Hoera! Het is tijd. Buitengewoon Annie LESBRIEF. Wist je dat... ANNIE M.G. SCHMIDT- WEEK Op de foto Kleine poppetjes beleven grote avonturen

Transcriptie

1 Op de foto Kleine poppetjes beleven grote avonturen Quiz Hoeveel weet jij over Wiplala? Help Annie Zet de rijmwoorden op de goede plek Buitengewoon Annie Hoera! Het is tijd om de grande dame van de Nederlandse kinderliteratuur in het zonnetje te zetten. 20 mei is de geboortedag van Annie M.G. Schmidt en dat wordt elk gevierd met een speciale Annie M.G. Schmidt-week. Buitengewoon Annie is het thema dit jaar en tijdens deze feestelijke week staat de veelzijdigheid van haar oeuvre centraal. Om alle basisschoolleerlingen kennis te laten maken met de verhalen van de beroemde schrijfster is er voor elke groep een lesbrief gemaakt. Voor groep gaat de lesbrief over het boek Wiplala, dat u misschien al op school heeft staan en anders kunt u het aan schaffen of lenen bij de bibliotheek. De gedichten Tante en oom uit Laren en Drie ouwe ottertjes worden ook behandeld in deze lesbrief. >> HET SCHRIJVEN VOOR KINDEREN GING ANNIE ZO GOED AF OMDAT ZE ZELF ALTIJD KIND IS GEBLEVEN Annie in het kort Kennen de leerlingen de verhalen van Annie M.G. Schmidt? En wat weten ze over de schrijfster zelf? Annie werd in 1911 geboren en was van jongs af aan gek op lezen en schrijven. Na de Tweede Wereldoorlog ging ze bij de Amsterdamse krant Het Parool werken, waar ze in 1952 gevraagd werd om een serie voor heel jonge kinderen te schrijven. Op 13 september van dat jaar verscheen het eerste Jip en Janneke-verhaal in de krant. Volgens Annie kostte het haar weinig moeite om die Wist je dat... Annie ervan hield om tegen de regels in te gaan? Een bekende quote van haar is: Doe nooit wat je moeder zegt, dan komt het allemaal terecht. verhalen op papier te zetten: Het was misschien mijn eigen kleutermentaliteit die maakte dat het zo vlot ging. Ze kreeg de smaak van het schrijven van kinderverhalen te pakken. Een jaar later verscheen haar eerste boek voor oudere kinderen: Abeltje. Door de jaren heen liet Annie zien hoe veelzijdig ze was. Zo schreef ze onder andere de musical Ja zuster, nee zuster en de boeken Floddertje, Minoes en Pluk van de Petteflet. Veel van haar werk is tijdloos en spreekt nog steeds kinderen én volwassenen van alle leeftijden aan. Over Wiplala In april 1957 verscheen Annies eerste Wiplala-avontuur in het kindertijdschrift Kris Kras. Ze had dit verhaal in eerste instantie verzonnen voor haar zoon Flip. Elke avond voor het slapengaan vertelde ze hem een verhaaltje over het kabouterachtig mannetje dat door de andere Wiplala s was weggestuurd omdat hij niet goed genoeg kon tinkelen. In het boek komt hij terecht bij de familie Blom die goed voor hem zorgt. Maar als hij ze op een dag net zo klein tinkelt als hijzelf, weet hij niet meer hoe hij ze terug kan tinkelen. Vanaf dat moment start er een spannend avontuur. Lees het boek tijdens de Buitengewoon-Annie-week voor aan de leerlingen. EN VERDER: Doe de grote Wiplala-quiz! KNUTSELEN Maak zelf een rijmboekje TEKENEN Wat zit er in de boom van tante en oom? BEWEGEN Tinkeltikspel met Wiplala

2 blad 2 digibord digitale afbeeldingen Klein avontuur kleine poppetjes voorwerpen die kunnen dienen als decor fotocamera (of camera op telefoon of tablet) fantasie, creatieve ontwikkeling, schrijfvaardigheid 30-5 minuten In groepjes Klein avontuur Als je zo klein bent als Wiplala, ziet de wereld er heel anders uit. Zo rijdt Wiplala rond in speelgoedautootjes van Johannes, kan hij in een broekzak mee naar school en springt hij van toets naar toets als hij een brief wil tikken op de typemachine. Bij deze fotografieopdracht mogen leerlingen met kleine poppetjes en voorwerpen op ware grootte een wereld zoals die van Wiplala creëren. Laat de voorbeeldfoto s ter inspiratie op het digibord zien. Leerlingen bedenken een decor, verzamelen de spullen die ze nodig hebben en bouwen de scène die ze in hun hoofd hebben na. Als alles goed staat, maken ze er een foto van. Geef als tip dat ze de foto het best op gelijke hoogte en van dichtbij kunnen nemen. Is de foto klaar? Dan bedenken ze er een kort avontuur bij dat ze opschrijven en aan de rest van de klas voorlezen. Wiplala is gek op tinkelen, maar dat gaat niet altijd goed. Zo betinkelt hij dichter Hollidee in een standbeeld, maar lukt het hem niet meteen om hem terug te betinkelen. In dit tikspel lukt dat gelukkig wel. Het spel gaat als volgt: 1. Wijs twee tikkers aan en een kind dat Wiplala speelt. Doe ze eventueel een lintje in verschillende kleuren om, zodat de andere leerlingen ze gelijk herkennen. 2. Het spel begint: de tikkers proberen zoveel mogelijk kinderen te tikken. Elk kind dat getikt wordt, verandert in een standbeeld. 3. Gelukkig is Wiplala er: die kan de standbeelden weer terugbetinkelen in kinderen. Dat doet hij door voor een standbeeld te gaan staan en drie keer in zijn handen te klappen. Maar let op: ook Wiplala kan getikt worden. Als dat gebeurt, verandert hij zelf in een standbeeld. Door tot 15 te tellen, betinkelt hij zichzelf weer vrij en kan hij andere kinderen weer terugbetinkelen. Ontwikkelingsgebied: bewegingsonderwijs 15 minuten Klassikaal Tinkel-tikkertje. Speel het spel in rondes van 5 minuten en tel na afloop het aantal standbeelden. Welke Wiplala betinkelt de meeste kinderen terug? Philip Hopman

3 blad 3? pen of potlood werkblad De grote Wiplala-quiz luistervaardigheid, logisch denken 20 minuten Individueel of in duo s De grote Wiplala-quiz Sluit de Buitengewoon Annie-week af met de grote Wiplala-quiz. Als de leerlingen tijdens het voorlezen goed hebben opgelet, zijn de vragen makkelijk te beantwoorden. En anders kunnen ze spieken in het boek. De quiz bestaat uit tien meerkeuzevragen die de leerlingen individueel of in duo s maken. Voor elk antwoord staat een letter. Als leerlingen de juiste antwoorden omcirkelen, vormen deze letters samen een naam die ze waarschijnlijk al goed kennen. Het juiste antwoord is: Nella Della. Philip Hopman

4 blad pen of potlood kleurpotloden werkblad Tante en oom in Laren werkblad De boom van tante en oom taalvaardigheid, begrijpend lezen, creatieve ontwikkeling Wat zit er in die boom? Bij deze opdracht maken leerlingen kennis met het gedicht Tante en oom in Laren. Dat doen ze aan de hand van twee werkbladen. Op het eerste werkblad staat het gedicht. Het is alleen niet compleet, er ontbreken rijmwoorden. Boven aan het blad staat een rijtje met woorden die zijn verdwenen uit het gedicht. Leerlingen vullen deze woorden op de juiste plek in, zodat het gedicht weer klopt en de zinnen op elkaar rijmen. Laat de leerlingen deze opdracht alleen of in duo s uitvoeren. Lees het gedicht daarna klassikaal en controleer of iedereen de juiste rijmwoorden heeft ingevuld. Daarna kunnen leerlingen aan de slag met het tweede werkblad. Hierop staat een boom afgebeeld. Dit is de boom van de tante en oom in Laren. Maar hij is nog helemaal leeg! De leerlingen lezen het gedicht nog eens goed en tekenen alles wat ze in het gedicht tegenkomen in de boom. Bekijk aan het eind van de les de boom van degene die naast je zit. Lijken ze op elkaar of zijn er veel verschillen? 30 minuten Individueel of in duo s Dit gedicht van Annie M.G. Schmidt verscheen in de bundels De mooiste kindergedichten en Ziezo en in de bundel Buitengewoon die u tijdens de Annie M.G. Schmidt-week 2019 gratis ontvangt bij aankoop van een selectie van haar boeken. Annemarie van Haeringen

5 blad 5 Tante en oom in Laren Ik heb een tante en een oom, die zitten in een eikenboom, een eikenboom in Laren. Ze hebben zelf, van eikenhout, daar in de boom een huis gebouwd, ze wonen er al jaren. Daar slapen ze dan en daar eten ze dan. t Is erg gezellig, dáár niet van, zo vrij aan alle kanten! Ze hebben geen buren met radio, maar tante vindt het maar zo-zo. Het is zo hoog, zegt tante. Zij is nooit echt op haar gemak. De kinderwagen hangt aan n tak en dat is wel bezwaarlijk. Ze zegt ook telkens tegen oom: k Wil liever in een lagere boom, hier is t me te gevaarlijk. Maar dan zegt oom: Och kom, och kom! Een lagere boom? Wél nee, waarom? We hebben hier alle gemakken. De kinderen willen toch ook niet weg? Het is nogal niet heerlijk, zeg, dat klauteren in die takken! Vind jij het net een vogelkooi? Het uitzicht is toch prachtig mooi! Jij moet ook altijd vitten. En tante zegt: Nou ja, affijn, als jij het zegt, zal t wel zo zijn, dan blijven we hier maar zitten. Dus woont mijn tante met mijn oom nog steeds daar in die eikenboom, ze zijn er erg tevreden. Mijn oom haalt brood en komt weer thuis. De kinderen klauteren rondom het huis en nóóit valt er een naar beneden.

6 blad 6 kleurpotloden schaar nietmachine werkblad Drie ouwe ottertjes begrijpend lezen, fantasie, creatieve ontwikkeling Een boekje maken Annies gedichten zijn in veel verschillende verzamelbundels verschenen. Leerlingen gaan nu zelf een boekje maken bij het gedicht Drie ouwe ottertjes. Lees het gedicht eerst voor aan de leerlingen en vraag of ze snappen wat er staat. Wat betekent Zaan bijvoorbeeld? Als ze het gedicht begrijpen, is het tijd om aan de slag te gaan. Op het werkblad is de tekst voor het boekje al voorgedrukt. Maar het gedichten boek is natuurlijk niet compleet zonder illustraties! Daarom is er op de pagina s veel ruimte om tekeningen te maken. De leerlingen lezen steeds de zinnen die op de pagina staan en maken daar een toepasselijke tekening bij. En net als bij een echt boek mogen ze hun eigen naam op de voorkant schrijven, aangezien zij de illustraties hebben gemaakt. Zijn alle tekeningen klaar? Dan knippen ze het boekje uit en zetten ze het in elkaar. TIP: laat de leerlingen hun boek tentoonstellen, zodat ze elkaars tekeningen kunnen bekijken. 0 minuten Individueel Sieb Posthuma

7 blad 7 Drie ouwe ottertjes Drie ouwe ottertjes wilden gaan varen over de zim zom over de Zaan. Eigenlijk wilden ze dat al sinds jaren, maar om het feit dat ze ottertjes waren hadden ze t nooit gedaan, want... daar hing een bordje op alle bottertjes: VERBODEN VOOR OTTERTJES Drie ouwe ottertjes stonden te schreien daar bij de zim zom daar bij de Zaan. Stonden te schreien op t land, en ze zeien: Dan gaan we maar met het spoortreintje rijen, dat zal wel beter gaan, maar... daar hing een bordje op elke coupee: OTTERTJES MOGEN NIET MEE Drie ouwe ottertjes stonden te turen over de zim zom over de Zaan. Daar op een weilandje, tussen twee schuren, daar was een vent, waar je fietsen kon huren, fietsen met vaantjes eraan. En... daar hing een bordje op iedere fiets: OTTERTJES MOGEN VOOR NIETS Nu rijden die ottertjes over de brug, over de brug en weer terug. Sieb Posthuma COLOFON Deze lesbrief verschijnt ter gelegenheid van de Annie M.G. Schmidt-week 2019 en is een uitgave van Em. Querido s Uitgeverij/Singel Uitgeverijen Fotocredit Annie M.G. Schmidt Frits Lemaire/MAI Illustraties Wiplala Philip Hopman Illustraties gedichten Sieb Posthuma, Annemarie van Haeringen Redactie Firma Fluks Vormgeving Mariska Schotman. Vaker dit soort lesmateriaal ontvangen? Ga naar en schrijf u in voor de onderwijsnieuwsbrief!