Afbeelding cover: ansichtkaart Bakkerijmuseum

Transcriptie

1 Actieplan CAG 2016

2 Afbeelding cover: ansichtkaart Bakkerijmuseum

3 Foto: opstelling reizende expo Taart! in het Bakkerijmuseum, Veurne, 2015

4 1 Inhoudstafel 1 INHOUDSTAFEL WOORD VOORAF ORGANISATIE INBEDDING CULTUREEL-ERFGOEDDECREET BESTUURSORGANEN EN INTERNE ORGANISATIE PERSONEEL EN PERSONEELSBELEID HUISVESTING EXPERTISECENTRUM CAG VERWERFT EN ONTWIKKELT EIGEN EXPERTISE (SD 1) CAG BRENGT DE ERFGOEDGEMEENSCHAP IN KAART EN ONTWIKKELT DEZE VERDER (SD 2) ONTSLUITEN VAN EIGEN EN EXTERNE EXPERTISE TENEINDE DE SECTOR EN HET BREDE PUBLIEK TE INFORMEREN EN TE ONDERSTEUNEN (SD 3) PARTICIPATIE AAN EN ONTWIKKELEN VAN VORMINGSACTIVITEITEN (SD 4) VERZORGEN VAN EEN MODERNE EN ATTRACTIEVE COMMUNICATIE (SD 5) ORGANISEREN EN STIMULEREN VAN EN PARTICIPEREN IN NETWERKEN IN BINNEN- EN BUITENLAND (SD 6) CONCRETISEREN VAN EEN BELEID MET AANDACHT VOOR DUURZAAMHEID EN MAATSCHAPPELIJKE EN CULTURELE DIVERSITEIT (SD 7) UITBOUWEN VAN EEN WERKING ROND IMMATERIEEL CULTUREEL ERFGOED EN MONDELINGE GESCHIEDENIS (SD 8) PROJECTEN INVENTARISATIE EN REGISTRATIE AGRARISCHE ERFGOEDCOLLECTIES IN WEST-VLAANDEREN EUROPEANA FOOD & DRINK (EFD) HET ERFGOED VAN HET BRABANTS TREKPAARD FILM GODDELIJK FRUIT REGISTRATIEPROJECT DEELCOLLECTIE LANDBOUW SUIKERMUSEUM TIENEN Actieplan CAG

5 Foto: kinderen spelen groentememory tijdens Erfgoeddag 2015, met als thema Erf

6 2 Woord vooraf Zoals elk jaar worden in het actieplan de voorgenomen activiteiten van het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) in detail omschreven en relateren we deze plannen aan de strategische en operationele doelstellingen zoals die zijn vervat in de beheersovereenkomst met de Vlaamse overheid. Het actieplan 2016 bouwt voort op de fundamenten die de voorbije jaren zijn gelegd en heeft terzelfdertijd de ambitie om op een frisse en vernieuwende manier de werking van de volgende jaren alvast voor te bereiden. We kunnen dit doen omdat midden 2015 de Vlaamse regering besloot om de huidige beleidsperiode te verlengen tot en met 2018, wat CAG de gelegenheid biedt om lopende en nog geplande acties met meer diepgang uit te werken. Dit stelt ons ook in staat om de nieuwe beleidsperiode zorgvuldig voor te bereiden. Bovendien steken de positieve resultaten van de tussentijdse evaluatie van onze werking, uitgevoerd door de Dienst Cultureel Erfgoed van de Vlaamse overheid, ons een hart onder de riem. CAG zet dan ook in 2016 met volle energie de basis- en projectenwerking voort. Belangrijke acties staan voor elk werkveld op de agenda. We denken hierbij aan het opstellen van een handleiding voor het registreren en waarderen van agrarische (werktuigen)collecties en het verder werken aan de landbouwthesaurus (werkveld Roerend Erfgoed). Een uitgebreid gebruikersonderzoek van Het Virtuele Land zal ideeën opleveren om de CAG-erfgoedbank in de nabije toekomst verder te ontwikkelen en te verrijken op maat van de bezoekers (werkveld Erfgoedbank en Digitalisering). Aandachtspunten m.b.t. immaterieel erfgoed van landbouw, platteland en voeding zijn het opstarten van een Domein 4 Overleg en de acties rond ICE en dierenwelzijn (werkveld ICE en Mondelinge Geschiedenis). De CAG-werking rond educatie blijft zich in 2016 toespitsen op het ontwikkelen van een aanbod voor het secundair onderwijs rond duurzame landbouw en dit vooral via nieuwe lessenpakketten en het serious game Farmony. De publiekswerking van het centrum verzorgt in 2016 tal van grotere en kleine acties en initiatieven, gaande van de rondreizende expo Taart! en de bijhorende intergenerationele activiteiten tot een intense participatie aan publieksevenementen zoals de Nacht van de Geschiedenis en de Week van de Smaak. De (betaalde) projectenwerking richt zich in 2016 (voorlopig althans) tot vier erfgoedprojecten. De samenwerking met de provincie West-Vlaanderen rond het project Inventarisatie en registratie agrarische erfgoedcollecties West-Vlaanderen wordt afgerond en resulteert in enkele eindproducten waaronder een referentiecollectie. Ook het Europese project Europeana Food & Drink loopt af in 2016, al zullen sommige acties nog worden verder gezet. En via het nieuwe project rond het Brabants trekpaard zal opnieuw een deelaspect van het immaterieel en materieel agrarisch erfgoed in kaart worden gebracht, en zal samenwerking en expertise-uitwisseling binnen de erfgoedgemeenschappen worden gestimuleerd. In Tienen zullen we de deelcollectie landbouw van het Suikermuseum volledig registreren, beschrijven en ontsluiten. Of met andere woorden, in 2016 zet CAG alweer nieuwe stappen richting een performant en slagkrachtig kennisknooppunt voor het erfgoed van landbouw, platteland en voeding (in Vlaanderen en Brussel). Joris Relaes, voorzitter Yves Segers, coördinator Actieplan CAG

7 4 Foto: een cultivator (grondbreker) uit de Landbouwcollectie Waregem (WAR0011)

8 3 Organisatie 3.1 Inbedding cultureel-erfgoeddecreet Het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG vzw) is door de Vlaamse Regering erkend als landelijk expertisecentrum voor het agrarisch erfgoed: het erfgoed van landbouw, platteland en voeding. Voor de beleidsperiode , ontvangt CAG jaarlijks een werkingssubsidie van euro. Wegens de besparingsmaatregelen in de cultuur- en erfgoedsector werd dit bedrag in 2015 teruggebracht tot euro. We gaan er van uit dat de werkingssubsidie voor 2016 onveranderd blijft. Verder keurde op 24 april 2015 de Vlaamse Regering een voorontwerp van wijzigingsdecreet principieel goed dat de aanpassing van de beleidsperiodes in het Cultureel-erfgoeddecreet met 2 jaar verlengt, waardoor de beleidsperiode van CAG dus tot eind 2018 loopt. Ondanks verlenging en stijging van de personeelskost door o.a. een oplopende anciënniteit van de medewerkers, wordt de werkingssubsidie voor die twee jaren niet verhoogd. Naast deze werkingssubsidie, die de basisfinanciering van het centrum is, verwerft CAG echter ook nog andere inkomsten, onder meer via subsidies van andere overheden en organisaties en via (betaalde) projectopdrachten. In oktober 2015 diende CAG een dossier in bij FOD Wetenschapsbeleid/Belspo om een erkenning als wetenschappelijke instelling te bekomen. Via deze weg kan CAG niet alleen dit kwaliteitslabel verwerven, maar zou het ook kunnen genieten van een aanzienlijk lagere bedrijfsvoorheffing voor de personeelsleden die minimum 50% van hun tijd aan onderzoek besteden (en dit geldt voor vijf van de zeven werknemers). We hopen tegen begin 2016 positief nieuws over deze aanvraag te ontvangen. 3.2 Bestuursorganen en interne organisatie Onderstaand organigram visualiseert de interne organisatie en de verschillende bestuursorganen van CAG. In de volgende paragrafen wordt onder meer de samenstelling ervan weergegeven en worden enkele aandachtspunten kort aangestipt. Actieplan CAG

9 Adviesraad Raad van Bestuur en Algemene Vergadering De samenstelling van de Raad van Bestuur van CAG zal er begin 2016 als volgt uitzien: De Heer Jan De Maeyer, directeur KADOC, KU Leuven, bestuurder De Heer Frans De Wachter, directeur VLAM, bestuurder De Heer Joris Relaes, administrateur-generaal ILVO, voorzitter De Heer Yves Segers, coördinator CAG en ICAG KU Leuven en hoofddocent Faculteit Letteren, onderzoekseenheid MoSa, KU Leuven, bestuurder en secretaris zonder stemrecht De Heer Christian Stivigny, directeur Landelijke Gilden, bestuurder De Heer Matthieu Vanhove, directeur Cera, ondervoorzitter De Heer Peter Van Bossuyt, directeur Boerenbond, bestuurder De Heer Jules Van Liefferinge, secretaris-generaal Departement Landbouw en Visserij, Vlaamse overheid, bestuurder Mevrouw Leen Van Molle, voorzitter ICAG KU Leuven en gewoon hoogleraar Faculteit Letteren, onderzoekseenheid MoSa, KU Leuven, bestuurder 6

10 In de Algemene Vergadering zetelen naast bovenstaande bestuursleden ook nog de volgende personen: De Heer Steven De Waele, waarnemend conservator MOT De Heer Vic Goedseels, ere-algemeen beheerder KU Leuven De Heer Wouter Saeys, docent Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, onderzoekseenheid Bio-systemen KU Leuven Mevrouw Hilde Schoefs, conservator Openluchtmuseum Bokrijk Mevrouw Anne-Marie Vangeenberghe, woordvoerder Boerenbond De Heer Norbert Vettenburg, stafmedewerker Departement Landbouw en Visserij, Vlaamse overheid De verlenging van de huidige beleidsperiode tot en met 2018 biedt CAG de kans om de geplande uitbreiding van de bestuursmandaten grondig voor te bereiden, waardoor de erfgoedgemeenschap(pen) landbouw, platteland en voeding nog sterker (en vooral nog breder) vertegenwoordigd zullen zijn binnen het bestuur van CAG. In 2016 wordt een concreet plan van aanpak opgemaakt en worden de nodige contacten gelegd. In 2016 wordt het huishoudelijk reglement van CAG geactualiseerd en worden de interne afspraken m.b.t. de dagelijkse werking (zoals bevoegdheidsverdelingen en aankoopprocedures) verder formeel vastgelegd Adviesraad Om te overleggen met de eigen erfgoedgemeenschap zal in 2016 de adviesraad minstens één maal samenkomen, nl. om het jaarlijkse actieplan voor te bereiden. CAG krijgt op die manier zicht op de noden vanuit het veld en anderzijds worden de partners ingelicht over de lopende en toekomstige activiteiten en onderzoeksinitiatieven van het expertisecentrum. Samenstelling van de adviesraad: Caroline Audoor, diensthoofd KVLV Rob Belemans, stafmedewerker FARO Katrien Boeraeve, coördinator vzw Plattelandsklassen Ann Breemersch, directeur boekhouding en begroting Beleidsdomein Landbouw en Visserij Jacques Collen, voorzitter Academie Streekgebonden Gastronomie (ASG) Karl Cordemans, archeoloog VLM Jo De Cuyper, conservator Stedelijk Museum Aarschot Karel Dendooven, stafmedewerker directie Herita, Joke Gilles, projectcoördinator Streekproducten Vlaams-Brabant Rebecca Gysen, coördinator erfgoedbeleid Erfgoedcel Leuven Karel Haustraete, bestuurslid Steunpunt Industrieel en Wetenschappelijk Erfgoed (SIWE) Davy Jacobs, conservator Jenevermuseum Hasselt Evelien Janssens, coördinator Regionaal Landschap Noord-Hageland Marijke Jordens, voorzitter Groene Kring Actieplan CAG

11 Nicolas Mazeure, bestuurssecretaris erfgoed Provincie Vlaams-Brabant Marin Menu, conservator Karrenmuseum Essen Laure Messiaen, coördinator LECA Lieve Opsteyn, erfgoedcoördinator Erfgoedcel Haspengouw Nele Provoost, coördinator Heemkunde Vlaanderen Maarten Jacobs, conservator-directeur 't GROM (Groentemuseum) Sint-Katelijne-Waver Staf Van den Bergh, bestuurslid Steunpunt Levend Erfgoed vzw Ann Van Nieuwenhuyse, conservator MIAT Nele Van Uytsel, erfgoedconsulent Erfgoedcel Meetjesland Dominique Velghe, gebiedswerker Cultuur Provincie West-Vlaanderen Tijl Vereenooghe, coördinator ETWIE Nathalie Vernimme, erfgoedonderzoeker Agentschap Onroerend Erfgoed Jolien Verroeye, coördinator Platform Omgeving Leie/Schelde (POLS) Lutgart Vrancken, conservator Suikermuseum Tienen Klankbordgroepen In de loop van 2012 startte CAG met klankbordgroepen voor de vijf onderscheiden werkvelden. Ook in 2016 zullen deze werkgroepen minimum een keer samenkomen. De samenstelling van de verschillende klankbordgroepen is sinds de oprichting nog niet erg gewijzigd en ziet er als volgt uit: Klankbordgroep ICE en Mondelinge Geschiedenis Rob Belemans, FARO Chantal Bisschop, CAG Peter Heyrman, KADOC KU Leuven Ellen Janssens, tapis plein Karel Lhermitte, Landelijke Gilden Laure Messiaen, LECA Yves Segers, CAG Valerie Vermassen, Familiekunde Vlaanderen Jolien Verroeye, Platform Omgeving Leie/Schelde (POLS) Klankbordgroep Voeding Liesbeth Inghelram, Bakkerijmuseum Davy Jacobs, Nationaal Jenevermuseum Sarah Luyten, CAG Nicolas Mazeure, Provincie Vlaams-Brabant Pieter Neirinckx, MIAT Raf Schepers, Openluchtmuseum Bokrijk Peter Scholliers, VUB Yves Segers, CAG Maarten Jacobs, t GROM Hendrik Vandeginste, Heemkunde Vlaanderen 8

12 Bert Woestenborghs, CAG Klankbordgroep Roerend erfgoed, focus landbouwcollecties Johan David, oud-conservator MOT Steven De Waele, MOT Maarten Huybrechts, Boerenbond Marijn Menu, Karrenmuseum Raf Schepers, Openluchtmuseum Bokrijk Yves Segers, CAG Johan Vansteenkiste, Provinciale Collectie Domein Bulskampveld Bert Woestenborghs, CAG Klankbordgroep Het Virtuele Land Diantha Osseweijer, CAG Luc Schokkaert, KADOC, KU Leuven Yves Segers, CAG Rony Vissers, Packed Roxanne Weyns, LIBIS Bram Wierckx, FARO Klankbordgroep Educatie Deze klankbordgroep bestaat uit Femke Paulussen (CAG), leerkrachten secundair onderwijs en docenten uit het hoger onderwijs. De samenstelling wisselt naargelang het thema dat wordt behandeld in het educatieve materiaal. In 2016 zal worden samengewerkt met leerkrachten en docenten techniek en aardrijkskunde in het kader van het te ontwikkelen materiaal voor deze vakken voor de eerste graad. Voor het lesmateriaal voor de tweede graad wordt een beroep gedaan op enkele leerkrachten en docenten natuurwetenschappen. Daarnaast wordt ook overleg gepleegd met experten uit de land- en tuinbouwsector en wetenschappelijke instellingen om het didactisch materiaal voor de derde graad af te toetsen. 3.3 Personeel en personeelsbeleid De vaste staf van CAG zal in 2016 uit zeven medewerkers bestaan, waarvan vijf personeelsleden effectief op de payroll staan bij CAG: Chantal Bisschop, stafmedewerker ICE en Mondelinge Geschiedenis (100%) Sarah Luyten, stafmedewerker Publiekswerking en Communicatie (100%) Diantha Osseweijer, stafmedewerker Erfgoedbank en Digitalisering (100%) Femke Paulussen, stafmedewerker Educatie (80%) Bert Woestenborghs, stafmedewerker Roerend Erfgoed (100%) Voor de dagelijkse leiding en administratie kan CAG steunen op: Kristel Janssens, administratie CAG (50%) Yves Segers, coördinator CAG (50%) Actieplan CAG

13 Beiden zijn niet rechtstreeks verbonden aan CAG, maar aan het Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG) van de KU Leuven. Zij worden door de universiteit vrijgesteld om de werking van CAG mee in goede banen te leiden. Naast de stafmedewerkers zal het team in 2016 ook bestaan uit ten minste twee projectmedewerkers: Brecht Demasure, projectmedewerker Inventarisatie en registratie agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen en Europeana Food & Drink (100%) Greet Draye, projectmedewerker Europeana Food & Drink (60%) tot 31 mei 2016 In het voorjaar van 2016 zullen de bestaande functieprofielen van alle medewerkers worden herbekeken en verfijnd, zodat ze nog beter aansluiten bij de actuele werking van het centrum. In de mate van het mogelijke wordt hierbij ook al rekening gehouden met de plannen en ideeën die CAG wil realiseren in de volgende beleidsperiode. Zoals elk jaar zal de coördinator einde september, begin oktober een functioneringsgesprek hebben met alle personeelsleden. De voorzitter zal op zijn beurt einde oktober een functioneringsgesprek hebben met de coördinator. Om de teamgeest te versterken en bevorderen, zal naar goede gewoonte ook een gezellig nieuwjaarsetentje georganiseerd worden in de loop van de maand januari en trekken we in juni op personeelsuitstap naar Antwerpen. 3.4 Huisvesting Het centrum is gevestigd in het Atrechtcollege van de KU Leuven en kan ook op een vlotte manier beroep doen op de faciliteiten (zoals logistiek, archief, bibliotheek, ICTS) van deze universiteit. Bovendien biedt de nauwe samenwerking met het Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG) van de KU Leuven een belangrijke troef voor CAG als expertisecentrum. Op de eerste plaats levert ICAG gefundeerde wetenschappelijke ondersteuning. Daarnaast worden coördinator prof. Yves Segers en stafmedewerker administratie Kristel Janssens door de universiteit deels vrijgesteld om ook alle taken en activiteiten van CAG in hun takenpakket op te nemen. 10

14 4 Expertisecentrum In de beheersovereenkomst met de Vlaamse Gemeenschap en uit het overleg met de Afdeling Cultureel Erfgoed werden diverse strategische (SD) en operationele doelstellingen (OD) in de werking van CAG als expertisecentrum voor het erfgoed van landbouw, platteland en voeding naar voor geschoven. De basis hiervoor is het beleidsplan voor de periode In de voorbije jaren ( ) werden reeds een aantal concrete acties ondernomen. In 2016 werken we enerzijds verder aan deze opgestarte activiteiten of verdiepen we ons in een specifiek aspect ervan, maar starten we anderzijds ook nieuwe actielijnen op. Aangezien de beleidsperiode verlengd is tot 2018, kunnen alvast nieuwe initiatieven worden voorbereid. 4.1 CAG verwerft en ontwikkelt eigen expertise (SD 1) Externe kennis en expertise binnenhalen en ontwikkelen (OD 1.1) Alle medewerkers van CAG krijgen voldoende tijd om expertise te verwerven en op te bouwen in functie van hun specifieke taken en projecten. Dit gebeurt via het opvolgen van recente literatuur en nieuwe inzichten, het opzetten van eigen erfgoedonderzoek, het leggen van contacten in binnen- en buitenland etc. De nieuw verworven kennis wordt bovendien zo veel mogelijk gedeeld binnen het team, met de leden van de bestuursorganen en klankbordgroepen, en uiteraard ook met de eigen en andere erfgoedgemeenschappen. Tijdens de maandelijkse teamvergaderingen wordt enerzijds de opgedane kennis en expertise tussen de staf- en projectmedewerkers uitgewisseld. Anderzijds willen we vanaf 2016 tijdens deze maandelijkse overlegmomenten ook af en toe de tijd nemen om samen het heel het team na te denken en te brainstorming over bestaande of nieuwe thema s binnen de werking van CAG. Het programma ziet er in 2016 als volgt uit: januari: presentatie over project Met vlag en gilde, door Bert Woestenborghs februari: brainstorming over publiekswerking CAG in maart: presentatie over CAG-handleiding mondelinge geschiedenis, door Chantal Bisschop april: brainstorming over uitbreiding website Het Virtuele Land in mei: presentatie over het communicatieplan van CAG, door Sarah Luyten juni: brainstorm over acties rond agrarisch erfgoed en ouderenzorg september: presentatie over acties landbouweducatie secundair onderwijs, door Femke Paulussen oktober: bespreking actieplan 2017 november: presentatie over project Inventarisatie en registratie agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen, door Brecht Demasure december: presentatie over project Het Brabants trekpaard, door Chantal Bisschop Medewerkers van CAG worden aangemoedigd om (actief) te participeren en deel te nemen aan relevante studiedagen, workshops en congressen in binnen- en buitenland. In 2016 zijn dat onder meer de eigen ICAG-seminaries, geplande studiedagen en vormingsmomenten. Ook vormingsdagen Actieplan CAG

15 en netwerkmomenten georganiseerd door FARO en andere (erfgoed)actoren zullen, indien zinvol, worden bijgewoond, zoals bijvoorbeeld het Cultuurforum en het Groot Onderhoud. In 2016 wordt Het Virtuele Land (zie ook ) verrijkt met volgende verhalen: januari/februari: beeldvorming omtrent landbouwers en voedselvoorziening tijdens WOI, door Brecht Demasure maart/april: evolutie aardappelteelt, door Bert Woestenborghs mei/juni: bijenteelt en honingcultuur, door Sarah Luyten i.s.m. Achiel Geurts, Bijenteeltmuseum Lanaken juli/aug: vinkenzetten, door Diantha Osseweijer september/oktober: kermisgastronomie, door Chantal Bisschop november/december: verhaal over intergenerationeel project taart, door Greet Draye Wanneer het past binnen de basiswerking van het expertisecentrum begeleiden en ondersteunen CAG-medewerkers studenten bij de realisatie van hun bachelor- of masterproef. Via hun werk leveren deze studenten extra inhoud aan voor de werking van CAG. In 2016 wordt samengewerkt met de volgende opleidingen: master geschiedenis KU Leuven, master handelswetenschappen/tew KU Leuven, bachelor dierenverzorging Hogeschool Gent, bachelor Lerarenopleiding UC Leuven Limburg. In 2016 zal ook een studente master Culturele Studies KU Leuven een stage lopen bij CAG Concreet actiepunt: Reconstructie van de nationale landbouwrekeningen ( ) In 2012 werd de reconstructie van de nationale landbouwrekeningen op basis van de landbouwtellingen en -statistieken voltooid. Doelstelling van het project is de landbouwproductie van 1760 tot 2010 in kaart te brengen via een databank. De vroegere onderzoeksgegevens van academici werden afgewogen, waar nodig herberekend en aangevuld. Er werden methodologische keuzes gemaakt, bijkomende opzoekingen gedaan en hypotheses verfijnd aan de hand van recent onderzoek. In 2016 worden aanvullende gegevens over onder meer het aantal landbouwers en het aantal landbouwbedrijven opgezocht en samen met basisgegevens rond verschillende teelten ontsloten via Het Virtuele Land. In 2016 wordt verder gewerkt aan de publicatie, die ten laatste in 2018 zal verschijnen bij Universitaire Pers Leuven Concreet actiepunt: Typologie en thesaurus landbouwwerktuigen In het verlengde van het project Inventarisatie en registratie agrarische erfgoedcollecties in West- Vlaanderen plant CAG in samenwerking met de provincie West-Vlaanderen al langer de uitwerking van een thesaurus voor landbouwwerktuigen. Voorjaar 2015 werd een eerste aanzet gegeven tot een concrete opstart hiervan. Dat resulteerde in een werklijst met termen die eerst voor verdere vergelijking en controle moet word onderzocht. In de loop van december 2015-januari 2016 wordt door de provincie een werkkracht vrijgesteld die de vergelijking tussen de uitgezuiverde lijst en de AAT (Art & Architecture Thesaurus, de internationale standaardthesaurus) op zich gaat nemen. Vervolgens zal in de loop van 2016 een werkgroep bijeen worden geroepen die per deelthema de termen in detail zal bekijken. In hoeverre dit proces is afgerond tegen einde 2016 is moeilijk te voorspellen. Het doel is wel om tegen dan structureel het traject te hebben aangevat met het perspectief om nog binnen deze beleidsperiode de thesaurus te kunnen afronden. 12

16 Concreet actiepunt: Project Tractor In 2016 worden de eerste concrete stappen gezet met het oog op de realisatie van het tractorproject. Ten eerste wordt werk gemaakt van een publicatie die enerzijds gericht is op een breed doelpubliek, maar anderzijds ook voldoende wetenschappelijke inhoud biedt. Vanuit CAG wordt het publicatieproject gedragen. Maar het is de bedoeling om een breed georiënteerde auteursgroep hierrond samen te brengen. Met een multidisciplinaire aanpak kunnen diverse aspecten van de geschiedenis en het erfgoed van de tractor in Vlaanderen, België (en Europa) aan bod komen. In de loop van 2016 wordt hierrond een eerste auteursoverleg gepland en verder voorbereidend onderzoek gedaan. Ten tweede zal via gerichte prospecties het tractorerfgoed in Vlaanderen en Brussel in kaart worden gebracht: welke (erfgoed)instellingen en privé-verzamelaars hebben oude tractoren in hun bezit, welke archieven en documentaire collecties zijn gekend, welke vormen van ICE bestaan er rond de tractor? De uitgave van het boek is gepland in Tegelijk wordt nagegaan in hoeverre publieksactiviteiten rond dit thema kunnen worden opzet en met welke partners. Actieplan CAG

17 14 Foto: cover reclamebrochure tractormodel D-270 van Allis-Chalmers, circa

18 4.2 CAG brengt de erfgoedgemeenschap in kaart en ontwikkelt deze verder (SD 2) In kaart brengen van actoren, expertise en cultureel erfgoed, zowel roerend als immaterieel (OD 2.1) Basisoverzicht publiek toegankelijke erfgoedcollecties landbouw en voeding Dankzij de projecten Veldwerk/denkwerk (2005) en Traject Voeding ( ) heeft CAG een goed algemeen overzicht van de publiek toegankelijke erfgoedcollecties landbouw en voeding in Vlaanderen en Brussel. De resultaten van deze onderzoeken werden al eerder gepubliceerd in een papieren onderzoeksrapport en werden verwerkt in de databank van CAG. Deze database is alleen raadpleegbaar door CAG-medewerkers. In het voorjaar van 2015 werd deze info tevens deels ontsloten via het nieuwe onderdeel Collecties op Het Virtuele Land. In 2016 en de daar op volgende jaren wordt dit overzicht telkens in het najaar bijgewerkt, naar aanleiding van veranderingen in het erfgoedveld en nieuwe collectiebezoeken (zie ). Deze herwerking zal telkens in de nieuwsbrief van november/december opgenomen worden Nieuwe collectiebezoeken en registratie basisgegevens Staf- en projectmedewerkers van CAG bezoeken elk jaar meerdere reeds gekende maar ook nieuwe erfgoedcollecties landbouw en voeding. Van deze laatste wordt telkens een basisbeschrijving gemaakt en opgenomen in Collective Access, de databank van CAG en indien van toepassing ontsloten op het collectieoverzicht op Het Virtuele Land. In 2016 worden onder meer de volgende nieuwe collecties bezocht: het Volkskundemuseum Augustijns in Wuustwezel, Landbouwcollectie Vanacker in Poelkapelle, collectie Peumans in Riemst, collectie De Clercq in Heusden en Landbouwmuseum De Nostalgie in Maasmechelen, het Chocolademuseum in Koekelberg Waardering en herbestemming voormalige landbouwcollectie Heuvelland Op vraag van de gemeente Heuvelland, en in samenwerking met Erfgoedcel CO7 en de provincie West-Vlaanderen, werd door CAG in 2015 het waarderingstraject van de landbouwcollectie Heuvelland verdergezet. Na de waardering, het contacteren van de bruikleengevers en het herbestemmen van de collectie naar de diverse erfgoedbeheerders in Vlaanderen en Brussel zal in de loop van 2016 het restant van de collectie dat nog niet museaal is herbestemd een nieuwe bestemming krijgen. Afhankelijk van de manier waarop die herbestemming verloopt, zal door de stuurgroep worden bepaald hoe het traject verder zal verlopen. Het is in elk geval de bedoeling om het hele project tegen einde 2016 af te ronden. CAG neemt ook de eindregistratie in het databasesysteem ADLIB op zich waarmee de definitieve herbestemming van de objecten wordt afgesloten. Actieplan CAG

19 Registratie en inventarisatie agrarische erfgoedcollecties in West- Vlaanderen (zie ook 5.1) In de provincie West-Vlaanderen zijn tal van agrarische erfgoedcollecties aanwezig. Een aantal zijn om diverse redenen bedreigd. Sommige collecties zoals het Landbouwmuseum Heuvelland en het Landbouwmuseum Leiedal (Kortrijk) zijn ondertussen herbestemd. Doel van dit project is de samenstelling van een (digitale) referentiecollectie en het opstellen van een collectieplan agrarisch erfgoed in West-Vlaanderen. Het project focuste vorig jaar op de deelcollectieregistratie en selectieve objectregistratie van het Openluchtmuseum Bachten de Kupe in Izenberge (Alveringem). In 2016 wordt alle info verwerkt in een gedocumenteerd eindrapport en wordt een handleiding opgesteld. De resultaten worden eind 2016 voorgesteld op een studiedag. De objecten werden digitaal geregistreerd in Erfgoedinzicht en worden tevens geïmporteerd in de CAG databank. Een selectie van deze objectinventarissen zal tevens publiek worden gemaakt via de beeldbank van Het Virtuele Land in ICE (zie ook 4.8) CAG zal in 2016 zijn erfgoedgemeenschap via gerichte acties verder aanmoedigen om elementen van ICE te registreren op het vernieuwde platform In 2016 zullen de projecten van Sputnik vzw rond de kriekenboomsage in Schaarbeek en het grondwitloof in Haren uitgebreid op het platform worden gedocumenteerd. Verder zal ICE van landbouw, platteland en voeding regelmatig in de kijker worden gezet in de nieuwsbrief, op de website en op de Facebookpagina. Om de erfgoedgemeenschap actief te sensibiliseren wordt naar samenwerking gestreefd met organisaties als Landelijke Gilden, VLAM en de Regionale Landschappen. In 2016 zal ook speciale aandacht uitgaan naar het erfgoed van het Brabants trekpaard (zie 5.3) Netwerk van voedingscollecties Net zoals de voorgaande jaren, zet CAG in 2016 in op het thema voeding en het bevorderen van de samenwerking tussen de erfgoedbeheerders van eten en drinken. In januari 2016 komt de klankbordgroep Voeding, een Vlaams netwerk van voedingscollecties, opnieuw samen. De leden leggen op het overleg de prioriteiten en uitdagingen van het netwerk vast waar ze samen met CAG verder op willen inzetten. Mogelijke pistes zijn onder meer collectiemobiliteit, een thesaurus rond voedingserfgoed, bronnenmateriaal over erfgoed van eten en drinken, het vergroten van de zichtbaarheid van voedingscollecties en hoe ICE rond eten en drinken structureel en duurzaam inbedden in de vaste werking van de organisatie Repertorium Belgische landbouwerspers In 2016 wordt verder gewerkt aan dit lijvige repertorium, dat ondertussen meer dan 1000 titels omvat. Het Repertorium van de Belgische landbouwerspers zal niet alleen louter technische informatie over de landbouwperiodieken bieden. Naast een identificatie en een lijst met bewaarplaatsen wordt bij elke titel ook een korte inhoudsbeschrijving, karakterisering en historiek van het tijdschrift opgenomen. Een deel van deze informatie zal op termijn ook worden ontsloten via de online consulteerbare databanken van ODIS en de Vlaamse Erfgoedbibliotheek (Abraham). Dit wordt gefinaliseerd binnen de huidige beleidsperiode. 16

20 Project Onderwijscollecties Landbouw en Voeding In 2015 werd het inventarisatieproject om de nog aanwezige onderwijscollecties m.b.t. landbouw, platteland en voeding in Vlaanderen en Brussel in kaart te brengen afgerond. De collecties werden op macroniveau beschreven en geanalyseerd en er werd een SWOT-analyse van dit specifieke erfgoedveld opgemaakt. De resultaten worden begin 2016 ontsloten via een uitvoerig digitaal rapport dat wordt gepubliceerd op Het Virtuele Land. Samen met de leden van de klankbordgroep die dit project opvolgde, wordt bekeken hoe in de toekomst verder kan worden gewerkt rond en met dit specifiek erfgoed CAG ontwikkelt de aanwezige expertise in de erfgoedgemeenschap verder (OD 2.2) CAG ontwikkelt en stimuleert de aanwezige expertise en de uitwisseling van expertise in de eigen erfgoedgemeenschap via tal van inspanningen en activiteiten, zoals de organisatie van vormingsmomenten, het realiseren van publicaties, het intensief begeleiden van projecten en het opzetten van concrete projecten en samenwerkingsverbanden. Een voorbeeld hiervan is het samenwerkingsverband Boter bij de vis (zie ). 4.3 Ontsluiten van eigen en externe expertise teneinde de sector en het brede publiek te informeren en te ondersteunen (SD 3) Ontsluiten van eigen expertise (OD 3.1) Het Virtuele Land De website Het Virtuele Land ( is het digitale middel ter ontsluiting van de eigen en externe expertise op het vlak van de geschiedenis en het erfgoed van landbouw, platteland en voeding. Sinds 2014 is het zowel de organisatiewebsite als de erfgoedbank van CAG. Er wordt continu gestreefd naar het aanbieden van actuele en kwaliteitsvolle informatie. In het najaar van 2015 werd de erfgoedbank uitgebreid met het onderdeel Collectie-inventarissen, waarbij de door CAG geïnventariseerde erfgoedcollecties (op objectniveau) in Vlaanderen en Brussel op een overzichtelijke manier aangeboden worden aan de bezoeker. Het betreft onder meer de collectie-inventarissen van het Provinciaal Museum Bulskampveld, de landbouwcollectie van de Landelijke Gilde Stekene en de collectie van het Museum van de Belgische Brouwers. In 2016 zal dit overzicht verder worden aangevuld, naar gelang er nieuwe inventarissen worden gefinaliseerd of geïmporteerd in de databank van CAG. Het onderdeel themaverhalen is een van de belangrijkste publiekstrekkers van Het Virtuele Land. Ook in 2016 wordt dit onderdeel verder aangevuld met nieuwe verhalen (tweemaandelijks een nieuwe bijdrage), en zullen enkele oude verhalen geactualiseerd en/of uitgebreid worden. De themaverhalen worden geschreven door de medewerkers van CAG of door externe experten (zie 4.1.1). Actieplan CAG

21 Om de zichtbaarheid van Het Virtuele Land blijvend te verhogen zullen er met regelmaat nieuwe bijdragen geschreven worden op Wikipedia. Het betreft artikels met onderwerpen gerelateerd aan de geschiedenis en het erfgoed van landbouw, platteland en voeding, die al dan niet doorverwijzen naar de themaverhalen van CAG. Er wordt gestreefd naar een bijdrage van 25 artikels Databank CAG De erfgoedbank Het Virtuele Land ontsluit een uitgebreide databank waarin de verzamelde gegevens van de basis- en projectenwerking van CAG worden geregistreerd en bewaard. In 2016 wordt de kwaliteitscontrole van de objecten in de CAG databank verdergezet, met speciale aandacht voor het verbeteren van de doorzoekbaarheid. Dit zowel voor de medewerkers van CAG als de bezoeker van de erfgoedbank Het Virtuele Land. Hierbij wordt ook gekeken naar oude clusters gedigitaliseerde objecten en collectie-inventarissen, waarbij de beschrijving van de objecten soms minimaal is. In sommige gevallen kan daarbij een beroep worden gedaan op externe expertise, zoals in het geval van de collectie van het ondertussen gesloten Hoevemuseum van Sint-Truiden. Voormalig conservator Mark Dusar werd bereid gevonden om gradueel deze collectie (circa 1300 objecten) te evalueren en bij te werken. In de loop van 2016 zullen de resterende geregistreerde collecties in het kader van het project Inventarisatie en registratie agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen (zie 5.1) geïmporteerd worden vanuit de databank Erfgoedinzicht in de databank van CAG, en ontsloten voor het publiek via Het Virtuele Land Werktuigen Het vroegere onderdeel Werktuigen op Het Virtuele Land werd in 2014 geïntegreerd in bestaande onderdelen. De contextuele informatie zal in 2016 verder worden herwerkt tot verscheidene themaverhalen. Concreet gaat het hier om de historische inleidingen op de thema s aandrijving, vervoer en hopteelt. In 2015 werden reeds de onderdelen graanteelt en aardappelteelt respectievelijk vertaald in de themaverhalen Van haver tot gort. Graanteelt en bewerking in België, en Het brood van de armen. Geschiedenis van de aardappel(teelt). De voorbeeldbeschrijvingen van de type-werktuigen worden als aparte fiches aangeboden in de beeldbank onder de noemer algemene info, en zullen ook in 2016 verder worden aangevuld Veldverkenners Midden 2013 werd een samenwerking gestart met de website Veldverkenners probeert de burger dichter bij de boer te brengen. De website is een initiatief van het Vlaams Infocentrum Land- en Tuinbouw (VILT). Hoofddoel is om de dialoog over land- en tuinbouw te versterken en verdiepen. Via Veldverkenners wordt maandelijks een themaverhaal van Het Virtuele Land in de kijker gezet via de rubriek Uit de Oude Doos. Een opmerkelijke foto wordt uit het themaverhaal gelicht en een selectie van interessante weetjes omtrent het thema wordt aan de lezer aangeboden. Vervolgens wordt die doorverwezen naar Het Virtuele Land om het volledige themaverhaal te lezen. De rubriek wordt zowel op de website als op de Facebookpagina van Veldverkenners aangeboden. Volgens de statistieken worden de verhalen op Het Virtuele Land sinds deze samenwerking opmerkelijk vaker bezocht. In 2016 wordt deze rubriek voortgezet. 18

22 Papieren en digitale publicaties In 2016 zullen de medewerkers van CAG ook een aantal publicaties afronden en worden nieuwe publicatieprojecten opgestart. Chantal Bisschop schrijft een artikel over dierenrechten en tradities: een (on)verzoenbare combinatie? dat in het najaar van 2016 zal verschijnen in het themanummer Feesten en Rituelen van het tijdschrift Volkskunde. Chantal Bisschop werkt samen met Leen Van Molle aan de actualisatie van de landbouwhoofdstukken voor de derde editie van Bronnen voor de studie van het hedendaags België, 19 de -20 ste eeuw. Brecht Demasure maakt een handreiking (handleiding) over registreren, waarderen en selecteren van agrarisch erfgoed. Greet Draye schrijft teksten rond de geschiedenis en de traditie van het bakken (brood, gebak) voor een publicatie van Uitgeverij Kannibaal. Sarah Luyten schrijft op basis van de resultaten van het Traject Voeding een artikel voor Tijd-Schrift. Heemkunde en lokaal erfgoedpraktijk in Vlaanderen. Sarah Luyten schrijft een artikel over de meesterkok Cauderlier voor het tijdschrift Eos Geschiedenis n.a.v. de Nacht van de Geschiedenis 2016 (rond thema Smaak). Yves Segers schrijft een bijdrage over de voedselbevoorrading van de stad Antwerpen sinds de late middeleeuwen voor de catalogus die zal worden uitgegeven door het MAS naar aanleiding van de tentoonstelling Feeding the city (in 2016). Yves Segers schrijft een artikel over de invloed van de Grote Depressie op de landbouweconomie in Belgisch Congo Yves Segers verzorgt de eindredactie van een edited volume rond Knowledge networks in rural Europe since Informeren en helpen van andere erfgoedorganisaties en externen m.b.t. agrarisch erfgoed (OD 3.2) Vraagbaak CAG blijft zich engageren om binnengekomen vragen zo snel en zo accuraat mogelijk te beantwoorden. Streefdoel is om ten laatste binnen één werkweek een sluitend antwoord te bezorgen. Eventueel wordt doorverwezen naar informatiebronnen of andere collectiebeheerders, erfgoedzorgers of steunpunten. Jaarlijks worden via het algemene contactadres, telefoon en via de medewerkers ongeveer 300 vragen gesteld. Via de erfgoedbank Het Virtuele Land blijft het mogelijk om reproducties in hoge resolutie aan te vragen van de objecten in de beeldbank, mits conform de regels omtrent auteursrechten en bronvermelding. Gezien CAG via de erfgoedbank voornamelijk materiaal aanbiedt afkomstig uit collecties van andere instellingen en personen, dient de aanvrager toestemming te hebben van deze derde partij alvorens CAG het materiaal ter beschikking stelt. Jaarlijks komen er circa 175 aanvragen Actieplan CAG

23 binnen, afkomstig van zowel privépersonen als (openbare) instellingen en (lokale) overheden. Deze aanvragen worden binnen de vijf werkdagen behandeld Handbibliotheek Nieuwe aangekochte of via ruil verworven publicaties m.b.t. de geschiedenis en het erfgoed van landbouw, platteland en voeding voor de CAG bibliotheek worden blijvend ontsloten via het LIBISregistratiesysteem LIMO. Op vraag kunnen studenten, erfgoed- en andere onderzoekers publicaties in de bibliotheek van CAG raadplegen. Het aantal bezoeken op jaarbasis is beperkt tot enkele tientallen. Niettemin bevinden zich in de bibliotheekcollectie van CAG vele werken die elders niet of moeilijk terug te vinden zijn. Dubbels en niet voor de CAG-bibliotheek bestemde publicaties worden in de loop van januari 2016 herbestemd Begeleidingstrajecten, participatie stuurgroepen en projecten Medewerkers van CAG worden dikwijls gevraagd om te participeren aan stuurgroepen en mee te werken aan externe projecten. Hieronder volgt een beknopt overzicht van de belangrijkste projecten en activiteiten in Stuurgroep Expo Feeding the city door MAS: Yves Segers Stuurgroep project Cultureel erfgoed van het bouwbedrijf door Centrum Vlaamse Architectuurarchieven: Yves Segers Participatie beschermcomité Houtem Jaarmarkt De ambassadeurs van Houtem Jaarmarkt door gemeentebestuur Sint-Lievens-Houtem: Chantal Bisschop Begeleiding en ondersteuning bij tal van ICE-elementen: Belgische frietkotcultuur, Waregem Koerse Feesten, het telen van grondwitloof, kermiscultuur, biercultuur, garnaalvisserij te paard, hondenzwemming, gansrijden, : Chantal Bisschop en Yves Segers Trekker en aanspreekpunt van het traject/netwerk rond ICE en dieren (uitwisseling van ervaringen en expertise tussen iedereen die met ICE van dieren bezig is): Chantal Bisschop en Yves Segers Werkgroep Mondelinge Geschiedenis Tuinbouwschool Sint-Truiden door Tuinbouwschool Sint-Truiden: Chantal Bisschop Stuurgroep erfgoedproject Duiken in de machine. Industriële en agrarische machines in 3D door Texture Kortrijk: Bert Woestenborghs Stuurgroep erfgoedproject Inventarisatie en typologering van bewaarde historische bespannen, of door menselijke kracht aangedreven, handels- en dienstvoertuigen in Vlaanderen door Karrenmuseum Essen: Bert Woestenborghs Stuurgroep Herbestemming landbouwcollectie gemeente Heuvelland door Gemeente Heuvelland en Erfgoedcel CO7: Bert Woestenborghs Stuurgroep Inventarisatie en registratie agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen, door provincie West-Vlaanderen: Brecht Demasure, Yves Segers en Bert Woestenborghs Stuurgroep Herbestemming landbouwcollectie stad Waregem door Stad Waregem: Brecht Demasure, Bert Woestenborghs Stuurgroep Registratieproject collectie Lochristi Sierteeltmuseum in Zaffelare door Erfgoedcel Viersprong: Bert Woestenborghs Trekker samenwerkingsverband Boter bij de vis, door beleidsdomein Landbouw en Visserij van de Vlaamse Overheid en CAG: Brecht Demasure, Sarah Luyten en Yves Segers 20

24 Stuurgroep project Tuinbouwerfgoed erfgoedcel Viersprong: Bert Woestenborghs Lidmaatschap bestuursorganen (erfgoed)organisaties en commissies Medewerkers van CAG bekleden mandaten in verschillende wetenschappelijke en erfgoedorganisaties. Hieronder worden de belangrijkste opgesomd. Chantal Bisschop -Lid Commissie Erfgoed, Cultuurraad provincie Vlaams-Brabant -Lid Wetenschappelijk Comité MIAT -Lid Deelraad Erfgoed Leuven -Lid Expertencommissie Immaterieel Cultureel Erfgoed -Lid ICE-trekkersnetwerk Brecht Demasure -Lid Algemene Vergadering Heemkunde Vlaanderen -Lid Adviesgroep projectvereniging BIE -Lid Werkgroep Heemkunde en Jongeren Heemkunde Vlaanderen -Lid Gebruikersgroep COMETA -Lid Cultuurraad Ingelmunster Greet Draye -Lid Overlegplatform Europeana Vlaanderen Sarah Luyten -Lid regionale adviesraad Cera Brussel Femke Paulussen -Lid teamvergadering Plattelandsklassen vzw -Lid Deelraad Erfgoed Leuven -Lid Overlegplatform Plattelandseducatie Yves Segers -Permanent lid Beoordelingscommissie Erfgoedprojecten en -convenanten Vlaamse overheid -Lid Adviesraad Centrum voor Architectuurarchieven (CVAa) -Lid Adviesraad Nationaal Visserijmuseum -Lid Wetenschappelijk Comité Texture. Museum over Leie en Vlas -Lid Adviesraad Academie Streekgebonden Gastronomie (ASG) -Lid Cultureel-Erfgoedoverleg (CEO) -Lid Redactie Tijdschrift voor Sociale en Economische Geschiedenis / Low Countries Journal for Social and Economic History -Lid Redactie Brood & Rozen (tijdschrift van AMSAB-Instituut voor Sociale Geschiedenis) Lid Editorial Board CORN Series (Comparative Rural History of the North Sea Area) -Lid Managementcomité EURHO Actieplan CAG

25 Diantha Osseweijer -Lid Overlegplatform Europeana Vlaanderen -Lid Overleg Cultureel Erfgoed en Auteursrecht -Lid Gebruikersgroep COMETA -Lid Algemene Vergadering t GROM Bert Woestenborghs -Lid Algemene Vergadering ETWIE Foto: opstelling reizende expo Boter bij de vis in de Huysmanshoeve, Eeklo,

26 4.4 Participatie aan en ontwikkelen van vormingsactiviteiten (SD 4) Ontwikkelen van of medewerking aan vormingsmomenten (OD 4.1) CAG organiseert in 2016 meerdere studiedagen en vormingsmomenten. Bovendien zullen medewerkers zoals elk jaar actief participeren aan tal van studiedagen en congressen, wanneer ze hiervoor worden gevraagd. Hieronder wordt een overzicht gegeven van activiteiten die nu al bekend zijn. Eigen initiatieven In mei-juni 2016 organiseert CAG de jaarlijkse Contactdag met als thema ICE en collecties (zie ) In het najaar van 2016 organiseert CAG i.s.m. het Departement Landbouw en Visserij van de Vlaamse Overheid en de WOI-kerngroep een vijfde Inspiratiedag over landbouw, voeding en WOI. Eind 2016 vindt de studiedag plaats in het kader van het project Inventarisatie en registratie agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen CAG organiseert in 2016 enkele vormingsmomenten voor leerkrachten n.a.v. de lespakketten duurzame landbouw en het serious game Farmony (zie ). CAG organiseert of participeert aan een vormingsmoment tijdens Erfgoeddag (24 april), Open Monumentendag (11 september) en de Week van Smaak (derde week van november). CAG organiseert in 2016 opnieuw een seminariereeks i.s.m. ICAG waarop binnen- en buitenlandse sprekers de resultaten van recent (erfgoed)onderzoek komen toelichten. Participatie en bijdrage aan andere initiatieven Aan medewerkers van CAG wordt regelmatig gevraagd om een lezing te geven. Op dit moment liggen volgende lezingen al vast: Yves Segers participeert aan de conferentie Old and New Worlds: the Global challenges of rural history in Lissabon, van 27 t/m 30 januari Op donderdag 4 februari 2016 geeft Brecht Demasure een lezing over Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens WOI voor de vereniging Probus in Oostende. Medewerkers van CAG participeren aan de Nacht van de Geschiedenis (22 maart) waarbij het thema Smaak centraal staat. o Chantal Bisschop (Halle), een culinaire van geschiedenis België o Brecht Demasure (Maldegem): Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens WOI o Sarah Luyten (Lochristi): de smaak van oesters o Femke Paulussen (Kluisbergen): Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens WOI o Yves Segers (Zottegem): een culinaire geschiedenis van België o Bert Woestenborghs (Zemst): Melk en zuivel in een context van verandering Yves Segers participeert aan de European Social Science History Conference in Valencia, van 30 maart t/m 2 april Actieplan CAG

27 Op zondag 17 april geeft Chantal Bisschop een lezing over het boek Meer dan boer alleen in Sincfala, het museum van de Zwinstreek in Knokke. Yves Segers geeft een lezing op donderdag 29 september 2016 voor Natuurpunt CVN over de landbouw in Zuid-Limburg, 1750 tot vandaag. Chantal Bisschop werkt mee aan de vorming ICE-beleid in het museum, een workshop voor musea met een ICE-werking, georganiseerd door het ICE-trekkersnetwerk. (zie ) Contactdag CAG In 2016 staat de jaarlijkse contactdag van CAG in het teken van ICE en collecties. Hierbij wordt de link gemaakt tussen roerend en immaterieel erfgoed. Tijdens deze dag gaan we dieper in op hoe erfgoedbeheerders (kunnen) omgaan met ICE en hoe ze deze initiatieven structureel en duurzaam kunnen inbedden in de eigen werking WOI op t erf In samenwerking met Inagro tekende CAG in 2015 een traject uit voor tien bezoekboerderijen uit West-Vlaanderen rond het thema landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog. De gesmaakte workshops en de handleiding WOI op t erf. Hoe ga ik aan de slag om mijn boerderijgeschiedenis te reconstrueren? gericht op West-Vlaanderen willen we in 2016 graag vertalen naar andere provincies. Zo wordt er afgetoetst of de landbouwers verbonden aan het Pierlepeinnetwerk in Oost-Vlaanderen interesse hebben. In 2016 verschijnt op de website Boter bij de vis een verhaal gebaseerd op de resultaten van dit project. In 2016 wordt met het Agentschap Onroerend Erfgoed bekeken hoe de handleiding kan geïntegreerd worden op hun website Opzetten van en participeren aan publieksprojecten en educatieve initiatieven (OD 4.2) Educatie landbouw en voeding, secundair onderwijs CAG werkt samen met Plattelandsklassen aan een structureel aanbod landbouweducatie voor het secundair onderwijs. De thema s landbouw, platteland en voeding zijn een ideaal vertrekpunt om begrippen als duurzaamheid of burgerzin aan te kaarten in de klas. Als consument zijn jongeren dagelijks bezig met voeding, maar vanwaar deze voeding komt of welke inspanningen landbouwers in het verleden geleverd hebben of vandaag leveren om gezonde en duurzame producten voort te brengen, is hen vaak onbekend. Jongeren informeren over hoe landbouw in zijn werk gaat en hoe voeding tot stand komt, draagt bij tot een beter begrip. Burgers stellen momenteel heel wat eisen aan hun voeding en hoe die wordt geproduceerd. Vanuit de optiek van de consument daarentegen primeert vaak de prijs. Verschillende acties en campagnes rond eerlijke voedselprijzen hebben aangetoond dat consumenten, eens zich bewust van de problematiek, bereid zijn een hogere prijs te betalen zodat landbouwers een eerlijke verloning krijgen voor hun arbeid. Ook de hap die voeding neemt uit het huishoudbudget heeft de voorbije eeuw een grote evolutie doorgemaakt. Jongeren hierover informeren draagt bij tot een realistische beeldvorming en beter begrip. Een begrip dat leidt tot consequente keuzes niet enkel als verantwoord burger maar ook als consument. Per graad wordt daarom didactisch materiaal ontwikkeld om te komen tot een betere kennis van de landbouw- en 24

28 voedingssector en het ons omringende platteland. Niet alleen deze thematiek, maar ook de gehanteerde methodieken in het lesmateriaal dragen bij tot het realiseren van meer burgerzin en kritische reflectie. Beide zijn belangrijke vaardigheden in de algemene vorming die het secundair onderwijs jongeren wil bieden. Het educatieve aanbod dat CAG en Plattelandsklassen ontwikkelt, concentreert zich op meerdere eindproducten. Het ontwikkelen van didactisch lesmateriaal en een serious game behelst één luik, nl de creatie van een nieuw aanbod. Per graad wordt didactisch lesmateriaal voorzien. Centraal hierbij staat de wens een werkelijkheidsgetrouw beeld te schetsen van de Vlaamse landbouwsector. Voor de eerste graad wordt verder gewerkt aan lesmateriaal voor het vak techniek. Dit vak heeft als doel om de rol van techniek in het dagelijkse leven te illustreren en te duiden. Landbouw- en voedingsgerelateerde onderwerpen staan bol van technische toepassingen waarvan het nut kan worden aangetoond aan jongeren. Ze zorgen er immers voor dat de mens in zijn dagelijks onderhoud kan voorzien. Deze technieken en technische processen belichten is een belangrijke doelstelling van de lesbundels die in dit kader worden uitgewerkt. Voor de realisatie van dit lesmateriaal wordt samengewerkt met studenten en lectoren uit de lerarenopleiding van UC Leuven-Limburg (Campus Comenius). De serious game Farmony, die wordt uitgewerkt voor leerlingen uit de derde graad, heeft tot doel jongeren inzicht te verschaffen in ecologische, economische en sociale aspecten van verduurzaming binnen de landbouwsector. Via dit game krijgt de speler een concreet en realistisch beeld van de Vlaamse landbouwsector en maakt hij kennis met de dynamiek van verduurzaming op bedrijfsniveau. Farmony is een webgame die kan worden gespeeld op elk toestel (smartphone, tablet, pc) met een browser en bestaat uit drie delen. Het eerste deel is de casual game of het computerspel zelf dat kan worden gespeeld door zowel leerlingen als het brede publiek. Het tweede en derde onderdeel van Farmony, namelijk de klassikale bespreking en het plenair debat, richten zich specifiek tot het onderwijs. Handige tools om spelverslagen van leerlingen op te volgen en te analyseren, alsook didactisch materiaal voor verschillende vakken, wordt aangeboden aan leerkrachten. Het plenair debat dat volgt op de wedstrijd tussen klassen om een zo hoog mogelijke duurzaamheidsscore te behalen in het spel, staat gepland in de maand mei. Klassen die hebben bewezen zeer bedreven te zijn in het spel worden uitgenodigd om in debat te gaan met beleidsmedewerkers, wetenschappers en vertegenwoordigers uit de sector. Dit concept kan elk schooljaar opnieuw worden ingericht. Een laatste testfase van het spel staat gepland in het voorjaar. Stakeholders uit het brede landbouwveld zullen worden bevraagd naar hun bevindingen. De lancering van Farmony en communicatie naar het onderwijs met studiedagen voor leerkrachten zullen volgen bij de start van het schooljaar Daarnaast staat een revisie van het bestaande lesmateriaal voor het secundair onderwijs op het programma. Zowel CAG als Plattelandsklassen ontwikkelden in het verleden in het kader van verschillende projecten reeds didactisch materiaal. Dit materiaal zal in 2016 worden geupdated en opnieuw onder de aandacht van leerkrachten worden gebracht. Concreet gaat het om lesbundels uit de projecten Wat eten we morgen? (CAG) en Linkeveld (Plattelandsklassen). Al het lesmateriaal dat wordt ontwikkeld, zal digitaal ter beschikking van leerkrachten worden gesteld via de website van Plattelandsklassen. Deze website wordt in 2016 volledig vernieuwd met het oog op het verhogen van het gebruiksgemak en het bekomen van een duidelijke navigatie. Deze Actieplan CAG