VAKGROEP BIOLOGIE ONDERZOEKSGROEP TERRESTRISCHE ECOLOGIE ENDURE. ENsuring DUne REsilience against climate change
|
|
- Floris Claessens
- 4 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1
2 VAKGROEP BIOLOGIE ONDERZOEKSGROEP TERRESTRISCHE ECOLOGIE ENDURE ENsuring DUne REsilience against climate change
3 ENDURE: VOORSTELLING EU Interreg 2 Zeeën 6 Partners Lokale overheden, universiteit, educatieve vereniging 3 werkpakketten, plus pakket management (WP4) en communicatie (WP5) Nieuwe, langdurige oplossingen voor duinmanagement langs 110 km kust van de regio 2 Zeeën 3
4 ENDURE: VOORSTELLING Waarnemers: 4
5 PROBLEMATIEK Gebied van de 2 Zeeën: Zeespiegelstijging (2 4 mm/jaar) Verlies door erosie (15 km 2 /jaar) Toename frequentie stormen Overstromingsrisico 100 op sommige plaatsen Potentiële impact op 70 miljoen mensen 1000 miljard eigendommen binnen 500 m van kustlijn 5
6 PROBLEMATIEK Onderweg naar ENDURE bijeenkomst in Norwich, 19 maart
7 OPLOSSINGEN? Harde kustverdediging: Niet flexibel, faalt vroeg of laat Duur om te bouwen/herstellen Weinig verdere voordelen Zachte kustverdediging (duinen): Flexibel, zelfregulerend (kunnen groeien) Goedkoop Bijkomende functies (biodiversiteit, waterwinning, recreatie, ) 7
8 OPLOSSINGEN? 8
9 WP1 3 nieuwe oplossingen voor verbeterde veerkracht van duinen 1. Zandnetten om zand te vangen (Cerema) 2. Mosselpalen om golferosie te verminderen en voeden van duinen te stimuleren (Cerema) 3. Proactieve controle van toegang tot duinen om erosie tegen te gaan (NCC) 9
10 WP3 Educatie voor kustbewoners en stakeholders (CPIE + andere partners) Partner workshops Lokale workshops Veldbezoek, lokaal en internationaal Geleide wandelingen Citizen Science Buitenklassen Deelname in activiteiten van lokale gemeenschappen Voorbeelden: Wild Seas Week UK (elk jaar in augustus) The Raging Sea Lost Villages tentoonstelling Norfolk Fête de la Science in Frankrijk Excursie 2 e Bachelor UGent naar kust 10
11 WP2 1. Tool: visueel verschillende opties voor duinmanagement vergelijken (Deltares: externe opdrachtnemer + alle partners) In voorbereiding: 3 luiken 1. Kaarten met status kustlijn (vb. erosie/accretie, recreatiedruk, overstromingsrisico ) 2. Case studies: schematische scenario s met schuifknoppen voor parameters, aantal duinmanagement opties (aan/uit), visuele output van gevolgen 3. Spinnenwebdiagrammen: link van resultaten management (stap 2) naar veranderingen in functies (natuur, biodiversiteit, toerisme, economische activiteiten, kustverdediging) 2. Protocol impact van infrastructuur (gebouwen) op veerkracht duinen (HHNK) 3. Systeem van vroege waarschuwing: helm als natuurlijke indicator voor gezondheid van duinen om via kaarten snel en eenvoudig kwetsbare gebieden te identificeren (UGent, Waterbouwkundig Laboratorium). 11
12 WP2: RISICOTOOL HELM Team UGent: Dries Bonte Martijn Vandegehuchte Hans Matheve Pieter Vantieghem Angelica Alcantara 12
13 WP2: RISICOTOOL HELM Helm: Belangrijkste duinvormende plantensoort Verliest vitaliteit als duin stabiliseert Rol bodempathogenen en vijandvrije ruimte Ook bovengronds gastheer voor tal van ongewervelden Vitaliteit: netto effect van verscheidene factoren 13
14 WP2: RISICOTOOL HELM Te lage densiteit: hyperdynamisch duin, erosie Te hoge densiteit: hyperstabiel duin, kan niet langer groeien Kleine schaal: grotere pol vangt meer zand, positief voor groei Grotere schaal: toename densiteit, bedekking, wortel- en rhizomenvorming: stabilisatie, negatief voor vitaliteit Helm heeft zanddynamiek nodig voor groei, maar stabiliseert tegelijk duin. Positieve en negatieve feedback op kleine resp. grote schaal: zelforganisatie In theorie: maximale resistentie tegen en veerkracht na verstoring overrrecreation management management 14
15 WP2: RISICOTOOL HELM Doel: vegetatiestructuur helm linken aan erosiegevoeligheid, biodiversiteit en bodemfuncties Vegetatie: Helm identificeren: luchtfoto s, machine learning Ruimtelijke statistieken Erosiegevoeligheid: LIDAR (veranderingen topografie over tijd) (i.s.m. WL) Bestaande risicokaarten (i.s.m. WL) Biodiversiteit: Staalname bovengrondse ongewervelden Bodemstalen voor extractie bodempathogenen Invasieve soorten (bezemkruiskruid) Bodemfuncties: Bodemstalen voor chemische analyse (i.s.m. WL) Linken via statistisch model Resultaat: risicokaart voorduinen op basis van helmvegetatie Idealiter geïntegreerd in visualisatietool voor duinmanagement 15
16 WP2: RISICOTOOL HELM Stand van zaken: Classificeren vegetatie: luchtfoto s, trainingsets, machine learning (Support Vector Machine) NIR NDVI R G B 16
17 WP2: RISICOTOOL HELM Stand van zaken: ~ 300 stalen genomen (gestandaardiseerd protocol) Bovengronds voedselweb: Herbivoren: kevers, bladluizen, cicaden, slakken, Predatoren: spinnen, kevers, Detritivoren: pissebedden, kevers, Ondergronds voedselweb: Nematoden geëxtraheerd Herbivoren, bacterivoren, fungivoren, predatoren & omnivoren Analyse voedselwebben aan de gang Gemeenschapssamenstelling Lichaamsgrootte 17
18 UGENT: NAAST ENDURE Mechanistisch model (grid-based, agent-based/sde): Effecten van zelforganisatie (negatieve en positieve feedbacks) op: Ruimtelijke configuratie vegetatie Vermogen om zand te vangen Aangevuld met gerichte experimenten (lab en veld) om feedbacks en fluxen te kwantificeren en model te parameteriseren Eenvoudig model reeds ontwikkeld door UGent (proof of concept) Doctoraatsstudent (joint PhD met Université de Lille, groep François Massol) vangt aan in augustus 18
19 Martijn Vandegehuchte doctor-assistent ONDERZOEKSGROEP TERRESTRISCHE ECOLOGIE, VAKGROEP BIOLOGIE E martijn.vandegehuchte@ugent.be Ghent Ghent University
Resultaten CLIMAR onderzoek Veilig wonen aan de Kust tot 2100
Resultaten CLIMAR onderzoek Veilig wonen aan de Kust tot 2100 Symposium Knokke-Heist 9 januari 2010 Toon Verwaest, Johan Reyns Waterbouwkundig Laboratorium Veilig wonen aan de Kust tot 2050 tot 2050 ~
Nadere informatieOverzicht. Primaire effecten Secundaire effecten Indicatoren Kwantificatie Aanpassingsmaatregelen en evaluatie Conclusies
CLIMAR Overstromingsrisico s aan de kust en kustverdediging J. Reyns, T. Verwaest 25/05/2011 Centrum Staf Versluys, Bredene Overzicht Primaire effecten Secundaire effecten Indicatoren Kwantificatie Aanpassingsmaatregelen
Nadere informatieBiodiversiteit, ecosysteemfuncties, en ecosysteemdiensten
Biodiversiteit, ecosysteemfuncties, en ecosysteemdiensten Luc De Meester Lab. Aquatische Ecologie en Evolutiebiologie KULeuven Laboratorium Aquatische Ecologie en Evolutiebiologie Biodiversiteit: : en
Nadere informatieWeerbaarheid Wietse de Boer NIOO-KNAW (Microbiële Ecologie) WUR (Bodemkwaliteit)
Weerbaarheid Wietse de Boer NIOO-KNAW (Microbiële Ecologie) WUR (Bodemkwaliteit) E-mail:w.deboer@nioo.knaw.nl Ziekteverwekkers Actoren Activiteit / Mechanisme Gevolg Duur Ziekteverwekkers Indringers Verstoring
Nadere informatieGrenzeloze Schelde 25 november 2013. MDK-Afdeling Kust Kustbescherming- Masterplan Kustveiligheid. ir. Peter DeWolf
Grenzeloze Schelde 25 november 2013 MDK-Afdeling Kust Kustbescherming- Masterplan Kustveiligheid ir. Peter DeWolf Een kunstmatig versterkte kustlijn 38 km zeedijken (meer dan de helft van de kustlijn)
Nadere informatieGrensoverschrijdende territoriale samenwerking: België Duitsland Ierland Frankrijk Luxemburg Nederland Verenigd Koninkrijk Zwitserland
MEMO/08/76 Brussel, 7 februari 2008 Grensoverschrijdende territoriale samenwerking: België Duitsland Ierland Frankrijk Luxemburg Nederland Verenigd Koninkrijk Zwitserland 1. Operationeel programma voor
Nadere informatieVersterking bestaande zeewering. Type Maatregelen Masterplan Kustveiligheid
Versterking bestaande zeewering Type Maatregelen Masterplan Kustveiligheid Ir. Peter Van Besien MDK-Afdeling Kust 28/09/17 1. Historiek kustlijn & bestaande zeewering 2. Risico s kustgebied 3. Masterplan
Nadere informatieRuimtelijke klimaatscenario s voor Vlaanderen. & Impact op overstromingen en droogte
Ruimtelijke klimaatscenario s voor Vlaanderen & Impact op overstromingen en droogte Prof. dr. ir. Patrick WILLEMS KU Leuven - Afdeling Hydraulica Klimaateffecten & -impacten Klimaateffecten & -impacten
Nadere informatieWandelende Rottums Het veranderende uiterlijk
Wandelende Rottums Het veranderende uiterlijk Natuur van de Kust 2015 Ernst Lofvers Noord-Nederland 27 augustus 2015 I.s.m. DELTARES Huidige situatie (2014) Borkum ROTTUMERPLAAT ROTTUMEROOG Simonszand
Nadere informatieAanpassing referentieniveau zandwinning: haalbaar of niet?
Aanpassing referentieniveau zandwinning: haalbaar of niet? Lies De Mol, Koen Degrendele & Marc Roche Dienst Continentaal Plat Wettelijk kader KB 1 september 2004 Artikel 31 De totale ontginningsdiepte
Nadere informatieDutch Interview Protocols Vraagstellingen voor interviews
Dutch Interview Protocols Vraagstellingen voor interviews PLATO - Centre for Research and Development in Education and Lifelong Learning Leiden University Content Vraagstellingen voor case studies m.b.t.
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Wat kunnen we in Nederland verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering) en het broeikaseffect? Waargenomen klimaatverandering KNMI 06 klimaatscenario
Nadere informatieEffecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee
Effecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee Jack Middelburg Universiteit Utrecht Darwin Centrum voor Biogeologie Netherlands Earth System Science Centre 21 Oktober 2014 KNAW Oceaan in hoge
Nadere informatieLandschapsonderzoek in het Kromme Rijngebied
Landschapsonderzoek in het Kromme Rijngebied Onderzoeksgroep Milieugeografie, Instituut voor Milieuvraagstukken (IVM) Dr. Emma van der Zanden, Franziska Komossa, MSc KENNISMAKING VU LANDSCHAPSONDERZOEK
Nadere informatieINHOUD. Geschiedenis Missie Structuur Personeel. Onderwijs Onderzoek Internationaal Netwerk Rankings
INHOUD Geschiedenis Missie Structuur Personeel Onderwijs Onderzoek Internationaal Netwerk Rankings 2 200 JAAR GESCHIEDENIS 3 TIJDSLIJN 1817 Plechtige opening 1876-1890 Onderzoek wordt 1991 Naamsverandering
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/45834 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Evans, Tracy Title: Management implications for invertebrate assemblages in the
Nadere informatieINTRODUCTIE WORKSHOP KROMME RIJNGEBIED
INTRODUCTIE WORKSHOP KROMME RIJNGEBIED 1 DOEL VAN DE DAG Onderwerp: Balans tussen verschillende landschapsfuncties binnen het Kromme Rijngebied Ochtendprogramma Duurzame intensivering Middagprogramma TALE/PROVIDE
Nadere informatieKlimaatscenario s voor Vlaanderen, en impact op de waterhuishouding
Vlaamse Klimaatconferentie: Adaptatie, 26.5.2011, Antwerpen Klimaatscenario s voor Vlaanderen, en impact op de waterhuishouding Johan Brouwers Dienst Milieurapportering - MIRA, Vlaamse Milieumaatschappij
Nadere informatieBossen en Biodiversiteit
Bossen en Biodiversiteit Kris Verheyen Labo Bos & Natuur, UGent www.fornalab.ugent.be Bossen en biodiversiteit: de Vlaamse context De Keersmaeker et al. (2001) +/- 150 000 ha (11%) Sterk versnipperd (2x)
Nadere informatieKUNNEN GEMENGDE BOSSEN DE EFFECTEN VAN KLIMAATVERANDERING BETER OPVANGEN?
VAKGROEP OMGEVING ONDERZOEKSGROEP LABO BOS & NATUUR KUNNEN GEMENGDE BOSSEN DE EFFECTEN VAN KLIMAATVERANDERING BETER OPVANGEN? Kris Verheyen, Evy Ampoorter en het FORBIO Climate-netwerk OVERZICHT PRAATJE
Nadere informatieSOS Het zeewater komt ons tot aan de lippen Hoe verdedig je de kust tegen de zee? Brugge 15 december 2012 Tina Mertens
SOS Het zeewater komt ons tot aan de lippen Hoe verdedig je de kust tegen de zee? Brugge 15 december 2012 Tina Mertens Structuur Vlaamse kust probleem Kustveiligheidsbeleid Kustveiligheidsplan aanpak oplossing
Nadere informatieScenario workshops. Stakeholder participatie in verschillende onderzoeksfasen
Scenario workshops Stakeholder participatie in verschillende onderzoeksfasen Kenmerken van de methode > Met de scenariomethode kunnen voor beleid verschillende denkbare toekomsten worden geconstrueerd
Nadere informatieVoorwaardenscheppend landschap
Voorwaardenscheppend landschap drager voor Metropolitaan Kustlandschap 2100 - korte weergave resultaten fase 2 - datum dr. Jan P.M. Mulder jan.mulder@deltares MKL2100 workshop Oostende_131114 2 metropolitaan
Nadere informatieWettelijk kader voor adaptatiemaatregelen
Wettelijk kader voor adaptatiemaatregelen bij kustverdediging Workshop Kustverdediging, visserij en toerisme : klimaatadaptatie warm aanbevolen?, Bredene 25 mei 2011 Overzicht 1. Internationaal adaptatiebeleid
Nadere informatieKlimaatverandering, waterhuishouding en adaptatienoden in Vlaanderen
Klimaatverandering, waterhuishouding en adaptatienoden in Vlaanderen enkele aanvullende beschouwingen prof. dr. ir. Patrick Willems K.U.Leuven Afdeling Hydraulica Toekomstig klimaat? huidig klimaat: gematigd
Nadere informatietijdreeksen voor de toekomst
Klimaatverandering, klimaatscenario s en tijdreeksen voor de toekomst J. Bessembinder J. Beersma, KNMI Opzet presentatie Definitie klimaat en klimaatscenario s Mondiale en regionale klimaatscenario s Relatie
Nadere informatieINHOUD. Geschiedenis Missie Structuur Onderwijs. Internationaal Netwerk Rankings Personeel Onderzoek
INHOUD Geschiedenis Missie Structuur Onderwijs Internationaal Netwerk Rankings Personeel Onderzoek 2 200 JAAR GESCHIEDENIS 3 TIJDSLIJN 1817 1876-1890 1991 2013 2017 Plechtige opening Onderzoek wordt Naamsverandering
Nadere informatieEcosysteemdiensten op akkers met houtkanten en grasstroken
Ecosysteemdiensten op akkers met houtkanten en grasstroken Laura Van Vooren, Bert Reubens, Kris Verheyen, Steven Broekx CriNglooP Collectief studienamiddag 5 oktober 2017 Beurs: Partners: Ecosysteemdiensten
Nadere informatieT.OP Kustzone Ruimte Vlaanderen en gebiedsontwikkeling
T.OP Kustzone Ruimte Vlaanderen en gebiedsontwikkeling Stijn Vanderheiden Ruimte Vlaanderen Oostende, 21 september 2016 Vlaams ruimtelijk ontwikkelingsbeleid: 4 ambities 1. Nieuw beleidskader voor de lange
Nadere informatieDe ecologische behoeften van het IJsselmeer en de Waddenzee. Peter M.J. Herman Waddenacademie, NIOZ
De ecologische behoeften van het IJsselmeer en de Waddenzee Peter M.J. Herman Waddenacademie, NIOZ Een blik over de dijk Wat zijn grote trends in ecologie IJsselmeergebied? Wat drijft deze trends? Hoe
Nadere informatieEcosysteem voedselrelaties
Ecosysteem ecologie Ecosysteem voedselrelaties Oceanen: voedselweb + energiestromen Ga naar Mypip.nl en open de oefening 3 voedselketen - voedselweb Doe de oefening en maak vervolgens de aangeleverde vragen.
Nadere informatieWELKOM. Openbare verlichting in Doel: Gemeentes en beheerders de mogelijkheid geven om te anticiperen op hun rol in de toekomst:
WELKOM Openbare verlichting in 2030 Doel: Gemeentes en beheerders de mogelijkheid geven om te anticiperen op hun rol in de toekomst: welke functie(s) heeft Openbare Verlichting in de toekomst,? wie zijn
Nadere informatieVAKGROEP <... > ONDERZOEKSGROEP <... >
VAKGROEP ONDERZOEKSGROEP EEN BETERE KWALITEIT VAN LEVEN VOOR MELANOOMPATIËNTEN STADIUM IV EN HUN NAASTBETROKKENEN DOOR VERBETERINGEN VAN PROCESSEN IN HET DIENSTVERLENINGSNETWERK Prof. P.
Nadere informatieVeerkracht en zelfredzaamheid vanuit internationaal perspectief Keynote Congres Voorbereid op zelfredzaamheid
Veerkracht en zelfredzaamheid vanuit internationaal perspectief Keynote Congres Voorbereid op zelfredzaamheid Georg Frerks Hoogleraar Rampenstudies, Wageningen Universiteit Bredere Context Globalisering
Nadere informatieDe impact van de Amerikaanse ribkwal
De impact van de Amerikaanse ribkwal (Mnemiopsis leidyi) in de Zuidelijke Noordzee Sofie Vandendriessche, in naam van Lies VANSTEENBRUGGE Karl Van Ginderdeuren Lies.Vansteenbrugge@ilvo.vlaanderen.be Sofie.Vandendriessche@ilvo.vlaanderen.be
Nadere informatieStormvloed 1509. Geschiedenis van de Dollard
Stormvloed 1509 Geschiedenis van de Dollard Op 19 september 2009 organiseerde de Stichting Verdronken Geschiedenis in de aula van het Ubbo Emmius Gymnasium te Leer (Ostfriesland) een symposium over de
Nadere informatieStatistiek. Lieven Clement. Statistiek: 2 de bach. in de Biologie, Biochemie en Biotechnologie, Biomedische Wetenschappen en Chemie
Statistiek Lieven Clement Statistiek: 2 de bach. in de Biologie, Biochemie en Biotechnologie, Biomedische Wetenschappen en Chemie statomics, Krijgslaan 281 (S9), Gent, Belgium lieven.clement@ugent.be Syllabus
Nadere informatieSymbiont1.0. Tool voor biologische bodemkwaliteit. Daan Kuiper
Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Symbiont1.0 Tool voor biologische bodemkwaliteit Daan Kuiper Biologische bodem
Nadere informatieIndicatorenfiche: prioriteit 3
INTERVENTIELOGICA INTERREG 5 In de verordeningen voor de programmaperiode 2014-2020 legt de Europese Commissie de nadruk op de interventielogica van de programma s en op het belang van de selectie van
Nadere informatieBiomassa, ruimte en klimaat Beoordeling ruimtelijke gevolgen stimulering biobrandstoffen; gezamenlijk eindproduct IC2, IC3 en ME04
Biomassa, ruimte en klimaat Beoordeling ruimtelijke gevolgen stimulering biobrandstoffen; gezamenlijk eindproduct IC2, IC3 en ME04 Dr. Tom Kram (PBL) Dr. Eric Koomen (VU-RE) Dr.Ir. Bert Annevelink (WUR
Nadere informatieDynamisch kustbeheer. Erna Krommendijk. Milieufederatie Noord-Holland. Versneller van duurzaamheid
Dynamisch kustbeheer Erna Krommendijk Milieufederatie Noord-Holland Programma veldbezoek 15 november 2013 Welkom / introductie Veldbezoek met diverse toelichtingen Lunch Wensen en kansen in deelgebieden:
Nadere informatieTENCompetence: ontwikkelen van een infrastructuur voor levenslang leren m.b.v. leertechnologie standaarden
TENCompetence: ontwikkelen een infrastructuur voor levenslang leren m.b.v. leertechnologie standaarden Jocelyn Manderveld Stichting SURF EduExchange 7 december 2006 OOKWEL De ontwikkeling een Persoonlijke
Nadere informatieEFFECTEN VAN PVF OP HET (IN)FORMELE NETWERK VAN DE CLIËNT. Eva Pattyn, Prof. Dr. Paul Gemmel & Prof. Dr. Jeroen Trybou
EFFECTEN VAN PVF OP HET (IN)FORMELE NETWERK VAN DE CLIËNT Eva Pattyn, Prof. Dr. Paul Gemmel & Prof. Dr. Jeroen Trybou INHOUD 2 INHOUD Achtergrond Vier referentiekaders/typologieën (Twigg, 1989; Twigg &
Nadere informatieKlimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014
Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014 Klimaateffectschetsboek Scheldemondraad: Actieplan Grensoverschrijdende klimaatbeleid, 11 september 2009 Interregproject
Nadere informatieNATUUR EN BIODIVERSITEIT
NATUUR EN BIODIVERSITEIT Wat hebt u eraan? Biodiversiteit is de verscheidenheid van leven op onze planeet. Het is het fundament van ons welzijn en de economie. We zijn van de natuur afhankelijk voor ons
Nadere informatieClimate Proof Areas. 2 november 2011
Slotconferentie ti Climate Proof Areas Pilot Schouwen-Duiveland 2 november 2011 Pilot Schouwen-Duiveland Ruben Akkermans 2 november 2011 EU Interreg project North Sea Programme 5 landen: België, Duitsland,
Nadere informatieToelichting Klimaatadaptatie
Toelichting Klimaatadaptatie Provinciale Klimaatdag 13 oktober Resi Pansaerts 1-10/18/2016 Proces Ondertekenen Europese convenant okt 2014 Opdracht studiebureau nov 2015 Interne werkgroep Milieu Natuur
Nadere informatieVERWIJDEREN STRANDHOOFDEN 51 EN 01 TE DUINBERGEN (model 765/01)
A D V I E S FLANDERS HYDRAUUCS RESEARCH VERWIJDEREN STRANDHOOFDEN 51 EN 01 TE DUINBERGEN (model 765/01) Memo van resultaten Inleiding De afdeling Kust heeft aan het Waterbouwkundig Laboratorium advies
Nadere informatieMeten om te weten: 2,5 jaar Zandmotor
: 2,5 jaar Carola van Gelder-Maas Projectmanager WVL Rijkswaterstaat 31 maart 2014 Hoe zat het ook alweer? Eroderende kustlijn NL kust 12 Mm³ zandsuppleties per jaar Zeespiegelstijging Zwakke schakels
Nadere informatieLevenslang leren. TENCompetence: naar een integraal persoonlijk competentiemanagement voor een leven lang leren. TENCompetence. Wat is TENCompetence?
TENCompetence: naar een integraal persoonlijk competentiemanagement een leven lang leren. Innovatium Digitale Universiteit Amsterdam, 27 maart 2007 Jocelyn Manderveld SURF Foundation Marlies Bitter Universiteit
Nadere informatieHartelijk welkom, strategie bijeenkomst duurzaam toerisme Werelderfgoed Waddenzee
Hartelijk welkom, strategie bijeenkomst duurzaam toerisme Werelderfgoed Waddenzee Werelderfgoed Waddenzee El 2 Natuur Werelderfgoed Waddenzee June 2009: Inschrijving Duits-Ndl Waddenzee Opdracht hierbij
Nadere informatieAIRbezen in Pepingen. Achtergrond. Doel. Methode. Universiteit Antwerpen, dept. Bio-Ingenieurswetenschappen o.l.v. Prof Roeland Samson
AIRbezen in Pepingen Universiteit Antwerpen, dept. Bio-Ingenieurswetenschappen o.l.v. Prof Roeland Samson Achtergrond Luchtverontreiniging is een actueel probleem. Recente metingen, onder andere in het
Nadere informatieOnderzoek-natuur. natuurdoeltypen
Onderzoek-natuur natuurdoeltypen Inhoud Algemeen Opbouw handboek Opdracht SynBioSys Wat handige links Een natuurdoeltype is een in het natuurbeleid nagestreefd type ecosysteem dat een bepaalde biodiversiteit
Nadere informatieDeel 4: de bedreigingen voor het koraal
Lesstof Deel 1: het koraalrif Deel 2: het koraal Deel 3: het belang van koraal Deel 4: de bedreigingen voor het koraal Deel 5: het beschermen van het koraal Deel 4: De bedreigingen voor het koraal Deze
Nadere informatieSleutelprocessen in een natuurlijke Waddenzee Han Olff & Theunis Piersma Rijksuniversiteit Groningen
Sleutelprocessen in een natuurlijke Waddenzee Han Olff & Theunis Piersma Rijksuniversiteit Groningen Growth of the world human population over last 10,000 yrs Campbell & Reese 2008 Hoofdthema s Sleutelprocessen
Nadere informatieNationale Plantentuin van België presenteert INQUIRE
Nationale Plantentuin van België presenteert INQUIRE Wie zijn we? Er groeit iets in Meise Planten centraal, al 200 jaar Kerntaken vandaag Planten Onderzoeken Bewaren 92 ha! Leren kennen Onderzoek Algen,
Nadere informatieMaster of Science in het Sociaal Werk en Sociaal Beleid. Faculteit Sociale Wetenschappen
Master of Science in het Sociaal Werk en Sociaal Beleid Faculteit Sociale Wetenschappen Inhoud & achtergrond Sociaal Werk & Sociaal Beleid Internationale definitie van sociaal werk: Social work is a practice-based
Nadere informatieCitizen science Waterkwaliteit en de aansluiting bij het onderwijs. Reina Kuiper - SME Advies
Citizen science Waterkwaliteit en de aansluiting bij het onderwijs Reina Kuiper - SME Advies Inhoud Onderwijsontwikkeling Relevante vakken Kerndoelen Begrippen en concepten Waarde voor het onderwijs Onderwijsontwikkeling
Nadere informatieBijlage VMBO-KB 2006 BIOLOGIE CSE KB. tijdvak 1. Deze bijlage bevat informatie. 600013-1-663b
Bijlage VMBO-KB 2006 tijdvak 1 BIOLOGIE CSE KB Deze bijlage bevat informatie. 600013-1-663b DUINEN INFORMATIE 1 DUINGEBIEDEN Het grootste deel van de Nederlandse kust bestaat uit duingebieden. De duinen
Nadere informatieAanpak regie verzilting Noord-Nederland. Titian Oterdoom
Aanpak regie verzilting Noord-Nederland Titian Oterdoom Toename verzilting Bodemdaling zeespiegelstijging Grilliger neerslagpatroon met langere perioden van droogte Warmer klimaat meer verdamping gewassen
Nadere informatieThe Governance of Adaptation to Climate Change
The Governance of Adaptation to Climate Change Consortium governance of climate adaptation Samenstelling consortium Wageningen Universiteit Vrije Universiteit Erasmus Universiteit Universiteit Utrecht
Nadere informatieSpeerpunt Duurzame Kust
Speerpunt Duurzame Kust ir. Peter DeWolf Adviseur-ingenieur afdeling Kust Agentschap voor Maritieme Dienstverlening en Kust Speerpunt Duurzame Kust: voorbij het Masterplan Kustveiligheid Vlaamse Baaien
Nadere informatieVergelijking tussen simulaties en werkelijkheid
Vergelijking tussen simulaties en werkelijkheid Prof. Bart Merci Ghent University, Belgium Faculty of Engineering Department of Flow, Heat and Combustion Mechanics Overzicht Inleiding Wat is de werkelijkheid?
Nadere informatieBotlek Adaptatiestrategie Waterveiligheid
Botlek Adaptatiestrategie Waterveiligheid Rotterdamse haven veilig nu en in de toekomst Matthijs Bos Open De gevolgen van overstromingen op industriegebieden New Orleans, 2005 Thailand, 2011 Haven Overstromingskansen
Nadere informatieNatuurrapport Aan de slag met ecosysteemdiensten. Voorstelling Natuurrapport 17 februari 2017 Vlaams Parlement
Natuurrapport Aan de slag met ecosysteemdiensten Voorstelling Natuurrapport 17 februari 2017 Vlaams Parlement Natuurrapport 2014-2018: ecosysteemassessment voor Vlaanderen NARA-T Toestand & trend van
Nadere informatieEvenement Water en Klimaatadaptatie
Evenement Water en Klimaatadaptatie Door: Silvester Botman National Contact Point RVO In deze presentatie 1. INTERREG NSR; een introductie 2. Aanvraagprocedure 3. Overzicht van de eerste twee calls 4.
Nadere informatieEVALUATIEPROCEDURE VAN DE BELGISCHE GEÏNTEGREERDE POLITIE VAN REGELGEVING EN INTENTIES TOT EEN EFFECTIEVE TOEPASSING EN GEWENSTE PERCEPTIES
EVALUATIEPROCEDURE VAN DE BELGISCHE GEÏNTEGREERDE POLITIE VAN REGELGEVING EN INTENTIES TOT EEN EFFECTIEVE TOEPASSING EN GEWENSTE PERCEPTIES Vakgroep Personeels- en Organisatiemanagement Tine Van Thielen,
Nadere informatieHET KAPPA-PLAN hoog tij(d) voor een veilige, natuurlijke en aantrekkelijke kust
HET KAPPA-PLAN hoog tij(d) voor een veilige, natuurlijke en aantrekkelijke kust een warme oproep aan de kustbewoners & beleidsmakers niet wat we willen doen, wel wat we moeten doen de dreiging is niet
Nadere informatieKlimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed?
Klimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed? JOHAN ROBBENS Studiedag Landbouw en Klimaat 17 april 2018, Melle Impact van klimaatsverandering op de zee Verzuring van oceanen Verhoging Temperatuur
Nadere informatieData Science. Fundamentals. In samenwerking met. Data Science & Smart Services Z U Y D. Zuyd University of Applied Sciences
Fundamentals of Data Science Fundamentals of Data Science Data Science & Smart Services In samenwerking met Zuyd University of Applied Sciences Z U Y D Speerpunten DATA SCIENCE SMART SERVICES THEORIE &
Nadere informatieThesisvoorstellen WiCa Onderzoeksgroep (UGent iminds) Toon De Pessemier. p. 1
Thesisvoorstellen WiCa Onderzoeksgroep (UGent iminds) Toon De Pessemier p. 1 Overzicht Deel 1: Aanbevelingssystemen Focus op de inhoudelijke aspecten Deel 2: Gebruikerservaring Inhoudelijke aspecten +
Nadere informatieGevolgen van extreme regenval Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheid burger, overheid en landbouw
Gevolgen van extreme regenval Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheid burger, overheid en landbouw Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Vlaanderen, 27
Nadere informatieVARIANTENSTUDIE ROGGENPLAAT SUPPLETIE FASE II
VARIANTENSTUDIE ROGGENPLAAT SUPPLETIE FASE II P R E S E N T A T I E S T A K E H O L D E R S B I J E E N K O M S T R O G G E N P L A A T, 8 N O V. 2 0 1 6, K R A B B E N D I J K E Joost Stronkhorst (HZ/Deltares),
Nadere informatieZandsuppleties en Morfologie langs de Nederlandse kust
Zandsuppleties en Morfologie langs de Nederlandse kust Sander Boer, Landelijke Kustdagen 2014 Inhoud presentatie Verankering in beleid en wetgeving Kustlijnzorg Toekomstige uitdaging Kustversterking Hondsbossche
Nadere informatieTALENT KAMPIOENEN. www.epathways.eu. e-pathways CPD Handboek. Handboek nr. in serie
TALENT KAMPIOENEN e-pathways CPD Handboek Handboek nr. 15 in serie www.epathways.eu Wat zijn talentkampioenen? De pool met getalenteerd personeel is waarschijnlijk de grootste hulpbron die elke organisatie
Nadere informatieDynamische Delta. Bewoonbaar, leefbaar en veilig door natuurlijke processen.
Dynamische Delta Bewoonbaar, leefbaar en veilig door natuurlijke processen. 1 Colofon Dynamische Delta - bewoonbaar, leefbaar en veilig door natuurlijke processen. Prijsvraag Nederland Deltaland Auteur:
Nadere informatieNoordzeedagen. Kennis Beleid Beheer Wind op Zee
Noordzeedagen Kennis Beleid Beheer Wind op Zee Kader Ecologie en Cumulatie (KEC): cumulatieve effecten van offshore windparken op vogels, vleermuizen en zeezoogdieren in de zuidelijke Noordzee Maarten
Nadere informatieVeerkrachtconcepten voor bioproductieve ruimte Frederik Lerouge, KU Leuven
Veerkrachtconcepten voor bioproductieve ruimte Frederik Lerouge, KU Leuven Veerkracht van sociaal-ecologische systemen Sociaal-ecologisch systeem (SES) (o.a. Glaser et al 2008): bio-geo-fysische eenheid
Nadere informatieDe rol van thermische opslag voor systeemintegratie en voor stedelijke energievoorziening
De rol van thermische opslag voor systeemintegratie en voor stedelijke energievoorziening Wilfried Ivens (wilfried.ivens@ou.nl) Herman Eijdems (h.eijdems@mijnwater.com) René Verhoeven (r.verhoeven@mijnwater.com)
Nadere informatieBegeleidingscommissie
Begeleidingscommissie 21 september 2016, Oostende Monitoring campagnes Inhoud Inleiding CREST-project Testzones Monitoringsprogramma Inhoud Inleiding CREST-project Testzones Monitoringsprogramma INLEIDING
Nadere informatieHEATNET in KORTRIJK. Raadscommissie Gerda Flo
Sebastien.Lefebvre@kortrijk.be HEATNET in KORTRIJK Raadscommissie 08-11-2016 Gerda Flo Betaalbaar en kwaliteitsvol wonen Kortrijk Klimaatstad Reconversie in Kortrijk Centrum Ongeveer 1000 nieuwe wooneenheden
Nadere informatieMICORE Workshop EWS toekomstmogelijkheden discussie & brainstorm. Berchem, België 17 mei 2011
MICORE Workshop EWS toekomstmogelijkheden discussie & brainstorm Berchem, België 17 mei 2011 Early Warning System Opbouw van het EWS als rode draad Discussie & brainstorm over: Uiteindelijke doel van het
Nadere informatieBiobouwers Het fundament onder kustecosystemen. Tjisse van der Heide Radboud Universiteit Nijmegen & Rijksuniversiteit Groningen
Biobouwers Het fundament onder kustecosystemen Tjisse van der Heide Radboud Universiteit Nijmegen & Rijksuniversiteit Groningen Een biobouwer is een organisme dat zijn omgeving sterk verandert Jones
Nadere informatieBiobouwers als kustbeschermers: groene fantasie of fantastisch groen? Luca van Duren
Biobouwers als kustbeschermers: groene fantasie of fantastisch groen? Luca van Duren 23 maart 2011 Wat zijn biobouwers? Organismen die direct of indirect hun omgeving zo veranderen dat ze hiermee het habitat
Nadere informatieVLAAMSE BAAIEN Participatieproces
VLAAMSE BAAIEN Participatieproces 1 Stakeholderforum 1 31 maart 2017, Brugge Overzicht van de presentaties 1. Situering van de uitdagingen 2. Procesaanpak programma Vlaamse Baaien Waarom en uitgangspunten
Nadere informatieGuido sterk. Biobest Hoofd registratie en R&D IPM aardbeien Ontwikkeling database nevenwerkingen
IPM Impact Linter Agropolis Kinrooi Guido sterk Origine marien bioloog Opzoekingsstation van Gorsem (nu PCF Velm) 1983-1994 Registratie proeven hard- en zachtfruit insecticiden/acariciden/rodenticiden
Nadere informatieImpact van klimaatverandering op hydrologische extremen langs Vlaamse waterlopen
Impact van klimaatverandering op hydrologische extremen langs Vlaamse waterlopen P.Willems, O.Boukhris, J.Berlamont K.U.Leuven Afdeling Hydraulica i.s.m. KMI (P.Baguis, E.Roulin, G. Demarée) & IMDC (J.Blanckaert)
Nadere informatieWelkom. Ecobeach Wetenschappelijk traject Workshop 10 september 2008. namens: BAM RIJKSWATERSTAAT WINN DELTARES
Welkom Ecobeach Wetenschappelijk traject Workshop 10 september namens: BAM RIJKSWATERSTAAT WINN DELTARES Programma Inleiding Voorstellen Terugkoppeling Wat is ecobeach? Innovatieve aspecten ecobeach Wat
Nadere informatieZELF-DETERMINATIE THEORIE EN PSYCHISCH WELZIJN
ZELF-DETERMINATIE THEORIE EN PSYCHISCH WELZIJN Prof. Dr. Inge Antrop Dr. Katrijn Brenning MSc. Lana De Clercq Prof. Dr. Sarah De Pauw Ph.D. Lisa Dieleman Prof. Dr. Patrick Luyten Ph.D. Elien Mabbe Dr.
Nadere informatieRuimtelijke analyse van gebieden met hoge natuurwaarde
Een verkenning Lon Lommaert Biodiversiteit Vlaamse indicatoren Ruimtelijke analyse van gebieden met hoge natuurwaarde Prioritaire soorten Natuurverkenning Gezichten van Biodiversiteit Wetenschappelijke
Nadere informatieNaar het optimale voorkeursalternatief
Kustversterking Katwijk Naar het optimale voorkeursalternatief Veiligheidsprobleem Katwijk afslagzone (verdwijnt in zee) Tramstraat overstromingszone Veiligheidsprobleem Voorgeschiedenis: Probleem De waterkering
Nadere informatiePulsvisserij: wat weten we wel en niet?
Pulsvisserij: wat weten we wel en niet? Nathalie Steins & Adriaan Rijnsdorp, IMARES Wageningen UR 20 juni 2016 Background NL vloot heeft 80% Noordzee tong quota Zorgen over traditionele vangstmethode (boomkor)
Nadere informatieKLINISCHE SIMULATIES
DEPARTMENT EDUCATIONAL STUDIES KAREN DE CONINCK 13/02/2017 KLINISCHE SIMULATIES PIJLER 3 - INTRODUCTIE Karen De Coninck Karen De Coninck PhD VAKGROEP ONDERWIJSKUNDE E KarenH.DeConinck@ugent.be T +32 (0)
Nadere informatieTon Venhoeven, Rijksadviseur Infrastructuur
Geïntegreerde netwerken en knooppunten: veranderingen in de maatschappij Ton Venhoeven, Rijksadviseur Infrastructuur Project uitwerking en planvoorbereiding Advies verkenningen Onderzoek duurzame stedenbouw
Nadere informatieGeluid en effecten op cognitieve ontwikkeling
Geluid en effecten op cognitieve ontwikkeling Irene van Kamp Irene van Kamp & Jürgen Hellbrück on behalf of the Scientific Advisory Board for quality assurance: NORAH child study 1 Proloog Kernvraag: Zijn
Nadere informatieLeven in een broccoli wereld: Ontwerp van een beslis matrix ter beoordeling van de impact van nieuwe (GM) gewassen op het bodemecosysteem
Samenvatting Leven in een broccoli wereld: Ontwerp van een beslis matrix ter beoordeling van de impact van nieuwe (GM) gewassen op het bodemecosysteem Landbouw is essentieel voor de voedselvoorziening
Nadere informatieBuitenlandse voorbeeldprojecten Maarten Jansen
Buitenlandse voorbeeldprojecten Maarten Jansen 28 september 2017 Buitenlandse voorbeelden Type 1: Op de dijk/het strand: Dijkversterking en strandverbetering Boulevard Scheveningen, Nederland Kustsuppleties,
Nadere informatieThemadag Exoten, 2 december
OPENHEID maakt KWETSBAAR Rob Leewis NCB Naturalis OF BIOLOGISCHE WEERSTAND??? STEL JEZELF OPEN OP EN JE WORDT KWETSBAAR CONCLUSIE: DAT MOET JE DUS ALLEEN DOEN ALS JE STERK (WEERBAAR) BENT Themadag Werkgroep
Nadere informatieZeespiegelstijging en oplossingen
Zeespiegelstijging en oplossingen Prof. dr. ir. S.N. (Bas) Jonkman, Waterbouwkunde Onderwerpen Effect zeespiegelstijging op overstromingsrisico s Maatregelen Ontwikkelingen hoogwaterbescherming in Nederland
Nadere informatieRemote sensing in perspectief. Van kenniscyclus naar beleidscyclus. Roeland Allewijn. Rijksinstituut voor Kust en Zee
Remote sensing in perspectief Van kenniscyclus naar beleidscyclus Roeland Allewijn Rijksinstituut voor Kust en Zee Van jonge onderzoeker naar iets oudere manager De informatie- en kenniscyclus Van RS data
Nadere informatie