Deelexpeditie onderwaterdrainage

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Deelexpeditie onderwaterdrainage"

Transcriptie

1 Deelexpeditie onderwaterdrainage 1

2 Aanleiding Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling Het aanpakken van de bodemdalingsproblematiek Binnen de context van een veranderend klimaat Grote en urgente uitdagingen liggen bij leefbaarheid, landgebruik, economische vitaliteit, klimaatbestendigheid, landbouw en gezondheid Reeds veel projecten en initiatieven, maar behoefte aan samenhang en regie 2

3 Aanpak NKB Kennisvragen Kennisinventarisatie Kennisinnovatie en ontwikkeling: Kennisdoorwerking project Netwerken Kennisdragers Projectenlijst Rode draden Deelexpedities Ambassadeurs 3

4 Deelexpeditie onderwaterdrainage community of practice rond onderwaterdrainage en drukdrainage uitwisselen en bespreken van ervaringen binnen de verschillende pilots leren van elkaar op zoek naar de nog openstaande vragen zoeken van antwoorden delen van kennis over onderwaterdrainage en drukdrainage bevindingen met de buitenwereld delen factsheet met veelgestelde vragen 4x per jaar, dit jaar 3x bij elkaar Maximaal 20 deelnemers, betrokken bij pilots in Nederlanden, geen vertegenwoordigers van 4

5 Deelexpeditie onderwaterdrainage Universiteit Utrecht Radboud Universiteit Deltares Wageningen Environmental Research Wageningen Livestock Research Veenweiden Innovatiecentrum De Stichtse Rijnlanden Drents-Overijsselse Delta Wetterskip Fryslan Vereniging van Nederlandse Drainage bedrijven (VND) Aequator Acacia Water PPP-Agro Advies Programmabureau Utrecht-West STOWA Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling Provincie Zuid-Holland Provincie Utrecht Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed 5

6 Winter Zomer 6

7 7

8 Deelexpeditie onderwaterdrainage Lange weide: grootschalige pilot met onderwaterdrainage in Zuid- Holland Spengen: pilot met drukdrainage in Utrecht Spaarwater Flevoland: pilot met peilgestuurde drainage Precisiewatermanagement en Sturen op CO 2 : onderzoek peilgestuurde drainage in Zegveld Onderzoek onderwaterdrainage en drukdrainage Friesland Kostverlorenzijl en Kloosterzijl: pilot onderwaterdrainage in Overijssel en onderzoek maaivelddaling. 8

9 Deelexpeditie onderwaterdrainage Resultaten uitwisselen en bespreken Overzicht projecten Dubbel werk voorkomen Uitwisseling kennis en ervaringen Communiceerbaar overzicht wat we wel en niet weten Adviezen Rol overheid Praktische tips Veelgestelde vragen Inzicht in vragen en behoeften Wetenschappelijke ontwikkelingen volgen Ontwikkelingen beleid 9

10 nat- en droogteschade watervraag productie Effecten waterkwaliteit (Regionale) verschillen broeikasgassen Invloed klimaat kwel en wegzijging weidevogels Onderwerpen klei veensoort maaiveldhoogte meten Graslandbeheer/bedrijfsvoering bodemconditie Lange termijn Drainafstand (bepalen) Onderhoud Aanlegmethode Lengte Aanleg en onderhoud Stroomvoorziening Pompsysteem Praktische tips Kosten Advies sturing gws Kwaliteitscontrole Drain/omhulling/diameter 10

11 Kosten, baten en broeikasgassen Toekomstverkenning bodemdaling (2014) Onderwaterdrainage gunstig Hoe kostenverdeling over alle partijen? Op termijn ook CO 2 meetellen? A new life for peat soils (2017) 11

12 Zwaan kleef aan Toch maar beginnen: Polder de Lange Weide Kennisdelen Februari: 1 e bijeenkomst April: afstemming met Wetterskip Fryslân Juni: Klimaatslim boeren op veen : grootschalige pilots onderwaterdrainage en andere maatregelen, incl. 3 jaar emissie-onderzoek op meerdere locaties September: 2 e bijeenkomst, onderdeel NKB deelexpeditie 12

13 De eerste piketpaaltjes 13

14 Verdere plannen Richtlijn integraal basismeetpakket per locatie: emissies, hydrologie, bodem(daling), landbouw, biodiversiteit, polder Onderzoek bij Wetterskip Fryslân (3 jaar): 4 x owd & referentie, 3 plots per locatie Klimaatslim boeren op veen / PAV Utrecht-West (3 jaar): Zegveld: 3 x owd, drukdrains & referentie Incl. bemestingsproeven, invloed graszode & inzicht N 2 O Elders: 4 x owd of drukdrains & referentie Incl. biodiversiteit & CH 4 -emissie sloten Hopelijk: aanvullende locaties voor de locatiematrix Ook: kennisdelen & verbetering modellen en emissiefactoren Wens: doorpakken & na projecten nog 5 10 jaar doormeten 14

15 De filosofie van de 6 M s Meten Monitoren Mechanismes ontrafelen Maatregelen Nationale Informatievoorziening Bodembeweging Modelleren MKBA objectief, onafhankelijk, open, faciliterend 15

Bodemdaling. Tommy Bolleboom, Welmoed Visser, Jeroen Jansen, Bern vd Berg, Arend van Woerden, Sien Kok

Bodemdaling. Tommy Bolleboom, Welmoed Visser, Jeroen Jansen, Bern vd Berg, Arend van Woerden, Sien Kok 1 Bodemdaling Tommy Bolleboom, Welmoed Visser, Jeroen Jansen, Bern vd Berg, Arend van Woerden, Sien Kok 2 Thema Bodemdaling 3-luik van sessies vandaag: 2.1 Naar een duurzamer beheer van de openbare ruimte

Nadere informatie

Toekomstbestendige veenweidepolder Lange Weide

Toekomstbestendige veenweidepolder Lange Weide Toekomstbestendige veenweidepolder Lange Weide Water- en Bodembeheer in veenweiden 8 maart 2018 Inhoudsopgave Aanleiding Organisatie project Beleid bodemdaling West-NL 3 Modules van het project Financiering

Nadere informatie

Poldergerichte aanpak, toekomstbestendig effect. Zet stappen en werk mee aan klimaatslimme landbouw op veen, bijvoorbeeld met onderwaterdrainage

Poldergerichte aanpak, toekomstbestendig effect. Zet stappen en werk mee aan klimaatslimme landbouw op veen, bijvoorbeeld met onderwaterdrainage Poldergerichte aanpak, toekomstbestendig effect Zet stappen en werk mee aan klimaatslimme landbouw op veen, bijvoorbeeld met onderwaterdrainage Samen poldergericht werken aan: Minder bodemdaling Lagere

Nadere informatie

VERBINDEN, VERSTERKEN EN ONTWIKKELEN

VERBINDEN, VERSTERKEN EN ONTWIKKELEN Foto: Platform Slappe Bodem, Vincent Basler VERBINDEN, VERSTERKEN EN ONTWIKKELEN In oktober 2016 is het Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling (voorheen kennisprogramma Klimaat, Water en Bodemdaling (KWB))

Nadere informatie

Toekomstbestendige veenweidepolder Lange Weide. Presentatie Nationale POP congres 23 november 2017

Toekomstbestendige veenweidepolder Lange Weide. Presentatie Nationale POP congres 23 november 2017 Toekomstbestendige veenweidepolder Lange Weide Presentatie Nationale POP congres 23 november 2017 Inhoudsopgave Bodemdalingsbeleid West-Nederland (Chris) Aanleiding en context project (Kees) Toepassing

Nadere informatie

Waterbeheer en landbouw

Waterbeheer en landbouw Waterbeheer en landbouw Melkveehouderij in veenweidegebieden Bram de Vos (Alterra) Idse Hoving (Animal Sciences Group) Jan van Bakel (Alterra) Inhoud 1. Probleem 2. Waterpas model 3. Peilverhoging polder

Nadere informatie

Toepassing van onderwaterdrains in stad en land: mogelijkheden en kansen

Toepassing van onderwaterdrains in stad en land: mogelijkheden en kansen Toepassing van onderwaterdrains in stad en land: mogelijkheden en kansen Workshop 1.4 Kennisconferentie Deltaprogramma Jan van den Akker Alterra / Wageningen UR janjh.vandenakker@wur.nl Bodemdaling Component

Nadere informatie

Effect van hydrologische maatregelen op maaivelddaling

Effect van hydrologische maatregelen op maaivelddaling Effect van hydrologische maatregelen op maaivelddaling Jan van den Akker, Rob Hendriks, Idse Hoving, Matheijs Pleijter, Frank Lenssinck, Karel van Houwelingen, e.v.a. Componenten maaivelddaling Consolidatie,

Nadere informatie

INNOVATIE PROGRAMMA VEEN IPV

INNOVATIE PROGRAMMA VEEN IPV INNOVATIE PROGRAMMA VEEN IPV presentatie Heel Holland Zakt, 31 maart 2016 Roel van Gerwen, Walter Menkveld Inhoud Het probleem bodemdaling Experimenteren met veengroei De toekomst van de landbouw in veenweidegebieden

Nadere informatie

Effectiviteit. Lars Hein

Effectiviteit. Lars Hein Effectiviteit en kosteneffectiviteit van onderwaterdrainage in Nederlandse veenweidegebieden, en implicaties voor de toepassing hiervan. Een aanvullend statement. Lars Hein Er is naar aanleiding van mijn

Nadere informatie

STUREN MET WATER. over draagvlak en draagkracht in de westelijke veenweiden

STUREN MET WATER. over draagvlak en draagkracht in de westelijke veenweiden STUREN MET WATER over draagvlak en draagkracht in de westelijke veenweiden STUREN MET WATER Het ontwerp Sturen met water van het Veenweide Innovatiecentrum Zegveld (VIC) zet in op actief, dynamisch grondwaterbeheer

Nadere informatie

Een route naar een. Programmatische aanpak duurzame veenweideontwikkeling. 12 april 2017 Siem Jan Schenk/ Ruud Maarschall Derk Jan Marsman

Een route naar een. Programmatische aanpak duurzame veenweideontwikkeling. 12 april 2017 Siem Jan Schenk/ Ruud Maarschall Derk Jan Marsman Een route naar een Programmatische aanpak duurzame veenweideontwikkeling 12 april 2017 Siem Jan Schenk/ Ruud Maarschall Derk Jan Marsman Uitgangspunten Gebiedscommissie Laag Holland (MKBA in 2009) Bodemdaling

Nadere informatie

Verkenning Bodemdaling

Verkenning Bodemdaling Verkenning Bodemdaling Versterking bestaande aanpak Foto: G. Boerekamp Aanpak De verkenning is uitgevoerd door Tommy Bolleboom (RWS/Bodem+) i.s.m. Niels Kinneging (RWS), Gilles Erkens (Deltares) en Michiel

Nadere informatie

Formulier ten behoeve van het indienen van schriftelijke vragen als bedoeld in artikel 37 van het Reglement van Orde Verenigde Vergadering Delfland

Formulier ten behoeve van het indienen van schriftelijke vragen als bedoeld in artikel 37 van het Reglement van Orde Verenigde Vergadering Delfland Formulier ten behoeve van het indienen van schriftelijke vragen als bedoeld in artikel 37 van het Reglement van Orde Verenigde Vergadering Delfland Schriftelijke vragen bodemdaling Zaterdag 6 januari j.l.

Nadere informatie

Bodemdaling in veengebieden Pompen of verzuipen?

Bodemdaling in veengebieden Pompen of verzuipen? Bodemdaling in veengebieden Pompen of verzuipen? Ilperveld Waaierverkaveling van voormalige hoogveenkoepel bij Nieuw-Loosdrecht Foto: Theo Baart Het mooie veen achter de duinen 100 na Christus Vos, P.C..

Nadere informatie

veenweiden innovatiecentrum ZEGVELD Sturen met water Systeeminnovatie in de veenweiden

veenweiden innovatiecentrum ZEGVELD Sturen met water Systeeminnovatie in de veenweiden veenweiden innovatiecentrum ZEGVELD Sturen met water Systeeminnovatie in de veenweiden Nieuw waterbeheer in de veenweiden De westelijke veenweiden vormen een uniek Nederlands gebied van 4500 hectare, gelegen

Nadere informatie

Potentiele emissiereductie broeikasgassen Fries veenweidegebied

Potentiele emissiereductie broeikasgassen Fries veenweidegebied Potentiele emissiereductie broeikasgassen Fries veenweidegebied Waterhuishoudkundige- en bodembeheermaatregelen om broeikasgasemissies te beperken J.J.H. van den Akker, H. Massop en R. Rietra Wageningen

Nadere informatie

Ruimtelijke Adaptatie en Zoetwater Voor watertekort kennisvragen te over? Kennisdag Zoetwater, Utrecht 15mei 2018

Ruimtelijke Adaptatie en Zoetwater Voor watertekort kennisvragen te over? Kennisdag Zoetwater, Utrecht 15mei 2018 Ruimtelijke Adaptatie en Zoetwater Voor watertekort kennisvragen te over? Kennisdag Zoetwater, Utrecht 15mei 2018 Afspraken verdeling van focus DP Ruimtelijke Adaptatie Stedelijk gebied Gemeenten (verbinding

Nadere informatie

Bodemdaling afremmen, stoppen en zo mogelijk herstellen

Bodemdaling afremmen, stoppen en zo mogelijk herstellen Bodemdaling afremmen, stoppen en zo mogelijk herstellen Niets houdt ons tegen Peter Hoogervorst 470 km 2 veengebied PBL: 34 cm bodemdaling 2050 HHNK: 27 cm bodemdaling 2050 zeespiegel stijgt dit proces

Nadere informatie

Westelijke Veenweiden

Westelijke Veenweiden Westelijke Veenweiden Nota Ruimte budget 113 miljoen euro Planoppervlak 73.000 hectare in totaal voor alle projecten Trekker Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit De Groene Ruggengraat, waar

Nadere informatie

Kringlooplandbouw: Meer verdienen met aandacht voor het natuurlijk systeem. Linda van der Weijden

Kringlooplandbouw: Meer verdienen met aandacht voor het natuurlijk systeem. Linda van der Weijden Kringlooplandbouw: Meer verdienen met aandacht voor het natuurlijk systeem Linda van der Weijden Opzet Inhoud: Hoe ontwikkel je met het natuurlijk systeem? Proces: Hoe pakken we dat aan? 2 Wat is kringlooplandbouw?

Nadere informatie

Onderwaterdrainage moet veen en klimaat redden

Onderwaterdrainage moet veen en klimaat redden Onderwaterdrainage moet veen en klimaat redden Bron: Boerderij.nl Onderwaterdrainage is hot in de Veenweiden. Niet alleen om de bodemdaling te remmen, ook om de uitstoot van CO2 te verminderen. Er loopt

Nadere informatie

PEILVERHOGING IN HET VEENWEIDEGEBIED; GEVOLGEN VOOR DE INRICHTING EN HET BEHEER VAN DE WATERSYSTEMEN

PEILVERHOGING IN HET VEENWEIDEGEBIED; GEVOLGEN VOOR DE INRICHTING EN HET BEHEER VAN DE WATERSYSTEMEN PEILVERHOGING IN HET VEENWEIDEGEBIED; GEVOLGEN VOOR DE INRICHTING EN HET BEHEER VAN DE WATERSYSTEMEN JOS SCHOUWENAARS WETTERSKIP FRYSLÂN VEENWEIDE SYMPOSIUM 11 APRIL 2019 OPZET PRESENTATIE 1. Wat is de

Nadere informatie

INNOVATIE PROGRAMMA VEEN IPV Roel van Gerwen Programmamanager IPV

INNOVATIE PROGRAMMA VEEN IPV Roel van Gerwen Programmamanager IPV INNOVATIE PROGRAMMA VEEN IPV Roel van Gerwen Programmamanager IPV De opgave: tegengaan bodemdaling +55-70% ontwatering bodemdaling www.wageningenur.nl 335.000 ha veen met een dikte van 40 cm en meer www.knmi.nl

Nadere informatie

Programma Aanpak Veenweiden

Programma Aanpak Veenweiden Programma Aanpak Veenweiden Programmabureau Utrecht-West maart 2015 Programma Aanpak Veenweiden Programmabureau Utrecht-West Vastgesteld door de gebiedscommissie Utrecht-West op 5 maart 2015 Inhoudsopgave

Nadere informatie

Topsurf Nederland. Watertopic B.V. Mark Hensen Van Kersbergen Holding B.V. Loek van Kersbergen Van Oord Doorwerth Holding B.V.

Topsurf Nederland. Watertopic B.V. Mark Hensen Van Kersbergen Holding B.V. Loek van Kersbergen Van Oord Doorwerth Holding B.V. WELKOM Topsurf Nederland Watertopic B.V. Mark Hensen Van Kersbergen Holding B.V. Loek van Kersbergen Van Oord Doorwerth Holding B.V. Jan van Oord Historie TopSurf Nederland Onderzoek en haalbaarheidsstudie

Nadere informatie

Halfweg evaluatie programma Aanpak Veenweiden

Halfweg evaluatie programma Aanpak Veenweiden Halfweg evaluatie programma Aanpak Veenweiden 29 juni 2017 Inhoudsopgave Managementsamenvatting... 3 1 Inleiding... 6 2 Analyse van de ontwikkelingen in de veenweiden... 8 2.1 De belangrijkste ontwikkelingen...

Nadere informatie

Dalende bodems, stijgende kosten

Dalende bodems, stijgende kosten Dalende bodems, stijgende kosten Mogelijke maatregelen tegen veenbodemdaling in het landelijk en stedelijk gebied door Gert Jan van den Born 1 Aanleiding voor een studie over veenbodemdaling Recent verleden:

Nadere informatie

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van van Gedeputeerde Staten op vragen van R. Klumpes (GroenLinks), B.K. Potjer (GroenLinks), A.L. Koning (PvdA), B. Canton (PvdD) en W.M. Bakx (50PLUS) (d.d. 23 augustus 2018) Nummer 3436 Onderwerp Voorkomen

Nadere informatie

Aan de leden van Provinciale Staten van Noord-Holland. Haarlem, 30 augustus Vragen nr. 86

Aan de leden van Provinciale Staten van Noord-Holland. Haarlem, 30 augustus Vragen nr. 86 Aan de leden van Provinciale Staten van Noord-Holland Haarlem, 30 augustus 2016 Vragen nr. 86 Vragen van de heer F.J. Kramer (Groen Links) over veenstand in Noord-Holland De voorzitter van Provinciale

Nadere informatie

STUREN MET GRONDWATER BEDRIJVENPROEF SPENGEN, BEVINDINGEN 2017/2018

STUREN MET GRONDWATER BEDRIJVENPROEF SPENGEN, BEVINDINGEN 2017/2018 STUREN MET GRONDWATER BEDRIJVENPROEF SPENGEN, BEVINDINGEN 2017/2018 SAMEN PROBEREN WE DE BODEMDALING IN HET VEENWEIDEGEBIED TE REMMEN -de boeren- What s in a name? We lopen er tegenaan dat de naamgeving

Nadere informatie

32 LANDWERK #5/6 / 2017 STELLING. We komen maar niet vooruit met het veenweidedossier. Opgeven of een doorbraak forceren?

32 LANDWERK #5/6 / 2017 STELLING. We komen maar niet vooruit met het veenweidedossier. Opgeven of een doorbraak forceren? 32 LANDWERK #5/6 / 2017 STELLING We komen maar niet vooruit met het veenweidedossier. Opgeven of een doorbraak forceren? LANDWERK #5/6 / 2017 33 Het veenweidedossier Het lijkt of er weinig substantieels

Nadere informatie

FACTSHEET ONDERWATER- EN DRUKDRAINAGE

FACTSHEET ONDERWATER- EN DRUKDRAINAGE FACTSHEET ONDERWATER- EN DRUKDRAINAGE Veelgestelde vragen over onderwaterdrainage en drukdrainage 1 FACTSHEET ONDERWATER- EN DRUKDRAINAGE FACTSHEET ONDERWATER- EN DRUKDRAINAGE Veelgestelde vragen over

Nadere informatie

Bodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer

Bodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer Bodem & Klimaat Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer Jaartemperaturen en warmterecords in De Bilt sinds het begin van de metingen in 1706 Klimaatverandering KNMI scenarios Zomerse dagen Co de Naam

Nadere informatie

Omgevingsgericht ondernemen met natuur en landschap. Boeren met Natuur 23 maart 2016 Midden Limburg

Omgevingsgericht ondernemen met natuur en landschap. Boeren met Natuur 23 maart 2016 Midden Limburg Omgevingsgericht ondernemen met natuur en landschap Boeren met Natuur 23 maart 2016 Midden Limburg Maarten Vrolijk Livestock Research Earth overshoot day Earth Overshoot Day = dag waarop we alle bronnen

Nadere informatie

Naar een kennisprogramma Bodem & Ondergrond

Naar een kennisprogramma Bodem & Ondergrond Naar een kennisprogramma Bodem & Ondergrond Douwe Jonkers Directoraat-Generaal Ruimte & Water COB-congres 30 oktober 2014 Inhoud Aanleiding Thema s Werkwijze Start Kennisprogramma Bodem & Ondergrond Vandaag:

Nadere informatie

Projectenanalyse: bodemdaling in het stedelijk gebied

Projectenanalyse: bodemdaling in het stedelijk gebied Projectenanalyse: bodemdaling in het stedelijk gebied Een beschouwing van projecten in stedelijk gebied langs verschillen de analysekaders Foto: Over slappe bodem- Slappe Bodem, (z.d). Job Corver Nationaal

Nadere informatie

Toelichting bij de inzending

Toelichting bij de inzending Toelichting bij de inzending Door de diepe ontwatering van de Friese veenweiden oxideert het veen waardoor het maaiveld daalt. Dat proces gaat door zolang de polderpeilen aan het dalende maaiveld wordt

Nadere informatie

Veehouderij structuur 2017

Veehouderij structuur 2017 Veehouderij structuur 2017 Jaap van Os, Rob Smidt en Edo Gies Wageningen Environmental Research Maart 2019 Inleiding Op verzoek van Wakker Dier heeft Wageningen Environmental Research (WENR) een overzicht

Nadere informatie

Functie volgt peil. maaiveldverloop. Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari. Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari. Huiskavel en gebouwen

Functie volgt peil. maaiveldverloop. Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari. Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari. Huiskavel en gebouwen zones Functie volgt peil 70-50 cm 50-30 cm 0-30 cm 50-30 cm 70-50 cm maaiveldverloop gebruik waterpeil Huiskavel en gebouwen Gemiddeld 50 cm Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari Natte Natuur, Piekberging

Nadere informatie

Precisiewatermanagement

Precisiewatermanagement Precisiewatermanagement Waar staan we en welke stappen moeten nog genomen worden? 8 maart 2018, Idse Hoving, Karel van Houwelingen, Frank Lenssinck en Erik Jansen Watermanagement veenweide Compromis vinden

Nadere informatie

LNV pilots Toekomstbestendige landbouw in het nieuwe GLB

LNV pilots Toekomstbestendige landbouw in het nieuwe GLB 7 pilot voorstellen 1 5 4 4 1 6 3 4 1 4 1 Met regionaal maatwerk naar een groenere akkerbouw 2 Groen productief en levend Limburg 3 Regionaal maatwerk toekomstig GLB 4 50 Tinten groen in Kleinschalig cultuurlandschap

Nadere informatie

Topsoil. Korte introductie

Topsoil. Korte introductie Topsoil Korte introductie TOPSOIL is een Europees INTERREG subsidieproject. Het is een samenwerking tussen waterschappen, wetenschappers, overheden en stakeholders uit Nederland, België, Duitsland, Denemarken

Nadere informatie

Onderneem mee met KTC!

Onderneem mee met KTC! Onderneem mee met KTC! Ga mee voorop en vooruit in de veenweiden Het Kennis Transfer Center Zegveld gaat een nieuwe fase in. Met de aankoop van buurgrond en -gebouwen, kan sneller en professioneler op

Nadere informatie

Fact sheet Bodemdaling door veenoxidatie

Fact sheet Bodemdaling door veenoxidatie Fact sheet Bodemdaling door veenoxidatie Wat is bodemdaling door veenoxidatie? Bij de ontginning van het westelijke veenweidegebied zijn sloten gegraven om de moerassen van West Nederland geschikt te maken

Nadere informatie

Klimaatopgave landelijk gebied

Klimaatopgave landelijk gebied Klimaatopgave in beeld 13 oktober 2016, Hoogeveen Algemene info Klimaatopgave landelijk gebied Bert Hendriks Beleidsadviseur hydrologie 275.500 ha 580.000 inwoners 543 medewerkers 22 gemeenten 4.479 km

Nadere informatie

Onderwaterdrains in het veenweidegebied

Onderwaterdrains in het veenweidegebied Onderwaterdrains in het veenweidegebied Onderwaterdrains in het veenweidegebied Onderwaterdrains in veenweidegebieden Door het afwateren van de veenweide-gebieden daalt daar de bodem. Het veen in de bodem

Nadere informatie

Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart

Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart Aanpak voor een mooi én vitaal Groene Hart 2013-2015 19 juni 2013 De kern Niet voor niets een Nationaal Landschap Het Groene Hart met zijn veenweiden, open water,

Nadere informatie

Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart

Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart Aanpak voor een mooi én vitaal Groene Hart 2013-2015 19 juni 2013 De kern Niet voor niets een Nationaal Landschap Het Groene Hart met zijn veenweiden, open water,

Nadere informatie

Analyse van bestuurlijke initiatieven voor multifunctioneel & duurzamer laagveenweidegebied

Analyse van bestuurlijke initiatieven voor multifunctioneel & duurzamer laagveenweidegebied Analyse van bestuurlijke initiatieven voor multifunctioneel & duurzamer laagveenweidegebied Roos den Uyl Copernicus Instituut voor Duurzame Ontwikkeling & Innovatie Universiteit Utrecht Eindsymposium Waarheen

Nadere informatie

OVERZICHT WERKZAAMHEDEN EN PRODUCTEN 2006 PROJECT WAARHEEN MET HET VEEN

OVERZICHT WERKZAAMHEDEN EN PRODUCTEN 2006 PROJECT WAARHEEN MET HET VEEN OVERZICHT WERKZAAMHEDEN EN PRODUCTEN 2006 PROJECT WAARHEEN MET HET VEEN Stand van zaken 1. Berekeningen effecten van peilscenario s In 2005 is een 5000 ha groot pilot gebied rond polder Zegveld in het

Nadere informatie

Nieuwsbrief Kromme Rijn

Nieuwsbrief Kromme Rijn Nieuwsbrief Mei 2016 Volume 1 Nieuwsbrief Kromme Rijn Geachte belanghebbende/ geïnteresseerde, Na aanleiding van onze eerste workshop van 22 maart jl. in Bunnik sturen wij u een nieuwsbrief met een kort

Nadere informatie

De bodem daalt sneller dan de zeespiegel stijgt. Tijd voor een innovatieve en integrale aanpak van bodemdaling!

De bodem daalt sneller dan de zeespiegel stijgt. Tijd voor een innovatieve en integrale aanpak van bodemdaling! De bodem daalt sneller dan de zeespiegel stijgt Tijd voor een innovatieve en integrale aanpak van bodemdaling! In de Nederlandse Delta wonen negen miljoen mensen. Hier wordt zeventig procent van ons inkomen

Nadere informatie

Programmaplan Kennisimpuls voor de Delta-aanpak Waterkwaliteit, kortweg Kennisimpuls Waterkwaliteit (KIWK)

Programmaplan Kennisimpuls voor de Delta-aanpak Waterkwaliteit, kortweg Kennisimpuls Waterkwaliteit (KIWK) Programmaplan Kennisimpuls voor de Delta-aanpak Waterkwaliteit, kortweg Kennisimpuls Waterkwaliteit (KIWK) Vastgesteld op 5 april 2019 door de directeuren van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat

Nadere informatie

Vernatting veenbodems

Vernatting veenbodems Vernatting veenbodems Veldproeven onderwaterdrainage met drukdrains in Alblasserwaard en Vijfheerenlanden Voorstel voor schrijven Plan van Aanpak Gé van den Eertwegh 4 september 2018 Samengesteld op verzoek

Nadere informatie

Kaartenbijlage behorende bij het peilbesluit Nieuwegein Nieuwegein-West, Plettenburg en Oudegein

Kaartenbijlage behorende bij het peilbesluit Nieuwegein Nieuwegein-West, Plettenburg en Oudegein Kaartenbijlage behorende bij het peilbesluit Nieuwegein 2014 Nieuwegein-West, Plettenburg en Oudegein Vastgesteld door het Algemeen Bestuur op woensdag 12 februari 2014 Kaartenbijlage behorende bij het

Nadere informatie

Peilbesluit Rietveld 2017

Peilbesluit Rietveld 2017 Peilbesluit Rietveld 2017 Vast te stellen door het algemeen bestuur op 04-10-2017 Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden Titel: Peilbesluit Rietveld 2017 Dm: #1259444 Auteur: Linda Nederlof Datum: juni

Nadere informatie

Westflank Haarlemmermeer

Westflank Haarlemmermeer Nota Ruimte budget 48 miljoen euro Planoppervlak 1500 hectare Trekker Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Westflank Haarlemmermeer Westflank Haarlemmermeer is een Randstad Urgent - project.

Nadere informatie

Maatschappelijke Kosten Baten Analyse Waarheen met het Veen

Maatschappelijke Kosten Baten Analyse Waarheen met het Veen Maatschappelijke Kosten Baten Analyse Waarheen met het Veen Ernst Bos en Theo Vogelzang (LEI) Opgave LEI: Beoordeel peilstrategieën Groene Hart op basis van Maatschappelijke Kosten en Baten Opbouw presentatie:

Nadere informatie

Nationale Informatievoorziening Bodembeweging. Niels Kinneging Marnix Van den Brande

Nationale Informatievoorziening Bodembeweging. Niels Kinneging Marnix Van den Brande Nationale Informatievoorziening Bodembeweging Niels Kinneging Marnix Van den Brande Persoonlijk - Niels Kinneging Geofysicus Vanuit Rijkswaterstaat gedetacheerd bij Deltares Bezig met opzetten NIB - Marnix

Nadere informatie

VEENWEIDEN BEWEIDEN. meer kennis, meer kansen

VEENWEIDEN BEWEIDEN. meer kennis, meer kansen VEENWEIDEN BEWEIDEN meer kennis, meer kansen VEENWEIDEN BEWEIDEN Weidegang levert een belangrijke bijdrage aan het natuurlijk gedrag van de koe. En wordt vanuit de duurzaamheidsdoelstellingen een license

Nadere informatie

Samen Ontwikkelen. Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart i.o. 19 september 2012 / concept

Samen Ontwikkelen. Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart i.o. 19 september 2012 / concept Samen Ontwikkelen Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart i.o. 19 september 2012 / concept Samen Ontwikkelen 2. Water Bodem & Gebruik 3. Het Groene Hart, met zijn veenweiden, Over de realisatie van

Nadere informatie

25-3-2015. Sturen op Nutriënten. Sturen op Nutriënten. Doel. Sturen met Water. Sturen op Nutriënten. Waar kijken we naar. Bijeenkomst 19 februari 2015

25-3-2015. Sturen op Nutriënten. Sturen op Nutriënten. Doel. Sturen met Water. Sturen op Nutriënten. Waar kijken we naar. Bijeenkomst 19 februari 2015 Bijeenkomst 19 februari 2015 Jouke Velstra (Acacia Water) 4 Sturen met Water De basisgedachte is dat per perceel de grondwaterstand actief wordt geregeld. Onderwater drainage (OWD) geeft een directe relatie

Nadere informatie

Nieuwe ontwikkelingen:

Nieuwe ontwikkelingen: Nieuwe ontwikkelingen: KNMI werkt aan scenario s 2021 Nieuwe thema s in Deltaprogramma 2019: Bodemdaling Klimaatadaptatieve Nieuwbouw Zeespiegelstijging Strategische verkenningen klimaatadaptatie in VJN:

Nadere informatie

AQUATISCHE LANDBOUW. haal meer uit land én water

AQUATISCHE LANDBOUW. haal meer uit land én water AQUATISCHE LANDBOUW haal meer uit land én water AQUATISCHE LANDBOUW Waarom wel het land, maar niet de sloot benutten in de veenweiden? Dat is de vraag waar het om draait in het icoon Aquatische landbouw

Nadere informatie

WELKOM. Doorpakken met aardgasvrije wijken. Donderdag 6 december, Jaarbeurs Utrecht

WELKOM. Doorpakken met aardgasvrije wijken. Donderdag 6 december, Jaarbeurs Utrecht WELKOM Doorpakken met aardgasvrije wijken Donderdag 6 december, Jaarbeurs Utrecht Dubbele urgentie, dubbelslag! Verduurzaming kwetsbare wijken Anke van Hal & Matthijs Uyterlinde Doorpakken met aardgasvrije

Nadere informatie

Effecten van onderwaterdrains

Effecten van onderwaterdrains Effecten van onderwaterdrains Jan van den Akker, Rob Hendriks, Idse Hoving, Matheijs Pleijter, Jan Peter Lesschen Klimaatakkoord van Parijs 195 staten eens over governance klimaatverandering Mitigatie

Nadere informatie

Programma Versnellingsaanpak asbestdaken sanering

Programma Versnellingsaanpak asbestdaken sanering Programma Versnellingsaanpak asbestdaken sanering Jeroen Mooy 18 mei 2017 Landelijke Asbest Praktijkdag Aanleiding en doel Verder verkleinen van risico s voor de volksgezondheid Een verbod op asbestdaken

Nadere informatie

Remote Sensing. Betere informatie voor duurzamer, doelmatiger en klimaatrobuuster waterbeheer

Remote Sensing. Betere informatie voor duurzamer, doelmatiger en klimaatrobuuster waterbeheer Remote Sensing Betere informatie voor duurzamer, doelmatiger en klimaatrobuuster waterbeheer 2016 25 Remote Sensing Betere informatie voor duurzamer, doelmatiger en klimaatrobuuster waterbeheer Waterschappen

Nadere informatie

Verbinden van Duurzame Steden

Verbinden van Duurzame Steden Verbinden van Duurzame Steden Managen van verwachtingen Jan Klinkenberg, Netwerkmanager VerDuS Startbijeenkomst URD2-projecten 11 oktober 2012 Programma vanmiddag 13.00-13.15 uur Introductie VerDuS 13.15-15.15

Nadere informatie

KlimaatAdaptieve Drainage

KlimaatAdaptieve Drainage FutureWater Onderzoek en advies gericht op de duurzame toekomst van ons water KlimaatAdaptieve Drainage Innovatieve en duurzame techniek voor actieve samenwerking tussen agrariër en waterbeheerder 14-3-2013

Nadere informatie

NL Greenlabel. Hessenpoort, Natuurlijk!

NL Greenlabel. Hessenpoort, Natuurlijk! NL Greenlabel Hessenpoort, Natuurlijk! Inhoud Initiatief groep; Hessenpoort Natuurlijk! (Initiatiefgroep Hessenpoort Natuurlijk!) Meerwaarde van Groen voor Bedrijventerrein (NL Greenlabel) Huidige ontwikkelingen

Nadere informatie

De waardering voor en de perceptie van problemen, oplossingen en verantwoordelijkheden rondom veenweide onder het Nederlandse publiek in kaart

De waardering voor en de perceptie van problemen, oplossingen en verantwoordelijkheden rondom veenweide onder het Nederlandse publiek in kaart De waardering voor en de perceptie van problemen, oplossingen en verantwoordelijkheden rondom veenweide onder het Nederlandse publiek in kaart brengen. Lang geleden bestond voor Nederland een groot deel

Nadere informatie

Bijeenkomst VNG. Frank van de Ven & Jan Hartholt Netwerk Platteland

Bijeenkomst VNG. Frank van de Ven & Jan Hartholt Netwerk Platteland Bijeenkomst VNG Frank van de Ven & Jan Hartholt Netwerk Platteland Europees landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland 18 september 2015 1 Programma verder toegelicht

Nadere informatie

Erläuterung Maßnahmen pro Teilgebiet

Erläuterung Maßnahmen pro Teilgebiet Anlage P Erläuterung Maßnahmen pro Teilgebiet Rijn-Noord Tijdvak 2010-2015 Art. 11-3g aanpakken riooloverstorten m3 30 30 verminderen belasting RWZI stuks 6 6 afkoppelen verhard oppervlak ha 61 28 89 saneren

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401

Nadere informatie

Bijlagen hoofdstuk 2 Demografie en ruimtegebruik Carola Simon

Bijlagen hoofdstuk 2 Demografie en ruimtegebruik Carola Simon Thuis op het platteland. De leefsituatie van platteland en stad vergeleken. Anja Steenbekkers, Carola Simon, Vic Veldheer (red.). Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau, januari 2006 Bijlagen hoofdstuk

Nadere informatie

Presentatie tekst Velddag. Verdrogingsbestrijding Groote Peel. Peilopzet in combinatie met peilgesturde drainage

Presentatie tekst Velddag. Verdrogingsbestrijding Groote Peel. Peilopzet in combinatie met peilgesturde drainage Presentatie 20-06 - 2007 1 tekst Velddag Verdrogingsbestrijding Groote Peel Peilopzet in combinatie met peilgesturde drainage Programma 2 Welkomstwoord door DB-lid Peter van Dijk Presentatie film Peilgestuurde

Nadere informatie

Gemeentelijke Duurzaamheidsindex GDI-2014 Data voor alle 12 provincies

Gemeentelijke Duurzaamheidsindex GDI-2014 Data voor alle 12 provincies Gemeentelijke Duurzaamheidsindex GDI-2014 Data voor alle 12 provincies Stichting Duurzame Samenleving www.gdindex.nl info@gdindex.nl 0317-750645 1 De GDI omvat de 3 dimensies van duurzaamheid: Mens & Maatschappij,

Nadere informatie

Presentatie van gebiedsavond Peilbesluit Zegveld Gebiedsavond De Haak 29 oktober 2018

Presentatie van gebiedsavond Peilbesluit Zegveld Gebiedsavond De Haak 29 oktober 2018 Presentatie van gebiedsavond Peilbesluit Zegveld Gebiedsavond De Haak 29 oktober 2018 In gesprek over het water(peil) in De Haak, Zegveld en alternatieven voor het toekomstig waterpeil Programma Welkom

Nadere informatie

Mogelijkheden en beperkingen van (Samengestelde) Peilgestuurde Drainage voor sturing grondwaterstanden en zoetwatervoorraad.

Mogelijkheden en beperkingen van (Samengestelde) Peilgestuurde Drainage voor sturing grondwaterstanden en zoetwatervoorraad. Mogelijkheden en beperkingen van (Samengestelde) Peilgestuurde Drainage voor sturing grondwaterstanden en zoetwatervoorraad Jan van Bakel 13-5-2015 Peilgestuurde drainage 1 Inhoud Inleiding Wat is PGD?

Nadere informatie

OV Visie Holland Rijnland Midden-Holland

OV Visie Holland Rijnland Midden-Holland OV Visie Holland Rijnland Midden-Holland - Voor de OV Visie - Voor de OV-Concessie Zuid-Holland Noord Fred van der Blij 14 februari 2018 OV Visie is gezamenlijk proces Vanuit 19 gemeenten afspraak om OV

Nadere informatie

Wie is Topsurf Nederland? Watertopic B.V. Mark Hensen LVK Holding B.V. Loek van Kersbergen Van Oord Doorwerth Holding B.V.

Wie is Topsurf Nederland? Watertopic B.V. Mark Hensen LVK Holding B.V. Loek van Kersbergen Van Oord Doorwerth Holding B.V. WELKOM Wie is Topsurf Nederland? Watertopic B.V. Mark Hensen LVK Holding B.V. Loek van Kersbergen Van Oord Doorwerth Holding B.V. Jan van Oord Wat is Topsurf? Bio Waste Economy? Grondverbeteraar uit organische

Nadere informatie

Welkom! Het programma. Welkom! Innopool 6/26/2017. Conserveren houten paalfunderingen. Op ontdekkingstocht naar praktijkervaring

Welkom! Het programma. Welkom! Innopool 6/26/2017. Conserveren houten paalfunderingen. Op ontdekkingstocht naar praktijkervaring Op ontdekkingstocht naar praktijkervaring Welkom! Geert Roovers, lector Bodem en Ondergrond, Antea Groep Mijn droom en mijn expeditie Je eigen logboek Het programma 13:00-14:00 Plenair programma 14:00-14:30

Nadere informatie

toekomst veenweide Inspiratieboek

toekomst veenweide Inspiratieboek toekomst veenweide Inspiratieboek BOSCH SLABBERS toekomst veenweide Inspiratieboek Opdrachtgever Kennis voor Klimaat In samenwerking met Alterra, DHV, Gemeente Midden-Delfland, Provincie Zuid-Holland,

Nadere informatie

Integraal waarderen. Een (blijvende) discussie. Maartje de Boer. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Integraal waarderen. Een (blijvende) discussie. Maartje de Boer. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Integraal waarderen Een (blijvende) discussie Maartje de Boer Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 1 Presentatie Het probleem Voor wie is dit een probleem? RCE Kennisprogramma Wat is Erfgoed (een oplossing?)

Nadere informatie

Adapting to drought and salinisation in the coupled groundwater surface water system. Joost Delsman

Adapting to drought and salinisation in the coupled groundwater surface water system. Joost Delsman Adapting to drought and salinisation in the coupled groundwater surface water system Joost Delsman Onderzoek naar zoetwatervoorziening? Doel van het onderzoek Adaptating to drought and salinisation in

Nadere informatie

Onderzoek naar zoetwatervoorziening?

Onderzoek naar zoetwatervoorziening? Adapting to drought and salinisation in the coupled groundwater surface water system Joost Delsman Onderzoek naar zoetwatervoorziening? 1 Doel van het onderzoek Adaptating to drought and salinisation in

Nadere informatie

Limburg Waterproof Klimaat, water en landbouw

Limburg Waterproof Klimaat, water en landbouw Limburg Waterproof Klimaat, water en landbouw Provincie Limburg Maastricht, 14 september 216 Joris Schaap, Profiel 214 heden Zelfstandig hydroloog en bodemkundige 28-214 Adviseur water in het landelijk

Nadere informatie

Toestand en trend MNLSO- en KRW-meetlocaties. Janneke Klein Joachim Rozemeijer, Nanette van Duijnhoven, Sibren Loos, Joost van den Roovaart

Toestand en trend MNLSO- en KRW-meetlocaties. Janneke Klein Joachim Rozemeijer, Nanette van Duijnhoven, Sibren Loos, Joost van den Roovaart Toestand en trend MNLSO- en KRW-meetlocaties Janneke Klein Joachim Rozemeijer, Nanette van Duijnhoven, Sibren Loos, Joost van den Roovaart Opbouw presentatie Context: eutrofiëring Meetnet Nutriënten Landbouw

Nadere informatie

Basisscholen in krimpgebieden in schooljaar 2017/2018

Basisscholen in krimpgebieden in schooljaar 2017/2018 Basisscholen in krimpgebieden in 2017/2018 In welke provincies sluiten de meeste basisscholen? Aan het begin van 2017/2018 zijn in Groningen, Zeeland, Limburg en Flevoland rond 2% van de basisscholen gesloten

Nadere informatie

Beschermde stads- en dorpsgezichten en wederopbouwgebieden,

Beschermde stads- en dorpsgezichten en wederopbouwgebieden, Beschermde stads- en dorpsgezichten en wederopbouwgebieden, 1965-2017 Indicator 6 september 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens

Nadere informatie

Duurzame melkveehouderij

Duurzame melkveehouderij Duurzame melkveehouderij Wiepk Voskamp, Lector Duurzame melkveehouderij Hogeschool VHL 19 November 2014 Wageningen UR Hogeschool VHL Nordwin College DTC LTO Friesland Campina Provincie Friesland Gemeente

Nadere informatie

Bodem & Water. Landbouw & Waterkwaliteit. de rol van bodembeheer voor waterkwaliteit

Bodem & Water. Landbouw & Waterkwaliteit. de rol van bodembeheer voor waterkwaliteit Landbouw & Waterkwaliteit Bodem & Water de rol van bodembeheer voor waterkwaliteit Gerard H. Ros Nutriënten Management Instituut Waterschap Amstel, Gooi en Vecht Wageningen Universiteit Gerard Ros & Wim

Nadere informatie

Regiobijeenkomsten Bodem en Ondergrond in omgevingsvisie

Regiobijeenkomsten Bodem en Ondergrond in omgevingsvisie WELKOM Platform bodembeheer bijeenkomst 2 mei 2017, als gast van de gemeente Leiden bij De Leidse Lente Regiobijeenkomsten Bodem en Ondergrond in omgevingsvisie www.platformbodembeheer.nl - PBB@expertisebodemenondergrond.nl

Nadere informatie

Basisregistratie Ondergrond Realisatie Landelijke Voorziening en Actualisatie Data en Modellen

Basisregistratie Ondergrond Realisatie Landelijke Voorziening en Actualisatie Data en Modellen Basisregistratie Ondergrond Realisatie Landelijke Voorziening en Actualisatie Data en Modellen Joop Okx, Tjaart Vos en Roselie Wijtenburg Wat ga ik vertellen? Realisatie van de Landelijke Voorziening algemeen

Nadere informatie

Emissies naar lucht door huishoudens,

Emissies naar lucht door huishoudens, Indicator 25 maart 2019 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De emissies van kooldioxide (CO

Nadere informatie

Nationaal klimaatbeleid en de betekenis van landgebruik in de mitigatieopgave. door Gert Jan van den Born

Nationaal klimaatbeleid en de betekenis van landgebruik in de mitigatieopgave. door Gert Jan van den Born Nationaal klimaatbeleid en de betekenis van landgebruik in de mitigatieopgave door Gert Jan van den Born 1 Klimaatbeleid: Nationale uitwerking Europese klimaatafspraken: kader voor de nationale opgave

Nadere informatie

Gebruikersdag Stichtingen GBKN Zuid-Holland en Utrecht

Gebruikersdag Stichtingen GBKN Zuid-Holland en Utrecht Hoe kan het SVB-BGT u helpen met de transitie? Gebruikersdag Stichtingen GBKN Zuid-Holland en Utrecht Albert Tieken, transitieregisseur Wat is SVB-BGT Een community van bronhouders met als taak: Assemblage

Nadere informatie

Groene diensten Leveren van biodiversiteit. Jetze Genee, 11 april 2019

Groene diensten Leveren van biodiversiteit. Jetze Genee, 11 april 2019 Leveren van biodiversiteit Jetze Genee, 11 april 2019 (ANLb pakketten) WAT zijn dat? 6-jarige pakketten natuur en landschapsbeheer Conform via de landelijke catalogus Groen Blauwe diensten vastgesteld.

Nadere informatie