Coverfoto: Het planten van sla door leerlingen landbouwhuishoudonderwijs, 1949 Congregatiearchief van de Zusters van het Heilig Hart van Maria,

Transcriptie

1 Jaarverslag CAG 2014

2 Coverfoto: Het planten van sla door leerlingen landbouwhuishoudonderwijs, 1949 Congregatiearchief van de Zusters van het Heilig Hart van Maria, Berlaar

3 Foto: Opstelling bij de registratie van de collectie van het Brouwersmuseum, 2014

4 1 INHOUDSTAFEL 1 INHOUDSTAFEL VOORWOORD ORGANISATIE STATUUT, BEHEERS- EN ADVIESORGANEN PERSONEEL EXPERTISECENTRUM AGRARISCH ERFGOED ONTWIKKELING EN VERWERVING VAN KENNIS EN EXPERTISE (SD 1) IN KAART BRENGEN VAN DE ERFGOEDGEMEENSCHAP EN DEZE VERDER ONTWIKKELEN (SD 2) ONTSLUITEN VAN EIGEN EN EXTERNE EXPERTISE TENEINDE DE SECTOR EN HET BREDE PUBLIEK TE INFORMEREN EN TE ONDERSTEUNEN (SD 3) PARTICIPATIE AAN EN ONTWIKKELEN VAN VORMINGSACTIVITEITEN (SD 4) VERZORGEN VAN EEN MODERNE EN ATTRACTIEVE COMMUNICATIE (SD 5) NETWERKING EN AFSTEMMING WERKING MET ERFGOEDGEMEENSCHAP IN BINNEN- EN BUITENLAND (SD 6) BELEID MET AANDACHT VOOR DUURZAAMHEID EN MAATSCHAPPELIJKE EN CULTURELE DIVERSITEIT (SD 7) UITBOUWEN VAN EEN WERKING ROND IMMATERIEEL CULTUREEL ERFGOED EN MONDELINGE GESCHIEDENIS(SD 8) PROJECTEN EDUCATIE LANDBOUW EN VOEDING BINNEN BIJ BOEREN, BAKKERS EN BROUWERS INVENTARISATIE EN REGISTRATIE COLLECTIE LEIEDAL TERUG IN HANDEN AGRARISCHE ERFGOEDCOLLECTIES IN WEST-VLAANDEREN TRIMAARZATE EN GULDENSPOORPAD LAND VAN STREUVELS REGISTRATIE BROUWERSMUSEUM EUROPEANA FOOD & DRINK TIELTS PLATEAU LEZINGEN, VORMINGSACTIVITEITEN, TENTOONSTELLINGEN LEZINGEN TENTOONSTELLINGEN PUBLICATIES ARTIKELS BOEKEN, RAPPORTEN EN BROCHURES INTERNETPUBLICATIES CAG IN DE PERS GESCHREVEN PERS DIGITALE PERS AUDIO-VISUELE PERS CAG IN CIJFERS LIJST VAN AFKORTINGEN MISSIE Jaarverslag CAG

5 2 Foto: Workshop tijdens de tweede CAG Contactdag over ICE Op het veld, in de keuken, 16 mei 2014, STUK, Leuven

6 2 VOORWOORD Het voorliggende jaarverslag, dat alweer een omvangrijk document is geworden, toont mooi aan dat de medewerkers van het Centrum Agrarische Geschiedenis in 2014 niet hebben stilgezeten. En dat de erfgoedgemeenschap landbouw, platteland en voeding bruist als nooit tevoren. Samen met allerlei partners in Vlaanderen en Brussel, in België en ook in het buitenland zette CAG projecten op, werden lezingenreeksen en studiedagen georganiseerd en verschenen er papieren en elektronische publicaties. Telkens konden deze activiteiten, groot en klein, op heel wat belangstelling rekenen. Deze dynamiek leidde tot een intensere samenwerking (met professionele spelers én vrijwilligers), het vormen van nieuwe inzichten en kennis, en het delen van expertise op grotere schaal. De basiswerking van CAG focuste in 2014 op de vijf gekende werkvelden, die van nabij worden opgevolgd en ondersteund door de erfgoedgemeenschap. Vanuit het werkveld Roerend erfgoed ging vooral aandacht naar het inventariseren, registreren en waarderen van collecties. CAG ondersteunde en adviseerde meerdere collectiebeheerders bij deze activiteiten en stak zelf de handen uit de mouwen. Onder meer de collecties van het voormalige Landbouwmuseum Leiedal, van het Provinciaal Museum Bulskampveld en van het Brouwersmuseum in Brussel werden object per object gedigitaliseerd en beschreven. Via het project Onderwijscollecties gingen we dan weer op zoek naar erfgoed van landbouw, platteland en voeding dat wordt bewaard door nog actieve land- en tuinbouwscholen en hotel- en restaurantscholen in Vlaanderen en Brussel. De erfgoedbank Het Virtuele Land kreeg in 2014 een grondige facelift. De verouderde databank op basis van Adlib-software werd overgezet naar het open source databanksysteem CollectiveAccess en de vroegere organisatiewebsite werd volledig geïntegreerd in Ook de inhoud van de erfgoedbank groeide sterk aan. De werking rond Educatie concentreerde zich op de ontwikkeling van de serious game Farmony. Via dit spel willen we jongeren op een attractieve en educatieve manier, de basisprincipes van een duurzame land- en tuinbouw in Vlaanderen bijbrengen. De activiteiten rond ICE en Mondelinge Geschiedenis richtten zich zoals de vorige jaren op het opvolgen van enkele specifieke dossiers (bv. de Belgische frietkotcultuur), het ondersteunen van traditiedragers in Vlaanderen en Brussel en het participeren aan het trekkersnetwerk. Verder startte ook een reflectietraject rond ICE en dierenwelzijn. Een centraal aandachtspunt in de Publiekswerking in 2014 was de opvolging van het samenwerkingsverband Boter bij de vis. Samen met alle partners kreeg het concept van de gelijknamige rondreizende expo vorm en werden in november de website en het publieksboek officieel voorgesteld. Daarnaast zorgde de projectenwerking, die complementair is met de basiswerking, eveneens voor mooie resultaten. Het project Binnen bij boeren, bakkers en brouwers bracht voor het eerst het erfgoed van landbouw, platteland en voeding in Haspengouw gedetailleerd in kaart. De bijhorende lezingenreeks slaagde er bovendien in om een omvangrijk en enthousiast publiek te bereiken. In 2014 startte ook het driejarige registratieproject Agrarische erfgoedcollecties West-Vlaanderen. In dat kader digitaliseerde en beschreef CAG de volledige landbouwcollectie van het provinciale museum Bulskampveld. Ook het internationale project Europeana Food & Drink ging van start begin Het is voor CAG en de eigen erfgoedgemeenschap een uitgelezen kans om zich rond dit thema te profileren op de Europese erfgoedscène en bij de creatieve industrie. Ten slotte finaliseerden medewerkers van CAG ook enkele kleinere onderzoeksrapporten. Kortom, 2014 was een goed gevuld werkjaar! En ook het jaar waarin Vic Goedseels de voorzittersfakkel doorgaf aan Joris Relaes. Hierbij willen we Vic nog eens bedanken voor zijn jarenlange inzet. Joris Relaes, voorzitter Yves Segers, coördinator Jaarverslag CAG

7 4 Foto: Brainstormsessie serious game Farmony, 2014

8 3 Organisatie 3.1 Statuut, beheers- en adviesorganen Statuut Het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) is een vzw, door de Vlaamse Regering erkend als landelijk expertisecentrum voor het agrarisch erfgoed: het erfgoed van landbouw, platteland en voeding. De werkingssubsidie van het Departement Cultuur, Agentschap Kunsten en Erfgoed bedroeg in euro. Deze subsidie werd aangevuld met eigen verworven inkomsten, onder meer via subsidies van andere overheden en organisaties en via (betaalde) projectopdrachten. De gedetailleerde cijfers zijn terug te vinden in onze jaarrekening. Het centrum is gevestigd in het Atrechtcollege van de KU Leuven en kan ook op een vlotte manier beroep doen op de faciliteiten (zoals logistiek, archief, bibliotheek, ICTS) van deze universiteit. De nauwe samenwerking met het Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG, KU Leuven) is een belangrijke troef voor CAG als expertisecentrum. In de eerste plaats levert ICAG gefundeerde wetenschappelijke ondersteuning aan CAG. Daarnaast worden ICAG-coördinator Yves Segers en administratieve verantwoordelijke Kristel Janssens door de universiteit vrijgesteld om ook alle taken en activiteiten van CAG mee in hun takenpakket op te nemen Beheersorganen Raad van Bestuur De samenstelling van de Raad van Bestuur zag er in 2014 als volgt uit: De Heer Jan De Maeyer, gewoon hoogleraar KU Leuven, directeur KADOC, bestuurder De Heer Frans De Wachter, directeur VLAM, bestuurder De Heer Vic Goedseels, ere-algemeen beheerder KU Leuven, bestuurder-voorzitter tot en met 31 maart, vervolgens lid van AV De Heer Joris Relaes, administrateur-generaal ILVO, bestuurder en vanaf 1 april voorzitter De Heer Yves Segers, coördinator CAG en ICAG, KU Leuven en hoofddocent, Faculteit Letteren, onderzoekseenheid MoSa, KU Leuven, secretaris zonder stemrecht De Heer Christian Stivigny, directeur Landelijke Gilden, bestuurder De Heer Peter Van Bossuyt, directeur Boerenbond, bestuurder De Heer Matthieu Vanhove, directeur Cera, bestuurder-ondervoorzitter De Heer Jules Van Liefferinge, secretaris-generaal Departement Landbouw en Visserij, Vlaamse overheid, bestuurder Mevrouw Leen Van Molle, voorzitter ICAG en gewoon hoogleraar, Faculteit Letteren, onderzoekseenheid MoSa, KU Leuven, bestuurder De Raad van Bestuur kwam in 2014 samen op volgende momenten: 6 maart 24 september 28 november Jaarverslag CAG

9 Algemene Vergadering In de Algemene Vergadering zetelen naast bovenstaande bestuursleden ook nog de volgende personen: De Heer Steven De Waele, waarnemend conservator MOT De Heer Vic Goedseels, ere-algemeen beheerder KU Leuven De Heer Wouter Saeys, docent KU Leuven, Faculteit Bio-ingenieurs-wetenschappen, onderzoekseenheid Bio-systemen Mevrouw Hilde Schoefs, conservator Openluchtmuseum Bokrijk Mevrouw Anne-Marie Vangeenberghe, woordvoerder Boerenbond De Heer Norbert Vettenburg, stafmedewerker Departement Landbouw en Visserij, Vlaamse overheid De Algemene Vergadering vond telkens plaats aansluitend op de vergaderingen van de Raad van Bestuur, namelijk op: 6 maart 24 september 28 november Adviesorganen Adviesraad Op 4 juli 2014 kwam de adviesraad van CAG samen met leden uit het brede erfgoedveld van landbouw en voeding. Naast een toelichting op de algemene werking van CAG, werden twee specifieke projecten van 2014 voorgesteld: het publieksproject Boter bij de Vis. Landbouw en voeding tijdens WOI en het Europees erfgoedproject Europeana Food & Drink. De samenstelling van de adviesraad zag er in 2014 als volgt uit: Caroline Audoor, diensthoofd KVLV Rob Belemans, stafmedewerker FARO Katrien Boeraeve, coördinator Plattelandsklassen vzw Ann Breemersch, directeur Beleidsdomein Landbouw en Visserij Jacques Collen, voorzitter ASG (Academie Streekgebonden Gastronomie) Karl Cordemans, archeoloog VLM (Vlaamse Landmaatschappij) Jo De Cuyper, conservator Museum Aarschot Karel Dendooven, stafmedewerker Herita Joke Gilles, projectcoördinator Streekproducten Vlaams-Brabant Rebecca Gysen, coördinator erfgoedbeleid Erfgoedcel Leuven Karel Haustraete, vrijwilliger SIWE (Steunpunt Industrieel en Wetenschappelijk Erfgoed) Davy Jacobs, conservator Jenevermuseum Hasselt Evelien Janssens, coördinator Regionaal Landschap Noord-Hageland Marijke Jordens, voorzitter Groene Kring Nicolas Mazeure, bestuurssecretaris erfgoed, dienst Cultuur Provincie Vlaams Brabant Marin Menu, conservator Karrenmuseum Essen Laure Messiaen, coördinator LECA (Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag) Lieve Opsteyn, erfgoedcoördinator Erfgoedcel Haspengouw Nele Provoost, coördinator Heemkunde Vlaanderen 6

10 Erika T'Jaeckx, conservator t GROM (Groentemuseum Sint-Katelijne Waver) Staf Van den Bergh, secretaris Steunpunt Levend Erfgoed vzw Ann Van Nieuwenhuyse, conservator MIAT (Museum voor Industriële Archeologie en Techniek) Nele Van Uytsel, erfgoedconsulent Comeet (Erfgoedcel Meetjesland) Dominique Velghe, gebiedswerker Cultuur Provincie West-Vlaanderen Tijl Vereenooghe, coördinator ETWIE (Expertisecentrum voor Technisch, Wetenschappelijk en Industrieel Erfgoed) Nathalie Vernimme, erfgoedonderzoeker Agentschap Onroerend Erfgoed, Vlaamse overheid Jolien Verroeye, erfgoedcoördinator POLS (Platform Omgeving Leie/Schelde) Lutgart Vrancken, conservator Suikermuseum Tienen Klankbordgroepen In de loop van 2012 startte CAG met klankbordgroepen voor de vijf onderscheiden werkvelden. Hieronder vindt u de samenstelling en de data van de bijeenkomsten van deze klankbordgroepen in Klankbordgroep ICE en Mondelinge Geschiedenis Chantal Bisschop, CAG Rob Belemans, FARO Peter Heyrman, KADOC, KU Leuven Ellen Janssens, tapis plein Karel Lhermitte, Landelijke Gilden Laure Messiaen, LECA Yves Segers, CAG Valerie Vermassen, Familiekunde Vlaanderen Jolien Verroeye, POLS Vergaderde op 21 maart Klankbordgroep Voeding Rob Bartholomees, Heemkunde Vlaanderen Davy Jacobs, Jenevermuseum Hasselt Sarah Luyten, CAG Nicolas Mazeure, Provincie Vlaams-Brabant Pieter Neirinckx, MIAT Liesbeth Inghelram, Bakkerijmuseum Veurne Raf Schepers, Openluchtmuseum Bokrijk Yves Segers, CAG Peter Scholliers, VUB Erika T Jaeckx, t GROM Vergaderde op 6 februari en 16 december 2014 Jaarverslag CAG

11 Klankbordgroep Roerend erfgoed, focus landbouwcollecties Steven De Waele, MOT Maarten Huybrechts, Boerenbond Marijn Menu, Karrenmuseum Essen Raf Schepers, Openluchtmuseum Bokrijk Johan Vansteenkiste, Provinciale Collectie Domein Bulskampveld Vergaderde op 21 februari, 26 mei en 17 november Klankbordgroep Het Virtuele Land Roxanne Weyns, LIBIS Bart Ooghe, Erfgoedcel Waasland Luc Schokkaert, KADOC, KU Leuven Rony Vissers, Packed Bram Wierckx, FARO Diantha Osseweijer, CAG Geen vergadering in 2014, wel begin 2015, nl. op 6 januari Klankbordgroep Educatie Deze klankbordgroep bestaat uit leerkrachten secundair onderwijs en docenten uit het hoger onderwijs en wisselt naargelang het thema dat wordt behandeld in het educatieve materiaal. In 2014 werd met verschillende leerkrachten overlegd. Dit gebeurde in het kader van de serious game Farmony. Per school werden geïnteresseerde leerkrachten samengebracht om het concept toe te lichten en feedback te verzamelen: 26/05: Sint-Ritacollege (Kontich) 27/05: Paridaensinstituut (Leuven) 05/06: Heilig Hartinstituut (Heverlee) 20/06: De Wijnpers (Leuven) Voor de inhoudelijke begeleiding van het educatieve computerspel Farmony werd een expertisegroep in het leven geroepen met vertegenwoordigers van Boerenbond, Landelijke Gilden, Plattelandsklassen, Innovatiesteunpunt, Departement Landbouw en Visserij, ILVO, Vilt en KU Leuven. 3.2 Personeel Vaste stafmedewerkers Overzicht van de vaste staf op de loonlijst van CAG: Chantal Bisschop, stafmedewerker ICE en Mondelinge Geschiedenis (100%) Sarah Luyten, stafmedewerker Publiekswerking (100%) Diantha Osseweijer, stafmedewerker Erfgoedbank en Digitalisering (100%) Femke Paulussen, stafmedewerker Educatie Landbouw en Voeding (80%), 8

12 Bert Woestenborghs, stafmedewerker Roerend Erfgoed (100%) Voor de dagelijkse leiding en administratie kan CAG steunen op: Kristel Janssens, stafmedewerker administratie (50%) Yves Segers, coördinator (50%) Beiden zijn niet rechtstreeks verbonden aan CAG, maar aan het Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG) van de KU Leuven en worden door de universiteit vrijgesteld om de werking van CAG mede in goede banen te leiden Projectmedewerkers Naast de stafmedewerkers bestond het team in 2014 ook uit verschillende projectmedewerkers: Brecht Demasure, projectmedewerker Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen en Europeana Food & Drink (100%) Greet Draye, projectmedewerker Trimaarzate en Guldenspoorpad, Registratie Brouwersmuseum en Europeana Food & Drink (60%) Jonas Slegers, projectmedewerker Binnen bij boeren, bakkers en brouwers (50%) Joris Spolspoel, projectmedewerker Onderwijscollecties en Land van Streuvels, vanaf 13 januari 2014 (100%) Functioneringsgesprekken Van 6 tot met 15 oktober hield de coördinator van CAG een persoonlijk functioneringsgesprek met elk personeelslid. Naast het bespreken van de functie-inhoud en het functioneren van het teamlid werd ook ingegaan op mogelijke individuele en gezamenlijke toekomstplannen voor CAG Personeelsuitstap Op vrijdag 27 juni doorkruiste het CAG-team Haspengouw met de fiets voor de jaarlijkse personeelsuitstap. In de voormiddag bezochten we de fruitveiling van Borgloon. In de namiddag bewonderden we kunst in het landschap via de PIT-projecten. Achteraf werden we op de erfgoedcel Haspengouw gastvrij onthaald met een stuk Limburse vlaai en bezochten we samen de tentoonstelling 'Mens en boom' in Museum De Mindere. Tenslotte rondden we de gezellige dag af met een lekkere maaltijd in het Nieuwscafé op de Markt van Sint Truiden. Jaarverslag CAG

13 10 Foto: Personeelsuitstap Haspengouw, 27 juni 2014

14 4 Expertisecentrum Agrarisch Erfgoed In de beheersovereenkomst met de Vlaamse Gemeenschap en uit het overleg met het Agentschap Kunsten en Erfgoed werden diverse strategische en operationele doelstellingen in de werking van het CAG als expertisecentrum voor het erfgoed van landbouw, platteland en voeding naar voor geschoven. De basis hiervoor was het beleidsplan voor de periode In 2014 werd enerzijds verder gewerkt op een aantal concrete acties, die de voorbije jaren werden opgestart en werden anderzijds nieuwe initiatieven genomen. Allen worden hieronder besproken. De werking rond Immaterieel Cultureel Erfgoed wordt in een aparte paragraaf (5.8) ondergebracht omdat dit thema in samenspraak met het Agentschap in de beheersovereenkomst als een aparte doelstelling werd geformuleerd. 4.1 Ontwikkeling en verwerving van kennis en expertise (SD 1) Binnenhalen en ontwikkelen van externe kennis en expertise (OD 1.1) Studiedagen Alle medewerkers van CAG krijgen voldoende tijd om externe bijscholingen en vormingen te volgen, via studiedagen, workshops en specifieke vormingsmomenten. Hieronder volgt een overzicht van de gevolgde studiedagen en vormingscursussen in 2014 en dit in chronologische volgorde: 17 februari: Opleiding databank CollectiveAccess door Roxanne Weyns (Libis), Atrechtcollege, Leuven (Brecht Demasure, Greet Draye, Diantha Osseweijer, Joris Spolspoel, Bert Woestenborghs) 23 april: Cultuurforum 2020, 30CC en M in Leuven (Sarah Luyten) 24 april: Expertseminarie over massadigitalisering en de toegang tot cultureel erfgoed, Thon Hotel EU, Brussel (Diantha Osseweijer) 28 april: Workshop Communicatie ICE-platform met Toon Berckmoes (Idea Consult), FARO, Brussel (Chantal Bisschop) 29 april: Studiedag Technologie, educatie en duurzaamheid, Ministerie van Leefmilieu, Natuur en Energie, Brussel (Femke Paulussen) 30 april: Studiedag TWIE-erfgoed en onderwijs (ETWIE), OPEK, Leuven (Femke Paulussen) 5 mei: Infodag Erfgoeddepots, Provincie Antwerpen, Westerlo (Bert Woestenborghs). 6 mei: Workshop Netwerken ICE-trekkersoverleg met Jacqueline van Leeuwen (FARO), FARO, Brussel (Chantal Bisschop) 10 mei: Studiedag Vlaams-Brabant drinkt (Provincie Vlaams-Brabant), Brouwerij De Kroon, Neerijse (Sarah Luyten, Jonas Slegers) 15 mei: ICAG-seminarie 'Multifunctionaliteit en zorglandbouw: betwiste discoursen en praktijken in Vlaanderen', dr. Michiel de Krom (UGent / ILVO), Salons Atrechtcollege KU Leuven, Leuven (Greet Draye, Brecht Demasure, Kristel Janssens, Diantha Osseweijer, Femke Paulussen, Yves Segers, Jonas Slegers, Joris Spolspoel, Bert Woestenborghs) 16 mei: Contactdag CAG Op het veld, in de keuken. Reflecteren over immaterieel erfgoed van landbouw en voeding, STUK, Leuven (Chantal Bisschop, Greet Draye, Sarah Luyten, Diantha Osseweijer, Femke Paulussen, Yves Segers, Jonas Slegers, Joris Spolspoel, Bert Woestenborghs) 16 mei: Colloquium Over leven en bezetting, International colloquium Eerste Wereldoorlog, DE Studio, Antwerpen (Brecht Demasure) 31 mei: Heemdag Heemkunde West-Vlaanderen Weg van Huis, Koekelare (Brecht Demasure) 11 juni: ICAG-seminarie 'Een vernieuwende kijk op de integratie van de Congolese rurale economie in het kapitalistische wereldsysteem', drs. Sven Van Melkebeke (UGent), Salons Atrechtcollege KU Leuven, Leuven (Chantal Bisschop, Greet Draye, Sarah Luyten, Diantha Jaarverslag CAG

15 Osseweijer, Femke Paulussen, Yves Segers, Jonas Slegers, Joris Spolspoel, Bert Woestenborghs) 17 juni: Masterclass Prepare your (meta)data, FARO, Brussel (Diantha Osseweijer) 25 juni: Contactmoment complementair cultureel-erfgoedwerk: erfgoeddatabanken, FARO, Brussel (Diantha Osseweijer) 9-11 juli: XVIII IOHA (International Oral History Association) Conference Power and Democracy: the many voices of Oral History, Barcelona, Spanje (Chantal Bisschop) 18 september: ICAG-seminarie Culinaire vererfgoeding in Vlaanderen tussen 1945 en Een historisch-gastrolinguïstische analyse', dr. Anneke Geyzen (VUB), Salons Atrechtcollege KU Leuven, Leuven (Chantal Bisschop, Greet Draye, Brecht Demasure, Kristel Janssens, Sarah Luyten, Diantha Osseweijer, Femke Paulussen, Yves Segers, Jonas Slegers, Joris Spolspoel) 22 september: Opleiding nieuw facturatie-controle-proces in SAP, opleidingscentrum ICTS, Heverlee (Kristel Janssens) 9 oktober: Rondetafel Bedrijfserfgoed, ETWIE, Erfgoeddepot Katoennatie, Antwerpen (Bert Woestenborghs). 10 oktober: De Groote Vlucht Contactdag Landbouw, voeding en WOI, Miummm Huis van de Voeding, Roeselare (Brecht Demasure, Sarah Luyten, Diantha Osseweijer, Yves Segers, Bert Woestenborghs) 14 oktober: Groot Onderhoud 'Beeldvorming' (FARO) Flagey, Brussel (Sarah Luyten) 17 oktober: ICE-Breker Intangible heritage and the museum: how can museums safeguard living culture?, Masterclass met Marilena Alivizatou (University College Londen), MAS Museum aan de Stroom, Antwerpen (Chantal Bisschop) 17 oktober: Expertenforum Collectievorming: perspectieven en knelpunten, KADOC KU Leuven (Bert Woestenborghs). 21 oktober: Infomoment Landbouw vroeger en nu in het Tielts Plateau, Inagro, Koolskamp (Brecht Demasure, Sarah Luyten) 23 oktober: ICAG-seminarie 'Boeren op de wereldtentoonstelling: van Modern Dorp (1913) tot Belgisch Dorp (1937)', dr. Bruno Notteboom (UGent), Salons Atrechtcollege KU Leuven, Leuven (Chantal Bisschop, Brecht Demasure, Sarah Luyten, Diantha Osseweijer, Femke Paulussen, Yves Segers, Jonas Slegers, Joris Spolspoel, Bert Woestenborghs) 15 november: Heemkunde Actueel, Lamot, Mechelen (Brecht Demasure) 19 november: Pure Hubs De relatie stad-platteland samenwerking loont. Europese projecten wijzen de weg, Plattelandsacademie, Landelijke Gilden, Lamot, Mechelen (Femke Paulussen) 22 november: Smakelijk erfgoed! Smaak- en erfgoedbeurs Miummm-BIE, Roeselare, Vlaams Huis van de Voeding (Brecht Demasure) 28 november: Conferentie Erfgoed & Storytelling Hoe uw publiek digitaal binden (FARO), FARO, Brussel (Sarah Luyten) 1 december: Lezing Sustainable Food Production and Nutrition Security: Implications for the Flemish Food System door Olivier De Schutter, Metaforum KU Leuven, Iers College, Leuven (Femke Paulussen) 4 december: ICAG-seminarie 'Erfenis van het verlies. De strijd om de wederopbouw van boerderijen in Nederland tijdens en na de Tweede Wereldoorlog', dr. Sophie Elpers (Meertens Instituut / Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen), Salons Atrechtcollege KU Leuven, Leuven (Chantal Bisschop, Greet Draye, Brecht Demasure, Sarah Luyten, Diantha Osseweijer, Yves Segers, Jonas Slegers, Joris Spolspoel, Bert Woestenborghs) 29 november: Ontmoetingsdag ETWIE Het werk prijst de meester. Uitdagingen voor het doorgeven van technieken en vaardigheden', Congres- en Erfgoedcentrum Lamot, Mechelen (Chantal Bisschop) 12

16 Teamvergaderingen Tijdens de maandelijkse teamvergaderingen werd zoveel mogelijk opgedane kennis en expertise tussen de staf- en projectmedewerkers uitgewisseld, via een centraal thema, dat werd voorbereid door telkens een andere medewerker: Februari: Immaterieel Cultureel Erfgoed: wat, wie, hoe?, Chantal Bisschop Maart: Het Virtuele Land in een notendop, Sarah Luyten en Diantha Osseweijer Juni: De brouwers van Haspengouw: documentair, materieel en immaterieel, Jonas Slegers September: Boter bij de vis project WOI, Brecht Demasure en Sarah Luyten December: Traject Onderwijscollecties - onderzoeksresultaten, Joris Spolspoel Concreet actiepunt: Boter bij de vis - Landbouw, voeding en Eerste Wereldoorlog In functie van de herdenking van de 100ste verjaardag van WOI in sloten het Dept. Landbouw en Visserij van de Vlaamse overheid en het CAG een samenwerkingsverband. De focus verschoof in 2014 van onderzoek ( ) naar publieksontsluiting, met enerzijds een publieksboek en anderzijds een samenwerkingsakkoord met verschillende partners. De eerste maanden van 2014 werd de laatste hand gelegd aan het publieksboek over landbouw en voedselbevoorrading tijdens en na de Groote Oorlog. Tijdens de zomer verscheen Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog bij Uitgeverij Davidsfonds. Het boek telt 280 pagina s en een tachtigtal illustraties. Thema s die aan bod komen zijn de organisatie van de bezetting, de georganiseerde voedselbevoorrading, de uitbuiting van de landbouw, de situatie van de voedingsindustrie, consumptie in tijden van schaarste, het imago van de boer, het herstel van de landbouw en de invloed van de oorlog op de landbouw en het naoorlogse landbouwbeleid. Kadertekstjes informeren over de ontwikkelingen in de visserijsector tijdens de oorlog. Het boek Boter bij de vis kreeg de nodige media-aandacht. In de pers verschenen diverse artikels en op 3 november 2014 stond het boek en de auteur centraal in de rubriek Actua-Boeken van de televisiezender Actua-TV. Er vond ook een signeersessie op de Antwerpse Boekenbeurs plaats. De verkoop van het publieksboek verloopt vlot. Op het einde van 2014 waren er ongeveer 1700 exemplaren verkocht aan de boekhandels (cijfers Davidsfonds). Voor definitieve verkoopcijfers is het nog even afwachten. In 2014 werd met verschillende partners het samenwerkingsverband Boter bij de vis effectief opgestart. Het verband fungeert als trekker voor de publieksontsluiting en wordt onder meer geconcretiseerd in de gelijknamige expo Boter bij de vis. Het doel van het netwerk is om samenwerking te bevorderen en expertise uit te wisselen tussen actoren uit de erfgoedsector, landbouw en platteland. Daarnaast wil het de landbouwsector stimuleren om zijn agrarisch erfgoed meer in de kijker te zetten. De volgende musea, erfgoedcellen en andere partners zetten hun schouders onder de expo Boter bij de vis : Bakkerijmuseum (Veurne), Brussels Museum van de Molen en de Voeding (Evere), Erfgoedsite Tienen met het Suikermuseum, Hopmuseum (Poperinge), Miummm (Roeselare), Oude Kaasmakerij (Passendale), t Grom (Sint-Katelijne-Waver), Witloofmuseum (Kampenhout), COMEET (Meetjesland, Oost-Vlaanderen), Erfgoed Haspengouw (Limburg), Departement Landbouw & Visserij, Vlaamse overheid en Centrum Agrarische Geschiedenis. Met de expo wordt de rol van de landbouwproductie en de voedselsituatie tijdens de Eerste Wereldoorlog, een tot op heden onderbelicht thema in de geschiedenis van alledag, onder de aandacht gebracht van een breed publiek. De bezoekers, zowel jong als oud, zien de Eerste Wereldoorlog vanuit een nieuwe invalshoek waarbij de evolutie van de landbouw- en visserijsector, de ontwikkelingen op Jaarverslag CAG

17 vlak van voedselvoorziening en de oorlogskeuken centraal staan. In 2014 werd het concept van de expo vastgelegd, de teksten uitgeschreven en de eerste beelden gezocht. Het samenwerkingsverband besliste om bij de tentoonstelling een expo-brochure, een promotiekaartje en een educatief pakket te vervaardigen. Het ontwerpbureau ImpressantPlus werd aangesteld voor de vormgeving en de praktische realisatie. Het samenwerkingsverband Boter bij de vis kwam drie keer samen in De communicatie en opvolging gebeurde via mail en via het systeem Basecamp door het Miummm aangeboden. Het samenwerkingsverband diende een aanvraag tot subsidie van de expo in bij het Agentschap Kunsten en Erfgoed. In 2015 wordt de tentoonstelling verder afgewerkt en start ze vanaf begin april aan haar rondreis doorheen Vlaanderen en Brussel. In juni 2014 is de website Boter bij de vis ( van start gegaan. Deze site brengt via verhalen en getuigenissen de geschiedenis van landbouw en voeding tijdens en kort na de Eerste Wereldoorlog terug tot leven. De communicatie rond de expo Boter bij de vis en het samenwerkingsverband in het algemeen verloopt grotendeels via deze website. De site presenteert daarenboven een archievenoverzicht en een uitgebreide bibliografie over het onderwerp zodat de (amateur)onderzoeker zelf aan de slag kan. Boterbijdeviswo1.be ontsluit ook enkele relevante erfgoeddocumenten. Zo ging CAG in 2014 een samenwerking aan met de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience (Antwerpen) voor de ontsluiting van 16 oorlogskookboekjes (realisatie in 2015). De projectwebsite geeft ook een overzicht van alle activiteiten en nieuwsberichten in verband met landbouw, voeding en WOI. In 2015 zullen op regelmatige basis nieuwe verhalen worden gepubliceerd. In 2014 ging het om de verhalen Honger tijdens , Het Nationaal Hulp- en Voedingscomité redt de bevolking, Landbouw tijdens de Groote Oorlog en De diversiteit van de Oorlogskookboekjes geschreven door projectmedewerker Brecht Demasure. Het verhaal Landbouwers bij de Belgisch- Nederlandse grens tijdens WOI werd geschreven door Em. Prof. dr. Alex Vanneste (Universiteit Antwerpen). In 2015 zullen de verhalen vooral door externe partners worden geschreven. Het boek Boter bij de vis, het gelijknamige samenwerkingsverband en de projectwebsite Boterbijdeviswo1.be werden officieel voorgesteld op de derde Inspiratiedag over landbouw, voedselbevoorrading en WOI op 10 oktober (zie ook ) Concreet actiepunt: Reconstructie van de nationale landbouwrekeningen ( ) Het opzet van deze actie bestaat erin om alle kerncijfers van de landbouwsector in België sinds 1760 op nationaal niveau te reconstrueren en dat via de opmaak van een databank met gedetailleerde info over de productie van teelten, rendementen, prijzen, landbouwareaal, aantal landbouwers, etc. De afwerking van de dataset liep in 2014 vertraging op omwille van methodologische problemen. Sinds begin jaren 2000 wordt een andere methodologie gevolgd bij het opmaken van de Belgische en Vlaamse landbouwstatistieken. Dit zorgt ervoor dat het niet evident, en in elk geval zeer tijdrovend is, om uniforme en consistente tijdreeksen op te stellen. In de loop van 2015 zullen deze knelpunten zeker worden opgelost, onder meer dankzij de hulp van de afdeling Landbouw & Maatschappij van het ILVO Concreet actiepunt: Typologie en thesaurus landbouwwerktuigen Het is al langer de ambitie van CAG om een thesaurus van landbouwwerktuigen uit te werken. Tot hiertoe bleek het evenwel moeilijk inpasbaar in een concrete planning. Bovendien is een samenwerkingsverband onontbeerlijk om een redelijke kans van slagen te hebben. Daarom werd de thesaurus niet als een losstaand project opgestart, maar past de ontwikkeling ervan binnen het kader van het registratrieproject Agarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen. De Provincie West- Vlaanderen en CAG fungeren als dragende partners; ook de leden van de klankbordgroep Roerend 14

18 Erfgoed zullen hun expertise inbrengen. In de loop van 2014 lag het zwaartepunt van het project op de fysieke registratie van de landbouwcollectie Bulskampveld. Op die manier konden zoveel mogelijk benamingen, naast die uit eerdere registraties, in het registratiesysteem worden ingevuld. Een volgende stap is de concrete uitwerking van de thesaurus. Een eerste initiatief hiertoe zal in 2015 worden genomen Concreet actiepunt: Traject Tractor Eind 2014 startte CAG met de voorbereidingen voor het onderzoeks- en publieksproject rond de geschiedenis en het erfgoed van de tractor in Vlaanderen en België. Een eerste concept en planning werd uitgeschreven. Er werd literatuur verzameld en doorgenomen. Een lijst met mogelijke experts, partners en te bezoeken collecties werd opgesteld. In 2015 zal met het daadwerkelijke onderzoek en met de prospectie naar het tractorerfgoed worden gestart. 4.2 In kaart brengen van de erfgoedgemeenschap en deze verder ontwikkelen (SD 2) In kaart brengen van actoren, expertise en cultureel erfgoed, zowel roerend als immaterieel (OD 2.1) Traject Voeding CAG startte in 2012 met het Traject Voeding. Het doel van dit project was tweeledig: vooreerst de aanwezige collecties en collectiebeheerders in Vlaanderen en Brussel in kaart brengen, en ten tweede een beter zicht krijgen op het statuut en de inhoud van deze collecties. In 2013 bezocht en analyseerde de projectmedewerker een representatieve selectie van collecties (52 in totaal). Hun collectie werd op macroniveau bestudeerd en er werd een SWOT-analyse opgemaakt. De klankbordgroep Traject Voeding volgde de werkzaamheden van nabij op. In 2014 werden de laatste resultaten verwerkt en in mei 2014 ontsloten via een uitvoerig digitaal rapport, dat werd gepubliceerd op Het Virtuele Land en kenbaar werd gemaakt via de studiedag Vlaams-Brabant drinkt!, georganiseerd door de Provincie Vlaams-Brabant op 10 mei en via een artikel in het erfgoedtijdschrift Ons Heem van Heemkunde Vlaanderen. De klankbordgroep Traject Voeding blijft verder bestaan (onder de naam Voeding ) en focust zich op publieksgerichte voedingsprojecten. Een eerste publieksgerichte realisatie is het zichtbaar maken van dit specifiek erfgoedveld op Het Virtuele Land. CAG vernieuwde in 2014 het vroegere actorenoverzicht, nu collecties geheten, op de website (zie De groep besliste daarnaast om in het najaar van 2015 een studiedag te organiseren over Voedsel en voedselveiligheid in een museale context, aangezien deze problematiek heel wat voedingsmusea aanbelangt. De klankbordgroep kwam samen op 6 februari en 16 december Traject Onderwijscollecties In 2014 startte CAG een nieuw inventarisatie- en registratieproject om de nog aanwezige onderwijscollecties m.b.t. landbouw, platteland en voeding in Vlaanderen en Brussel in kaart te brengen. Aan de hand van een bevraging en registratie ter plaatse in scholen werd een analyse gemaakt van het beheer en de inhoud van 37 collecties. Het gaat voornamelijk om actieve scholen in het secundair onderwijs, met name land- en tuinbouwscholen, bakkerijscholen, beenhouwersscholen en hotelscholen. Daarnaast zijn bewaarplaatsen in kaart gebracht van scholen en congregaties die Jaarverslag CAG

19 landbouwhuishoudonderwijs inrichtten. De collecties werden op macroniveau bestudeerd en er werd een SWOT-analyse opgemaakt. De beschrijving en verwerking oriënteerde zich waar mogelijk op de bevragings- en registratiemethodes van het project Traject Voeding, om een coherente en gestructureerde invoer in de eigen databank CollectiveAccess mogelijk te maken. Schoolpersoneel en beheerders van dit specifieke erfgoed werden op de hoogte gebracht van de werking van CAG en gesensibiliseerd over het belang van hun collectie en van een goede erfgoedzorg. Om expertise rond onderwijscollecties uit te wisselen, bracht CAG in november 2014 enkele betrokkenen samen voor overleg, zoals collectiebeheerders, onderzoekers en archiefverantwoordelijken. Zij gaven een reeks aanbevelingen om de wederzijdse kennisdeling te bevorderen tussen de onderwijswereld in de studiegebieden Land- en tuinbouw en Voeding en professionele erfgoedorganisaties. De resultaten van dit verkennend onderzoek worden in de loop van 2015 ontsloten via een uitvoerig digitaal rapport dat zal worden gepubliceerd op Het Virtuele Land en via een contactdag. Een selectie van de resultaten wordt eveneens opgenomen in Archiefbank Vlaanderen Binnen bij boeren, bakkers en brouwers (extern gefinancierd project, zie ook 5.2.) CAG startte in 2013 in samenwerking met de Erfgoedcel Haspengouw met het tweejarige project Binnen bij boeren, bakkers en brouwers. Opzet is om het roerend materieel en immaterieel erfgoed van landbouw en voeding in deze regio in kaart te brengen en te ontsluiten. Het project bestond uit twee delen: het vooronderzoek situeerde zich in 2013 en het actieplan werd (grotendeels) gerealiseerd in In totaal werden er tijdens het project 34 actoren bezocht met een collectie en/of een archief. In december 2014 werden de inventarisfiches van 25 collecties en 21 privé-archieven door de projectmedewerker in de CollectiveAccess databank van CAG ingegeven. Voor het actieplan 2014 werd ervoor gekozen om in te zetten op één specifieke actie per gemeente. Zo kon de rijkdom en diversiteit van het agrarisch erfgoed het best op korte termijn zichtbaar gemaakt worden. Voor elke gemeente werd één onderwerp uitgelicht en werden verschillende methodieken uitgetest. Als belangrijke publieksactiviteit werd in 2014 een 6-delige lezingenreeks georganiseerd. Hierbij werden diverse aspecten van agrarisch erfgoed in de kijker gezet. Deze lezingenreeks resulteerde in een kleine publicatie met beeldmateriaal uit het project, die in februari 2015 voorgesteld zal worden Bezoeken en inventarisatie agrarische collecties In het kader van het project Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen werd de collectie van Bulskampveld vanzelfsprekend intensief bezocht en doorgelicht. In het kader van datzelfde project werden prospectiebezoeken afgelegd bij het Openluchtmuseum Bachten de Kupe (Izenberge, Alveringem) en de landbouwcollectie van de stad Waregem. Bedoeling was om na te gaan op welke manier de registratie ervan concreet kan worden aangepakt. Daarnaast werden nog collectiebezoeken gedaan bij het Hopmuseum in Poperinge, het Landbouwmuseum Stekene en het Openluchtmuseum in Bokrijk (11 augustus) die beide hulp vroegen bij de inventarisatie en waardering van hun landbouwcollectie. De collectie van het Brouwersmuseum in Brussel werd eveneens intensief bezocht in functie van de inventarisatie ervan. Ook in het kader van de inventarisatie- en registratieprojecten Onderwijscollecties en Binnen bij boeren, bakkers en brouwers bezochten medewerkers van CAG diverse collecties (zie en 5.2) Finaliseren repertorium Belgische landbouwpers In 2014 werd verder gewerkt aan het manuscript van dit repertorium, in samenwerking met prof. Leen Van Molle. Er werd een aanvang genomen met het grondig nalezen en herschrijven van de meer dan 1000 fiches die telkens een korte beschrijving geven van de inhoud en achtergrond van één 16

20 landbouwperiodiek of tijdschrift (uitgegeven in België sinds de late achttiende eeuw). Daarnaast werd een eerste versie van de inleiding geschreven. Opzet is om in de loop van 2015 het manuscript definitief af te werken en klaar voor publicatie te maken In kaart brengen van ICE CAG moedigde zijn erfgoedgemeenschap aan om elementen van ICE te registreren op het platform Onder begeleiding van CAG en i.s.m. LECA en ETWIE registreerde de kermiscultuur zich op het platform. Begin november werd het platform vernieuwd met een frisse look, nieuwe folder, een verrijkt aanbod en een laagdrempelige invoermodule. CAG schreef zijn erfgoedgemeenschappen persoonlijk aan en wees daarbij uitdrukkelijk op het nieuwe eenvoudige invulveld Verder ontwikkelen van de aanwezige expertise in de erfgoedgemeenschap (OD 2.2) Landbouwcollectie Stekene Het landbouwmuseum in Stekene, een initiatief van de lokale Landelijke Gilde, herbergt een relatief kleine, maar wel karakteristieke landbouwcollectie voor de regio. Met de hulp van de Erfgoedcel Waasland werd een registratieproject opgezet dat resulteerde in meer dan 300 geregistreerde objecten in de database Erfgoed in Zicht. De ambities van Paul De Schepper, de vrijwillige medewerker die het project had uitgevoerd, reikten echter verder. In de loop van 2014 werd namelijk werk gemaakt van de uitgave van een inventaris, verrijkt met mooie foto s en achtergrondinformatie. CAG heeft de eindredactie hiervan intensief ondersteund. Het resultaat - een lijvig boekwerk van meer dan 360 blz. met de titel In Boerenhanden. Inventaris Landbouwmuseum Landelijke Gilde Stekene - werd tijdens een plechtige zitting in Stekene op 6 november 2014 aan het publiek voorgesteld Topstukken erfgoed landbouw en voeding In de loop van mei 2014 werden 12 agrarische werktuigen uit de Vlaamse erfgoedcollecties door de Vlaamse overheid bij Koninklijk Besluit erkend als Vlaams Topstuk. Het is het voorlopige eindpunt in een lang proces dat CAG al die tijd heeft gecoördineerd, in samenspraak met de klankbordgroep Roerend Erfgoed. Gezien de afstoting door de gemeente Heuvelland van haar landbouwcollectie dient een herbestemming te worden gezocht voor twee topstukken. De locomobiel kan onderdak vinden bij het Karrenmuseum in Essen, voor de getrokken maaidorser Thermaenius moet nog een nieuwe bestemming worden gezocht. Een eventuele uitbreiding van de lijst is in de loop van 2014 besproken met diezelfde Klankbordgroep. Besloten werd om in de loop van een nieuwe aanvraagronde aan te vatten. Ondertussen werd door het Nationaal Jenevermuseum in Hasselt het initiatief genomen om enkele objecten uit hun collectie eveneens voor te dragen voor een eventuele erkenning als topstuk. CAG is uitgenodigd om deze aanvraag mee op te volgen die in 2015 een vervolg zal krijgen Duiken in de machine. Een 3D-platform voor industriële en agrarische machines Het project Duiken in de machine is een initiatief van Texture Kortrijk en Erfgoedcel CO7. Partners zijn naast CAG ook ETWIE, Packed, CVAa en MIAT. Het is een praktisch experimenteel onderzoek dat Jaarverslag CAG

21 aan de hand van minimum drie machines best practices wil ontwikkelen voor het gebruik van 3Dtekeningen in het beheer, de bewaring en de ontsluiting van industrieel en agrarisch erfgoed. Tegelijk wordt onderzocht in hoeverre het ontwikkelen van 3D-tekeningen bijdraagt tot een efficiëntere bewaring van de tuigen op zich. Het project beoogt geen digitalisering van topstukken in functie van een beeldbank. Wel is het een onderzoeksproject naar de mogelijkheden van digitalisering als structureel onderdeel binnen de collectiewerking. CAG is als partner hierbij betrokken. In september 2014 werd met de stuurgroep overlegd over het profiel van de aan te werven projectcoördinator. Het initiatief hiertoe ligt in handen van Texture, Kortrijk. Het project kreeg in 2014 een subsidie van de Vlaamse overheid, via het kader van de ontwikkelingsgerichte cultureel-erfgoedprojecten Inventarisatie en typologisering van de bespannen landbouwvoertuigen in Vlaanderen Dit project is een initiatief van het Karrenmuseum Essen en werd in het najaar van 2013 afgerond. In de loop van 2014 werden de resultaten ervan, meer dan 300 records met beeldmateriaal en beschrijvingen van bespannen landbouwvoertuigen, geïntegreerd in de databank van CAG en ontsloten via Dit ontwikkelingsgericht cultureel-erfgoedproject ontving subsidies van de Vlaamse overheid. Partners waren naast CAG ook ETWIE, Packed Inventarisatie en typologisering van ongemotoriseerde handelsvoertuigen in Vlaanderen CAG werkte op vraag van het Karrenmuseum Essen mee aan de projectaanvraag bij Kunsten & Erfgoed om een inventarisatieproject op te starten rond ongemotoriseerde handelsvoertuigen. Hieronder vallen bijvoorbeeld bewaarde bakkerskarren, brouwerswagens, handelstriporteurs, havenvoertuigen en scharensliepen. Opzet is om in heel Vlaanderen ongeveer 300 handelsvoertuigen in kaart te brengen, te beschrijven, te fotograferen en uiteindelijk een typologie op te stellen. Partners in dit project zijn onder meer het Openluchtmuseum Bokrijk, ETWIE, het MOT, Packed en UNIZO. Eind 2014 werd vernomen dat de subsidieaanvraag was goedgekeurd Kinderen van toen Senioren van nu CAG is lid van de stuurgroep van het project Kinderen van toen Senioren van nu: opgroeien in de landelijke streek rond Tielt, dat wordt gecoördineerd door de Provincie West-Vlaanderen. Het project focust op drie centrale insteken en aandachtspunten: het mondelinge erfgoed, het landelijke karakter van de streek en het intergenerationele aspect. CAG verleende in 2014 onder meer advies bij het concept van de rondreizende expo en bij de uitwerking van het educatief pakket Vlaams Brabant drinkt! Het opzet van dit onderzoeks- en publicatieproject is om de rijke geschiedenis en het erfgoed van bier en jenever in de Provincie Vlaams-Brabant te bestuderen en te ontsluiten voor een breed publiek via een boek en enkele publieksactiviteiten. Het project wordt uitgevoerd door Annelies Tollet, projectmedewerker van KADOC, KU Leuven. In 2014 volgde CAG het project op vanuit de stuurgroep en werden de teksten voor het boek nagelezen en van commentaar voorzien. CAG participeerde ook aan de studiedag Vlaams-Brabant drinkt! (georganiseerd door de Provincie op 10 mei) door een lezing te brengen over de erfgoedcollecties van eten en drinken in Vlaanderen en Brussel. Verder werd nagedacht op welke manier CAG zou kunnen bijdragen aan de publieksdag in

22 The Hungry City (MAS) In mei 2016 gaat in het Antwerpse MAS (Museum aan de Stroom) de prestigieuze expo The Hungry City van start. Het thema van deze tentoonstelling is de voedselvoorziening van de stad doorheen de eeuwen. CAG is lid van de stuurgroep die advies uitbrengt over het inhoudelijk concept en de praktische invulling van de expo. Vanuit CAG zal ook een bijdrage worden geleverd voor de tentoonstellingscatalogus. 4.3 Ontsluiten van eigen en externe expertise teneinde de sector en het brede publiek te informeren en te ondersteunen (SD 3) Ontsluiten van eigen expertise (OD 3.1) Het Virtuele Land De erfgoedbank Het Virtuele Land ( werd in 2014 verder uitgebouwd als centrale informatiestek voor het agrarisch erfgoed in Vlaanderen en Brussel. Met de overzet van de verouderde databank op basis van Adlib software naar het open source databanksysteem CollectiveAccess, werden de mogelijkheden van ontsluiting van het agrarisch erfgoed via de erfgoedbank gevoelig uitgebreid. De organisatiewebsite werd bovendien volledig geïntegreerd in de structuur van Databank In het voorjaar van 2014 werd de definitieve overstap gezet van het Adlib databanksysteem naar de open source databank CollectiveAccess, uitgevoerd door LIBIS. Het nieuwe systeem laat onder meer de gebruikers toe om op elke gewenste locatie toegang te hebben tot de databank. Daarnaast beantwoordt het aan de wens om niet enkel erfgoedobjecten te registreren en te valoriseren, maar ook om verzamelde informatie uit projecten digitaal te bewaren, analyseren en te delen. Met het systeem kan men records gemakkelijk importeren en exporteren naar andere databanken die het COMETA-model onderschrijven (bijv. Erfgoedinzicht, Erfgoedplus, Europeana ). Met CollectiveAccess ligt het algemeen beheer ook meer in handen van CAG, zodat er bijvoorbeeld nieuwe subdatabanken naar eigen ontwerp uitgebouwd kunnen worden. Dit werd in 2014 al specifiek aangewend voor het Traject Onderwijscollecties. Zoals alle jaren werd er continue aandacht besteed aan het verbeteren van de kwaliteit van de records in de databank. In 2014 werden ook de resultaten van het project Inventarisatie en typologering van de bewaarde bespannen voertuigen in Vlaanderen (Karrenmuseum Essen) geïntegreerd in de databank. Circa 300 records met beeldmateriaal van de beschreven bespannen landbouwvoertuigen werden in het najaar gepubliceerd op Het Virtuele Land. De integratie van de inventarissen van de landbouwwerktuigen van het Landbouwmuseum Leiedal vzw in Kortrijk (circa 1000 records) en het Landbouwmuseum van Stekene (circa 450 records) zal in de loop van 2015 plaatsvinden, gezien het importeren van deze records rechtstreeks door CAG gedaan zal worden in plaats van door LIBIS. Hiervoor diende de verantwoordelijke voor de erfgoedbank echter eerst een opleiding te volgen. Jaarverslag CAG

23 Website In 2014 werd gewerkt aan de volledige integratie van de verouderde organisatiewebsite in de structuur van In november 2014 werd de vernieuwde omgeving van de erfgoedbank Het Virtuele Land gepubliceerd. Het adres werkte vanaf dat moment enkel als doorverwijzing naar en zal voorlopig in deze hoedanigheid aangehouden worden. Het vernieuwde Het Virtuele Land is met deze overzet zowel de officiële organisatiewebsite van CAG als de erfgoedbank van landbouw, platteland en voeding. De integratie van cagnet vertaalt zich in de toevoeging van de onderdelen Over ons en Werking, inclusief onder meer de missie, (basis)werking alsook alle projecten en publicaties van CAG en zusterorganisatie ICAG. De reeds bestaande structuur van Het Virtuele Land werd ook opgefrist, met o.a. enkele aanpassingen aan de homepage. Zo werd de telex vertaald naar aparte agenda-items en nieuwsberichten, waarvan de belangrijkste items bovenaan de startpagina in de kijker kunnen worden gezet. Ook de carrousels met de recentste themaverhalen en een selectie van beelden uit de beeldbank werden groter en breder gemaakt. Door de koppeling van Het Virtuele Land met de nieuwe databank is het mogelijk om meer informatie te bieden aan de bezoeker. Zo zijn er de nieuwe onderdelen Erfgoed op de kaart, met een interactieve kaart die een groot deel van de objecten uit de beeldbank toont, en het onderdeel Collecties (zie hiervoor ). In het geval van de beeldbank werd de zoekpagina aangepast met een meer overzichtelijke woordenwolk, de filtermogelijkheden in de zoekresultaten uitgebreid, het tonen van een kaart met gerelateerde plaats per objectfiche werd mogelijk gemaakt en de voorwaarden voor hergebruik getoond aan de hand van een doorklikbare Creative Commons licentie per beeld. De records uit het voormalige onderdeel Werktuigen werden onder de noemer Algemene info herwerkt en geïntegreerd in de beeldbank als aparte items, met een link naar de specifieke objecten. Zo verwijzen bijvoorbeeld alle sikkels door naar het item met algemene info over de sikkel. De pagina s met de historiek van diverse bewerkingen van dit onderdeel werden offline gehaald en zullen in de loop van 2015 verder vertaald worden naar themaverhalen. In 2014 werd het eerste onderdeel, graan, al op deze manier verwerkt tot het verhaal Van haver tot gort. Graanteelt en bewerking in België, In de overeenkomst met LIBIS werd tevens opgenomen dat er een live update tussen Het Virtuele Land en de databank mogelijk zou worden gemaakt, zodat CAG steeds de meest actuele informatie kan aanbieden. Deze feature wordt in het voorjaar van 2015 geactiveerd. Het onderdeel Erfgoed in de tijd (wat mogelijk maakt om de records aan een tijdlijn te koppelen) zal eveneens in de loop van 2015 op Het Virtuele Land verschijnen Collecties In 2014 maakte CAG een overzicht van de publiek toegankelijke musea en verzamelingen in Vlaanderen en Brussel die objecten bezitten met betrekking tot het erfgoed van landbouw, platteland en voeding. Hierbij werd beroep gedaan op de aangemaakte lijsten van de projecten Veldwerk/Denkwerk (2005) en Traject Voeding (2014). Het overzicht omvat 83 publiek toegankelijke musea en verzamelingen. Van elke collectie werd een fiche gepresenteerd (inclusief enkele foto s) met informatie over de instelling, de collectie en de aanwezige expertise. Deze fiches werden gemaakt in samenspraak met de beheerders. Het overzicht zal in 2015 raadpleegbaar zijn via het vernieuwde onderdeel Collecties, voordien Actoren ( Op deze manier helpt CAG met de ontsluiting van deze collecties naar het brede publiek toe en krijgt de geïnteresseerde erfgoedzoeker een handig en informatief overzicht van wat, waar bewaard is en wie er bij betrokken is. In 2015 zal het overzicht verder worden aangevuld. 20