens, 0,65 vte; waarvan 0,5 vte via KU Leuven en 0,15 vte via taak Collectie Bulskampveld en andere projecten): algemene ondersteuning coördinatie, office management, boekhouding en opvolging financiën, praktische organisatie personeels- en publieksactiviteiten, verslaggeving vergaderingen. Roerend erfgoed -Stafmedewerker Museale collecties (Bert Woestenborghs, 1 vte): o.a. coördinatie Collectie-overleg, registreren, documenteren en waarderen museale (deel)collecties en objecten, netwerking, thesaurus, onderzoek. -Stafmedewerker Archief, bibliotheek en documentaire collecties (NN, 1 vte): o.a. opvolging Collectieoverleg, netwerking, overzicht collecties en specifiek culinaire collecties en archief/erfgoed voedingsindustrie, realisatie Repertorium van kookboeken. 5

8 -Stafmedewerker Depotnoden en collectiebeleid (NN, 0,5 vte, vanaf 2020): o.a. in kaart brengen specifieke bewaar- en depotnoden publieke en private collectiebeheerders en verzamelaars, realisatie masterplan met adviezen voor beleid, onderzoek positionering CAG in erfgoedlandschap (cfr. taak Collectie Bulskampveld). -Projectmedewerker Landbouwfilms Cinema Rural (NN, 1 vte niet op begroting dienstverlenende rol): coördinatie en realisatie van dit internationaal erfgoedproject, in kaart brengen en documenteren films landbouw en landelijk leven in België (geproduceerd voor 1980), digitalisering selectie films, organisatie Food Film Festival. Immaterieel erfgoed -Stafmedewerker Immaterieel erfgoed (Chantal Bisschop, 1 vte): o.a. coördinatie Domein 4-overleg, opvolging erfgoedzorgtrajecten en Domeinnetwerk Immaterieel Cultureel Erfgoed, participatief documenteren en waarderen, onderzoek, netwerken nationaal en internationaal, UNESCO-dossiers. -Stafmedewerker Participatief documenteren en waarderen (NN, 1 vte): o.a. focus op experiment en participatief documenteren en waarderen immaterieel erfgoed en gerelateerde materiële collecties (bv. bier- en drankcultuur, trekpaardencultuur), rurale ambachten en Levende Menselijke Schatten. Publiekswerking en participatie -Stafmedewerker Publiekswerking en educatie (Femke Paulussen, 0,8 vte): o.a. coördineren publieksactiviteiten, jaarlijkse evenementen (o.a. Erfgoeddag) en koepelprojecten Koffie en Moestuin, opvolgen educatie en communicatie, netwerking, aandacht voor participatie en vrijwilligers. -Stafmedewerker Erfgoedbank en digitalisering (Diantha Osseweijer, 1 vte): o.a. beheer en ontwikkeling Het Virtuele Land en projectwebsites, coördinatie Visiegroep HVL 2025, opvolging digitale toepassingen in CAG-werking, uitwisseling andere beeldbanken en digitale kanalen, ICT-support CAG. -Projectmedewerkers koepelprojecten Koffie en Moestuin (NN, 1 vte, 2 jaar): o.a. voorbereidende prospectie collecties en tradities, basisonderzoek, samenbrengen partners, concrete voorbereidingen voor (rondreizende) expo, educatief aanbod en publieksactiviteiten. Collectie Bulskampveld (niet op begroting dienstverlenende rol) -Collectiebeheer BKV (Brecht Demasure, 1 vte): o.a. instaan voor behoud en beheer, netwerking en contacten andere collectiebeheerders, onderzoek (focus boerenwagens en vakmanschap wagenmaker). -Publieksbemiddeling BKV (NN, 1 vte): coördinatie ontsluiting en valorisatie, opzetten publieks- en participatieprojecten, netwerking, onderzoek. 6

9 Overzicht Strategische en Operationele doelstellingen SD 1. CAG heeft het agrarisch erfgoed verder in kaart gebracht en de erfgoedgemeenschap ondersteund bij het registreren, participatief documenteren en waarderen. OD 1.1 Het algemeen overzicht van het agrarisch erfgoed, en de bijhorende erfgoedgemeenschap en expertise is uitgebreid. Nieuwe thema s zijn prioritair in kaart gebracht en de bestaande gegevens zijn up-to-date gehouden. OD 1.2. Geselecteerde (deel)collecties en objecten, documentair en immaterieel erfgoed zijn in detail geregistreerd en (participatief) gedocumenteerd. OD 1.3. CAG heeft verdere stappen gezet in het maken van een thesaurus voor landbouw en voeding. OD 1.4 CAG heeft in samenwerking met collectiebeheerders en de erfgoedgemeenschap meerdere collecties gewaardeerd. Experiment en participatie hebben de methodologie en werkwijze verrijkt. OD 1.5 Erfgoedgemeenschappen zijn via de ontwikkeling en uitwisseling van expertise en (digitale) hulpinstrumenten geïnspireerd en begeleid om zelf te herkennen en verzamelen. SD 2. CAG heeft collectiebeheerders en immaterieel-erfgoedgemeenschappen gestimuleerd tot en geadviseerd bij het behouden en borgen van hun erfgoed. OD 2.1 CAG heeft de samenwerking tussen beheerders van agrarisch erfgoed gestimuleerd. Op het vlak van collectiebeheer, afstemming en mobiliteit zijn afspraken gemaakt. OD 2.2 CAG heeft de noden en opportuniteiten inzake bewaarbeleid en depotwerking in zijn erfgoedgemeenschap onderzocht en een masterplan voorgesteld. OD 2.3 CAG heeft de werking rond zijn vakbibliotheek verder uitgebouwd. OD 2.4 CAG heeft het borgen van immaterieel erfgoed van Natuur en Universum gestimuleerd via de coördinatie van het Domein 4-overleg en erfgoedzorgtrajecten. OD 2.5 Een duurzame omgang met gedigitaliseerd en born digital agrarisch erfgoed is gerealiseerd. 7

10 SD 3. CAG heeft via onderzoek nieuwe kennis en expertise verworven en uitgewisseld met de erfgoedgemeenschap. OD 3.1. Erfgoedonderzoek heeft bijgedragen tot de uitbouw van de eigen expertise. OD 3.2 CAG heeft onderzoeksresultaten en expertise gedeeld met de eigen erfgoedgemeenschap en het brede publiek, en heeft zo ook onderzoek door anderen gestimuleerd en gefaciliteerd. SD 4. CAG heeft zich via overleg, samenwerking en netwerking verder ontwikkeld tot knooppunt van/voor de erfgoedgemeenschap. OD 4.1 CAG heeft zijn eigen werking afgestemd met de erfgoedgemeenschap. OD 4.2 CAG heeft zich verder ontwikkeld als knooppunt binnen het agrarisch erfgoedveld en heeft samenwerking gerealiseerd met personen en organisaties die erfgoed niet als kerntaak hebben. SD 5. CAG heeft via publiekswerking en communicatie het agrarisch erfgoed gepresenteerd en gevaloriseerd. OD 5.1 Het agrarisch erfgoed is digitaal ontsloten en gepresenteerd voor een breed publiek via Het Virtuele Land en andere kanalen. OD 5.2 CAG heeft een gevarieerde publiekswerking ontwikkeld, met oog voor diverse doelgroepen. OD. 5.3 Een moderne en doelgerichte communicatie heeft blijvende aandacht gekregen. SD 6. CAG heeft alle randvoorwaarden gerealiseerd om als kwaliteitsvolle organisatie zijn missie op een duurzame manier te realiseren. OD 6.1 CAG heeft een warme en stimulerende werkomgeving gecreëerd en heeft geïnvesteerd in een duurzaam personeelsbeleid. OD 6.2 CAG heeft de nodige financiële middelen verworven en geïnvesteerd om zijn doelstellingen te realiseren. 6.3 CAG heeft een gepaste en gedragen organisatiestructuur en heeft de regels inzake goed bestuur blijvend geïntegreerd in zijn werking. OD 6.4 CAG heeft de basisprincipes van duurzaamheid en ecologisch bewustzijn sterker verweven in zijn werking. 8

11 SD 1. CAG heeft het agrarisch erfgoed verder in kaart gebracht en de erfgoedgemeenschap ondersteund bij het registreren, participatief documenteren en waarderen Het agrarisch erfgoed is zeer rijk en divers. Er wordt bovendien veel bewaard en op veel plaatsen. Het is daarom van groot belang om een grondig overzicht te hebben van het aanwezige erfgoed in Vlaanderen en Brussel, om de collectiebeheerders en actoren (professionelen en vrijwilligers, publiek en privaat) te kennen en om te weten wie welke expertise bezit. Dat geldt zowel voor materieel als immaterieel erfgoed. CAG heeft de voorbije jaren sterk ingezet op het in kaart brengen van het agrarisch erfgoed op landelijk, regionaal en lokaal niveau. Sommige acties schetsten een breed, algemeen beeld. Welke collecties zijn er? Wat zijn de noden, kansen en bedreigingen? Andere acties gingen meer in de diepte en waren gericht op registreren, documenteren en waarderen van specifieke collecties op deelcollectie- of zelfs objectniveau. In vele gevallen ging het om collecties waarvan de werking zou worden stopgezet en het erfgoed diende te worden herbestemd. Via tijdelijke projecten nam CAG ook specifieke sectoren en collectiebeheerders onder de loep (bijvoorbeeld het traject Onderwijscollecties ) en welbepaalde regio s (bijvoorbeeld het project Binnen bij boeren, bakkers en brouwers in Haspengouw). Alle verzamelde gegevens werden verwerkt in de databank van CAG (CollectiveAccess). Ze dienden als basis voor collectiebeleid en ontsluitingsinitiatieven. De voorbije jaren bouwde CAG ook een uitgebreide expertise op inzake het herkennen en documenteren van immaterieel erfgoed, onder meer via intensieve erfgoedzorgtrajecten in nauwe samenwerking met (en meestal op vraag van) de erfgoedgemeenschap. In de beleidsperiode zet CAG nieuwe stappen op het vlak van herkennen en verzamelen van agrarisch erfgoed, met zowel algemene verbredende als verdiepende initiatieven. Ten eerste wil CAG een beter zicht krijgen op het bewaarde audiovisueel en papieren erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven. Tegelijkertijd wil het ook structurele samenwerking uitbouwen met archiefinstellingen, erfgoedbibliotheken en documentaire collecties (via het Collectie-overleg, zie verder). Tot nu toe had CAG slechts weinig aandacht voor dit aspect van het roerend erfgoed en vooral via tijdelijke projecten. Ten tweede wil CAG zijn acties op het vlak van participatief registreren, documenteren en waarderen van museale collecties intensifiëren. Daarvoor zal het concrete acties opzetten samen met meerdere collectiebeheerders en belanghebbenden. Hetzelfde geldt voor het immaterieel erfgoed. Hiervoor stelt CAG zich flexibel op: het stemt zijn aanpak af op de ontwikkelingen die de actualisatie van de inventarisprocedure teweeg zal brengen (voorzien in 2018). In navolging van de Strategische Visienota van minister Sven Gatz (2017) worden waar mogelijk verbindingen gelegd tussen het materiële en immateriële erfgoed. Telkens zal bij deze initiatieven aandacht zijn voor participatie, zowel op het vlak van documentatie als waardering. Via experimenten en pilootprojecten wordt zo nieuwe expertise binnen en voor de erfgoedgemeenschap opgebouwd. 9

12 OD 1.1 Het algemeen overzicht van het agrarisch erfgoed, en de bijhorende erfgoedgemeenschap en expertise is uitgebreid. Nieuwe thema s zijn prioritair in kaart gebracht en de bestaande gegevens zijn up-to-date gehouden. Uitgangssituatie CAG heeft een goed overzicht van de publiek toegankelijke, museale collecties in Vlaanderen en Brussel (met focus op collectie en deelcollectieniveau) en van de expertise die de eigenaars en collectiebeheerders bezitten. Dit werd onder meer verworven via projecten die rond een bepaald thema het hele erfgoedlandschap in Vlaanderen en Brussel in kaart brachten, bv.: Veldwerk/Denkwerk, traject Voeding en traject Onderwijscollecties. Via de projecten Binnen bij boeren, bakkers en brouwers werd het agrarisch erfgoed in Haspengouw en Voeren gedetecteerd. Het immaterieel erfgoed werd nog niet systematisch in kaart gebracht. Gezien de omvang ervan is dat ook vrijwel onmogelijk. In het kader van het erfgoedtraject Voeding in Brussel experimenteerde CAG wel met het participatief registreren en documenteren van immaterieel erfgoed. Alle informatie die werd verzameld in het kader van deze inventarisatieprojecten, wordt bewaard in de databank van CAG (CollectiveAccess, zie ook OD 2.5) en op regelmatige basis up-to-date gehouden. Dat gebeurt onder meer via plaatsbezoeken en terugkoppeling met de collectiebeheerders en erfgoedgemeenschappen. CAG gaat in de beleidsperiode actief en met een brede blik op zoek naar nieuw, minder gekend en onontgonnen roerend en immaterieel erfgoed, naar nieuwe actoren (organisaties, verenigingen en particulieren) en externe expertise. Er wordt daarbij prioritair ingezet op de volgende algemene, brede inventarisatie-acties: 1) archief/erfgoed van de voedingsindustrie, 2) collecties culinaire literatuur en documentatie (kookboeken, receptenschriftjes, menukaarten), 3) het immaterieel erfgoed van de gemeenschappen waarmee CAG een erfgoedzorgtraject heeft (door)lopen. Er wordt ten slotte extra geïnvesteerd in geïntegreerde en verdiepende inventarisatieacties rond de twee koepelprojecten Koffie ( ) en Moestuin ( ). In samenwerking met tal van (erfgoed)partners worden specifieke acties opgezet om het rijke en diverse erfgoed rond beide thema s op het spoor te komen en te registreren. Het gaat onder meer om collecties met objecten, tradities en vakmanschap m.b.t. het telen, verwerken, verkopen en drinken van koffie. En om collecties met objecten rond het aanleggen en onderhouden van een moestuin, collecties van zaden en moestuinplanten, de typische moestuindieren zoals kippen en konijnen (levend erfgoed), kennis en gebruiken m.b.t. het telen en verwerken van groenten en fruit. Acties Traject Archief/erfgoed voedingsindustrie. CAG start in nauwe samenwerking met Fevia (Federatie van de Belgische Voedingsindustrie) een meerjarig traject waarin via oproepen, een ruime bevraging en plaatsbezoeken wordt nagegaan welke actieve bedrijven archief en erfgoed bewaren en eventueel presenteren en valoriseren. In een afsluitend rapport worden de resultaten en een SWOT-analyse van het bewaarde erfgoed en de collectiebeheerders gepresenteerd. De publiek toegankelijke collecties worden geïntegreerd in het collectieoverzicht op Het

13 Virtuele Land. De bevindingen worden ten slotte voorgesteld tijdens een studiedag/sectormoment in Dit traject wordt begeleid door een stuurgroep. Partners zijn onder meer Fevia, Archiefbank Vlaanderen. Afstemming gebeurt met ETWIE en het Netwerk Bedrijfserfgoed. Traject Culinaire literatuur en documentatie. CAG brengt de belangrijkste collecties (o.a. kookboeken, receptenschriftjes, menukaarten) en collectiebeheerders in kaart (publieke en private actoren), en onderzoekt via plaatsbezoeken, overleg en een uitgebreide SWOT-analyse de noden en kansen van deze specifieke erfgoedgemeenschap. De zoektocht naar relevante collecties en verzamelingen verloopt via de kanalen van de partners, sociale media en ook de culinaire pers wordt ingeschakeld. De resultaten worden ontsloten in een rapport en in het collectieoverzicht op Het Virtuele Land. De bevindingen worden voorgesteld tijdens een studiedag/sectormoment in Dit traject loopt in samenwerking met onder meer de Vlaamse Erfgoedbibliotheek, KU Leuven Bibliotheken, de Collectie Geschiedenis van de Voeding (Bijzondere Collecties, Universiteit van Amsterdam), de Academie voor Streekgebonden Gastronomie (ASG) en culinaire journalisten zoals Dorien Knockaert en Willem Asaert. CAG realiseert een overzicht van het agrarisch immaterieel erfgoed en de erfgoedgemeenschappen waarmee het een erfgoedzorgtraject doorloopt of doorlopen heeft. In samenspraak met de erfgoedgemeenschappen wordt bekeken op welke participatieve manier dit best kan gebeuren. De wisselwerking en uitwisselbaarheid van de informatie met het vernieuwde platform immaterieelerfgoed.be (gepland voor 2018) staat hierbij centraal. CAG actualiseert jaarlijks in de eigen databank (CollectiveAccess) de bestaande overzichten, die werden gerealiseerd tijdens vorige trajecten. Het gaat onder meer om het overzicht van de publiek toegankelijke museale collecties, het landbouwpersrepertorium en het archievenoverzicht. Traject Erfgoed Koffie. Opzet is om het materiële en immateriële erfgoed rond koffie in kaart te brengen. Te denken valt aan bedrijfsarchief en -erfgoed, reclamemateriaal, koffieserviezen, tradities, verhalen, etc. Om dit traject te begeleiden en te inspireren wordt een stuurgroep opgestart. Partners zijn onder meer de Plantentuin Meise, KU Leuven, FOST/VUB, volkskundige musea en (de opvolger van) Heemkunde Vlaanderen. De resultaten van de oproep en plaatsbezoeken worden ontsloten in een rapport en in het collectieoverzicht op Het Virtuele Land. Traject Erfgoed Moestuin. Dit traject bouwt voort op de ervaringen opgedaan tijdens het traject Erfgoed Koffie. Het zal bestaan uit het opstarten van een stuurgroep, realiseren van een bevraging, plaatsbezoeken en SWOT-analyse. De resultaten worden ontsloten in een rapport en in het collectieoverzicht op Het Virtuele Land. Partners zijn onder meer t Grom, Bokrijk en Huis van Alijn

14 Indicatoren Jaarlijks worden de beschikbare overzichten in de databank en op Het Virtuele Land geüpdatet. Jaarlijks worden minstens 15 collecties bezocht. Telkens wordt er een verslag opgemaakt. In het traject Archief/erfgoed voedingsindustrie wordt een rapport gepubliceerd en een studiedag/sectormoment georganiseerd. Traject Culinaire literatuur en documentatie : publicatie rapport en organisatie studiedag/sectormoment Een rapport traject Erfgoed Koffie wordt gepubliceerd Een rapport traject Erfgoed Moestuin wordt gepubliceerd OD 1.2. Geselecteerde (deel)collecties en objecten, documentair en immaterieel erfgoed zijn in detail geregistreerd en (participatief) gedocumenteerd. Uitgangssituatie De voorbije jaren heeft CAG meerdere museale collecties en deelcollecties grondig en op objectniveau geregistreerd en uitgebreid gedocumenteerd, samen met andere professionele erfgoedzorgers en vrijwilligers (onder meer Landbouwmuseum Heuvelland, Landbouwmuseum Leiedal/Bissegem, Landbouwcollectie stad Waregem, Collectie Bulskampveld, Openluchtmuseum Bachten de Kupe, Museum van de Belgische Brouwers Brussel, Fruitstreekmuseum Borgloon en Suikermuseum Tienen). CAG heeft ook advies verstrekt aan collectiebeheerders in het kader van lokale registratie-initiatieven (bijvoorbeeld Landbouwmuseum Stekene, Sierteeltmuseum Lochristi). In vele gevallen ging het om collecties waarvan de eigenaar had besloten de werking stop te zetten of fundamenteel te heroriënteren. Alle gegevens werden op een consistente en gestructureerde wijze geregistreerd in de CAG-databank conform de internationale standaarden (CEST, COMETA-model) en ontsloten via Het Virtuele Land en andere beeld- en erfgoedbanken zoals Erfgoedinzicht, Erfgoedplus, Archiefbank Vlaanderen en Europeana. Daarnaast heeft CAG ook in toenemende mate aandacht besteed aan het documenteren van immaterieel erfgoed. Het legt daarbij waar mogelijk de link met materieel erfgoed. CAG heeft zowel het materieel als immaterieel erfgoed van de Geraardsbergse mattentaart en van de cultuur rond het Belgisch trekpaard in kaart gebracht. Het ploegen van gewenten met trekpaarden werd op een participatieve manier audiovisueel gedocumenteerd. 12

15 CAG zet in de volgende beleidsperiode extra in op het participatief registreren, documenteren en waarderen van materiële en immateriële collecties. Vertrekkend vanuit de integrale en geïntegreerde visie wil CAG waar mogelijk materieel en immaterieel erfgoed op een geïntegreerde manier verbinden en documenteren. Bovendien wil het onderzoeken op welke wijze digitale (online) technologie kan worden ingezet om erfgoedgemeenschappen daarbij te betrekken. De focus is viervoudig: Museale collecties. CAG registreert en beschrijft in de eigen databank uitvoerig enkele belangrijke deelcollecties en doet dat op een proactieve, gestructureerde manier en in nauwe samenwerking met de professionele collectiebeheerders, belanghebbenden en de (lokale, regionale, landelijke) erfgoedgemeenschap. Dit is in zeker opzicht de voortzetting van het van het lopende registratie-/waarderingsproject Naar waarde geschat (zie ook OD 1.4). Verder wil CAG experimenteren met het diepgaand documenteren van enkele specifieke, welgekozen objecten (wanmolen en koffiemolen). Die zijn in vele collecties in Vlaanderen en Brussel, ook bij particuliere verzamelaars, in grote aantallen aanwezig. Bijzondere aandacht wordt besteed aan het maken van kwalitatief hoogstaande foto s. Archief, bibliotheek en documentaire collecties. CAG bouwt hierrond een nieuwe basiswerking uit. In deze beleidsperiode ligt de focus op het registreren en documenteren van audiovisueel materiaal (films) over landbouw en het landelijk leven in België (tot 1980), archief/erfgoed van de voedingsindustrie en kookboeken gepubliceerd in België tussen circa 1750 en Immaterieel erfgoed. CAG zet in op enkele pilootprojecten met betrekking tot het participatief registreren en documenteren van immaterieel erfgoed uit het domein Natuur en Universum. Speciale aandacht gaat uit naar tradities, kennis en vakmanschap m.b.t. duurzaamheid en diversiteit. Deze voorbeeldpraktijken worden uitgezet in nauwe samenwerking en overleg met de nieuwe ICE-organisatie en het Domeinnetwerk Immaterieel Cultureel Erfgoed. Bovendien worden de inzichten en resultaten waar mogelijk gedeeld via het vernieuwde platform immaterieelerfgoed.be. Bij de keuze voor praktijken ligt de nadruk op technieken die duurzaam omspringen met natuurlijke hulpbronnen (bodem, water, energie), de milieuimpact beperken, de biodiversiteit in stand houden en dierenwelzijn verbeteren. Daarnaast worden tradities in overweging genomen die de culturele identiteit versterken en die getuigen van de diverse samenstelling van de samenleving. Cross-over. In de nieuwe beleidsperiode exploreert CAG de band tussen immaterieel en materieel erfgoed. Bijzondere aandacht gaat uit naar specifieke collecties en thema s, die zowel (meerdere) collectiebeheerders als levendige erfgoedgemeenschappen samen brengen. Te denken valt aan de bier- en drankcultuur en trekpaardencultuur. Hierbij wordt ook expertise opgebouwd m.b.t. ambachten en Levende Menselijke Schatten. Vanuit alle erfgoedzorgtrajecten worden gemeenschappen gewezen op het belang van de zorg voor en het documenteren van hun materieel erfgoed in de brede zin, nl. objecten, archieven, bibliotheek en documentaire collecties. CAG levert waar nodig advies in de zorg voor dat materieel erfgoed. 13

16 CAG hanteert tijdens de registratie- en documentatieacties meerdere (participatieve) methodieken en (online) technologieën, zoals filmen, fotografie, visuele antropologie, mondelinge geschiedenis, verzameldagen, edit-a-thons en open source crowdsourcingplatformen. Het gaat met andere woorden uitdrukkelijk op zoek naar samenwerking met en (digitale) participatie van de erfgoedgemeenschap, die de diversiteit in de samenleving representeert. Er wordt waar mogelijk samengewerkt met plaatselijke erfgoedcellen, heemkundige kringen en vrijwilligers. Het registreren en documenteren staat niet louter op zich, maar draagt zoveel als mogelijk bij tot het bewaren en doorgeven van het (immaterieel) erfgoed. CAG staat open voor alle vragen hierrond en speelt ook in op plotse noden. Acties CAG registreert en documenteert in detail, in nauwe samenwerking met collectiebeheerders en de specifieke erfgoedgemeenschap, meerdere (deel)collecties digitaal in de CAG-databank. Het gaat onder meer om: deelcollectie kuipersambacht, Nationaal Jenevermuseum Hasselt, en collectie Museum van de Belgische Brouwers, Brussel (ikv registratie- /waarderingsproject Naar waarde geschat ). landbouwcollectie Kapelriegoed, Moorsele. deelcollecties keukengerei en beenhouwerij, Stedelijk Museum Lokeren. deelcollectie werktuigen moestuin, t Grom, Sint-Katelijne-Waver. deelcollectie bespannen werktuigen, Museum Oudere Technieken (MOT), Grimbergen. CAG en partners registreren, beschrijven en documenteren diepgaand minstens twee type-objecten in meerdere publieke en private collecties. Het gaat daarbij om: de wanmolen, in samenwerking met onder meer MOLA en het MOT. de koffiemolen, in samenwerking met onder meer Koffiemuseum Viva Sara en (de opvolger van) Heemkunde Vlaanderen. Bij deze registratie en beschrijving wil CAG ook particuliere verzamelaars en het geïnteresseerde publiek betrekken. Vanuit de publiekswerking zet CAG acties op om geïnteresseerden te overtuigen om eigen objecten te fotograferen en te beschrijven en die informatie in te zenden of op te laden op een digitaal platform. Zo kan iedereen informatie en persoonlijke koffie-herinneringen, tradities en rituelen delen en borgen. CAG registreert, beschrijft en documenteert audiovisueel erfgoed over landbouw en het landelijk leven in België (films/bewegend beeld, geproduceerd voor 1980). Dit gebeurt via een nog aan te vragen internationaal erfgoedproject (1 maart 2018, Vlaamse overheid) met als voorlopige werktitel Cinema Rural. Dit project verloopt in nauwe samenwerking met onder meer CINEMATEK, KADOC-KU Leuven, Packed, VIAA, Universiteit Antwerpen en sluit aan bij het internationale netwerk European Rural History Film Database Association. De internationale partners zijn onder meer Archives of Rural History (Bern), Museum for English

17 Rural Life (MERL, Reading), Beeld en Geluid (Hilversum), Fries Film Archief (Leeuwarden), Université de Lyon. CAG registreert, beschrijft en documenteert de kookboeken die in België zijn uitgegeven tussen 1750 en Partners bij deze acties zijn onder meer de Vlaamse Erfgoedbibliotheek, KU Leuven Bibliotheken, de Collectie Geschiedenis van de Voeding (Bijzondere Collecties, Universiteit van Amsterdam) en de Academie voor Streekgebonden Gastronomie (ASG). CAG beschrijft in het kader van de koepelprojecten Koffie en Moestuin archief/erfgoed van bedrijven en relevante verenigingen en personen in detail. Het gaat onder meer om koffiebranderijen en koffieproducenten, toeleveranciers van professionele tuinders en tuinliefhebbers (zowel industrieel als ambachtelijk) moestuinorganisaties, etc. Deze acties verlopen in samenwerking met onder meer Fevia, Archiefbank Vlaanderen en ETWIE. CAG zet in op enkele pilootprojecten met betrekking tot het participatief registreren en documenteren van immaterieel erfgoed uit het domein Natuur en Universum. Het gaat onder meer om de volgende thema s: Traditionele weidebevloeiing Lommel, een schoolvoorbeeld van het samengaan van natuur en erfgoed. Er wordt gebruik gemaakt van onder meer drone-beelden en klassiekere filmopnames, fotografie, interviews, etc. Vrijwilligers bij Natuurpunt Limburg houden de oude landbouwtechnieken van weidebevloeiing in stand (de aan- en afvoer van water met als doel de kwantiteit en kwaliteit van het grasland te beïnvloeden, m.b.v. greppels, slootjes, sluizen, etc.) en willen de unieke fauna en flora die ten gevolge de bevloeiing aanwezig zijn, behouden. De klemtoon ligt op het specifieke technieken als watering en zeisen. Deze acties verlopen in samenwerking met Natuurpunt Noord-Limburg en Erfgoed Lommel. Culinair erfgoed van een superdiverse samenleving. Voeding en culinaire tradities zijn ideaal om bruggen te bouwen. Inzetten op participatief documenteren van culinair erfgoed zorgt voor een wederzijdse kennismaking en bewustwording van elkaars erfgoed. In eerste instantie ligt de focus op de diversiteit aan Noroeztradities. Noroez is een van oorsprong Perzisch nieuwjaarsfeest waarin voeding een belangrijke symbolische rol speelt. Het wordt gevierd op 21 maart en is een feest van vernieuwing, na de wintertijd. Het wordt nog steeds gevierd in de regio die zich uitstrekt van Azerbeidzjan, India, Iran, Kirgizië, Pakistan, Turkije, Oezbekistan en delen van Syrië, maar het is ook gemigreerd naar Vlaanderen en Brussel, samen met de bewoners van de regio. De precieze invulling van het feest verschilt van bevolkingsgroep tot bevolkingsgroep, maar licht en/of kiemend groen staan overal centraal. Alle acties verlopen in samenwerking met Internationaal Comité, (de opvolger van) LECA en Erfgoedcel Brussel

18 CAG heeft in de volgende beleidsperiode expliciet aandacht voor de verbinding van materieel en immaterieel erfgoed en experimenteert daarvoor in eerste instantie met twee thema s: Trekpaardencultuur 1) Participatief documenteren samen met de erfgoedgemeenschap van het Belgisch trekpaard en de bijhorende cultuur: technieken (ploegen van moestuinen, boomslepen, evt. andere technieken die hernieuwde inzet van trekpaarden in de 21 ste- eeuw kunnen bevorderen). Dit gebeurt in samenwerking met onder meer de Trekpaardenraad, Provincie Vlaams- Brabant, vzw De Brabander, vzw Vlaams-Brabantse kwekers en Erfgoedcel Pajottenland en Zennevallei. Samen met vzw Non Profit Belgium wordt gezocht naar mogelijkheden om bepaalde landbouwtechnieken van de Belgische trekpaarden te introduceren in Malawi. De lokale landbouwers daar krijgen een opleiding van een Belgische kenner en kunnen vervolgens zelf de technieken toepassen en verspreiden, weliswaar met ossen ) Registratie en ontsluiting collectie KMB (Koninklijke Maatschappij voor het Belgisch Trekpaard) De collectie (kunstvoorwerpen, foto s, publicaties en archief) registreren m.b.v. vrijwilligers/trekpaardliefhebbers. Een opleiding wordt voorzien in samenwerking met Archiefbank Vlaanderen. Digitaal ontsluiten en evt. indien nodig (wegens nakende verhuis) herbestemmen. Collectie Museum van het Belgisch Trekpaard: collectie registreren m.b.v. vrijwilligers/trekpaardliefhebbers (opleiding voorzien) en selectie digitaal ontsluiten. Drankcultuur (bier en jenever) 1) Registratie en waardering: , deelcollectie kuipersambacht, Nationaal Jenevermuseum Hasselt, en collectie Museum van de Belgische Brouwers, Brussel (ikv registratie/waarderingsproject Naar waarde geschat (zie hierboven)) ) Participatief documenteren: jenever stoken en borrelcultuur, ambachtelijk bier brouwen en biercultuur (nadruk op audiovisueel documenteren en inzet op digitale technologie, cfr. de Visienota Vlaams cultuurbeleid in het digitale tijdperk van minister Sven Gatz). De expertise en ervaringen die is opgedaan tijdens de acties rond de trekpaardencultuur worden hier ingezet. Jaarlijks wordt minstens één keer bekeken welke gegevens uit de hierboven vermelde nieuwe registratie- en documentatie-acties kunnen worden uitgewisseld met nationale en internationale partners, databanken en publieke initiatieven, zoals Erfgoedplus, Erfgoedinzicht, Archiefbank Vlaanderen, Platform 16

19 immaterieelerfgoed.be, Europeana, European Rural History Film Database en Wikimediaplatformen (Wikipedia, Wikimedia Commons, Wikidata ). Indicatoren CAG registreert minstens 6 deelcollecties en experimenteert met het grondig participatief documenteren van 2 type-objecten (wanmolen en koffiemolen). CAG ontwikkelt een bijkomende databank in CollectiveAccess waarin films over landbouw en platteland in België (geproduceerd voor 1980) worden beschreven en gedocumenteerd. Het deelt deze info met de European Rural History Film Database. In het kader van de koepelprojecten Koffie en Moestuin worden telkens minimum 5 collecties geregistreerd en telkens minstens 1 levende traditie gedocumenteerd. CAG brengt alle in België gepubliceerde kookboeken (voor 1975) in kaart en verzamelt contextinformatie. Het realiseert een digitaal Repertorium Kookboeken. CAG volbrengt minstens 3 pilootprojecten voor het participatief documenteren van immaterieel erfgoed uit het domein Natuur en Universum. Experiment en participatie vormen hierbij de rode draad. CAG voltooit minstens 2 pilootprojecten waarbij expliciet de verbinding wordt gelegd tussen het participatief registreren en documenteren van materieel en immaterieel erfgoed

20 OD 1.3. CAG heeft verdere stappen gezet in het maken van een thesaurus voor landbouw en voeding. Uitgangssituatie In het kader van het project Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen (in nauwe samenwerking met de dienst Cultuur van de Provincie West-Vlaanderen) startte CAG in met het opstellen van een termenthesaurus van roerend agrarisch erfgoed (landbouw en voeding). Een degelijke thesaurus is noodzakelijk voor een consistente identificatie en professionele registratie. Vertrekpunt vormen de termen die aanwezig zijn in CollectiveAccess en Erfgoedinzicht. Eind 2017 zijn een honderdtal termen en scopenotes klaar. Die werden afgetoetst met externe experts. De Nederlandse en Engelse termen en scopenotes zullen worden doorgegeven aan de AAT-redactie in Nederland, om opgenomen te worden in de AAT-Getty. In de nieuwe beleidsperiode wil CAG in overleg met collectiebeheerders en experts meer thema s aanpakken. Maar het wil ook onderzoeken of het mogelijk is om een hiërarchische thesaurus te ontwikkelen, in eerste instantie voor de landbouwobjecten. Die biedt de mogelijkheid om landbouwwerktuigen en -objecten hiërarchisch een plaats te geven per teelt, per periode en per techniek. Deze hiërarchie kan de basis zijn voor de (virtuele) invulling van een Collectie Vlaanderen. Acties CAG zet in op het verder ontwikkelen van een thesaurus voor landbouw en voeding. In overleg met enkele kernspelers wordt ingezet op de volgende thema s: Vlas, met Texture Hop, met Hopmuseum Poperinge Bakkerij, met Bakkerijmuseum Veurne Slagerij, Stedelijk Museum Lokeren Tuinbouw (groenteteelt), t Grom Keukengerei, Volkskundemuseum Brugge CAG zet de nodige stappen om de thematische thesaurus te laten opnemen in de AAT-Getty. De Nederlandse en Engelse termen en scopenotes, die besproken worden met een groep van internationale experts (onder meer van het Openluchtmuseum Arnhem en het Museum for English Rural Life (MERL), Reading), worden doorgegeven aan de AAT-redactie in Nederland. Tevens wordt bekeken of de termenthesaurus als linked open data aangeboden kan worden. Dit kan in samenspraak met het Nederlandse Netwerk Digitaal Erfgoed dat een gelijkaardig termennetwerk met linked open data-technologie ontwikkeld

21 Indicatoren In overleg met collectiebeheerders en externe experts ontwikkelt CAG minimaal 1500 nieuwe termen en scopenotes. De volgende thema s komen aan bod: vlas, hop, bakkerij, slagerij, groenteteelt, keukengerei. CAG draagt termen en scopenotes over aan de AAT-redactie in Nederland. OD 1.4 CAG heeft in samenwerking met collectiebeheerders en de erfgoedgemeenschap meerdere collecties gewaardeerd. Experiment en participatie hebben de methodologie en werkwijze verrijkt. Uitgangssituatie CAG zet niet alleen sterk in op het registreren en benoemen van agrarisch erfgoed, maar ook op het waarderen ervan. Expertise m.b.t. het waarderen van museale collecties is opgebouwd in het kader van meerdere initiatieven, zoals het overlegtraject om enkele agrarische werktuigen voor te dragen voor een erkenning binnen het Topstukkendecreet en de registratie-/waarderingsprojecten Landbouwmuseum Leiedal, Landbouwcollectie stad Waregem, Collectie Bulskampveld, Collectie Openluchtmuseum Bachten de Kupe, en het lopende waarderingsproject Naar waarde geschat (met deelcollecties in Texture, Openluchtmuseum Bokrijk, Jenevermuseum Hasselt en Museum van de Belgische Brouwers in Brussel). CAG heeft een eigen waarderingsmethodiek ontwikkeld, geïnspireerd op het Australische Significance 2.0. A guide to assessing the significance of collections en het Nederlandse Op de museale weegschaal. Collectiewaardering in zes stappen. Vooral in de aanwending van criteria zijn eigen accenten gelegd om beter rekening te kunnen houden met het specifieke karakter van de agrarische collecties. Zo werden van meerdere collecties alle objecten individueel op hun technische en historische kenmerken gewaardeerd. Voor de Collectie Bulskampveld heeft CAG voor het eerst geëxperimenteerd met een sociaal-maatschappelijke en gebruikerswaardering. Deze ervaringen werden gebundeld in de handleiding De hand aan de ploeg en worden verder verfijnd en uitgetest via het project Naar waarde geschat, waarbij de erfgoedgemeenschap (via bijvoorbeeld de erfgoedcellen en vrijwilligers), allerlei belanghebbenden en zelfs de toevallige bezoeker nog intensiever zal worden betrokken bij de verschillende waarderingsoperaties. CAG neemt ook actief deel aan het waarderingstraject van FARO en is partner in het waarderingsproject van de Vlaamse Erfgoedbibliotheek. In de volgende beleidsperiode wil CAG samen met de collectiebeheerders en andere experts de (deel)collecties en objecten die grondig zijn geregistreerd en benoemd (zie OD 1.2) ook op een kwaliteitsvolle manier waarderen, steeds met andere collecties in Vlaanderen en Brussel als referentiekader, en met meer dan vroeger aandacht voor participatie en experiment. Het centrum wil daarnaast ervaring en expertise opbouwen met het waarderen van immaterieel erfgoed en meer inzicht verwerven in waarderingsprocessen bij immaterieel-erfgoedgemeenschappen. Hiervoor kijkt CAG ook uit naar het waarderingsproject dat wordt getrokken door tapis plein en waarvan CAG partner is. De opgedane ervaringen en de waarderingstool (wellicht meer een waardedetectietool dan een 19

22 waardecriteriatool) die zal worden ontwikkeld tijdens dit project, zijn handvaten waarmee CAG de volgende jaren intensief aan de slag wil. Acties CAG waardeert in samenwerking met collectiebeheerders en betrokken erfgoedgemeenschappen meerdere museale collecties op verschillende niveaus (volledig, deelcollecties, objectniveau). Ook wordt onderzocht welke digitale technologieën kunnen worden ingeschakeld. Het gaat om de volgende (deel)collecties: Deelcollectie kuipersambacht, Nationaal Jenevermuseum Hasselt, en collectie Museum van de Belgische Brouwers, Brussel (ikv registratie- /waarderingsproject Naar waarde geschat ). Onder meer i.s.m. de vrienden van het Jenevermuseum en Zythos Landbouwcollectie Kapelriegoed, Moorsele (i.s.m. Erfgoed Zuidwest) Deelcollecties keukengerei en beenhouwerij, Stedelijk Museum Lokeren Deelcollectie werktuigen moestuin, t Grom, Sint-Katelijne-Waver Deelcollectie bespannen werktuigen, Museum Oudere Technieken (MOT), Grimbergen CAG heeft actief meegewerkt aan het waarderingsproject voor immaterieel erfgoed van tapis plein ( ) en bekijkt op welke manier aan de slag kan worden gegaan met de nieuwe waarderingstool die binnen het kader van dit project is ontwikkeld. Daarvoor wordt in eerste instantie gekeken naar de pilootprojecten m.b.t. het participatief documenteren uit het domein Natuur en Universum (zie ook OD 1.2.). CAG experimenteert met het (participatief) waarderen van audiovisueel materiaal en doet dat in het kader van het project Cinema Rural. CAG experimenteert met het (participatief) waarderen van archief van de voedingsindustrie en van kookboeken. Partners hierbij zijn onder meer Archiefbank Vlaanderen en Erfgoedbibliotheek Vlaanderen Indicatoren CAG realiseert de waardering van minstens 6 museale (deel)collecties, verspreid over Vlaanderen en Brussel. CAG realiseert minstens één pilootproject rond het waarderen van immaterieel erfgoed van Natuur en Universum. CAG realiseert minstens twee pilootprojecten rond het waarderen van archief, bibliotheek en documentaire collecties, met als insteek landbouwfilms en kookboeken. 20

23 OD 1.5 Erfgoedgemeenschappen zijn via de ontwikkeling en uitwisseling van expertise en (digitale) hulpinstrumenten geïnspireerd en begeleid om zelf te herkennen en verzamelen. Uitgangssituatie In de werking van CAG staan samenwerking, participatie en openheid centraal. Dit betekent dat de ervaring en expertise van medewerkers m.b.t. herkennen en verzamelen van erfgoed zoveel mogelijk wordt gedeeld en uitgewisseld met de erfgoedgemeenschap, zowel met lokale, regionale, landelijke en internationale partners. Te denken valt aan participatie en advies bij registratieprojecten, plaatsbezoeken, de publicatie van digitale handleidingen en tools (onder meer over registreren en waarderen), projectwebsites, het geven van hands-on workshops, etc. Bovendien stimuleert CAG via allerlei initiatieven en samenwerkingsverbanden zijn erfgoedgemeenschap om expertise en kennis op dit vlak uit te wisselen, bijvoorbeeld via het registratie-/waarderingsproject Naar waarde geschat. In de nieuwe beleidsperiode wil CAG zijn inspanningen op dit vlak opdrijven. Het centrum reikt nieuwe tools aan die dienen als inspiratiebron en hulpinstrument bij het registreren, herkennen en waarderen van materieel en immaterieel erfgoed. Dit gebeurt onder meer via Het Virtuele Land, maar bijvoorbeeld ook projectwebsites en het gebruik van digitale technologieën voor crowdsourcing komen hiervoor in aanmerking. Erfgoedzorgers kunnen daardoor een beter collectiebeleid uittekenen voor het erfgoed dat ze beheren en borgen. CAG zet ook extra in op het sensibiliseren van diverse immaterieel-erfgoedgemeenschappen om hun tradities en praktijken, kennis en vakmanschap te herkennen en te documenteren op het vernieuwde platform immaterieelerfgoed.be. CAG houdt daarbij rekening met de uitdagingen die in de Strategische Visienota van minister Sven Gatz worden geformuleerd en streeft ernaar om de culturele diversiteit van de samenleving ook in het immaterieel erfgoed te tonen. Speciale acties in dat kader zijn de samenwerking met de nieuwe ICE-organisatie rond participatief inventariseren (in functie van diversiteit) en de themacampagne rond immaterieel erfgoed en eetcultuur in CAG bouwt hierbij verder op de contacten en ervaringen die worden opgedaan tijdens het Lentefestival in Brussel in Een tiental gemeenschappen met zowel autochtone als allochtone achtergronden, stellen dan in BELvue Museum hun lenteritueel voor, met speciale aandacht voor hun culinaire tradities. Verder blijft CAG flexibel inspelen en reageren op vragen van collectiebeheerders en erfgoedgemeenschappen (professionelen en vrijwilligers) om advies en ondersteuning te verlenen bij registratie-, waarderings- en herbestemmingsprojecten, ook wanneer het gaat om ad hoc noden. Acties CAG zet op verschillende manieren in op deling en uitwisseling van zijn ervaring, expertise en waar mogelijk ook die van anderen. Naast plaatsbezoeken en overleg gaat het minstens om de onderstaande concrete hulpinstrumenten, die in de eerste plaats (maar niet uitsluitend) op Het Virtuele Land worden aangeboden. Te denken valt onder meer aan digitale handleidingen, filmpjes en inspiratiegidsen: 21

24 Handleiding registreren en participatief documenteren immaterieel erfgoed, met expliciete aandacht voor het bijhorende materieel erfgoed, op basis van ervaringen met de trajecten rond trekpaardencultuur, weidebevloeiing en culinair erfgoed van een superdiverse samenleving. Aanvullingen bij bestaande handleiding registreren en waarderen museale collecties, op basis van het registratie-/waarderingsproject Naar waarde geschat. Thesaurus landbouw en voeding. Repertorium van in België gepubliceerde kookboeken ( ). Inspiratiegids bedrijfsarchieven voedingsindustrie. CAG zet in op het gebruik van projectwebsites en digitale technologieën voor deling en uitwisseling van kennis op vlak van registreren, herkennen en waarderen. CAG leidt zijn erfgoedgemeenschap naar het vernieuwde platform immaterieelerfgoed.be om daar immaterieel erfgoed aan te melden. Dat gebeurt onder meer door een oproep via de CAG-nieuwsbrief, via erfgoedzorgtrajecten, persoonlijke contacten met erfgoedgemeenschappen en het Domein 4-overleg. CAG participeert actief aan de voorbereiding en realisatie van de themacampagne rond ICE en eetcultuur i.s.m. de nieuwe ICE-organisatie. CAG verleent op vraag van collectiebeheerders en erfgoedgemeenschappen (professionelen en vrijwilligers) advies en ondersteuning bij registratie-, waarderings- en herbestemmingsprojecten, en speelt ook in op plotse noden. De concrete vragen in de toekomst zijn onmogelijk te voorspellen Indicatoren CAG biedt minimum 4 handleidingen en hulpinstrumenten digitaal aan. CAG realiseert minimum twee projectwebsites (ikv koepelprojecten) en één digitale toepassing voor het uitwisselen van kennis en expertise tussen CAG en de erfgoedgemeenschap. CAG redigeert een inspiratiegids rond bedrijfsarchieven van de voedingsindustrie en een digitaal Repertorium Kookboeken. De themacampagne rond ICE en eetcultuur zet de diversiteit van het immaterieel erfgoed sterker in de verf en leidt tot minstens 25 nieuwe registraties op het platform immaterieelerfgoed.be. 22

25 SD 2. CAG heeft collectiebeheerders en immaterieelerfgoedgemeenschappen gestimuleerd tot en geadviseerd bij het behouden en borgen van hun erfgoed Het kwaliteitsvol fysiek en digitaal bewaren van materieel erfgoed en het borgen van immaterieel erfgoed zijn zowel een belangrijk aandachtspunt als een bezorgdheid in de erfgoedgemeenschap van landbouw, voeding en landelijk leven. CAG is geen collectiebeherende instelling, maar neemt vanuit zijn dienstverlenende rol op dit vlak niettemin een inspirerende en coördinerende taak op zich. CAG wil die taak in de toekomst verder uitbreiden en concretiseren via het organiseren van 2 overlegfora. Ten eerste brengt het centrum de professionele collectiebeheerders van materieel erfgoed (museale collecties, archief, bibliotheek en documentaire collecties) samen in een structureel Collectie-overleg. Aandachtspunten zijn onder meer het stimuleren van expertise-uitwisseling en collectiemobiliteit, het afstemmen van collectiebeleid en profielen en het opzetten van samenwerking rond behoud, beheer en herbestemming. Wat betreft het immaterieel erfgoed speelt ten tweede het Domein 4-overleg een cruciale rol: het brengt professionele erfgoedspelers samen die inzetten op het immaterieel erfgoed van het domein Natuur en Universum. Opzet hier is om expertise en praktijkervaringen uit te wisselen. CAG neemt hierin een voortrekkersrol. Via het opzetten en begeleiden van erfgoedzorgtrajecten en voorbeeldprojecten op maat inspireert en adviseert CAG immaterieel-erfgoedgemeenschappen rond het borgen van tradities, kennis en praktijken en het bijhorende materieel erfgoed (en omgekeerd). CAG heeft geen eigen (klassieke) erfgoedcollectie, maar zorgt sinds 2018 op vraag van de Vlaamse overheid wel voor het beheer en de ontsluiting van de Collectie Bulskampveld, die een deelcollectie Landbouw en voeding en een deelcollectie Ambachten omvat. Mede vanuit die recente taakverbreding, en de grote noden ter zake, wil CAG in de nieuwe beleidsperiode onderzoeken in hoeverre het mogelijk is om een antwoord te bieden op de depotnoden van de erfgoedgemeenschap. Het bekijkt ook welke concrete rol het daarvoor kan opnemen. Ook het born digital erfgoed, bewaard in en buiten de erfgoedsector, wordt in de oefening meegenomen. Tenslotte besteedt CAG zelf de nodige aandacht aan een kwaliteitsvolle omgang met het eigen en extern digitaal en born digital erfgoed. CAG bewaart via de eigen databank heel wat van dergelijk agrarisch erfgoed, onder meer als resultaat van de talrijke registratie-initiatieven. OD 2.1 CAG heeft de samenwerking tussen beheerders van agrarisch erfgoed gestimuleerd. Op het vlak van collectiebeheer, afstemming en mobiliteit zijn afspraken gemaakt. Uitgangssituatie Collectiebeheerders in Vlaanderen en Brussel bewaren veel agrarisch erfgoed. Maar ook veel van het hetzelfde: dezelfde objecten, dubbels van boeken en tijdschriften, gelijkaardige thematische deelcollecties, etc. Mits het nodige overleg kan het collectiebeleid efficiënter en beter op elkaar worden afgestemd. De professionele, museale collectiebeheerders agrarisch erfgoed kennen elkaar 23

26 goed, onder meer dankzij gemeenschappelijke projecten en initiatieven. CAG heeft hen ook samengebracht in de eigen klankbordgroepen Roerend Erfgoed en Voeding. De leden hiervan zijn vragende partij om een structureel overleg op te starten waarin afspraken kunnen worden gemaakt over thematische verantwoordelijkheden (deelcollecties), afstemming, herbestemming, collectiemobiliteit, het delen van infrastructuur en apparatuur, het uitwerken van een gemeenschappelijke en geïntegreerde visie op een Collectie Vlaanderen, etc. Acties CAG start in 2018 met een structureel overlegplatform van professionele collectiebeheerders in Vlaanderen en Brussel (museale collecties, archieven, documentaire en bibliotheekcollecties). Zowel lokale, regionale als landelijke spelers worden uitgenodigd om deel te nemen. CAG stelt een ambitienota op waarin het opzet, de werkwijze en de doelstellingen van het overleg worden voorgesteld. In samenspraak met de leden van het overleg wordt een agenda en lijst met prioritaire thema s en acties vastgelegd. Er wordt in tevens bekeken in hoeverre dit overleg alle collectiebeheerders groepeert, of dat het wenselijker is om twee collectiegerichte overlegfora op te starten: één voor museale collecties en één voor archieven, erfgoedbibliotheken en documentaire collecties. Bij de start worden louter de professionele bewaarinstellingen betrokken, later kan bekeken worden het overleg kan worden verruimd. Via werkgroepen worden meerdere thema s en topics aangepakt. Minstens twee keer per jaar wordt een Collectie-overleg georganiseerd Indicatoren Minstens twee keer per jaar wordt het Collectie-overleg georganiseerd. Telkens wordt een verslag gemaakt. Minstens de helft van alle professionele collectiebeheerders uit de erfgoedgemeenschap landbouw, voeding en landelijk leven neemt actief deel aan de overlegmomenten. Jaarlijks leidt dit overleg tot minstens 2 concrete acties en afspraken. 24

27 OD 2.2 CAG heeft de noden en opportuniteiten inzake bewaarbeleid en depotwerking in zijn erfgoedgemeenschap onderzocht en een masterplan voorgesteld. Uitgangssituatie Onderzoek door onder meer de provincies en FARO heeft overduidelijk aangetoond dat zowat alle collectiebeheerders (en dan vooral musea) kampen met plaatsgebrek. Ze beschikken over te weinig fysieke ruimte om hun collectie uit te breiden, om een actief en dynamisch wervings- en collectiebeleid te voeren. Dat geldt zeker voor grote objecten. Naast plaatsgebrek is er ook een gebrek aan aandacht voor born digital erfgoed. Ook de kwaliteit van de infrastructuur kan vaak beter, zeker bij de kleinere en niet-professionele actoren. In samenwerking met de collectiebeheerders onderzoekt CAG in een apart traject de specifieke bewaar- en depotnoden van het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven. Dat is nodig omdat het agrarisch erfgoed wordt bewaard in meer dan honderd collecties en deelcollecties en omdat collectiebeheerders te maken hebben met specifieke uitdagingen, zoals de aanwezigheid van grote en complexe tuigen. Vooral het klassieke landbouwerfgoed (bijvoorbeeld ploegen, eggen, boerenkarren) staat onder toenemende druk. Heel wat private verzamelaars zijn op leeftijd en zullen de volgende jaren hun collectiewerking stopzetten. Tal van professionele musea kiezen voor een scherper collectieprofiel en stoten agrarisch erfgoed af. Daarnaast valt ook op dat specifieke soorten agrarisch erfgoed op een weinig structurele manier worden bewaard bij professionele collectiebeheerders, zoals bijvoorbeeld recente objecten en werktuigen (gemaakt na circa 1970), het erfgoed van bedrijven uit de agro-industrie, landbouwbedrijven en restaurants, culinaire literatuur, etc. CAG zal in het kader van dit traject afstemmen en gegevens uitwisselen met het MIAT. De sector van het industrieel erfgoed worstelt immers (deels) met gelijkaardige problemen. CAG bekijkt in dit kader ook de problematiek omtrent het externe born digital erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven (bij actoren die erfgoed niet als kerntaak hebben, websites, sociale media platformen ). Samen met de Visiegroep HVL 2025 zal nagedacht worden hoe en door wie dit vluchtige erfgoed in kaart kan worden gebracht en bewaard blijven voor de komende generaties. Acties CAG start een traject op dat zich buigt over de bewaar- en depotproblematiek van het agrarisch erfgoed in Vlaanderen en Brussel. Een stuurgroep met vertegenwoordigers van collectiebeheerders volgt de werkzaamheden op. Op regelmatige basis wordt de voortgang teruggekoppeld naar het Collectie-overleg. Resultaat is een uitgebreid masterplan over de bewaar- en depotproblematiek (SWOT-analyse), waarin aanbevelingen worden geformuleerd naar de sector en bevoegde overheden, en waarin scenario s voor de toekomst worden uitgetekend, ook m.b.t. born digital erfgoed. Ook de wenselijkheid en realiseerbaarheid van een fysiek depot voor het agrarisch erfgoed (al dan niet gemeenschappelijk, nood- of transit) komt aan bod, als schakel in een toekomstig depotnetwerk Vlaanderen (cfr. de regionale depotwerking). Ten slotte wordt ook onderzocht in hoeverre het wenselijk is dat CAG in de toekomst een actieve(re) rol zal opnemen als

28 collectiebeherende instelling (zoals omschreven in het Cultureel-erfgoeddecreet), en op welke manier dit best kan gebeuren. Buitenlandse voorbeelden kunnen hier inspiratie bieden. Het masterplan met aanbevelingen wordt voorgesteld tijdens een studiedag, die wordt georganiseerd samen met de sector. Op depotwijzer.be wordt een synthese van het rapport gepubliceerd. CAG ontwikkelt een visie over de positionering van CAG in het cultureelerfgoedlandschap, specifiek ten opzichte van de collectiebeherende instellingen en de gemeenschappelijk ontwikkelde visie op een Collectie Vlaanderen voor het agrarisch erfgoed (zie OD 2.1). De ervaringen met de werking rond de Collectie Bulskampveld worden hierin meegenomen. Vanuit die optiek volgt CAG binnen het Erfgoedlabo Leuven ook de gesprekken over de realisatie van een gemeenschappelijk erfgoeddepot in Leuven op. CAG onderzoekt met de Visiegroep HVL 2025 de problematiek van born digital agrarisch erfgoed. Najaar Indicatoren CAG richt een stuurgroep op en realiseert een masterplan met aanbevelingen inzake bewaar- en depotbeleid. Op depotwijzer.be wordt een samenvatting gepubliceerd. CAG ontwikkelt een intern en extern gedragen visie over zijn toekomst als erfgoedorganisatie en specifiek zijn positie in het landschap van de collectiebeherende instellingen OD 2.3 CAG heeft de werking rond zijn vakbibliotheek verder uitgebouwd. Uitgangssituatie CAG heeft een eigen vakbibliotheek, die circa volumes telt. Het gaat niet alleen om historische studies, tijdschriften en brochures, maar ook om kookboeken, rapporten, statistieken en overheidspublicaties. De oudste publicatie dateert van begin negentiende eeuw. De focus van de collectie ligt uiteraard op de geschiedenis en het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven in Vlaanderen en België. Maar er zijn ook heel wat publicaties aanwezig over Nederland, Frankrijk, Groot- Brittannië en Duitsland. Alle werken zijn geregistreerd en ontsloten via LIMO. De collectie kan worden geconsulteerd na afspraak. Ontlenen is niet mogelijk. De voorbije jaren groeide de bibliotheek sterk aan door aankopen maar vooral door schenkingen van particulieren en (erfgoed)organisaties. 26

29 Publicaties die niet passen binnen het themaveld van CAG en dubbels worden aangeboden aan andere bibliotheken en instellingen. Verder bewaart en beheert CAG ook de documentatie die hoort bij de Collectie Bulskampveld en dat eigendom is van de Vlaamse overheid. Bij het begin van de nieuwe beleidsperiode wordt het acquisitieplan (inclusief collectieprofiel) herbekeken, rekening houdend met de beperkte beschikbare ruimte. Er wordt tevens bekeken hoe er met behulp van linked (open) data koppelingen kunnen worden gelegd tussen de bibliotheekcollectie en andere collecties. Acties CAG stelt voor zijn vakbibliotheek een nieuw collectieplan op en onderzoekt de mogelijkheden om de bibliotheekruimte te vergroten. Er wordt samen met LIBIS (ontwikkelaar LIMO) bekeken of er door middel van linked open data koppelingen kunnen worden gelegd tussen de bibliotheekcollectie en andere collecties Jaarlijks worden nieuwe aanwinsten geregistreerd en ontsloten via LIMO. Jaarlijks worden dubbels één keer herbestemd naar erfgoedbibliotheken en collectiebeheerders in Vlaanderen en Brussel. Indicatoren CAG heeft een nieuw acquisitieplan voor zijn vakbibliotheek Alle nieuw verworven publicaties worden geregistreerd en ontsloten via LIMO. OD. 2.4 CAG heeft het borgen van immaterieel erfgoed van Natuur en Universum gestimuleerd via de coördinatie van het Domein 4-overleg en erfgoedzorgtrajecten. Uitgangssituatie Sinds 2013 maakt CAG deel uit van het ICE-trekkersnetwerk, samen met tapis plein, ETWIE, (de opvolger van) LECA, Het Firmament, Resonant en FARO. De trekkers willen vanuit een actieve samenwerking de ontwikkeling van de immaterieel erfgoedwerking in het brede Vlaamse erfgoedveld coördineren. CAG is de trekker van het vierde ICE-domein: Natuur en Universum. Het startte vanuit die hoedanigheid in 2016 met een structureel overlegplatform voor alle professionele erfgoedactoren die een werking ontplooien rond dit specifieke immaterieel erfgoed: het Domein 4-overleg. Doel van dat overleg is om de werking en acties af te stemmen en om ervaringen en voorbeeldpraktijken uit te 27

30 wisselen. Daarnaast heeft CAG de voorbije jaren sterk ingezet op het ontwikkelen van erfgoedzorgtrajecten en voorbeeldprojecten, onder meer om immaterieel-erfgoedgemeenschappen te sensibiliseren, te ondersteunen en te begeleiden bij hun erfgoedzorg. Dergelijke initiatieven en acties werden opgezet vanuit de basiswerking en via specifieke projecten. Meerdere leidden tot een erkenning op de Inventaris Vlaanderen en zelfs tot een erkenning bij UNESCO. Voorbeelddossiers waren De Belgische frietkotcultuur, De Belgische biercultuur, De cultuur rond het Belgisch trekpaard, Het telen van grondwitloof, Hondenzwemming Sint-Baafs-Vijve, etc. Meerdere erfgoedzorgtrajecten lopen nog, zoals rond de Bloesemzegening in Sint-Truiden en de traditionele weidebevloeiing in Lommel. Bijzondere aandacht ging de voorbije jaren uit naar tradities waarin dieren een hoofdrol spelen en het aspect dierenwelzijn. In aanloop naar het Lentefestival in 2018 werden waardevolle ervaringen opgebouwd en contacten gelegd met gemeenschappen van diverse origine rond culinaire tradities. De immaterieel erfgoedwerking van CAG voor de volgende beleidsperiode wordt uitgetekend in overleg met de nieuwe ICE-organisatie en met het Domeinnetwerk Immaterieel Cultureel Erfgoed. CAG stemt zijn aanpak ook af op de actualisatie van de inventarisprocedure en het vernieuwde platform immaterieelerfgoed.be (voorzien in 2018). Vast staat dat CAG het Domein 4-overleg verder coördineert en de werking ervan intensifieert. Er wordt onder andere bekeken in hoeverre het wenselijk is om de samenstelling uit te breiden met professionele niet-erfgoedactoren, zoals bijvoorbeeld Steunpunt Levend Erfgoed, regionale landschappen en federaties van etnisch-culturele minderheden (bijvoorbeeld het Internationaal Comité). Ook wordt nagegaan op welke manieren praktijknetwerken van gelijksoortige immaterieel-erfgoedgemeenschappen kunnen worden gestimuleerd (bijvoorbeeld rond paarden- en veemarkten). CAG zal meerdere erfgoedzorgtrajecten/voorbeeldprojecten opzetten met aandacht voor evenwicht tussen de drie subdomeinen mens en voeding, mens en dier en mens en landschap. Naast de blijvende aandacht voor het aspect dierenwelzijn, wil CAG in de volgende beleidsperiode meer inzetten op etnisch divers culinair erfgoed en ecologische duurzaamheid. In de volgende beleidsperiode wordt ten slotte ook specifieke aandacht geschonken aan tradities en kennis gerelateerd aan de koepelprojecten Koffie en Moestuin. Uiteraard blijft CAG zich open en flexibel opstellen tegenover ad hoc vragen naar ondersteuning. In al deze acties staat participatie centraal: het zijn de immaterieel-erfgoedgemeenschappen zelf die de hoofdrol spelen bij het borgen van hun immaterieel erfgoed (cfr. art. 15 UNESCO- Conventie 2003 en de Ethische principes voor het borgen van ICE, 2015). Bijzondere aandacht gaat ook uit naar het zelfredzaam maken van de erfgoedgemeenschappen. Verder wordt er ook gekeken naar de diversiteit en duurzaamheid bakens (cfr. ethische principe nr 11 en hoofdstuk 6 van de Operationele Richtlijnen van de 2003-Conventie, 2016). In navolging van de Strategische Visienota Cultureel Erfgoed van minister Sven Gatz hecht CAG ten slotte aan een geïntegreerde erfgoedbenadering waarbij de zorg voor immaterieel en materieel erfgoed niet worden losgekoppeld van elkaar, maar verbonden. 28

31 Acties CAG organiseert, coördineert en evalueert een mogelijke verruiming van het Domein 4-overleg. CAG ontwikkelt een stappenplan voor erfgoedzorgtrajecten rond immaterieel erfgoed en biedt deze tool aan op Het Virtuele Land. CAG begeleidt en ontwikkelt erfgoedzorgtrajecten binnen het subdomein mens en voeding. Bijzondere aandacht gaat uit naar culturele diversiteit (bv. het Noroez-festival), naar internationaal erkende culinaire tradities (bv. Belgische biercultuur, in het kader van het internationale netwerk rond culinaire tradities erkend door UNESCO, i.s.m. IEHCA, Université de Tours), naar streekproducten (bv. hop) en naar de band tussen landbouw, toerisme en erfgoed. CAG begeleidt en ontwikkelt erfgoedzorgtrajecten binnen het subdomein mens en dier. Specifieke aandacht is er voor het aspect dierenwelzijn (en meer algemeen controversieel erfgoed) in diverse tradities en bij dieren in musea en levend erfgoed-sites. Ook het vertalen van relevante (landbouw)technieken uit het verleden naar nieuwe bestemmingen en functionaliteiten en het documenteren ervan (bv. de trekpaarden) komt aan bod. Daarbij wordt o.a. bekeken hoe immaterieel erfgoed kan bijdragen aan meer duurzame voedselstrategieën in het zuiden. Samen met Non Profit Belgium en Trekpaardvereniging Den Brabander wordt nagegaan welke landbouwtechnieken van Belgische trekpaarden geïntroduceerd kunnen worden in Malawi. De boeren krijgen een opleiding van een Belgische kenner en kunnen vervolgens zelf de technieken toepassen en verspreiden, weliswaar met ossen. CAG begeleidt en ontwikkelt erfgoedzorgtrajecten binnen het subdomein mens en landschap. Duurzaamheid en de wisselwerking tussen immaterieel en onroerend erfgoed staan centraal (bv. de traditionele weidebevloeiing in Lommel). CAG sensibiliseert en inspireert rond het borgen van immaterieel erfgoed, tradities en vakmanschap in het kader van koepelproject Koffie. Aandacht gaat uit naar tradities waar het verbindend vermogen van koffie centraal staat. Komen onder meer in aanmerking: koffietafels bij rouwverwerking, koffiedames en koffiepauzes. Intergenerationele en interculturele aspecten worden uitgediept. CAG sensibiliseert en inspireert rond het borgen van immaterieel erfgoed, tradities en vakmanschap in het kader van koepelproject Moestuin. Duurzame moestuingerelateerde tradities staan centraal. Focus kan liggen op kennis en technieken van groenten, kruiden en planten kweken, het verwerken van eigen geteeld voedsel (inmaken), maar ook het sociale aspect (samentuinen, intergenerationele contacten) en het economische aspect (van pompoenen op straat verkopen, tot

32 uitwisselen van zaden en oogst met de buren) kunnen aan bod komen, net zoals wedstrijden (bv. grootste pompoen), weerspreuken en weerkalenders. Indicatoren CAG organiseert jaarlijks minstens één keer een Domein 4-overleg. CAG ontwikkelt een stappenplan voor erfgoedzorgtrajecten CAG ontwikkelt minstens 2 erfgoedzorgtrajecten mens en voeding, 2 erfgoedzorgtrajecten mens en dier en minstens 2 erfgoedzorgtrajecten mens en landschap. CAG ontwikkelt minstens één erfgoedzorgtraject Koffie CAG ontwikkelt minstens één erfgoedzorgtraject Moestuin OD 2.5 Een duurzame omgang met gedigitaliseerd en born digital agrarisch erfgoed is gerealiseerd. Uitgangssituatie De website vormt een belangrijk onderdeel in de basiswerking van CAG. Het is zowel de organisatiewebsite als de erfgoedbank van landbouw, voeding en landelijk leven in België (vanaf ongeveer 1750). De erfgoedbank bewaart, valoriseert en ontsluit het agrarisch erfgoed digitaal voor het publiek en brengt de bewaarders van het erfgoed in kaart. Ze vormt de neerslag van de uitgebreide CAG-databank waarin de verzamelde gegevens uit de basis- en projectenwerking van CAG, en indien relevant ook van externe partners, op een duurzame manier worden geregistreerd en bewaard. De CAG-databank is uitgebouwd met CollectiveAccess (versie 1.4), een open source software voor het beheren en ontsluiten van digitale collecties. De ontsluiting van de publieke gegevens uit de databank gebeurt via Omeka, een open source webpublicatie software en de basis van de website Het Virtuele Land. Het beheer van het volledige systeem wordt gewaarborgd door de serviceprovider LIBIS. Om de duurzaamheid en uitwisselbaarheid met andere databanken blijvend te garanderen, beantwoordt de databank van CAG met zoveel mogelijk elementen aan de cultureelerfgoedstandaardentoolbox (CEST) en in bijzonder het COMETA-model. Het systeem wordt regelmatig getoetst op basis van deze standaarden en indien nodig geüpdatet. Waar relevant is er aandacht voor interconnectiviteit, met de integratie van tools op Het Virtuele Land (zoekbox ODIS) of de doorverwijzing van en naar andere publiek toegankelijke databanken zoals de regionale/provinciale beeldbanken, Archiefbank Vlaanderen en Europeana. De digitaliseringsacties van CAG zijn geïnspireerd door de Visienota Vlaams cultuurbeleid in het digitale tijdperk van minister Sven Gatz. 30

33 Al het digitaal materiaal (beelden, films, interviews, ), zowel gedigitaliseerd als born digital, wordt veilig en gestructureerd bewaard in de netwerkinfrastructuur van de KU Leuven (dagelijkse back-up). Naast het volledige beeldarchief betreft dit tevens de mappenstructuur (digitaal archief) van de organisatie. Het geheel wordt bijkomend elk half jaar lokaal geback-upt op twee externe harde schijven. Alle digitale materiaal en bijhorende metadata die zijn ontsloten in de CAG-databank en Omeka zijn opgeslagen in het duurzame e-depot Teneo, een opslagsysteem voorzien door LIBIS, de serviceprovider van CAG. Er is minstens een keer per jaar een overleg met LIBIS om het goede beheer ervan te waarborgen. Tijdens de volgende beleidsperiode wordt de structuur van de CAG-databank verder uitgebouwd. Nieuwe, op maat gemaakte onderdelen voor het verzamelen, registreren, documenteren en, indien van toepassing, ontsluiten van onder meer audiovisueel erfgoed worden ontwikkeld. De technische mogelijkheden voor uitwisseling en interconnectiviteit worden uitgebreid. In dit kader zal in 2018 worden overgeschakeld naar de nieuwste CollectiveAccess versie 1.7. In 2019 wordt bovendien Omeka S geïmplementeerd, dat nieuwe mogelijkheden biedt waaronder het linken, open delen, publiceren en vindbaar maken van thematische erfgoedcontent op het web. Omeka S zet volledig in op semantische web technologieën en linked open data, met de mogelijkheid om eigen data te connecteren aan andere online resources. Acties In het kader van nieuwe digitaliseringacties wordt in samenwerking met diverse partners telkens een stappenplan uitgewerkt voor het verzamelen, digitaliseren, beschrijven, ontsluiten en (indien van toepassing) uitwisselen van het materiaal met andere databanksystemen. Bij deze processen wordt er rekening gehouden met de mogelijkheden van moderne technieken voor digitalisering en ontsluiting van het materiaal. Het gaat onder meer om de volgende initiatieven: Internationaal project Landbouwfilms Cinema Rural Registratie, documentatie en digitalisering selectie kookboeken Koepelprojecten Koffie en Moestuin Er wordt een nieuw, op maat gemaakt onderdeel uitgebouwd in CollectiveAccess voor het verzamelen, registreren, uitwisselen van de metadata en ontsluiten van audiovisueel materiaal in het kader van het internationale project Landbouwfilms. Er wordt een nieuw, op maat gemaakt onderdeel uitgebouwd in CollectiveAccess voor het verzamelen en registreren van mondelinge bronnen, gecreëerd door CAG-medewerkers in het kader van projecten- en basiswerking. De technische mogelijkheden voor uitwisseling van metadata en interconnectiviteit worden uitgebreid, door het updaten naar CollectiveAccess 1.7 en Omeka S, het gebruik van Persistente Identifiërs (URI s) en realtime updates uitgewisselde gegevens in andere databanken (bv. Archiefbank Vlaanderen) en publieke platformen zoals Wikimedia door middel van API s

34 CAG besteedt blijvende aandacht aan digitale verduurzaming van gedigitaliseerd en born digital agrarisch erfgoed door de CAG-databank en Het Virtuele Land te vernieuwen, uit te breiden en up-to-date te houden, rekening houdend met de internationale standaarden voor registratie en uitwisseling. Er is minstens een keer per jaar overleg met serviceprovider LIBIS om het goede beheer van het e-depot Teneo en de performantie van de infrastructuur te bewaken. Er is systematische bewaking van de netwerkinfrastructuur door de ITverantwoordelijke van CAG en de ICTS-dienst van de KU Leuven. Indicatoren CAG vernieuwt de CAG-databank en Het Virtuele Land, breidt deze uit en houdt deze up-to-date. Er is een jaarlijks overleg met serviceprovider LIBIS. CAG realiseert jaarlijks minstens 2 verbeteracties i.v.m. duurzaam borgen. 32

35 SD 3. CAG heeft via onderzoek nieuwe kennis en expertise verworven en uitgewisseld met de erfgoedgemeenschap Erfgoedonderzoek is één van de drie centrale pijlers in de werking van CAG (zie ook KIOSK onder Missie). Het vormt de basis om als kenniscentrum een goede en brede dienstverlening te ontplooien voor de erfgoedgemeenschap, maar ook om de verschillende betekenissen van het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven beter te begrijpen. In elk onderzoeksinitiatief wordt het erfgoed(verhaal) zoveel mogelijk verbonden met de actualiteit en toekomst, is er ruimte voor kritische reflectie en oog voor interdisciplinariteit en kruisbestuiving. CAG ontsluit en deelt de resultaten van de eigen onderzoeksactiviteiten en die van anderen op maat van de erfgoedgemeenschap, in binnen- en buitenland, en voor de hele samenleving. Dat gebeurt onder meer via de publicatie van (digitale) onderzoeksrapporten, boeken en artikels, waar in vele gevallen ook externe partners aan meewerken, of via het geven van lezingen in binnen- en buitenland aan diverse publieken. Het onderzoek binnen CAG richt zich ook in de volgende beleidsperiode duidelijk op het ondersteunen van de dienstverlenende rol voor de erfgoedgemeenschap, de opbouw van expertise en (nieuwe) erfgoedcompetenties. Fundamenteel wetenschappelijk onderzoek heeft een plaats binnen zusterorganisatie ICAG, KU Leuven. De band van CAG met de Leuvense universiteit en de contacten met de (internationale) academische gemeenschap, zorgen voor een inhoudelijke versterking van de werking. Het resultaat is een vlotte doorstroming van wetenschappelijke kennis ontwikkeld aan universiteiten en onderzoeksinstellingen naar het cultureel-erfgoedveld, en omgekeerd. OD 3.1. Erfgoedonderzoek heeft bijgedragen tot de uitbouw van de eigen expertise. Uitgangssituatie Als kenniscentrum schenkt CAG veel aandacht aan inhoudelijke verdieping. Staf- en projectmedewerkers hebben voldoende tijd om in het kader van hun werkveld, specifieke acties of projecten vernieuwend erfgoedonderzoek op te zetten. Zij hebben daarbij oog voor nieuwe inzichten uit nationale en internationale literatuur, voor kennis en expertise die aanwezig is bij collega s en in de erfgoedgemeenschap in binnen- en buitenland. Dankzij het realiseren van concrete onderzoeksacties in het verleden, hebben medewerkers van CAG hun inhoudelijke expertise op meerdere terreinen en over meerdere thema s weten te verruimen. De waarde van het human capital kan dan ook niet worden onderschat. De erfgoedgemeenschap (h)erkent dat ook: de vele vragen naar ondersteuning en medewerking aan externe onderzoeks- en publieksprojecten bewijzen dat. Ook intern wordt ingezet op kennisdeling, onder meer via de teamvergaderingen waar telkens een collega zijn/haar onderzoek of project voorstelt, en via interne collega-overlegmomenten. CAG wil de volgende jaren blijvend inzetten op kennisopbouw en expertise-deling en tegelijkertijd enkele nieuwe pistes verkennen, met als opzet het realiseren van een dienstverlening op maat van de erfgoedgemeenschap en de specifieke noden van het agrarisch erfgoed. Thematisch is het 33

36 erfgoedonderzoek vooral gericht op het inhoudelijk onderbouwen en versterken van de acties m.b.t. de functies Herkennen en verzamelen en Presenteren en delen, en in functie van tijdelijke projecten en trajecten. Thema s die aan bod komen zijn onder meer de geschiedenis en het erfgoed van de landbouwmechanisatie, de trekpaardencultuur, drankcultuur, kookboeken en etnisch diverse eetgewoonten (zie bijvoorbeeld OD 1.1, 1.2 en 1.3). Methodologisch is er specifieke aandacht voor onder meer (participatief) documenteren en waarderen van materieel en immaterieel erfgoed, mondelinge geschiedenis, participatiestrategieën, digitale cultuur en communicatie en de bijdrage van agrarisch erfgoed aan het realiseren van de duurzaamheidsdoelstellingen. Bijzondere aandacht in de volgende beleidsperiode gaat uit naar erfgoedonderzoek ter ondersteuning van de koepelprojecten Koffie en Moestuin. CAG opteert daarbij voor een interdisciplinaire aanpak door onderzoekers en erfgoedzorgers met diverse expertise en wetenschappelijke achtergrond samen te brengen. Participatie en co-creatie zijn een ander aandachtpunt. Tijdens beide projecten verloopt verzameling, prospectie en interpretatie van bronnen, verhalen en erfgoed in samenwerking met lokale en regionale verenigingen en vrijwilligers zoals heemkundigen en tuinders. Tijdens het koepelproject Koffie wordt het experimentele traject Koffieverkenners gelanceerd. CAG verzamelt via een oproep een tiental vrijwilligers die op een lokaal en regionaal niveau in Vlaanderen en Brussel koffieverhalen en erfgoed (materieel en immaterieel) verzamelen, in functie van onderzoek en publieksvalorisatie. CAG zorgt voor de nodige opleiding en omkadering. Om de eigen expertise verder te ontwikkelen, nemen medewerkers van CAG deel aan relevante studiedagen, colloquia en congressen, onder meer georganiseerd door onderzoeksgroepen van universiteiten, steunpunten zoals Faro, andere kenniscentra en erfgoedorganisaties. Belangrijke fora om erfgoedonderzoek voor te stellen en netwerken in het buitenland zijn onder meer het driejaarlijkse congres van AIMA (International Association of Agricultural Museums), het tweejaarlijkse congres van EURHO (European Rural History Organisation), de congressen van IEHCA (European Institute for the History and Culture of Food, Université de Tours) en het netwerk European Rural History Film Database Association. CAG blijft ten slotte op een flexibele manier inspelen op vragen vanuit de erfgoedgemeenschap om nieuw onderzoek op te starten, bijvoorbeeld om publieksactiviteiten zoals tentoonstellingen te ondersteunen, of om een publicatie te realiseren. Er wordt steeds op een transparante manier bekeken of deze specifieke vorm van dienstverlening al dan niet past binnen de basiswerking. Wanneer dat niet het geval is, wordt een marktconforme vergoeding afgesproken. Acties CAG-medewerkers krijgen en reserveren voldoende tijd om hun acties via onderzoek en kennisopbouw inhoudelijk te stofferen en te onderbouwen. Tijdens de maandelijkse teamvergaderingen wordt ruimte voorzien voor interne kennisdeling. Dit gebeurt doorgaans via een presentatie van een CAG-medewerker over zijn/haar initiatief of project. 34

37 In het kader van het koepelproject Koffie wordt historisch onderzoek en erfgoedonderzoek verricht. Om de publicatie, de tentoonstelling en de publieksactiviteiten inhoudelijk te onderbouwen en begeleiden, wordt een wetenschappelijke stuurgroep opgericht. Die bestaat uit auteurs, experten en erfgoedzorgers met een diverse achtergrond. Partners zijn onder meer Plantentuin Meise, Onderzoeksgroep FOST (Vrije Universiteit Brussel), KU Leuven en Heemkunde Vlaanderen. De onderzoeksacties hebben aandacht voor een geïntegreerde erfgoedbenadering (materieel-immaterieel en roerend-onroerend erfgoed), en onder meer voor de volgende thema s: variëteiten en veredeling van koffieplanten, wereldwijde teelt en verwerking in Vlaanderen en België (koffiebranderijen, fair trade), consumptietrends, koffieserviezen, de evolutie van reclame, betekenissen van koffie en (etnisch) diverse koffietradities, etc. Via het experimentele traject Koffieverkenners worden op een participatieve manier vrijwilligers ingeschakeld in de onderzoeksfase. In het kader van het koepelproject Moestuin wordt historisch onderzoek en erfgoedonderzoek verricht. Een wetenschappelijke stuurgroep wordt opgericht om de publicatie, expo s en andere publieksactiviteiten te begeleiden. Partners zijn onder meer ILVO (Intituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek), KU Leuven, Proefstation voor de Groenteteelt, t Grom en Heemkunde Vlaanderen. De onderzoeksacties hebben aandacht voor een geïntegreerde erfgoedbenadering (materieel-immaterieel en roerend-onroerend erfgoed), en onder meer voor de volgende thema s: evolutie moestuinkennis en tradities, soorten moestuinen (boerderij, stad, kasteeldomein), teeltadviezen, etc. Binnen het thema Moestuin wordt nadrukkelijk vanuit een participatieve benadering aan tuinders gevraagd om actief mee te werken en stielkennis te helpen verzamelen en optekenen (op basis van de ervaringen opgedaan in het experimentele traject Koffieverkenners ) Door het borgen van stielkennis kan CAG bijdragen aan het creëren van een synergie tussen erfgoed, vakmanschap en wetenschap. Deze tacit knowledge biedt een impuls aan het erfgoedonderzoek en kan tegelijkertijd inspiratie aanreiken voor het duurzaam oplossen van uitdagingen waarmee de hedendaagse tuinbouwsector wordt geconfronteerd. De erfgoedzorg die CAG in het kader van dit koepelproject ontplooit heeft niet alleen oog voor het duurzaam borgen van het materiële en immateriële tuinderserfgoed. Specifieke aandacht gaat ook uit naar gebruiken en objecten die het duurzaam beheer en efficiënt gebruik van natuurlijke hulpbronnen bevorderen. Elke medewerker van CAG neemt jaarlijks deel aan minstens twee lezingen, studiedagen, colloquia of congressen. Indien zinvol wordt hiervan verslag uitgebracht in de nieuwsbrief of via andere kanalen

38 Indicatoren Minstens 6 keer per jaar stelt een CAG-medewerker zijn/haar onderzoek of project voor tijdens de teamvergadering. De wetenschappelijke stuurgroep Koffie komt minstens twee keer per jaar samen. Telkens wordt een verslag gemaakt. De wetenschappelijke stuurgroep Moestuin komt minstens twee keer per jaar samen. Telkens wordt een verslag gemaakt. Elke medewerker van CAG neemt jaarlijks aan minstens twee lezingen, studiedagen, colloquia of congressen deel. CAG neemt minstens één keer per jaar deel aan een buitenlands onderzoeksinitiatief of congres OD 3.2 CAG heeft onderzoeksresultaten en expertise gedeeld met de eigen erfgoedgemeenschap en het brede publiek, en heeft zo ook onderzoek door anderen gestimuleerd en gefaciliteerd. Uitgangssituatie CAG verwerkt en ontsluit de resultaten van de eigen en externe onderzoeksinitiatieven op verschillende manieren en heeft daarbij verscheidene doelgroepen voor ogen. Eindproducten zijn onder meer lezingen op studiedagen en congressen, rapporten, artikels in regionale, nationale en internationale tijdschriften, verhalen op Het Virtuele Land en publicaties in boekvorm en online. Verder biedt CAG op zijn website diverse hulpmiddelen en onderzoeksbronnen aan. Het gaat onder meer om de bibliografie, het landbouwpersrepertorium en de handleiding mondelinge geschiedenis. Ook een selectie van het in CollectiveAccess gedigitaliseerde en beschreven erfgoed is toegankelijk op Het Virtuele Land en biedt op die manier een basis voor onderzoek voor academici, erfgoedwerkers, heemkundigen, studenten, leerlingen, etc. Uiteraard biedt deze informatie, hoe uitgebreid ook, niet een antwoord op alle vragen. Daarom investeert CAG ook doelbewust in eerstelijnszorg: jaarlijks ontvangt CAG via het algemene contactadres en rechtstreeks via de medewerkers enkele honderden vragen om informatie, beeldaanvragen via de beeldbank, hulp en ondersteuning. CAG engageert zich om binnen een termijn van 5 werkdagen een antwoord te geven, of door te verwijzen naar externe experten. Medewerkers van CAG werken actief mee aan erfgoedonderzoek van anderen, in het kader van publicaties, tentoonstellingen en andere publieksprojecten. Voorbeelden uit de voorbije jaren zijn de publicatie en expo Antwerpen à la carte (2016, Museum aan de Stroom, Antwerpen), de publicatie, expo en publieksprojecten Recht van t veld ( , Stadsarchief Ieper, CO7, Inagro e.a.), de publicatie en expo Zoet, zout en zand (2017, Kusterfgoed) en de publicatie en expo Met vlag en gilde. Banistiek van de landelijke beweging in het Waasland (2016, Landelijke Gilden, Gewest Sint-Niklaas). 36

39 Ook in historische, heemkundige en erfgoedtijdschriften worden de onderzoeksresultaten frequent gepubliceerd. Met deze vragen tot medewerking en ondersteuning, die niet altijd vooraf kunnen worden ingeschat, wordt op een flexibele manier omgegaan. Zeker de kleinere erfgoedspelers en organisaties die erfgoed niet als kerntaak hebben, kunnen via deze dienstverlening worden geholpen en ondersteund. Zij beschikken immers niet altijd over de nodige kennis of mankracht. Dankzij de band met ICAG (KU Leuven) werkt CAG op regelmatige basis samen met universiteiten, hogescholen en onderzoekscentra uit binnen- en buitenland. CAG reikt suggesties aan voor meesterproeven en zorgt eventueel mee voor begeleiding. CAG biedt zich ook aan als stageplaats voor diverse opleidingen (bijvoorbeeld Master in de Geschiedenis, Master in de Culturele Studies). Acties CAG ontwikkelt verscheidene nieuwe hulpmiddelen om onderzoek door anderen te faciliteren en te stimuleren. Het gaat onder meer om de databank landbouwfilms in België (geproduceerd voor 1980) en het Repertorium van kookboeken uitgegeven in België (tussen circa 1750 en 1975). CAG biedt zich jaarlijks aan als stageplaats voor studenten uit diverse opleidingen en instellingen. CAG realiseert in het kader van het koepelproject Koffie een wetenschappelijk onderbouwde publicatie die een breed publiek kan aanspreken. Dit gebeurt in samenwerking met meerdere partners en externe experts. Een commerciële uitgeverij wordt benaderd om het boek uit te geven. CAG realiseert in het kader van het koepelproject Moestuin een wetenschappelijk onderbouwde publicatie die een breed publiek kan aanspreken. Dit gebeurt in samenwerking met meerdere partners en externe experts. Een commerciële uitgeverij wordt benaderd om het boek uit te geven. CAG investeert voldoende tijd en energie in het verzorgen van een professionele eerstelijnszorg en loketfunctie. In de volgende beleidsperiode wordt een aangepast intern registratiesysteem geïmplementeerd, om het karakter van deze dienstverlening beter te evalueren. Packed verleent hierbij advies. Ook wordt halfweg de volgende beleidsperiode een gebruikersbevraging opgezet. Medewerkers van CAG nemen actief deel (onder meer via het geven van een lezing, een posterpresentatie) aan onderzoeksgerichte studiedagen en congressen in binnen- en buitenland. Jaarlijks gaat het in totaal om minstens 5 presentaties. Jaarlijks schrijven medewerkers van CAG minstens 5 artikels die in een tijdschrift, boek of via een digitaal kanaal worden gepubliceerd

40 In de nieuwsbrief en op Het Virtuele Land wordt verslag uitgebracht van relevante binnen- en buitenlandse onderzoeksinitiatieven, studiedagen en congressen. Indicatoren CAG ontwikkelt een databank over/met landbouwfilms en een Repertorium met kookboeken als basis voor onderzoek voor anderen. CAG realiseert een publicatie over de geschiedenis en het erfgoed van koffie CAG verzorgt een publicatie over de geschiedenis en het erfgoed van moestuinen Van elk inventarisatie-, registratie- en waarderingsproject wordt een digitaal rapport gepubliceerd. Het CAG-team realiseert jaarlijks minstens 5 presentaties, waarin de eigen onderzoeksresultaten worden voorgesteld, en minstens 5 publicaties. 38

41 SD 4. CAG heeft zich via overleg, samenwerking en netwerking verder ontwikkeld tot knooppunt van/voor de erfgoedgemeenschap CAG is sterk vernetwerkt, zowel binnen het cultureel-erfgoedveld als in andere beleidsdomeinen. Het centrum ontpopte zich het voorbije decennium tot hét knooppunt van de omvangrijke en diverse erfgoedgemeenschap landbouw, voeding en landelijk leven. De samenwerking en netwerking verloopt op verschillende manieren, onder meer via structureel overleg, door het opnemen van bestuurs- en adviesfuncties door CAG-medewerkers en via de talrijke projecten en (structurele) samenwerkingsverbanden. Voor meer details zie ook de tekst in KIOSK. Tot het netwerk van CAG behoren lokale, regionale, landelijke en internationale partners. CAG wil in de volgende beleidsperiode zijn contacten en netwerken nog verder uitbouwen en partners sterker met elkaar verbinden. Dit gebeurt via nieuwe, gerichte initiatieven en structurele overleg- en ontmoetingsfora. Ten eerste zorgt CAG ervoor dat het zijn eigen werking ten gronde afstemt met de erfgoedgemeenschap en op die manier de onderlinge betrokkenheid vergroot. Ten tweede stimuleert CAG ontmoeting, participatie en expertise-uitwisseling binnen de eigen erfgoedgemeenschap. Het heeft daarbij voldoende aandacht voor personen en organisaties die erfgoedzorg niet als kerntaak hebben. Belangrijke aandachtspunten zijn de opstart en verdere ontwikkeling van het Collectie-overleg en het Domein 4-overleg, twee overlegfora voor professionele erfgoedzorgers. OD 4.1 CAG heeft zijn eigen werking afgestemd met de erfgoedgemeenschap. Uitgangssituatie De eigen werking afstemmen met de erfgoedgemeenschap is van cruciaal belang voor elke erfgoedspeler en zeker voor een dienstverlenende organisatie. CAG doet dat structureel, op regelmatige basis en op verschillende manieren. In de eerste plaats verloopt afstemming via de bestuursorganen, die de diversiteit van de eigen erfgoedgemeenschap weerspiegelen en meerdere competenties bundelen. In de Raad van Bestuur en Algemene Vergadering, die eind 2017 een sterke verruiming kenden, zetelen vertegenwoordigers van verschillende organisaties, niet alleen uit de klassieke erfgoedsector maar onder meer ook uit de wetenschappelijke wereld, de landbouw- en plattelandssector, sociaal-cultureel werk, gastronomie en levend erfgoed. De Adviesraad, die nog diverser is samengesteld, komt minstens één keer per jaar samen en heeft een dubbele functie. Hij inspireert en evalueert de werking van CAG en de ontwikkelde dienstverlening. Maar hij fungeert ook als een ontmoetingsplatform voor organisaties en personen die een actieve rol opnemen in onze erfgoedgemeenschap. De samenstelling van bovenvermelde organen wordt weergegeven in bijlage 1 / en tevens in de vragenlijst Zakelijke werking goed bestuur. 39

42 Verder zijn er de zogeheten klankbordgroepen die de vijf onderscheiden werkvelden van CAG ondersteunen en inspireren, namelijk Roerend erfgoed, Immaterieel erfgoed en mondelinge geschiedenis, Het Virtuele Land en digitalisering, Voeding en Educatie. De samenstelling ervan wordt weergegeven in bijlage 1. Tijdens de overlegmomenten worden ervaringen uitgewisseld en ideeën aangereikt voor (gemeenschappelijke) acties en initiatieven. In 2018 gaan de klankbordgroepen op in twee grotere overlegfora: het Collectie-overleg en het Domein 4-overleg. Voor het nieuwe Collectie-overleg nodigt CAG alle professionele collectiebeheerders uit zijn erfgoedgemeenschap uit. Deze beslissing vloeit voort uit een bevraging binnen de klankbordgroepen. De hervorming wil voorkomen dat er te veel overlap ontstaat tussen de verschillende overleggroepen, want dat resulteert in een te hoge belasting van de partners. Daarenboven wordt zo de focus nog meer verlegd naar het profileren van CAG als knooppunt en dienstverlenende organisatie voor de hele erfgoedgemeenschap. Het tweede overlegorgaan is het reeds actieve Domein 4-overleg, waar professionele erfgoedzorgers die zich inzetten voor het immaterieel erfgoed van het domein Natuur en Universum elkaar ontmoeten. Om de vernieuwing en verdere ontwikkeling van Het Virtuele Land en het gebruik van nieuwe technologieën (linked open data, crowdsourcing, ect.) in de toekomst verder te begeleiden, wordt een Visiegroep HVL 2025 opgestart. In functie van de werking rond de Collectie Bulskampveld start CAG in 2018 ook met een stuurgroep, die onder meer bestaat uit relevante collectiebeheerders zoals het MOT, Karrenmuseum Essen, Openluchtmuseum Bokrijk, de Botermolen Keerbergen. Zie ook het organogram in bijlage 2. CAG participeert bovendien aan meerdere structurele overlegfora en netwerken, waarin (erfgoed)organisaties elkaar regelmatig ontmoeten, gemeenschappelijke acties voorbereiden en hun werking op elkaar afstemmen. Het centrum blijft hiervoor voldoende tijd vrijmaken. Zo is CAG onder meer lid van het LEOV-overleg (Landelijke Expertisecentra en Organisaties Volkscultuur), dat in de volgende beleidsperiode zal transformeren in een netwerk van dienstverlenende organisaties, van het Domeinnetwerk Immaterieel Cultureel Erfgoed (de opvolger van het ICE-trekkersnetwerk), het Netwerk Bedrijfserfgoed, het Erfgoedlabo Leuven, de Deelraad Erfgoed van de stad Leuven, etc. Daarnaast zijn er ook de talrijke formele en meer informele stuurgroepen die actief zijn om projecten en samenwerkingsverbanden, onder meer geïnitieerd door CAG, in goede banen te leiden. In de nieuwe beleidsperiode zal CAG tot slot meer aandacht besteden aan een apart, jaarlijks overleg met enkele belangrijke stakeholders. Acties CAG maakt bij het begin van de nieuwe beleidsperiode verdere, meer concrete afspraken met andere landelijke organisaties die een dienstverlenende rol zullen opnemen, om concrete en gepaste ondersteuning te kunnen aanbieden voor de verschillende erfgoedgemeenschappen. Verdere afspraken zijn zeker nodig m.b.t. de thema s industrieel erfgoed, ambachten, erfgoed van alledag en onderwijscollecties CAG organiseert jaarlijks minstens 2 keer een Collectie-overleg. CAG organiseert jaarlijks minstens 2 keer een Domein 4-overleg. 40

43 CAG heeft met een aantal actoren een structureel ingebed jaarlijks overleg: onder meer met de drie stichtende leden (Boerenbond, Cera, KU Leuven), FARO, de nieuwe ICE-Organisatie, het Agentschap Onroerend Erfgoed en Departement Leefmilieu, Natuur en Energie - dienst Dierenwelzijn. CAG neemt actief deel aan het Domeinnetwerk Immaterieel Cultureel Erfgoed en stemt zijn ICE-werking af met de leden. CAG neemt actief deel aan meerdere thematische netwerken, het gaat onder meer om: Het Netwerk Bedrijfserfgoed (MIAT/ETWIE). Het lerend netwerk rond immaterieel cultureel erfgoed en musea (nieuwe ICE-organisatie): een piloottraject rond het opnemen van immaterieel erfgoed in collectieplannen van collectiebeherende instellingen. Het lerend netwerk rond participatief documenteren van immaterieel cultureel erfgoed (nieuwe ICE-organisatie). CAG engageert zich in het nieuwe Erfgoedlabo Leuven. Medewerkers van CAG zijn lid van de verschillende werkgroepen of werven: Erfgoeddepot Digitaal atelier Presenteren, programmeren en participeren Kennisopbouw en expertisedeling Op het einde van de beleidsperiode polst CAG via de nieuwsbrief naar de tevredenheid over de werking en dienstverlening van CAG bij de erfgoedgemeenschap en naar de verwachtingen voor de toekomst Indicatoren CAG maakt duidelijke afspraken met andere landelijke organisaties en collectiebeherende instellingen die een dienstverlenende rol opnemen over samenwerking en afstemming van de dienstverlening CAG overlegt jaarlijks met de belangrijke stakeholders over de samenwerking. Telkens wordt een verslag opgemaakt. CAG neemt een bevraging en tevredenheidsenquête af bij de erfgoedgemeenschap in Er wordt een respons van minstens 15% verwacht

44 OD 4.2 CAG heeft zich verder ontwikkeld als knooppunt binnen het agrarisch erfgoedveld en heeft samenwerking gerealiseerd met personen en organisaties die erfgoed niet als kerntaak hebben. Uitgangssituatie CAG heeft er steeds voor gezorgd om zijn erfgoedgemeenschap op verschillende momenten en in verschillende contexten samen te brengen. Dat blijft in de nieuwe beleidsperiode zo. Dat gebeurt op een structurele manier via de twee overlegfora (zie OD 4.1). Daarnaast is de CAG-contactdag de jaarlijks terugkerende afspraak met de erfgoedgemeenschap. De voorbije jaren kwamen meerdere, brede onderwerpen aan bod, zoals de vele facetten van het agrarisch immaterieel erfgoed (2014) en de toekomst van de agrarische collecties (2015). In de volgende beleidsperiode wordt het concept aangepast. Een meer afgelijnde thematische focus moet toelaten om specifieke doelgroepen aan te spreken, zoals federaties en zelforganisaties van etnisch-culturele minderheden. Ook de talrijke onderzoeks- en publieksinitiatieven en de samenwerkingsverbanden die CAG opzet vanuit de basis- en projectenwerking, brengen erfgoedzorgers en organisaties met diverse achtergrond samen. Denk bijvoorbeeld aan specifieke lopende projecten zoals Voeding in Brussel en het registratie-/waarderingsproject Naar waarde geschat. Daaraan participeren telkens niet alleen (professionele) collectiebeheerders en erfgoedcellen, maar ook belanghebbenden en vrijwilligers. De toekomstige registratie- en waarderingsacties (vermeld in SD 1) zullen voortbouwen op deze ervaringen. Telkens worden lokale, regionale, landelijke en zelfs internationale partners samengebracht en wordt ontmoeting en expertise-uitwisseling gestimuleerd. In de volgende beleidsperiode zullen met name de nieuwe koepelprojecten Koffie en Moestuin een extra impuls leveren in het samen brengen van de erfgoedgemeenschap (van lokaal tot internationaal), het delen en uitwisselen van kennis en expertise over sectoren heen en tussen experts, erfgoedzorgers en vrijwilligers. Via het experimentele traject Koffieverkenners wil CAG ervaring opdoen met het opzetten van een eigen vrijwilligerswerking. CAG wil zich in de nieuwe beleidsperiode extra inzetten om personen en organisaties die erfgoed niet als kerntaak hebben, te betrekken. Landbouw, voeding en landelijk leven zijn zo universeel dat het erfgoed ervan veel kansen biedt om bruggen te bouwen. Deze vorm van samenwerking en participatie vindt bijvoorbeeld plaats in de context van de talrijke erfgoedzorgtrajecten voor immaterieel erfgoed die CAG begeleidt en die in de aanloop naar een erkenning op de Inventaris Vlaanderen, vaak resulteren in de oprichting van een meer gestructureerd overlegorgaan zoals bv. de Frietkotraad, het Observatorium voor de verscheidenheid van de brouwkunst en haar waardering in België of de Hondenzwemmingsraad. Deze klankbord- en adviesgroepen zijn samengesteld uit een ruime groep stakeholders, veelal vrijwilligers, met soms diverse achtergronden, die zich verenigen rond het borgen van immaterieel erfgoed. In de volgende beleidsperiode zullen de acties rond het archief/erfgoed van de voedingsindustrie leiden tot verdere kennismaking en concrete samenwerking met Fevia en voedingsbedrijven. Daarnaast blijven medewerkers van CAG zich engageren in diverse externe klankbordgroepen, stuurgroepen, bestuursorganen van verenigingen en (overheids)commissies. Zo houden ze de vinger aan de pols van de erfgoedgemeenschap en het erfgoedbeleid. 42

45 Een bijzonder aandachtspunt in de periode wordt het verder uitbouwen van het internationale netwerk en het profileren van CAG als een internationale speler. Bestaande contacten en netwerken worden onderhouden en nieuwe worden opgezocht. Dat gebeurt enerzijds door actief deel te nemen aan internationale erfgoedprojecten, studiedagen en congressen, maar ook door het opnemen van bestuursfuncties in deze netwerken. Tot slot brengt een CAG-delegatie minstens tweejaarlijks een werkbezoek aan één of meerdere buitenlandse erfgoedspelers. Acties CAG organiseert een jaarlijkse contactdag, telkens rond een concreet thema, met als opzet een specifieke doelgroep samen te brengen en te informeren. Mogelijke thema s zijn drankcultuur (bier, jenever, wijn), dieren en erfgoed, erfgoed en natuur, de verbindende waarde van culinair erfgoed. Elke editie wordt samen met een partner-instelling georganiseerd en vindt plaats op een aantrekkelijke erfgoedlocatie. Medewerkers van CAG blijven zich engageren in raden en klankbordgroepen die worden opgericht in de context van erfgoedzorgtrajecten immaterieel erfgoed, zoals het Bierobservatorium, de Trekpaardenraad, de Frietkotraad, het Beschermcomité Houtem Jaarmarkt. Medewerkers van CAG engageren zich blijvend in klankbord- en stuurgroepen van projecten (als vertegenwoordigers van de agrarisch erfgoedgemeenschap), in bestuursorganen van andere organisaties en verenigingen, overheidscommissies, etc. Het gaat onder meer om beoordelingscommissies van het Departement Cultuur, Jeugd en Media, het Platform Plattelandsonderzoek (VLM), het Stadslandbouwoverleg van Leuven en het platform Lokale Voedselstrategie van de vzw Leuven Met deze betrokkenheid wil CAG vanuit de eigen erfgoedwerking bijdragen aan een duurzame ontwikkeling op het vlak van voedselproductie en consumptie Bij de voorbereiding van de twee koepelprojecten Koffie en Moestuin wordt actief op zoek gegaan naar een breed netwerk van partners, met bijzondere aandacht voor organisaties die erfgoed niet als kerntaak hebben. In verband met het koepelproject Koffie ( ) zijn dat onder meer de Plantentuin in Meise, het Koninklijk Verbond van de Koffiebranders, fair trade organisaties (Oxfam), koffiebranderijen, opleidingscentra die een vorming tot barista aanbieden, etc. Deze spelers worden op een participatieve manier betrokken bij het project. Wat betreft het koepelproject Moestuin ( ) wordt gedacht aan tuindersorganisaties zoals Tuinhier, Landelijke Gilden, VELT, Steunpunt Levend Erfgoed, Netwerk Zelf Zaden Telen, stadstuiniers, groendiensten, schooltuinen, samen- en buurttuinen, etc. Beide koepelprojecten zijn het ideale aanknopingspunt om samen te werken met diverse duurzaamheidsactoren. CAG werkt in tal van projecten en activiteiten samen met vrijwilligers, bijvoorbeeld tijdens registratie-acties, tentoonstellingsprojecten en immaterieel 43

46 erfgoedzorgtrajecten. In vele gevallen zijn dit vrijwilligers verbonden aan andere erfgoedorganisaties en verenigingen. In de beleidsperiode wil CAG expertise opbouwen met het opzetten van een eigen vrijwilligerswerking. Dit zal in eerste instantie gebeuren via het experimentele traject Koffieverkenners. De ervaringen daarbij dienen om de toekomstige vrijwilligerswerking van CAG verder vorm te geven. Medewerkers van CAG zetten hun engagementen in de bestuursorganen van internationale organisaties verder. Het gaat onder meer om het Management Committee van EURHO (European Rural History Organisation), de kerngroep en de technische werkgroep van de European Rural History Film Database Association en de stuurgroep van CORN (Comparative Rural History Network). CAG-medewerkers participeren actief aan relevante buitenlandse studiedagen, congressen en andere bijeenkomsten. Het gaat onder meer om de congressen van AIMA in 2020 (Museum for English Rural Life, Reading, UK) en 2023 (waarschijnlijk India); de EURHO-congressen in 2019 (Parijs), in 2021 (Stockholm en Uppsala, Zweden) en 2023 (nog niet gekend). Ook in het kader van het internationale project en netwerk rond landbouwfilms zullen meerdere bijeenkomsten met de internationale partners worden georganiseerd, onder meer in Leuven Een delegatie van CAG-medewerkers brengt tweejaarlijks een meerdaags werkbezoek aan enkele buitenlandse erfgoedorganisaties (musea, archieven, bibliotheken) en eventueel ook onderzoeksinstellingen. Opzet is om buitenlandse contacten en netwerken te versterken, om inspiratie op te doen en ideeën uit te wisselen. CAG brengt daarover telkens verslag uit aan de erfgoedgemeenschap, bijvoorbeeld via Facebook en de nieuwsbrief. UK, met het Museum for English Rural Life, Reading Frankrijk, met Le Compa, Conservatoire de l agriculture, Chartres Nog te bepalen Indicatoren CAG organiseert jaarlijks een contactdag rond een specifiek thema en mikt voor elke editie op minstens 50 deelnemers. Telkens verloopt de organisatie in samenwerking met een andere partnerinstelling. CAG participeert actief aan de driejaarlijks congressen van AIMA, de tweejaarlijkse congressen van EURHO en de bijeenkomsten van het internationaal netwerk rond landbouwfilms. CAG brengt om de twee jaar een meerdaags werkbezoek aan een buitenlandse erfgoed- of onderzoeksinstelling en brengt daarvan verslag uit in de nieuwsbrief. 44

47 SD 5. CAG heeft via publiekswerking en communicatie het agrarisch erfgoed gepresenteerd en gevaloriseerd Een belangrijke doelstelling van CAG is het presenteren, duiden en valoriseren van het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven. Dat gebeurt op verschillende manieren. De spil is Het Virtuele Land. Die website is ondertussen uitgegroeid tot het kennisinstrument en virtueel museum van en voor de erfgoedgemeenschap. Daarnaast zet CAG in op het zelf ontwikkelen en meewerken aan de organisatie van tijdelijke (rondreizende) tentoonstellingen, vaak in het kader van bredere samenwerkingsprojecten met tal van (erfgoed)partners. Recente voorbeelden zijn Taart! (onderdeel van het internationale project Europeana Food and Drink en Boter bij de vis (n.a.v. de herdenking van de Eerste Wereldoorlog). Ook via de talrijke publicaties, vormingsinitiatieven en lezingen worden verschillende dimensies van het materieel en immaterieel agrarisch erfgoed gepresenteerd en wordt de erfgoedgemeenschap toegeleid naar collecties en tradities. Via deze initiatieven worden meerdere doelgroepen aangesproken en in toenemende mate betrokken. Het gaat uiteraard om collectiebeheerders (groot en klein, publiek en privaat, lokaal en nationaal), om erfgoedzorgers en heemkundigen, om land- en tuinbouwers, hoeve- en streekproducenten, culinaire ambachtslui, bewuste consumenten, jongeren en senioren, studenten, scholieren en etnisch-culturele minderheden. CAG zet gerichte communicatie-acties op om deze diverse erfgoedgemeenschap te informeren, onder meer via de tweemaandelijkse nieuwsbrief, maar ook via sociale mediakanalen als Facebook en Instagram. In de beleidsperiode intensifieert CAG zijn werking rond deze lijnen en wordt vernieuwing gezocht in presentatiemogelijkheden, doelgroepenwerking en participatie. Vooreerst wordt Het Virtuele Land qua vormgeving en multimediale toepassingen vernieuwd en wordt de content op een kwaliteitsvolle manier verruimd om het aanbod gevarieerder en de interactie groter te maken. Ook de backoffice van de website wordt onder de loep genomen en aangepast. Daarnaast gaat veel energie naar de veelzijdige, publieksgerichte activiteiten in het kader van de koepelprojecten Koffie en Moestuin. CAG zet structureel in op de jaarlijks weerkerende publieksactiviteiten (zoals Erfgoeddag, Open Monumentendag en Week van de Smaak), maar ook op eenmalige publieksactiviteiten. Idealiter zijn die gekoppeld aan projecten, liefst samen georganiseerd met partners. Telkens gaat ook de nodige aandacht uit naar moeilijk bereikbare en nog niet bereikte doelgroepen. Via een Engelstalige nieuwsbrief wordt de internationale erfgoedgemeenschap op de hoogte gebracht van relevante CAGactiviteiten. OD 5.1 Het agrarisch erfgoed is digitaal ontsloten en gepresenteerd voor een breed publiek via Het Virtuele Land en andere kanalen. Uitgangssituatie De website Het Virtuele Land is de spil in de publieksgerichte werking van CAG. Het is niet alleen de organisatiewebsite, maar meteen ook de erfgoedbank van/over landbouw, voeding en landelijk leven in Vlaanderen en België sinds Via de website worden expertise en kennis (verworven via 45

48 projecten en allerlei initiatieven) en een belangrijk deel van de uitgebreide CAG-databank gedeeld met de erfgoedgemeenschap en het brede publiek. Het Virtuele Land is opgebouwd uit enkele specifieke onderdelen. De Beeldbank bevat duizenden vrij raadpleegbare digitale reproducties van foto s, affiches, objecten, etc. uit publieke en private collecties in heel België. Deze reproducties kunnen worden aangevraagd in hoge resolutie, conform de wetgeving over intellectuele eigendomsrechten (verduidelijkt met de Creative Commons-licentie bij elk beeld). CAG verwijst bij deze aanvragen door naar de originele bewaarinstelling of eigenaar. Jaarlijks ontvangt CAG ca. 150 aanvragen voor één of meerdere beelden. De rubriek Collectie-inventarissen bundelt de resultaten van meerdere digitaliseringsprojecten van (deel)collecties in Vlaanderen en Brussel. De geschiedenis van landbouw, voeding en landelijke leven wordt thematisch tot leven gebracht in de rijk geïllustreerde Themaverhalen. De rubriek Collecties biedt een overzicht van meer dan honderd publiek toegankelijke (deel)collecties rond landbouw en voeding en de aanwezige expertise. De erfgoedbank is tot slot ook een instrument voor het starten van eigen onderzoek, wat onder meer kan via de rubriek Onderzoeksbronnen. Die bevat meerdere hulpinstrumenten zoals een bibliografie, een landbouwpersrepertorium (geïntegreerd in ODIS), een archiefgids, alle CAG-rapporten en documentatie van studiedagen en vormingsmomenten. Alle teksten op Het Virtuele Land staan ter beschikking van het publiek onder een CC-BY-licentie (naamsvermelding). Het bereik van de website wordt op regelmatige basis gemeten en toont een groeiende populariteit. Het aantal unieke bezoekers steeg de voorbije jaren van in 2014 naar meer dan einde Parallel nam het aantal unieke pageviews toe van naar Deze stijgende aantallen nodigen uit om nog meer in te zetten op dit medium én andere kanalen. Er zijn immers nog veel mogelijkheden. Te denken valt aan het delen van expertise, kennis en materiaal op publieke platformen zoals Wikimedia. Zo kan ook het niet erfgoedgerichte publiek zijn weg vinden naar Het Virtuele Land. In de volgende beleidsperiode krijgt Het Virtuele Land een grondige restyling en wordt een nieuw en meer gevarieerd aanbod ontwikkeld. Met deze vernieuwings- en verruimingsoperatie wil Het Virtuele Land inspelen op de toegenomen maatschappelijke aandacht voor landbouw en eetcultuur. Dit proces wordt begeleid door een Visiegroep HVL De conclusies van de gebruikersbevraging via de nieuwsbrief van maart 2017 worden in deze denkoefening meegenomen. De stapsgewijze vernieuwing richt zich zowel op het updaten van de backoffice van de website als op vormgeving en gebruiksgemak. Een tegeloverzicht en responsive design worden geïntegreerd. Nieuwe mogelijkheden om erfgoed te presenteren en te delen met de brede erfgoedgemeenschap en het publiek worden bekeken en waar mogelijk geïmplementeerd. Daarnaast analyseert en evalueert CAG de mogelijkheden om de data van Het Virtuele Land te delen met het brede publiek via crowdsourcingplatformen. Inhoudelijk wordt de beeldbank verder uitgebreid met historische beelden, met speciale aandacht voor thema s en types erfgoed die momenteel ondervertegenwoordigd zijn. Jaarlijks worden minstens zes verhalen gepubliceerd, waarvan minstens twee in samenwerking met externe auteurs. De resultaten van registratieprojecten en -acties worden op een overzichtelijke manier ontsloten in de rubriek Collectieinventarissen. De hulpinstrumenten en onderzoeksbronnen worden jaarlijks geactualiseerd. Het collectieoverzicht (rubriek Collecties ) wordt enerzijds verruimd met publiek toegankelijke archiefinstellingen, bibliotheken en documentaire collecties die zich expliciet richten op agrarisch erfgoed en anderzijds met publiek toegankelijke collecties levend erfgoed. Vervolgens investeert CAG 46

49 in een meer gevarieerd digitaal aanbod. CAG onderzoekt en realiseert de integrale publicatie van enkele historische bronnen. In functie van (erfgoed)onderzoek en een brede publieksinteresse komt de klemtoon hier te liggen op landbouwfilms en kookboeken. CAG onderzoekt tot slot op welke manier een overzicht van de tradities en erfgoedgemeenschappen waarmee CAG een erfgoedzorgtraject doorloopt of heeft doorlopen, op een aantrekkelijke manier kan gepresenteerd worden op de website. Waar mogelijk worden daarbij ook de resultaten van participatief documenteren geïntegreerd (bv. filmpjes). De wisselwerking met het vernieuwde platform immaterieelerfgoed.be staat centraal. Acties De vernieuwing van Het Virtuele Land wordt intern en samen met serviceprovider LIBIS voorbereid en gerealiseerd. Aandachtspunten zijn het updaten van de backoffice (van Omeka naar Omeka S), het vernieuwen van de vormgeving en het gebruiksgemak. Een tegeloverzicht vergemakkelijkt de navigatie en een responsive design vergroot de gebruiksvriendelijkheid op mobiele apparaten. Bij de vernieuwing van de website wordt rekening gehouden met de anysurfer-principes. Tevens wordt geëvalueerd welke specifieke onderdelen en informatie op de website worden aangeboden in het Engels en Frans. De oprichting van een Visiegroep HVL 2025 in 2018 en de organisatie van meerdere overlegmomenten begeleiden de stapsgewijze vernieuwing van Het Virtuele Land en de CAG-databank in De leden van de huidige klankbordgroep worden hiervoor uitgenodigd, samen met nieuwe leden die een minder technisch profiel hebben. Via een open oproep worden enkele gebruikers betrokken bij deze denkoefening. Deze Visiegroep staat ook in voor de verdere opvolging van de website. Voor de samenstelling zie bijlage 1. Er wordt geëxperimenteerd met nieuwe presentatievormen op het vlak van beeldmateriaal (bijvoorbeeld International Image Interoperability Framework), storytelling en de integratie van audiovisueel materiaal (zoals filmpjes, documentaires, podcasts). De koepelprojecten Koffie en Moestuin zijn de ideale proeftuin om deze nieuwe vormen te exploreren. CAG onderzoekt hoe het de online zichtbaarheid van het agrarisch erfgoed kan verhogen. Het experimenteert hiervoor met de mogelijkheden die crowdsourcingplatformen bieden om kennis, expertise en materiaal van Het Virtuele Land te delen Inhoudelijk wordt de website verder uitgebreid. Het gaat hier zowel over de aanvulling van bestaande rubrieken als het opnemen van nieuwe modules. Jaarlijks wordt de beeldbank verder uitgebreid, met speciale aandacht voor thema s die voorlopig minder aan bod zijn gekomen. Streefdoel is om jaarlijks minstens 300 relevante nieuwe records te publiceren, naast de 47

50 aangroei van records in het kader van de registratie- en digitaliseringsprojecten. De informatie die is ontsloten via de projectwebsite Boter bij de vis wordt zoveel mogelijk geïntegreerd in Het Virtuele Land. Jaarlijks worden minstens 6 verhalen gepubliceerd, waarvan minstens 2 in samenwerking met externe auteurs. Hierbij ligt de nadruk op de thema s gebouwen & landschappen en immaterieel cultureel erfgoed, maar worden ook verhalen gepresenteerd rond eetcultuur, landbouw, plattelandsbewoners, middenveld en industrialisering & voedselverwerking. De resultaten van de registratie-acties (zie OD 1.2) worden ontsloten in de aparte module Collectie-inventarissen. Jaarlijks wordt in april de bibliografie geactualiseerd. In november komt het collectieoverzicht aan bod. Dit wordt verder uitgebreid met beschrijvingen van publiek toegankelijke archiefinstellingen, bibliotheken en documentaire collecties die specifiek focussen op agrarisch erfgoed en met collecties levend erfgoed (bv. websites met historische moestuinen en oude rassen van boerderijdieren). De metadata van het project rond landbouwfilms en een selectie gedigitaliseerde films worden ontsloten op Het Virtuele Land. De metadata van het traject rond kookboeken (verschenen in België tussen circa 1750 en 1975) en een selectie gedigitaliseerde kookboeken worden ontsloten op Het Virtuele Land. Na afloop van het koepelproject Koffie wordt de inhoud van de projectwebsite zo veel mogelijk geïntegreerd in Het Virtuele Land. Eenzelfde werkwijze wordt gehanteerd met de data verzameld op de projectwebsite in het kader van het project Moestuin. De informatie die gerelateerd is aan de CAG-werking, zoals het overzicht van medewerkers, projecten en publicaties wordt meerdere keren per jaar geactualiseerd. Jaarlijks wordt het publieksbereik van Het Virtuele Land geanalyseerd. Op basis hiervan worden eventuele aanpassingen doorgevoerd. De resultaten worden opgenomen in het jaarverslag. Over Het Virtuele Land wordt een gebruikersbevraging georganiseerd om adviezen te kunnen formuleren in de aanloop naar de nieuwe beleidsperiode en Indicatoren Visiegroep HVL 2025 volgt het vernieuwingsproces van de website en databank op. 48

51 Jaarlijks worden minstens 300 nieuwe relevante records ontsloten via de beeldbank. Jaarlijks verschijnen minstens 6 nieuwe verhalen op Het Virtuele Land, waarvan minstens 2 in samenwerking met externe auteurs. In totaal worden minstens 15 landbouwfilms digitaal aangeboden, via Het Virtuele Land en andere kanalen zoals Vimeo. In totaal worden minstens 15 kookboeken digitaal aangeboden op Het Virtuele Land. Jaarlijks worden de rubrieken Hulpinstrumenten en Onderzoeksbronnen geactualiseerd. Jaarlijks wordt minstens éénmaal het publieksbereik van Het Virtuele Land geëvalueerd, met rapportering in het jaarverslag OD 5.2 CAG heeft een gevarieerde publiekswerking ontwikkeld, met oog voor diverse doelgroepen. Uitgangssituatie CAG presenteert en valoriseert het agrarisch erfgoed, de expertise van de erfgoedgemeenschap en de resultaten van wetenschappelijk onderzoek op verschillende manieren. Dit gebeurt niet alleen via diverse media (zoals Het Virtuele Land en publicaties), maar ook via allerlei publieksactiviteiten. De voorbije jaren bouwde CAG heel wat expertise op rond het realiseren van grote en kleine (rondreizende) tentoonstellingen. CAG heeft geen eigen presenteerplek, dus een samenwerking met één of meerdere actoren ligt voor de hand. Het bundelen van expertises en middelen biedt bovendien een belangrijke meerwaarde. Vooral kleinere erfgoedspelers, culturele centra, zelfs woonzorgcentra zijn geïnteresseerd om als partner in dergelijke projecten te stappen. Parallel hiermee zet CAG in op het ontwikkelen en aanbieden van een educatief aanbod, vooral gericht op het lager en secundair onderwijs. De voorbije jaren werkte CAG aan de innovatieve serious game Farmony over duurzame landbouw en voedselproductie. Jaarlijks participeert CAG actief aan Erfgoeddag, Open Monumentendag en Week van de Smaak. Telkens verloopt dat in samenwerking met externe partners en wordt een gevarieerd aanbod ontwikkeld. Tijdens Week van de Smaak 2015 werden in Leuven onder de titel Op de koffie culinaire herinneringen ingezameld. Een multicultureel publiek werd bereikt. Voor Week van de Smaak 2016, werkte CAG mee aan het festival Witloof! Harens goud. Op de agenda stond een parcours langs erfgoedplekken, interviews met oude witloofboeren, proeverijen en een kinderatelier. Tijdens Erfgoeddag 2017 stelden CAG en meerdere partners in twee woonzorgcentra in de Westhoek de resultaten voor van een intergenerationeel project over regionale eetgewoonten (reminiscentiekoffers, expo, muziek en cinema). De aandacht van CAG voor erfgoedzorg van etnisch divers erfgoed gaat in stijgende lijn. Het Lentefestival in Brussel in 2018 is daarvan een mooi voorbeeld. 49

52 Een tiental gemeenschappen van zowel autochtone als allochtone achtergronden, stellen dan in het BELvue Museum hun lenteritueel voor, met speciale aandacht voor hun culinaire tradities. De samenwerking is steeds tweerichtingsverkeer. Minderheden ontdekken voedingserfgoed van hier en tonen hun erfgoed, dat even waardevol is. Vaak duiken gelijkenissen op. In de volgende beleidsperiode wil CAG zijn publiekswerking verder ontplooien en professionaliseren. Om te beginnen kiest CAG bewust voor het duurzaam ontwerpen (en hergebruiken) van expo s en het presenteren van erfgoed. Hierbij wordt zo veel mogelijk gebruik gemaakt van materialen met ecolabel. Het houdt rekening met de toolkit en eco-calculators van cultuurzaam.be. Daarnaast wordt ook het sociale aspect van duurzaamheid geïntegreerd in de publiekswerking. Dit gebeurt door een weloverwogen doelgroepenwerking op te zetten en te investeren in participatie en co-creatie. De doelgroepen die CAG met zijn publiekswerking wil bereiken zijn divers. Vanuit het gegeven dat voeding, en dus intrinsiek ook landbouw, deel uitmaakt van ieders leven, is de interesse voor het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven potentieel zeer groot. Ook de recent hernieuwde aandacht voor landbouw en eetcultuur speelt in de kaart van het agrarisch erfgoed. CAG kiest er in zijn publiekswerking voor om in te zetten op specifieke en welomlijnde doelgroepen: van producenten tot bewuste consumenten, van erfgoedparticipanten tot kansengroepen. Om een gedegen publiekswerking te kunnen realiseren, werkt CAG samen met verschillende erfgoedpartners zoals collectiebeheerders, traditiedragers, erfgoedcellen, etc. Evengoed worden contacten aangeknoopt met niet-erfgoedactoren. Om een veelzijdige en innovatieve publiekswerking te realiseren zet CAG in op 4 actievelden: 1) Jaarlijks weerkerende publieksactiviteiten zoals Erfgoeddag. 2) De koepelprojecten Koffie en Moestuin. Deze koepelprojecten lenen zich zeer goed tot het opzetten van experimenten om het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven op een vernieuwende en creatieve manier te presenteren. Deze grotere samenwerkingsverbanden, met zowel erfgoedactoren als niet-erfgoedorganisaties, helpen om diverse doelgroepen te bereiken. 3) Vorming en educatie, waarbij enerzijds kennis- en expertise-uitwisseling binnen de erfgoedsector aan bod komen, maar waarbij anderzijds ook het agrarisch erfgoed wordt uitgedragen naar niet-erfgoedspelers. Dat gebeurt onder meer via thematische studiedagen, workshops voor land- en tuinbouwers en de talrijke lezingen van CAG-medewerkers. Daarnaast voorziet CAG op eigen initiatief en op vraag van anderen in educatieve materialen ter ontsluiting van publieksactiviteiten voor kinderen en jongeren, zowel in gezins- als klasverband. In deze educatieve dossiers wijst CAG op het belang van een duurzame ontwikkeling en levenswijze, steeds vertrekkend vanuit het agrarisch erfgoed. De didactische materialen hebben ook oog voor culturele diversiteit en tradities. 4) Eenmalige en eerder kleinschalige publieksactiviteiten in samenwerking met anderen. Acties CAG ontwikkelt jaarlijks een attractief aanbod voor specifieke doelgroepen in het kader van weerkerende evenementen zoals Erfgoeddag, Open Monumentendag en Week van de Smaak. Deze zijn een uitgelezen kans om het agrarisch erfgoed en 50

53 CAG aan specifieke doelgroepen voor te stellen. Telkens wordt op een participatieve manier en met externe partners een aanbod voorbereid dat op een originele manier inspeelt op het campagnethema. In het kader van de deelname aan Erfgoeddag wordt in de periode elk jaar een specifieke doelgroep naar voor geschoven, zoals gezinnen, senioren, mensen met een migratieachtergrond en mensen uit kwetsbare maatschappelijke groepen. Erfgoeddag is ook een gelegenheid om de preferentiële band die CAG heeft met Leuven, aan te halen. In deze beleidsperiode wordt daarom alternerend een aanbod in Leuven uitgewerkt, en een activiteit elders in Vlaanderen. In 2019 organiseert CAG in Leuven in het kader van Erfgoeddag een activiteit rond erfgoed en culinaire ambachten. Open Monumentendag biedt dan weer de mogelijkheid om de relatie tussen roerend, onroerend en immaterieel en agrarisch erfgoed te verkennen. Tijdens activiteiten voor Week van de Smaak staan eetcultuur en culinaire tradities centraal. CAG evalueert de mogelijkheid en wenselijkheid om occasioneel deel te nemen aan andere, niet-erfgoedinitiatieven die jaarlijks weerkeren zoals bijvoorbeeld Dag van de Ambachten, Week van de Fair Trade, Dag van de Trage Wegen, Dag van de Landbouw, Week van het Bos, Open Bedrijvendag (aansluitend bij het traject rond archief/erfgoed van voedingsbedrijven), etc. CAG ontwikkelt rond het koepelproject Koffie (2020) een attractief en gevarieerd publieksaanbod, in nauwe samenwerking met de erfgoedgemeenschap.de nodige aandacht gaat uit naar samenwerking met niet-klassieke erfgoedactoren, duurzaamheid en diversiteit CAG organiseert samen met de Plantentuin Meise een grote tentoonstelling in de plantentuin waarin de brede, mondiale geschiedenis en het (materieel, immaterieel en levend) erfgoed van koffie centraal staan. Een educatief aanbod en een publicatie begeleiden deze tentoonstelling en andere publieksactiviteiten. Kleinere expo s rond het erfgoed van koffie en koffietradities worden ook elders opgezet samen met of door andere partners, bijvoorbeeld het Bakkerijmuseum in Veurne rond koekjes, ZOET in Tienen rond het suikerklontje, etc. CAG gaat na of ook niet-erfgoedactoren te vinden zijn voor dergelijke kleinere expo s en exploreert de mogelijkheden om thematische tentoonstellingen op te stellen op plekken waar koffie wordt gedronken, zoals koffiebars of stations. Een projectwebsite brengt alle partners en het in kaart gebrachte koffieerfgoed samen. Ook de info verzameld in het experimentele traject Koffieverkenners komt op de website terecht. De website doet tegelijk dienst als medium om een breed publiek te bereiken en te informeren. De website zal door zijn dubbele rol een spilfunctie vervullen in de communicatie rond het project. 51

54 CAG grijpt het koepelproject Koffie aan om te experimenteren met attractieve presentatievormen zoals het maken van een podcast met koffietour, opendeurdagen in (ambachtelijke) koffiebranderijen, workshops tot barista en cuptastings. CAG werkt hiervoor samen met streekproducenten en het netwerk Handmade in Belgium, dat artisanale en ambachtelijke koffieproducenten verenigd. Daarnaast worden contacten aangeknoopt met vormingsorganisaties en koffiebranderijen. Een participatieve aanpak staat centraal. Via samenwerking met fair trade-organisaties kunnen de Noord-Zuidproblematiek en thema s als solidariteit en diversiteit gelinkt worden aan dit koepelproject. CAG ontwikkelt rond het koepelthema Moestuin (2022) een attractief en gevarieerd publieksaanbod, in nauwe samenwerking met de erfgoedgemeenschap, maar ook met oog voor samenwerking met niet-klassieke erfgoedactoren, duurzaamheid en diversiteit CAG realiseert in samenwerking met enkele erfgoedpartners (onder meer Openluchtmuseum Bokrijk, Huis van Alijn en t Grom) meerdere thematische tentoonstellingen op verschillende plekken. Daaraan worden een educatief aanbod en diverse publieksactiviteiten gekoppeld. CAG vertaalt het tuinderserfgoed op maat van schooltuinen, met een educatief aanbod. Om het rijke tuinderserfgoed en de verschillende publieksactiviteiten in de kijker te zetten, voorziet CAG een projectwebsite met blog en creatieve ontsluitingsinitiatieven zoals een scheurkalender. CAG organiseert Moestuinbuurten waarbij buurten zowel staat voor de plaats/locatie als voor het werkwoord buurten of bijbabbelen. In deze praatsessies wisselen ervaren moestuiniers kennis en weetjes uit met startende tuinders. Aandacht gaat ook uit naar het ruilen van zaden, planten of oogst. CAG werkt hiervoor samen met Landelijke Gilden, KVLV en VELT. CAG gaat in het korte keten netwerk Recht van bij de boer op zoek naar professionele tuinders die hun klanten meer informatie willen verschaffen over tuinderserfgoed en oude plant- en teelttechnieken. In overleg wordt een vertaling gemaakt van deze informatie op een aangepaste drager (mobiele expo, duurzaam verpakkingsmateriaal, etc.) CAG onderzoekt de mogelijkheid om een moestuin-app te ontwikkelen. Deze app moet geïnteresseerden toelaten op basis van een fotodatabank gericht objecten te identificeren en contextinformatie op te vragen. Indien mogelijk wordt hieraan een participatief luik verbonden zodat de brede erfgoedgemeenschap wordt betrokken in dit proces. CAG werkt in het kader van Moestuin niet enkel samen met erfgoedpartners, maar zoekt ook toenadering tot (ecologische) tuindersorganisaties, VELT, Landgenoten, stadstuiniers en groendiensten. Waar mogelijk wordt aansluiting gezocht bij sociale initiatieven zoals 52

55 samen- en buurttuinen. CAG werkt ook samen met organisaties die moestuinieren ondersteunen zoals AVEVE en tijdschriften als Nest en Seizoenen. Voor de vorming en educatieve werking rond moestuinen werkt CAG samen met Landelijke Gilden en Plattelandsklassen die een netwerk van schooltuinen ondersteunen. Met de publieksactiviteiten in het kader van het koepelproject Moestuin wil CAG bijdragen aan een inclusieve en duurzame stadsontwikkeling. Stadslandbouw en moestuininitiatieven helpen om negatieve aspecten van geconcentreerde bebouwing en bewoning te reduceren (hitte-eilanden, disconnectie tussen productie en consumptie van voeding, etc.) en zij helpen sociale cohesie te versterken. CAG neemt zelf en samen met partners initiatieven om vorming en educatie aan te bieden. CAG is mede-organisator van de jaarlijkse ICAG-Seminariereeks (met ICAG, KU Leuven). Er wordt onderzocht in hoeverre het mogelijk is om te werken met een overkoepeld jaarthema. CAG is mede-organisator van de tweejaarlijkse studiedag Vissen in het Verleden, in samenwerking met het VLIZ (Vlaams Instituut voor de Zee), NAVIGO en het Agentschap Onroerend Erfgoed. CAG ontwikkelt eenmalige vormingsactiviteiten voor land- en tuinbouwers die via korte keten initiatieven, hoeveverkoop en toerisme aan verbreding doen. CAG wil hen via workshops laten kennis maken met het rijke en inspirerende agrarisch erfgoed. In co-creatie ontdekken zij welke meerwaarde dit erfgoed kan bieden aan hun verbredingsactiviteiten. CAG werkt hiervoor samen met organisaties die de diversificatie van activiteiten binnen de land- en tuinbouwsector ondersteunen, bijvoorbeeld VLAM, het steunpunt Hoeveproducten van KVLV en provinciale diensten land- en tuinbouw. Medewerkers van CAG geven op vraag lezingen en presentaties over de geschiedenis en het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven. De educatieve werking van CAG spitst zich in eerste instantie toe op het ontwikkelen van een didactische vertaalslag bij de expo s in kader van Koffie en Moestuin en welgekozen publieksactiviteiten. CAG realiseert in samenwerking met en op vraag van partners educatieve concepten om het agrarisch erfgoed onder de aandacht van kinderen en jongeren te brengen. CAG organiseert eenmalige publieksactiviteiten in het kader van projecten: 2020 In het kader van het internationale project rond landbouwfilms zet CAG een publieksevenement op met als werktitel Food Film Festival. CAG zoekt hiervoor samenwerking met CinemaZED en Fonk vzw. 53

56 Indicatoren CAG neemt jaarlijks deel aan Erfgoeddag, Open Monumentendag en Week van de Smaak. Minstens 2 activiteiten gericht op etnisch diverse doelgroepen Minstens 1 activiteit gericht op mensen uit kwetsbare maatschappelijke groepen CAG biedt een uitgebreid publieksaanbod bij het koepelproject Koffie 2020 CAG biedt een uitgebreid publieksaanbod bij het koepelproject Moestuin CAG koppelt educatieve en vormingsactiviteiten aan zijn publieksaanbod. Minstens 4 educatieve dossiers/vertalingen bij expo s of publieksactiviteiten Minstens 4 workshops voor land- en tuinbouwers OD 5.3 Een moderne en doelgerichte communicatie heeft blijvende aandacht gekregen. Uitgangssituatie Een professionele communicatie met de erfgoedgemeenschap en het brede publiek is van groot belang voor elk kenniscentrum en dienstverlenende organisatie. CAG doet dat via meerdere kanalen. Naast de website Het Virtuele Land is er de tweemaandelijkse digitale nieuwsbrief (circa 3200 abonnees) waarin de eigen werking centraal staat. Elke editie opent met een nieuw Themaverhaal. Verder worden nieuwe (project)medewerkers, projecten en publicaties voorgesteld. Daarnaast krijgen in de nieuwsbrieven ook andere actoren en initiatieven (en hun erfgoed) de nodige aandacht, onder meer via de rubrieken Telex, In de kijker en Beeldspraak. Specifieke nieuwsbrieven worden verstuurd in het kader van Erfgoeddag, Open Monumentendag en Week van de Smaak. CAG is ook actief op Facebook (circa 800 volgers in december 2017) met wekelijks gemiddeld twee posts. Begin 2018 start CAG een Instagramaccount waarop wekelijks gemiddeld twee beelden verschijnen. Uitnodigingen voor activiteiten, zoals de jaarlijkse Contactdag en openingen van tentoonstellingen, verlopen uitsluitend digitaal. Wanneer zinvol wordt een persbericht uitgestuurd en worden persrelaties gecontacteerd. Bij het begin van de nieuwe beleidsperiode evalueert en herwerkt CAG de bestaande communicatiestrategie en -middelen. De opbouw en het bereik van de nieuwsbrief worden geanalyseerd en waar nodig herdacht, parallel met de vernieuwde vormgeving van Het Virtuele Land. De technische realisatie en vormelijke presentatie van de Themaverhalen wordt herbekeken. Tweemaal per jaar zal CAG een Engelstalige nieuwsbrief versturen om de internationale 54

57 erfgoedgemeenschap (in eerste instantie vooral Europees) te informeren over relevante erfgoedactiviteiten van CAG en partners. CAG kiest er voor om meer in te zetten op beeldend communiceren. Om op een doeltreffende manier het agrarisch erfgoed uit te dragen naar een breed publiek in een vluchtige virtuele wereld, opteert CAG voor een beeldstrategie die ervan uitgaat dat teksten worden bekeken en beelden worden gelezen. Teksten en beelden (ook filmpjes) worden volgens dit inzicht geschreven en gekozen. In zijn communicatie houdt CAG ook meer rekening met de verschillende doelgroepen binnen zijn erfgoedgemeenschap. Door op maat te communiceren wil CAG de betrokkenheid van de erfgoedgemeenschap bij het agrarisch erfgoed en de werking van CAG versterken. De bestaande communicatie-afspraken met tijdschriften en internetmedia worden verdergezet, nieuwe worden aangegaan. CAG heeft niet enkel de intentie te communiceren naar de erfgoedwereld. Het wil de zichtbaarheid van het agrarisch erfgoed ook vergroten bij het brede publiek. Daartoe worden nieuwe communicatiekanalen en -acties onderzocht. Het uitwisselen van informatie via (linked) open data en de aanwezigheid op crowdsourcingplatformen behoren hier tot de mogelijkheden, zoals wordt aangehaald in de Strategische Visienota van minister Sven Gatz. Acties CAG evalueert en herwerkt het algemeen communicatieplan, en doet dat in overleg met externe experts. De communicatie-acties die hierin worden opgenomen om de erfgoedgemeenschap te bereiken, getuigen van strategische keuzes om specifieke doelgroepen te bereiken en de betrokkenheid te vergroten. CAG maakt een actie- en communicatieplan op voor de koepelprojecten Koffie en Moestuin, en andere grotere publieksgerichte projecten, bijvoorbeeld n.a.v. het ICE-themajaar rond eetcultuur. Dit actieplan omvat een duidelijk stramien om de realisatie van projecten gestructureerd te laten verlopen en de communicatie intern en tussen de partners te bevorderen. Ook de communicatie naar externen wordt hierin toegelicht Het adressenbestand voor de nieuwsbrief wordt regelmatig geactualiseerd. Bijzondere aandacht gaat uit naar het bijhouden van perscontacten. CAG onderhoudt regelmatige contacten met journalisten van VILT, Boer & Tuinder en Landbouwleven. Erfgoednieuws over voedingsgerelateerde thema s, de koepelprojecten, het traject rond kookboeken en het themajaar rond eetcultuur wordt gedeeld met culinaire journalisten. Contacten worden aangeknoopt met spelers uit het rurale veld, bv. het tijdschrift Nest. De educatieve initiatieven die CAG zelf of met partners opzet, worden gecommuniceerd naar gezinnen via het platform Vlieg en naar leerkrachten via de portaalsite KlasCement. CAG start met een halfjaarlijkse Engelstalige, internationale nieuwsbrief met daarin, voor de internationale gemeenschap, relevante activiteiten en realisaties van CAG en partners. Via de netwerken van onder meer AIMA en EURHO wordt de nieuwbrief bekend gemaakt. 55

58 CAG onderzoekt op welke manier sociale media en vernieuwende vormen van communicatie in de publiekswerking en projecten kunnen worden opgenomen. CAG gaat na hoe mediatoepassingen zoals blogs, videoposts, podcasts, kunnen worden geïntegreerd in projecten en gepresenteerd worden via Het Virtuele Land. Via gerichte experimenten wordt ervaring opgedaan. CAG onderzoekt ludieke en laagdrempelige (communicatie-)initiatieven om aan te sluiten bij specifieke doelgroepen zoals bewuste consumenten en food-liefhebbers. Een Rubriek van de Moderne Vrouw op Het Virtuele Land en in de nieuwsbrief kan erfgoedaspecten van voeding, moestuin, en landelijk leven vertalen naar vandaag. Indicatoren CAG heeft een nieuw communicatieplan CAG beoogt met een actief wervingsbeleid een jaarlijkse aangroei van contactadressen voor de nieuwsbrief met 150. Het mikt eind 2019 op minstens 300 contactadressen voor de internationale nieuwsbrief. CAG streeft naar een jaarlijkse aangroei van 10% voor het aantal volgers op de Facebookpagina. De Facebookpagina wordt wekelijks gestoffeerd met gemiddeld 2 relevante en wervende posts. Het Instagramaccount wordt wekelijks gestoffeerd met gemiddeld 2 relevante en wervende beelden

59 SD 6. CAG heeft alle randvoorwaarden gerealiseerd om als kwaliteitsvolle organisatie zijn missie op een duurzame manier te realiseren CAG is het voorbije decennium uitgegroeid tot een vaste waarde in het cultureel-erfgoedlandschap. Het centrum heeft zich ontpopt tot hét kennis- en expertiseknooppunt van/voor het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven en profileert zich ook in toenemende mate internationaal. Dankzij een solide en kwaliteitsvolle basis- en projectenwerking, die vertrekt vanuit de noden en kansen in de erfgoedgemeenschap, slaagt het centrum er sinds zijn oprichting in 2001 in om een groeiend en groot draagvlak te creëren. Dit is alleen maar mogelijk dankzij een enthousiast, talentvol team en een duurzaam bestuur. In de volgende beleidsperiode wil CAG zijn interne organisatie verder professionaliseren. Het speelt daarbij in op de vele vragen uit het veld en vooral op de kansen die het cultureel-erfgoedbeleid biedt. CAG is een dynamische en ambitieuze organisatie. Om de volgende jaren op een kwaliteitsvolle manier te kunnen werken voor zijn erfgoedgemeenschap en een nog ruimere dienstverlening te kunnen aanbieden, moet blijvende aandacht worden besteed aan het optimaliseren van de interne werking van het centrum. CAG wil voor zijn medewerkers een stimulerende werkomgeving creëren en een duurzaam personeelsbeleid verzorgen. Het kapitaal van de organisatie zit immers in de eerste plaats bij gedreven en ervaren medewerkers. Uiteraard zijn ook voldoende financiële middelen (en een verstandig beheer ervan) nodig om een slagkrachtige werking te kunnen ontplooien. CAG wil in de volgende beleidsperiode extra inzetten op het aantrekken van aanvullende financiering. Het uittekenen van een optimale organisatiestructuur, het opvolgen van de principes voor goed bestuur en het werken aan een groeiend mede-eigenaarschap bij de leden van de verschillende bestuurs- en adviesorganen, moeten de performantie en interne cohesie van CAG extra versterken. Ten slotte streeft CAG ernaar om de basisprincipes rond duurzaamheid en ecologisch bewustzijn verder structureel te verankeren in het DNA van het centrum. OD 6.1 CAG heeft een warme en stimulerende werkomgeving gecreëerd en heeft geïnvesteerd in een duurzaam personeelsbeleid. Uitgangssituatie De kracht van elke organisatie zit voor een groot deel bij de medewerkers. En dat geldt bij uitstek voor een kenniscentrum en dienstverlenende organisatie. CAG is hierop geen uitzondering. De expertise, de inzet en het enthousiasme van de medewerkers zorgen er voor dat de doelstellingen op een kwaliteitsvolle manier kunnen worden gerealiseerd. Het creëren van een aangename en stimulerende 57

60 leer- en werkomgeving is dan ook van groot belang. Medewerkers moeten maximaal de kans krijgen om hun talenten en kennis te ontwikkelen. Iedereen moet zich goed voelen in het team. Het voorbije decennium is het team van CAG gegroeid, met vaste stafmedewerkers en tijdelijke projectmedewerkers. Het personeelsverloop is zeer beperkt, wat duidt op een grote tevredenheid. CAG biedt zijn werknemers een correcte verloning, de nodige flexibiliteit, ruimte voor inspraak en zelfontplooiing. De functieprofielen en uiteraard ook het beleidsplan voor de periode bieden hiertoe de geschikte contouren. De vernieuwde strategische en operationele doelstellingen zijn een leidraad om keuzes te maken voor prioritaire acties en projecten. Overleg tussen de dagelijkse leiding en de medewerkers verloopt doorgaans informeel, tijdens projectmeetings en -evaluaties en op het jaarlijkse functioneringsgesprek. Acties CAG werkt voor de selectie, coaching en evaluatie van zijn personeelsleden met functieprofielen waarin de minimumcompetenties voor het vervullen van de functie zijn vastgelegd. Op regelmatige tijdstippen worden de functieprofielen geëvalueerd en eventueel bijgestuurd, in functie van het individuele personeelslid of de organisatie. Bij de recrutering en selectie van nieuwe medewerkers levert CAG inspanningen voor de aanwerving van personen met een diverse achtergrond. Die inspanningen zijn vastgelegd in een plan van aanpak. CAG laat zich hiervoor adviseren door het Minderhedenforum. Jaarlijks heeft de coördinator een functioneringsgesprek met elk personeelslid. De Raad van Bestuur evalueert jaarlijks het functioneren van de coördinator. Telkens wordt een verslag opgemaakt. CAG creëert de randvoorwaarden voor een lerende werkomgeving. Alle medewerkers krijgen voldoende ruimte om zich te ontwikkelen en bij te scholen via opleidingen en cursussen. Jaarlijks worden minstens 2 interne vormingsmomenten (halve dag) georganiseerd voor het hele team, waarbij externe experten welbepaalde thema s toelichten, bijvoorbeeld rond participatie, duurzaamheid, vrijwilligerswerking in de erfgoedsector, etc. Jaarlijks wordt ter bevordering van de teamgeest een personeelsuitstap (in juni) en een nieuwsjaarsetentje voor alle medewerkers georganiseerd. Indicatoren Jaarlijks is er een functioneringsgesprek met elk personeelslid, ook met de coördinator. Hiervan wordt een verslag gemaakt. 58

61 CAG voorziet in een plan van aanpak om bij nieuwe vacatures vlotter personen met een diverse achtergrond te bereiken. Tweejaarlijks worden de functieprofielen geëvalueerd en eventueel bijgestuurd. Er wordt jaarlijks een voldoende groot budget vrijgemaakt voor vorming en opleiding van medewerkers (minstens 100 euro per werknemer). Jaarlijks worden twee interne vormingsmomenten voor het hele team georganiseerd. OD 6.2 CAG heeft de nodige financiële middelen verworven en geïnvesteerd om haar doelstellingen te realiseren. Uitgangssituatie Koken kost geld. Een ambitieuze organisatie als CAG, die werkt ten dienste van een uitgebreide en diverse erfgoedgemeenschap, heeft voldoende middelen nodig die ze op een transparante en verstandige manier moet inzetten. CAG doet dat via een doordacht beheer van de financiële middelen die het ontvangt van de Vlaamse overheid en structurele partners. Dankzij de band met de KU Leuven kan het centrum rekenen op extra personele ondersteuning en tegen voordelige voorwaarden gebruik maken van huisvesting (kantoren, vergaderzaal, bibliotheek en opslagruimte) en diensten van de universiteit (onder meer ICT). CAG investeert ook zelf in een performante en duurzame ICTinfrastructuur, ter ondersteuning van de dagelijkse werking en de uitbouw van Het Virtuele Land. De voorbije jaren zette het centrum ook actief in op het aantrekken van aanvullende financiering, door het aanvragen van projectsubsidies en het aangaan van extra samenwerking. Op die manier slaagde CAG erin om zijn jaarlijkse werkingssubsidie van de Vlaamse overheid te verdubbelen. In de volgende beleidsperiode kan CAG verder rekenen op de steun van de stichtende leden. Cera en Boerenbond hebben zich geëngageerd voor een jaarlijkse, aanvullende financiering van euro. KU Leuven zet zijn personele en materiële ondersteuning verder. CAG zal de inspanningen om aanvullende financiering te verwerven blijven voeren. Het zal actief op zoek gaan naar opportuniteiten, onder meer door subsidiemogelijkheden op te volgen en een dynamische projectenwerking te ontplooien. Voor diensten op maat, die niet binnen de basiswerking passen of te arbeidsintensief zijn, vraagt CAG een marktconforme vergoeding. De inkomsten uit die betaalde dienstverlening worden op een transpartante manier gecommuniceerd volgens de richtlijnen van het Departement Cultuur, Jeugd en Media. 59

62 Acties CAG volgt de inkomsten en uitgaven regelmatig en nauwkeuring op en stuurt bij waar nodig. Dit gebeurt op basis van een eenvoudige, volledige en doelmatige begroting en door een halfjaarlijkse controle van de rekeningen in overleg met de externe boekhouder. CAG heeft jaarlijks een overleg met Cera en Boerenbond, onder meer om de inzet en bestemming van de aanvullende financiering te bepalen. In functie van de koepelprojecten Koffie en Moestuin gaat CAG samen met de kernpartners (onder meer Plantentuin Meise en Openluchtmuseum Bokrijk) actief op zoek naar aanvullende projectfinanciering. CAG beschikt over een up-to-date en gedetailleerd overzicht van zijn ICTinfrastructuur en een investeringsschema voor de vernieuwing van hardware en software. Indicatoren Minstens 4 keer per jaar wordt de begroting geactualiseerd, in functie van nieuwe (project)inkomsten en uitgaven. Jaarlijks wordt het overzicht van de ICT-infrastructuur en het bijhorende investeringsschema geüpdatet. Jaarlijks zijn er minstens 3 acties om aanvullende projectfinanciering te verwerven. 6.3 CAG heeft een gepaste en gedragen organisatiestructuur en heeft de regels inzake goed bestuur blijvend geïntegreerd in zijn werking. Uitgangssituatie CAG is een vzw. Het heeft een Algemene Vergadering, waarin alle werkende leden zetelen, en wordt bestuurd door een Raad van Bestuur, die het dagelijks bestuur toevertrouwt aan een coördinator. Advies over de strategische lijnen en de concrete werking wordt onder meer ingewonnen bij de leden van de Adviesraad. De leden van deze bestuurs- en adviesorganen hebben zowel inhoudelijke als zakelijke expertise en vertegenwoordigen diverse geledingen van de erfgoedgemeenschap. Eind 2017 werden Raad van Bestuur en Algemene Vergadering herschikt en verruimd (voor de samenstelling, zie de bijlage en ook de Vragenlijst zakelijke werking goed bestuur). Die verruiming heeft de 60

63 verbondenheid met de erfgoedgemeenschap nog sterker gemaakt. Na de tussentijdse evaluatie door het Departement Cultuur, Jeugd en Media midden 2015 maakte CAG werk van een intern reglement, waarin onder meer de controlemechanismen en de concrete bevoegdheidsverdeling tussen de Algemene Vergadering, de Raad van Bestuur en de coördinator duidelijk werden neergeschreven. In de volgende beleidsperiode onderneemt CAG de nodige stappen om de betrokkenheid van de leden van de bestuursorganen te vergroten, om hen zo nog meer mede-eigenaar van de organisatie te maken. De concrete werking van CAG als dienstverlenende organisatie is opgebouwd rond vijf werkvelden. In de beleidsperiode gaat het om de volgende: Roerend erfgoed Immaterieel erfgoed en Mondelinge geschiedenis Erfgoedbank en Digitalisering Publiekswerking Educatie Vanaf 2018 is er ook het extra werkveld Collectie Bulskampveld, waarbinnen de taken rond deze nieuwe werking worden opgenomen. Bij het begin van de volgende beleidsperiode wil CAG, rekening houdend met de uitkomst van de beoordelingsronde en de ambitieuze doelstellingen in voorliggend beleidsplan, de interne organisatiestructuur aanpassen om zo optimaal mogelijk te kunnen inspelen op de talrijke en specifieke vragen van de erfgoedgemeenschap en de toebedeelde verantwoordelijkheden. De aangepaste organisatiestructuur, de medewerkers en hun taken/functies worden meer in detail besproken in de inleiding van dit document en in bijlage 2 en 3. Acties CAG implementeert de nieuwe organisatiestructuur bij het begin van de nieuwe beleidsperiode. Op het einde van het eerste werkjaar wordt deze geëvalueerd door het team en de Raad van Bestuur. In plaats van de verschillende werkvelden komen er 4 clusters, die elk een verantwoordelijke stafmedewerker krijgen. Het gaat om de volgende clusters: 1) Roerend Erfgoed, 2) Immaterieel erfgoed, 3) Publiekswerking en participatie en 4) Collectie Bulskampveld. Om de interne coördinatie van het centrum te versterken, wordt een adjunct-coördinator aangeworven. CAG organiseert jaarlijks minstens twee keer een Algemene Vergadering en minstens vier keer een Raad van Bestuur. Minstens één Algemene Vergadering wordt gehouden op verplaatsing en wordt gekoppeld aan een museumbezoek of andere activiteit. CAG organiseert jaarlijks minstens één Adviesraad (in het najaar) om samen met zijn erfgoedgemeenschap het actieplan voor het komende werkjaar vorm te geven

64 CAG organiseert maandelijks een teamvergadering, met ruimte voor uitwisseling van kennis en expertise. CAG evalueert de uitvoering van het beleidsplan in het midden van de beleidsperiode en op het einde. Waar nodig wordt bijgestuurd. Minstens één keer per jaar evalueert de Algemene Vergadering of de principes van goed bestuur zijn opgevolgd en welke verbeteringen mogelijk zijn Indicatoren De nieuwe organisatiestructuur wordt geïmplementeerd en geëvalueerd. Verslagen worden opgemaakt. Er wordt verslag gedaan van de vergaderingen van de Raad van Bestuur (minstens 4), Algemene Vergadering (minstens 2) en Adviesraad (minstens 1). Er wordt verslag gedaan van de maandelijkse teamvergaderingen. De interne tussentijdse en finale evaluatie van het beleidsplan en de doelstellingen wordt verslagen OD 6.4 CAG heeft de basisprincipes van duurzaamheid en ecologisch bewustzijn sterker verweven in zijn werking. Uitgangssituatie CAG heeft op verschillende manieren structureel aandacht voor duurzaamheid en ecologisch bewustzijn in zijn interne werking. Het wil, vanuit zijn dienstverlenende rol, zijn erfgoedgemeenschap stimuleren om eenzelfde houding te ontwikkelen. De communicatie vanuit CAG over de basis- en projectenwerking verloopt grotendeels digitaal: via de website, de nieuwsbrief en sociale media zoals Facebook en Instagram. De rapporten van CAG worden digitaal verspreid en aangeboden op Het Virtuele Land. Alleen uitzonderlijk wordt nog geopteerd voor drukwerk. Bij de aankoop van registratie- en tentoonstellingsmateriaal, kantoormeubilair, schoonmaakproducten, etc. wordt gekozen voor milieuvriendelijke toestellen en producten, indien mogelijk met een eco-label. Bij de aankoop van keukenbenodigdheden (o.a. drank) en de catering bij vergaderingen en studiedagen, wordt gekozen voor lokale ondernemers, streekproducten en fair trade producten. Waar mogelijk wordt hergebruik gestimuleerd. Tentoonstellingen, of onderdelen ervan, worden wanneer mogelijk doorgegeven aan andere (erfgoed)organisaties. De optie om een rondreizende tentoonstelling te maken, die op meerdere plaatsen kan worden getoond en die langere tijd meegaat, wordt telkens bekeken. 62

65 CAG-medewerkers worden aangemoedigd om op een zuinige en efficiënte manier te printen (recto/verso, kladpapier). Standaard wordt chloorvrij gerecycleerd papier gebruikt. De KU Leuvenrichtlijnen voor rationeel energiegebruik op kantoor worden ter harte genomen. Ook in zijn mobiliteitsbeleid zet CAG verder in op duurzaamheid en milieuvriendelijkheid. De CAG - medewerkers maken dienstverplaatsingen zoveel als mogelijk met het openbaar vervoer, met de fiets of te voet. Voor korte verplaatsingen vanuit Leuven kunnen de personeelsleden gebruik maken van dienstfietsen. CAG heeft daarnaast een abonnement op Blue-bike, het fietsdeelsysteem van de NMBS. CAG wil zijn duurzaamheidsreflex ook doortrekken naar andere initiatieven zoals sociaal engagement (bv. deelname aan de Warmathon) en vrijwilligerswerk (bv deelname aan Duo-dag). Binnen het team van CAG wordt een eco-coach aangesteld. Deze medewerker zal tweewekelijks een ecotip geven die betrekking heeft op duurzaam werken en het team aansporen om individueel of collectief actie te ondernemen. Acties CAG kiest bij de voorbereiding en realisatie van publieksactiviteiten (bv. tentoonstellingen, onder meer in het kader van de koepelprojecten Koffie en Moestuin ) en de catering bij vergaderingen en studiedagen zo veel mogelijk voor ecologische materialen, lokale producenten en fair trade producten. Bij het realiseren van publicaties (boeken, brochures, folders) wordt bewust gekozen voor milieuvriendelijk drukwerk, door in zee te gaan met uitgevers en drukkers die oog hebben voor papier- en waterbesparing, groene stroom, FSCcertificatie. Elke medewerker krijgt jaarlijks de mogelijkheid om één werkdag aan de slag te gaan als vrijwilliger bij een organisatie voor kansarmen of mensen met een beperking. In de mate van het mogelijke worden verenigingen of activiteiten gekozen in het verlengde van het werkveld van CAG. Alle medewerkers schonen hun eigen (digitale) bestanden, archief en documentatie jaarlijks op en dragen dit over aan de stafmedewerker administratie. CAG zorgt ervoor dat de archieven en (digitale) bestanden van alle huidige en gewezen medewerkers, en van alle projecten, op een duurzame manier worden bewaard. Indicatoren Jaarlijks worden minimaal 2 verbeteracties gehouden m.b.t. het duurzaam opzetten van publieksactiviteiten en tentoonstellingen. Jaarlijks voert CAG minimaal één verbeteractie uit m.b.t. duurzaam publiceren. 63

66 64

67 Bijlagen Bijlage 1: Samenstelling bestuurs- en adviesorganen CAG Bijlage 2: Organogram CAG Bijlage 3: Participatie medewerkers per SD en OD 65

68 Bijlage 1 bij Bijlage 1: Samenstelling bestuurs- en adviesorganen CAG Raad van Bestuur en Algemene Vergadering Raad van Bestuur Peter Bruggen, Boerenbond Peter Heyrman, KADOC Joris Relaes, voorzitter CAG, KU Leuven Peter Van Bossuyt, Boerenbond Lieven Vandeputte, ondervoorzitter CAG, Cera Jules Van Liefferinge, Vlaamse Overheid, Dept. Landbouw en Visserij Leen Van Molle, KU Leuven voorzitter ICAG Algemene Vergadering Naast de hierboven vermelde bestuursleden zetelen ook nog volgende personen in de Algemene Vergadering van CAG op 15 december 2017: Felix Alen, ook als vertegenwoordiger vzw Xaverius, Diest Frans De Wachter, vertegenwoordiger VLAM Rebecca Gysen, vertegenwoordiger Erfgoedcel Leuven Davy Jacobs, vertegenwoordiger Jenevermuseum Hasselt Annemie Morris, vertegenwoordiger KVLV Wouter Saeys, vertegenwoordiger Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, KU Leuven Hilde Schoefs, vertegenwoordiger Openluchtmuseum Bokrijk Frits Thissen, gewezen Landbouwraad Nederland Staf Vandenbergh, vertegenwoordiger Steunpunt Levend Erfgoed In de eerste helft van 2018 wordt ook nog een vertegenwoordiger opgenomen van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en van een organisatie die personen met een migratie-achtergrond vertegenwoordigt (overleg met het Minderhedenforum hierover loopt nog). 66

69 Bijlage 1 bij Adviesraad Caroline Audoor, KVLV Katrien Boeraeve, Plattelandsklassen Giel Boey, Groene Kring Jacques Collen, Academie voor Streekgebonden Gastronomie Karl Cordemans, Vlaamse Landmaatschappij - VLM Sebastiaan De Coninck, Erfgoedcel Meetjesland Comeet Jo De Cuyper, Stedelijk Museum Aarschot Karel Dendooven, Forum voor erfgoedverenigingen Joke Gilles, Streekproducten Vlaams Brabant Karel Haustraete, SIWE Maarten Jacobs, t Grom Evelien Janssens, Regionaal Landschap Noord-Hageland Evelien Jonckheere, Heemkunde Vlaanderen Isabel Maene, Vlaamse overheid - Departement Landbouw en Visserij Nicolas Mazeure, Provincie Vlaams Brabant Laure Messiaen, LECA Lieve Opsteyn, Erfgoedcel Haspengouw Ann Vannieuwenhuyse, MIAT Gregory Vercauteren, FARO Tijl Vereenooghe, ETWIE Nathalie Vernimme, Vlaamse overheid - Agentschap Onroerend Erfgoed David Vanhee, Platform Omgeving Leie Schelde (POLS)/ Erfgoedcel Leieschelde Lutgart Vrancken, ZOET / Suikermuseum Tienen 67

70 Bijlage 1 bij Collectie-overleg Het Collectie-overleg wordt opgestart voorjaar Het bestaat uit professionele collectiebeheerders van het erfgoed van landbouw, platteland en voeding. Het is een informeel overlegforum voor musea, archiefinstellingen, erfgoedbibliotheken en documentaire collecties die zich in het bijzonder (maar daarom niet exclusief) op dit specifieke erfgoed richten. Er wordt minstens 2 keer per jaar samen gekomen. Opzet is om o.a. ervaringen en expertise uit te wisselen, collecties en bijhorende kennis nog beter in kaart te brengen, registratie en waardering van collecties op niveau deelcollectie en objecten te stimuleren, collectieplannen op elkaar af te stemmen, herbestemming en collectiemobiliteit aan te moedigen, en toekomstscenario s voor de bewaar- en depotnoden te bekijken. Kortom, we willen samenwerking op meerdere vlakken stimuleren. CAG legt op de eerste bijeenkomst een ambitienota voor. Onder meer de volgende organisaties worden uitgenodigd: Musea Bakkerijmuseum, Veurne Chocostory & Frietmuseum, Brugge Het MOT, Grimbergen Hopmuseum Poperinge Huis van Alijn, Gent Jenevermuseum, Hasselt Karrenmuseum, Essen M Museum Leuven MIAT, Gent Museum aan de Stroom (MAS, Antwerpen) Museum van de Belgische Brouwers, Brussel NAVIGO Nationaal Visserijmuseum, Oostduinkerke Openluchtmuseum Bokrijk Oude Kaasmakerij Passendale Stedelijk Museum Lokeren Texture, Kortrijk t Grom, Sint-Katelijne-Waver Volkskundemuseum Brugge Witloofmuseum Kampenhout ZOET / Suikermuseum, Tienen Archiefinstellingen en -organisaties Algemeen Rijksarchief ADVN, Antwerpen AMSAB, Instituut voor Sociale Geschiedenis, Gent AMVB, Brussel Archiefbank Vlaanderen Cultureel Erfgoed Annuntiaten Heverlee KADOC-KU Leuven 68

71 Bijlage 1 bij Letterenhuis, Antwerpen Liberaal Archief, Gent Erfgoedbibliotheken en documentaire collecties Bibliotheek Boerenbond, Leuven Bibliotheek KU Leuven Bibliotheek van de Smaak, Hasselt (Academie voor Streekgebonden Gastronomie) Erfgoedbibliotheek Floraliën, Gent (ondergebracht in Liberaal Archief) Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Antwerpen MENDOP, Brugge (Mens en Dier op Papier, collectie in stadsarchief Brugge) Bibliotheek Plantentuin, Meise Vlaamse Erfgoedbibliotheek vzw 69

72 Bijlage 1 bij Domein 4-overleg Het Domein 4-overleg is een open overlegplatform voor alle professionele erfgoedactoren die een werking ontplooien rond het immaterieel erfgoed van Natuur en Universum, het zogenoemde vierde UNESCO-domein. Het opzet van dit overlegplatform, dat sinds 2016 bestaat, is om de werking en acties af te stemmen, om informatie, ervaringen en voorbeeldpraktijken uit te wisselen. Door complementair te werken, wil het Domein 4-overleg dit immaterieel erfgoed gezamenlijk versterken. Onderstaande personen en organisaties zijn lid van het Domein 4-overleg: Tiny T Seyen, Erfgoedcel Leuven Sofie Adriaen, Hopmuseum Poperinge Julie Aerts, CRKC Bart Bekker, ZOET / Suikermuseum Tienen Pieterjan Buggenhout, Erfgoedcel Denderland Ria Christens, Cultureel Erfgoed Annuntiaten Heverlee Joris Colla, KADOC Hilde Cuyt, CO7 Caroline Daemen, Erfgoedcel Noorderkempen Lize De Doncker, Erfgoedcel Meetjesland Elisa De Puysseleyr, Erfgoedcel Viersprong Land van Rode Sofie De Ruysser, MAS Lieve De Saedeleer, Erfgoedcel Kempens Karakter Steven De Waele, het MOT Philippe Debroe, Sputnik zvw Peter Heyrman, KADOC Davy Jacobs, Jenevermuseum Hasselt Maarten Jacobs, t Grom Ellen Janssens, tapis plein Joeri Januarius, ETWIE Janna Lefevere, Erfgoedcel k.erf Mieke Maes, Erfgoedcel Brussel Daphné Maes, Heemkunde Vlaanderen Clara Mathues, Museum van de Molen en de Voeding, Evere Laure Messiaen, LECA Jorijn Neyrinck, tapis plein Lieze Neyts, Erfgoedcel Zuidwest Annelien Noppe, Erfgoedcel Pajottenland en Zennevallei Lieve Opsteyn, Erfgoedcel Haspengouw Leen Roels, Erfgoedcel Mijn-Erfgoed Ina Ruckebusch, Bakkerijmuseum Veurne Ineke Steevens, NAVIGO Annelies Tollet, Erfgoedcel Brussel Bea Vaes, Openluchtmuseum Bokrijk Karen Van Buggenhout, Erfgoedcel Pajottenland en Zennevallei Walter Van den Branden, MOLA Ann Vannieuwenhuyse, MIAT Hugo Verhenne, Projectvereniging BIE 70

73 Bijlage 1 bij Valerie Vermassen, Familiekunde Vlaanderen Ina Verrept, Erfgoedcel Brugge Greet Verschatse, Texture Kortrijk Lutgart Vrancken, ZOET / Suikermuseum Tienen Visiegroep Het Virtuele Land 2025 Mark Dusar, vrijwilliger Erfgoedcel Haspengouw Romaine, Wikimedia België Luc Schokkaert, KADOC Rony Vissers, Packed Roxanne Weyns, LIBIS Bram Wierckx, FARO In 2018 wordt de visiegroep verder uitgebreid met leden die een minder technisch profiel hebben en met gebruikers via een open oproep. Stuurgroep Bulskampveld Voorjaar 2018 wordt de stuurgroep Bulskampveld opgestart. Onderstaande organisaties zijn reeds of zullen worden gecontacteerd en zullen een vertegenwoordiger afvaardigen. De Botermolen, Keerbergen Karrenmuseum, Essen Landschapspark Bulskampveld ETWIE, Gent Het MOT, Grimbergen Openluchtmuseum Bokrijk Provincie West-Vlaanderen, dienst landbouw tapis plein, Brugge Vlaamse overheid, Departement Cultuur, Jeugd en Media

74 72 Bijlage 2 bij Strategische en Operationele Doelstellingen Beleidsplan CAG

75 73 Bijlage 2 bij Strategische en Operationele Doelstellingen Beleidsplan CAG