Nationaal klimaatbeleid en de betekenis van landgebruik in de mitigatieopgave. door Gert Jan van den Born

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Nationaal klimaatbeleid en de betekenis van landgebruik in de mitigatieopgave. door Gert Jan van den Born"

Transcriptie

1 Nationaal klimaatbeleid en de betekenis van landgebruik in de mitigatieopgave door Gert Jan van den Born 1

2 Klimaatbeleid: Nationale uitwerking Europese klimaatafspraken: kader voor de nationale opgave Halen van de doelen van Parijs: reductie van 95% t.o.v Broeikasgasemissie NL: Mton CO / Mton CO Mton CO 2 (schatting) Mton CO 2 (schatting) Doel in Mton CO 2 Absoluut daling van 56 Mton CO 2 in de periode Is 49% reductie sinds 1990.

3 Langs welke paden kan dat doel bereikt worden? PBL & ECN: Verkenning Klimaatdoelen Indeling in vijf functionaliteiten Reductieopties: verschillen per sector, kosteneffectiviteit is belangrijk Maatregelen op hoofdlijnen Efficiëntie verbetering (industrie, bebouwde omgeving, mobiliteit) Opslag afgevangen CO 2 in lege gasvelden, gebruik biomassa Elektrificatie van de energievraag (o.a. wind op zee) Functionaliteit voedsel en natuur Overige broeikasgassen landbouw (lachgas, methaan) Landgebruik (LULUCF) Conclusie: forse transitie met knelpunten en kansen

4 Regeerakkoord: opgave in 2030

5 Welke opties zijn er voor slimmer landgebruik? Vastlegging van koolstof door bossen: Minder boskap, productiever bosbeheer, aanplant bossen en houtwallen, duurzaam gebruik hout Reductie CO 2 uit veenweidegebieden Afname bodemdaling door veranderingen in het waterbeheer en in agrarische bedrijfsvoering Reductie CO 2 moerige gronden Minder bodembewerking, ander landgebruik, minder scheuren van grasland Koolstof vastleggen in minerale bodems minder bodembewerking, vanggewassen, minder rotatie Koolstof vastleggen in bestaande hoogveen: stimuleren veenvorming

6 Emissiereductie opties door slim landgebruik Netto emissie 6

7 Passages in regeerakkoord in de landbouw wordt er in samenwerking met waterschappen en betrokken boeren geëxperimenteerd met flexibel peilbeheer, en verder onderzoek naar onderwaterdrainage.. in samenwerking met boeren wordt in de directe omgeving van Natura 2000 gebieden bekeken of agrarisch natuurbeheer een bijdrage kan leveren aan minder intensief landgebruik en daarmee aan de klimaatopgave en natuurherstel. Het kabinet gaat betrokken boeren hier dan voor compenseren en benut daarbij alle mogelijkheden van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) Financiën landbouw en landgebruik: 275 miljoen (voor meerdere doelen w.o. klimaat, waterkwaliteit, natuurherstel en minder intensief landgebruik)

8 Conclusies Emissiereductie raakt alle sectoren: grote maatschappelijk uitdaging, ook voor landbouw en landgebruik. Politiek-bestuurlijke keuzes en besluiten: kosteneffectiviteit en meekoppelingen belangrijk..opties in veenweidegebieden: veel meekoppelingen en kosteneffectief In Regeerakkoord is peilbeheer, onderwaterdrainage en agrarisch natuurbeheer expliciet benoemd en er zijn middelen beschikbaar gesteld. Verdeling van de middelen nog ongewis. Klimaat is de gamechanger. Er zijn middelen beschikbaar. Er zijn credits te verdienen, wat de weg vrijmaakt voor financiële arrangementen

9 Dank voor Uw aandacht Vragen?

Borgen van en betalen voor koolstofopslag in de bodem Een nieuw verdienmodel voor de landbouw?

Borgen van en betalen voor koolstofopslag in de bodem Een nieuw verdienmodel voor de landbouw? Borgen van en betalen voor koolstofopslag in de bodem Een nieuw verdienmodel voor de landbouw? Carin Rougoor (CLM Onderzoek en Advies) Opbouw verhaal Achtergrond; koolstofvastlegging in de bodem. Hoe en

Nadere informatie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!

Nadere informatie

Dalende bodems, stijgende kosten

Dalende bodems, stijgende kosten Dalende bodems, stijgende kosten Mogelijke maatregelen tegen veenbodemdaling in het landelijk en stedelijk gebied door Gert Jan van den Born 1 Aanleiding voor een studie over veenbodemdaling Recent verleden:

Nadere informatie

Warmtetransitie en het nieuwe kabinet. Nico Hoogervorst

Warmtetransitie en het nieuwe kabinet. Nico Hoogervorst Warmtetransitie en het nieuwe kabinet Nico Hoogervorst 24 november 2017 Regeerakkoord Rutte III (2017 - ) Opmerkelijk: Lange formatie Klimaat-minister op EZ Duurzaam = klimaatbescherming Milieubescherming

Nadere informatie

Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas

Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas Aardgas als transitiebrandstof of transitie van een brandstof? Marcel Weeda, ECN AkzoNobel Center, Amsterdam VEMW seminar, 22 april 2016 www.ecn.nl

Nadere informatie

Het klimaat en onze bodem

Het klimaat en onze bodem Het klimaat en onze bodem Gera van Os, Lector duurzaam bodembeheer Het klimaat en onze bodem Ons klimaat verandert Wateroverlast Droogte Verzilting Klimaatakkoord Transitie is nodig voor adaptatie en mitigatie

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 207 208 32 83 Kabinetsaanpak Klimaatbeleid Nr. 86 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Energie, Telecom & Mededinging Directie Klimaat Bezoekadres

Nadere informatie

Klimaatverandering en onze voedselzekerheid

Klimaatverandering en onze voedselzekerheid Klimaatverandering en onze voedselzekerheid Prof. Dr. Martin Kropff Rector Magnificus Wageningen University Vice-president Raad van Bestuur Wageningen UR Ons klimaat verandert Ons klimaat verandert Oplossingsrichtingen

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401

Nadere informatie

Van gas los! Dialoog In een breder perspectief: Klimaatakkoord Landbouw en Landgebruik Huidige situatie Opgave Klimaatakkoord Ambitie Glastuinbouw

Van gas los! Dialoog In een breder perspectief: Klimaatakkoord Landbouw en Landgebruik Huidige situatie Opgave Klimaatakkoord Ambitie Glastuinbouw Van gas los! Klimaat Opties glastuinbouw Dialoog In een breder perspectief: Klimaatakkoord Landbouw en Landgebruik Huidige situatie Opgave Klimaatakkoord Ambitie Glastuinbouw Minder energie gebruiken CO2

Nadere informatie

Een route naar een. Programmatische aanpak duurzame veenweideontwikkeling. 12 april 2017 Siem Jan Schenk/ Ruud Maarschall Derk Jan Marsman

Een route naar een. Programmatische aanpak duurzame veenweideontwikkeling. 12 april 2017 Siem Jan Schenk/ Ruud Maarschall Derk Jan Marsman Een route naar een Programmatische aanpak duurzame veenweideontwikkeling 12 april 2017 Siem Jan Schenk/ Ruud Maarschall Derk Jan Marsman Uitgangspunten Gebiedscommissie Laag Holland (MKBA in 2009) Bodemdaling

Nadere informatie

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in

Nadere informatie

Klimaatakkoord. Ministerie van Economische Zaken en Klimaat T.a.v. de heer ir. E.D. Wiebes Postbus EK 'S-GRAVENHAGE

Klimaatakkoord. Ministerie van Economische Zaken en Klimaat T.a.v. de heer ir. E.D. Wiebes Postbus EK 'S-GRAVENHAGE Klimaatakkoord Ministerie van Economische Zaken en Klimaat T.a.v. de heer ir. E.D. Wiebes Postbus 20401 2500 EK 'S-GRAVENHAGE BETREFT Procesbrief Klimaatakkoord DEN HAAG ONS KENMERK 5 oktober 2018 18.34838

Nadere informatie

Aanbevelingen voor een effectief klimaatakkoord. Leren van wind op zee: Naar een programmatische aanpak. Ron Wit, Den Haag, 19 januari

Aanbevelingen voor een effectief klimaatakkoord. Leren van wind op zee: Naar een programmatische aanpak. Ron Wit, Den Haag, 19 januari Aanbevelingen voor een effectief klimaatakkoord Leren van wind op zee: Naar een programmatische aanpak Ron Wit, Den Haag, 19 januari 2018 1 Inzet klimaatakkoord volgens minister EZK Een doelstelling van

Nadere informatie

Klimaatbeleid en bodem C vastlegging

Klimaatbeleid en bodem C vastlegging Klimaatbeleid en bodem C vastlegging Jan Peter Lesschen, Peter Kuikman, Martijn Root Wageningen Environmental Research (Alterra) Inhoud Introductie Klimaatbeleid Voorstel Europese Commissie Bodemkoolstof

Nadere informatie

Welkom! Wifi: Muntgebouw Wachtwoord: Muntgebouw1

Welkom! Wifi: Muntgebouw Wachtwoord: Muntgebouw1 Welkom! Wifi: Muntgebouw Wachtwoord: Muntgebouw1 Sectortafel Landbouw en landgebruik 25 september 2018 Hoofdlijnen landbouw en landgebruik Opdracht sectortafel om taakstelling 3,5 Mton CO2eq voor sector

Nadere informatie

Klimaat en landbouw - Opgave en kansen voor Twente

Klimaat en landbouw - Opgave en kansen voor Twente Duurzame landbouw Gezond voedsel - Vitaal platteland Klimaat en landbouw - Opgave en kansen voor Twente Gijs Kuneman en Erik van Well 11 juli 2018 1 Inhoud De context De Twentse landbouwbijdrage Kansen

Nadere informatie

Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019

Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019 De Toekomst van Bio-energie Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019 De Toekomst van Bio-energie Bio-energie is vandaag de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in

Nadere informatie

AQUATISCHE LANDBOUW. haal meer uit land én water

AQUATISCHE LANDBOUW. haal meer uit land én water AQUATISCHE LANDBOUW haal meer uit land én water AQUATISCHE LANDBOUW Waarom wel het land, maar niet de sloot benutten in de veenweiden? Dat is de vraag waar het om draait in het icoon Aquatische landbouw

Nadere informatie

EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, Korte uitleg over de bijeenkomsten. KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16

EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, Korte uitleg over de bijeenkomsten. KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16 EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, 2016-2017 Korte uitleg over de bijeenkomsten KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16 EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, 2016-2017 (1) Organisatie: KIVI

Nadere informatie

De kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie. Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken. Hanzehogeschool Groningen

De kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie. Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken. Hanzehogeschool Groningen De kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken Hanzehogeschool Groningen Hanzehogeschool Groningen (circa 30.000 studenten) Energy

Nadere informatie

Bodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer

Bodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer Bodem & Klimaat Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer Jaartemperaturen en warmterecords in De Bilt sinds het begin van de metingen in 1706 Klimaatverandering KNMI scenarios Zomerse dagen Co de Naam

Nadere informatie

en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018

en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Energie-infrastructuur: overzicht en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Indeling De drie fasen van ordening en regulering infrastructuur Nederland doorvoerland Wat is de opgave? Investeringen

Nadere informatie

Energie- en klimaatmonitor agrosectoren Hernieuwbare energie, reductie broeikasgassen en energiebesparing

Energie- en klimaatmonitor agrosectoren Hernieuwbare energie, reductie broeikasgassen en energiebesparing Energie- en klimaatmonitor agrosectoren Hernieuwbare energie, reductie broeikasgassen en energiebesparing Inleiding In 28 sloten de overheid en de agrosectoren het convenant Schone en Zuinige agrosectoren.

Nadere informatie

De landbouwsector als essentieel onderdeel van het Vlaams- en Europees klimaatbeleid

De landbouwsector als essentieel onderdeel van het Vlaams- en Europees klimaatbeleid De landbouwsector als essentieel onderdeel van het Vlaams- en Europees klimaatbeleid Rondetafel Transport en Klimaat Julien Matheys Afdeling Lucht Dienst Klimaat Tania Van Mierlo Afdeling Lucht, Hinder,

Nadere informatie

De voortgang van het Nederlandse energie- en klimaatbeleid

De voortgang van het Nederlandse energie- en klimaatbeleid De voortgang van het Nederlandse energie- en klimaatbeleid Wouter Wetzels Presentatie voor het HVC Innovatieplatform, 15 juli 2010, Petten www.ecn.nl Werkprogramma Schoon en Zuinig Doelen van het kabinet

Nadere informatie

LTO Nederland visie op waterbeheer in veenweidegebieden. Wat te doen aan bodemdaling en slappe bodems?

LTO Nederland visie op waterbeheer in veenweidegebieden. Wat te doen aan bodemdaling en slappe bodems? LTO Nederland visie op waterbeheer in veenweidegebieden Wat te doen aan bodemdaling en slappe bodems? 1 VOORWOORD Landbouw bedrijven in de veenweidegebieden vraagt extra aandacht van de regionale waterbeheerders,

Nadere informatie

Luchtkwaliteit: ammoniak en broeikasgassen. VK Loonwerkers Najaar 2018

Luchtkwaliteit: ammoniak en broeikasgassen. VK Loonwerkers Najaar 2018 Luchtkwaliteit: ammoniak en broeikasgassen VK Loonwerkers Najaar 2018 Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door: Methaan Lachgas Kooldioxide Ammoniak Nitraat Fosfaat Milieuopgave melkveehouderij 1 Ammoniak

Nadere informatie

KLIMAATAKKOORD NETBEHEER NEDERLAND 11 JULI 2018

KLIMAATAKKOORD NETBEHEER NEDERLAND 11 JULI 2018 KLIMAATAKKOORD NETBEHEER NEDERLAND 11 JULI 2018 DE OPDRACHT. Meer dan 100 partijen verlagen CO 2 -uitstoot van Nederland met 49% ten opzichte van 1990 via het klimaatakkoord. Maatschappelijke organisaties,

Nadere informatie

Bodemdaling in veengebieden Pompen of verzuipen?

Bodemdaling in veengebieden Pompen of verzuipen? Bodemdaling in veengebieden Pompen of verzuipen? Ilperveld Waaierverkaveling van voormalige hoogveenkoepel bij Nieuw-Loosdrecht Foto: Theo Baart Het mooie veen achter de duinen 100 na Christus Vos, P.C..

Nadere informatie

Groene diensten Leveren van biodiversiteit. Jetze Genee, 11 april 2019

Groene diensten Leveren van biodiversiteit. Jetze Genee, 11 april 2019 Leveren van biodiversiteit Jetze Genee, 11 april 2019 (ANLb pakketten) WAT zijn dat? 6-jarige pakketten natuur en landschapsbeheer Conform via de landelijke catalogus Groen Blauwe diensten vastgesteld.

Nadere informatie

Vergroening en verduurzamen landbouw

Vergroening en verduurzamen landbouw Duurzame landbouw Gezond voedsel - Vitaal platteland Vergroening en verduurzamen landbouw Wim Dijkman Dronten, 2-12 2014 1 Agenda Groen Ondernemen Gemeenschappelijk Landbouwbeleid Maatregelen POP en water

Nadere informatie

Copernicus Institute of Sustainable Development. Koe en klimaat. Dr. Jerry van Dijk Dr. Karin Rebel. Copernicus Institute of Sustainable Development

Copernicus Institute of Sustainable Development. Koe en klimaat. Dr. Jerry van Dijk Dr. Karin Rebel. Copernicus Institute of Sustainable Development Copernicus Institute of Sustainable Development Koe en klimaat Dr. Jerry van Dijk Dr. Karin Rebel Inhoud presentatie Hoe zat het ook al weer met klimaatverandering? Broeikasgasemissies in Nederland Klimaatbeleid

Nadere informatie

Op weg naar een duurzame energievoorziening in Mark Dierikx Directeur Generaal Energie, Telecom en Mededinging

Op weg naar een duurzame energievoorziening in Mark Dierikx Directeur Generaal Energie, Telecom en Mededinging Op weg naar een duurzame energievoorziening in 2050 Mark Dierikx Directeur Generaal Energie, Telecom en Mededinging Inhoudsopgave I. Mondiale ontwikkelingen II. Europese kaders III. Nationale inzet 2 I.

Nadere informatie

Transitiedenken richting 2050

Transitiedenken richting 2050 Transitiedenken richting 2050 Bodem / Ondergrond in de Omgevingsvisie Klassiek vs. Adaptief Klassieke benadering 1. Scenariostudie 2. Toekomstprojecties 3. Prognose (vaak trend/business-as-usual scenario)

Nadere informatie

Concept Klimaatakkoord: De stand van zaken

Concept Klimaatakkoord: De stand van zaken Concept Klimaatakkoord: De stand van zaken Jan-Willem Lobeek Directeur-bestuurder Natuur en Milieufederatie Groningen Proces Klimaatakkoord I Klimaatberaad: Onder leiding van Ed Nijpels met vijf voorzitters

Nadere informatie

Klimaat-slim bosbeheer

Klimaat-slim bosbeheer Klimaat-slim bosbeheer Welke opties heb je als bosbeheerder? Mart-Jan Schelhaas 29 oktober 2018 Inhoud Achtergrond Wat is de relatie tussen koolstof en bos? Welke opties heb je als bosbeheerder? Wat doet

Nadere informatie

Fiche 6: Mededeling Een snellere overgang van Europa naar een koolstofarme economie

Fiche 6: Mededeling Een snellere overgang van Europa naar een koolstofarme economie Fiche 6: Mededeling Een snellere overgang van Europa naar een koolstofarme economie 1. Algemene gegevens a) Titel voorstel Een snellere overgang van Europa naar een koolstofarme economie; mededeling bij

Nadere informatie

Naar een vitaal platteland

Naar een vitaal platteland Naar een vitaal platteland Integrale aanpak opgaven Natuur, Landbouw en kwaliteit van de leefomgeving in het landelijk gebied. Samenwerkingsafspraken De komende decennia zijn er grote opgaven op het terrein

Nadere informatie

ECONOMISCH ONDERZOEK EN ADVIES. Maatschappelijk kosteneffectieve Energietransitie

ECONOMISCH ONDERZOEK EN ADVIES. Maatschappelijk kosteneffectieve Energietransitie Maatschappelijk kosteneffectieve Energietransitie Inhoud 1. Introductie Decisio en Energie 2. Achtergrond: energietransitieopgave 3. Onze gereedschapskist 4. Maatschappelijke kosteneffectiviteit 5. Meer

Nadere informatie

Reductieplan Overige Broeikasgassen.

Reductieplan Overige Broeikasgassen. Reductieplan Overige Broeikasgassen (ROB) www.robklimaat.nl Kansen en bedreigingen in de electriciteitssector Erik ter Avest 29 juni 2006 1 Wat is het ROB? Andere vragen? Discussie Enkele begrippen wat

Nadere informatie

Onderwaterdrainage moet veen en klimaat redden

Onderwaterdrainage moet veen en klimaat redden Onderwaterdrainage moet veen en klimaat redden Bron: Boerderij.nl Onderwaterdrainage is hot in de Veenweiden. Niet alleen om de bodemdaling te remmen, ook om de uitstoot van CO2 te verminderen. Er loopt

Nadere informatie

LANDBOUW EN BIODIVERSITEIT. Ledenbijeenkomst 2 februari 2018

LANDBOUW EN BIODIVERSITEIT. Ledenbijeenkomst 2 februari 2018 LANDBOUW EN BIODIVERSITEIT Ledenbijeenkomst 2 februari 2018 Presentaties Floris van Arkel (projectleider FPG) Ontwikkeling biodiversiteit groene ruimte Belang voor leden FPG Context: mechanismen en barrières?

Nadere informatie

Toekomstbestendige veenweidepolder Lange Weide. Presentatie Nationale POP congres 23 november 2017

Toekomstbestendige veenweidepolder Lange Weide. Presentatie Nationale POP congres 23 november 2017 Toekomstbestendige veenweidepolder Lange Weide Presentatie Nationale POP congres 23 november 2017 Inhoudsopgave Bodemdalingsbeleid West-Nederland (Chris) Aanleiding en context project (Kees) Toepassing

Nadere informatie

NMVisie op Koe&Klimaat

NMVisie op Koe&Klimaat Wat is de positie van de melkveehouderij in het klimaatvraagstuk? Voor ons blijft onderbelicht wat het significante verschil is met overige bronnen van broeikasgassen. Positie van de melkveehouderij in

Nadere informatie

Ruimtelijke Adaptatie en Zoetwater Voor watertekort kennisvragen te over? Kennisdag Zoetwater, Utrecht 15mei 2018

Ruimtelijke Adaptatie en Zoetwater Voor watertekort kennisvragen te over? Kennisdag Zoetwater, Utrecht 15mei 2018 Ruimtelijke Adaptatie en Zoetwater Voor watertekort kennisvragen te over? Kennisdag Zoetwater, Utrecht 15mei 2018 Afspraken verdeling van focus DP Ruimtelijke Adaptatie Stedelijk gebied Gemeenten (verbinding

Nadere informatie

VERSNELD VERNATTEN VEENWEIDE, 0,2 MTON

VERSNELD VERNATTEN VEENWEIDE, 0,2 MTON BEREKENING MAATREGEL 12: VERSNELD VERNATTEN VEENWEIDE, 0,2 MTON Berekening extra CO2-reductie veen(weide)gebied 2019-2020 met oog op biodiversiteit Voorstel veenweide en CO2 In Nederland is er jaarlijks

Nadere informatie

Composteren, waar doen we het voor? Gera van Os, Lector duurzaam bodembeheer

Composteren, waar doen we het voor? Gera van Os, Lector duurzaam bodembeheer Composteren, waar doen we het voor? Gera van Os, Lector duurzaam bodembeheer Onderwerpen Steeds meer eisen aan de bodem Wat doet organische stof in de bodem? Koolstof-vastlegging altijd goed? Schoon product

Nadere informatie

klimaatverandering en voedsel

klimaatverandering en voedsel klimaatverandering en voedsel Parijs; wat is er afgesproken en gaat het lukken? Wat betekent dit voor landbouw en voeding? Energie transitie als voorbeeld voor producent en consument Duurzaamheid als paradigma.

Nadere informatie

VNG Raadsledencampagne

VNG Raadsledencampagne Duurzaam Drimmelen VNG Raadsledencampagne Klimaat niet zonder de Raad Invloed raadsleden Borging beleid Collegiaal bestuur Collegeakkoord 2010-2014 Duurzame ontwikkeling: Een ontwikkeling die kan voorzien

Nadere informatie

Strategische visie Biomassa drs. Marten Hamelink Directie Topsectoren & Industriebeleid

Strategische visie Biomassa drs. Marten Hamelink Directie Topsectoren & Industriebeleid Strategische visie Biomassa 2030 drs. Marten Hamelink Directie Topsectoren & Industriebeleid Waarom deze visie? De uitdaging 2 Naar een circulaire en biobased economie 3 Visie Biomassa 2030 Kernvraag:

Nadere informatie

Carbon debt in NTA 8080?

Carbon debt in NTA 8080? Carbon debt in NTA 8080? Kan en moet het carbon debt concept worden geïntegreerd in de NTA 8080? Harry Croezen, senior consultant Hoofdvraag bij actualisering NTA 8080: Moet een criterium m.b.t. carbon

Nadere informatie

Missiegedreven Innovatiebeleid: in het teken van de Energieen Klimaattransitie

Missiegedreven Innovatiebeleid: in het teken van de Energieen Klimaattransitie Missiegedreven Innovatiebeleid: in het teken van de Energieen Klimaattransitie Werkconferentie Topsector Energie Martine Roza Directie Energiemarkt & Innovatie Inhoud De maatschappelijke opgave Visie EZK

Nadere informatie

Boeren hebben. oplossing! een. Meerjarenplan 2020 van ZLTO

Boeren hebben. oplossing! een. Meerjarenplan 2020 van ZLTO Boeren hebben een oplossing! Meerjarenplan 2020 van ZLTO Boerenkracht & financiering KLIMAAT VOEDSELZEKERHEID & GEZONDHEID VITAAL PLATTELAND Innovatie, data & kennis ZLTO (Zuidelijke Land- en Tuinbouw

Nadere informatie

Waterbeheer en landbouw

Waterbeheer en landbouw Waterbeheer en landbouw Melkveehouderij in veenweidegebieden Bram de Vos (Alterra) Idse Hoving (Animal Sciences Group) Jan van Bakel (Alterra) Inhoud 1. Probleem 2. Waterpas model 3. Peilverhoging polder

Nadere informatie

Presentatie SIM MEA-Industrie & LEA. Ron Bissels 16 april 2018

Presentatie SIM MEA-Industrie & LEA. Ron Bissels 16 april 2018 Presentatie SIM MEA-Industrie & LEA Ron Bissels 16 april 2018 Inhoud 1.MEA-Industrie (Maastrichts Energie Akkoord) 2.LEA (Limburgs Energie Akkoord) 2 3 Uitnodiging Niet alleen besparing Ook opwekking Duurzame

Nadere informatie

LNV bodemstrategie. Gerrie Haenen. Ministerie LNV Plantaardige Agroketens en Voedselkwaliteit. 15 november 2018

LNV bodemstrategie. Gerrie Haenen. Ministerie LNV Plantaardige Agroketens en Voedselkwaliteit. 15 november 2018 LNV bodemstrategie Gerrie Haenen Ministerie LNV Plantaardige Agroketens en Voedselkwaliteit Bodemkwaliteit Goede bodemkwaliteit voor hoogproductieve landbouw, en voor: duurzame voedselproductie, minder

Nadere informatie

Rotterdam CCUS Project Porthos: transport en opslag van CO2

Rotterdam CCUS Project Porthos: transport en opslag van CO2 Rotterdam CCUS Project Porthos: transport en opslag van CO2 Klimaatdoelstellingen in Nederland Nederland heeft duidelijke klimaatdoelstellingen: in 2030 moet de uitstoot van broeikasgassen met 49% zijn

Nadere informatie

Broeikasgasemissies in Nederland,

Broeikasgasemissies in Nederland, Indicator 19 mei 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De totale uitstoot van broeikasgassen

Nadere informatie

De Energieboerderij 10/21/2011. Inhoudsopgave. toont duurzaamheid aan! Bio-energie: oplossing bij reststromen? Waarom Energieboerderij?

De Energieboerderij 10/21/2011. Inhoudsopgave. toont duurzaamheid aan! Bio-energie: oplossing bij reststromen? Waarom Energieboerderij? Inhoudsopgave De Energieboerderij Jan Kamp Wageningen UR (PPO-AGV) toont duurzaamheid aan! Waarom Energieboerderij? Opzet project Resultaten 2008 en 2009 Strategieën voor verbetering Waarom Energieboerderij?

Nadere informatie

Mesdag Zuivelfonds NLTO

Mesdag Zuivelfonds NLTO Onderwerpen Mesdagfonds Actuele thema s die keuze vragen Onderzoek uitspoeling stikstof (WUR) Onderzoek vastlegging CO2 (AEQUATOR) Conclusie en aanbevelingen Mesdag Zuivelfonds NLTO Ontstaan: fonds kwaliteit

Nadere informatie

Juridische Analyse Bos- en Bomenaanplant op landbouwgrond. Klimaatenvelop Bijeenkomsten 1 en 8 november 2018 Gijs van Heemstra

Juridische Analyse Bos- en Bomenaanplant op landbouwgrond. Klimaatenvelop Bijeenkomsten 1 en 8 november 2018 Gijs van Heemstra Juridische Analyse Bos- en Bomenaanplant op landbouwgrond Klimaatenvelop Bijeenkomsten 1 en 8 november 2018 Gijs van Heemstra Agenda Wat en Waarom? Komt een initiatiefnemer bij de overheid Wet natuurbescherming

Nadere informatie

Functie volgt peil. maaiveldverloop. Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari. Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari. Huiskavel en gebouwen

Functie volgt peil. maaiveldverloop. Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari. Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari. Huiskavel en gebouwen zones Functie volgt peil 70-50 cm 50-30 cm 0-30 cm 50-30 cm 70-50 cm maaiveldverloop gebruik waterpeil Huiskavel en gebouwen Gemiddeld 50 cm Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari Natte Natuur, Piekberging

Nadere informatie

Tussenstand Klimaatakkoord. 5 september 2018

Tussenstand Klimaatakkoord. 5 september 2018 Tussenstand Klimaatakkoord 5 september 2018 Landelijke opgave klimaatmitigatie In 2050 maximaal 1,5-2 graden opwarming in 2030 49% co2-reductie t.o.v. 1990, naar 95% in 2050 Nederland: 200 Mton CO2-eq

Nadere informatie

Klimaat & CO 2, Parijs, Polen Wereldwijde doelen, NL-doelen Energie in de gemeente Wierden Opties duurzame opwek:

Klimaat & CO 2, Parijs, Polen Wereldwijde doelen, NL-doelen Energie in de gemeente Wierden Opties duurzame opwek: Scenario s Jaap de Boer Energy Watch Klimaat & CO 2, Parijs, Polen Wereldwijde doelen, NL-doelen Energie in de gemeente Wierden Opties duurzame opwek: Twence Zon (particulier, bedrijven, zonneparken) Wind

Nadere informatie

Presentatie Nieuwe energie voor het klimaat

Presentatie Nieuwe energie voor het klimaat Presentatie Nieuwe energie voor het klimaat WERKPROGRAMMA SCHOON EN ZUINIG en WKK Pieter Boot Inhoud 1. Waarom Schoon en Zuinig? 2. Welke doelen? 3. Hoe groot is de trendbreuk? 4. Hoofdlijnen gevolgde

Nadere informatie

Biomassa in het Voorstel voor Hoofdlijnen van het Klimaatakkoord (VHKA)

Biomassa in het Voorstel voor Hoofdlijnen van het Klimaatakkoord (VHKA) Biomassa in het Voorstel voor Hoofdlijnen van het Klimaatakkoord (VHKA) Marit van Hout, PBL 10 oktober 2018, Den Bosch TKI BBE overleg Wat staat er over biomassa in het Voorstel voor Hoofdlijnen van het

Nadere informatie

Het akkoord tussen EU Parlement en Raad i.v.m. LULUCF-doelstellingen en -rapportage voor

Het akkoord tussen EU Parlement en Raad i.v.m. LULUCF-doelstellingen en -rapportage voor Het akkoord tussen EU Parlement en Raad i.v.m. LULUCF-doelstellingen en -rapportage voor Infomoment LULUCF MINA-raad Brussel, 30 januari 2018 Julien Matheys Afdeling EKG Dienst Klimaat EU engagement onder

Nadere informatie

De analyse van het regeerakkoord in het licht van Europese afspraken leidt tot de volgende bevindingen:

De analyse van het regeerakkoord in het licht van Europese afspraken leidt tot de volgende bevindingen: Vestiging Den Haag Aan de Secretaris-generaal van het Ministerie van VROM, ir. J. van der Vlist Postbus 20951 2500 EZ DEN HAAG Postbus 30314 2500 GH Den Haag Oranjebuitensingel 6 2511 VE Den Haag Tel (070)

Nadere informatie

Coöperatieve vereniging van bos en natuureigenaren

Coöperatieve vereniging van bos en natuureigenaren www. www. www. Coöperatieve vereniging van bos en natuureigenaren www. Coöperatieve vereniging van bos en natuureigenaren Stimuleren en promoten duurzaam beheer van bos en natuur www. Coöperatieve vereniging

Nadere informatie

Lusten en lasten eerlijk verdelen

Lusten en lasten eerlijk verdelen Lusten en lasten eerlijk verdelen Er is breed draagvlak voor een eerlijke verdeling van de lusten en lasten van het klimaatbeleid. Dat is nodig om het draagvlak voor klimaatbeleid te vergroten en daarmee

Nadere informatie

Bodemvruchtbaarheid. fundament onder voedselproductie. René Schils

Bodemvruchtbaarheid. fundament onder voedselproductie. René Schils Bodemvruchtbaarheid fundament onder voedselproductie René Schils Bodemvruchtbaarheid fundament onder voedselproductie Wat is bodemvruchtbaarheid? Waarom is bodemvruchtbaarheid belangrijk? Wat zijn de actuele

Nadere informatie

Wat vraagt de energietransitie in Nederland?

Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Jan Ros Doel/ambitie klimaatbeleid: Vermindering broeikasgasemissies in 2050 met 80 tot 95% ten opzichte van 1990 Tussendoelen voor broeikasgasemissies Geen

Nadere informatie

Klimaatslimme landbouw en het recht

Klimaatslimme landbouw en het recht Jonathan Verschuuren Actualiteitendag VMR 23 Maart 2017 Klimaatslimme landbouw en het recht Photocredit: GettyImages Landbouw en klimaatverandering: 3 uitdagingen 1. Terugdringen broeikasgasemissies Wereldwijde

Nadere informatie

Klimaatslimme landbouw en het recht

Klimaatslimme landbouw en het recht Jonathan Verschuuren Actualiteitendag VMR 23 Maart 2017 Klimaatslimme landbouw en het recht Photocredit: GettyImages Landbouw en klimaatverandering: 3 uitdagingen 1. Terugdringen broeikasgasemissies Wereldwijde

Nadere informatie

1 Bent u bekend met het artikel Stem en geweten van de wetenschap van Martijn Katan uit de NRC van 9 maart 2018?

1 Bent u bekend met het artikel Stem en geweten van de wetenschap van Martijn Katan uit de NRC van 9 maart 2018? > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres

Nadere informatie

Regionale Energie Strategie

Regionale Energie Strategie Regionale Energie Strategie Regionaal samenwerken voor realisatie van de Klimaatopgave Een historische opgave Om de opwarming van de aarde te beteugelen, zijn drastische maatregelen nodig. Dit jaar wordt

Nadere informatie

Regionale Energie Strategie

Regionale Energie Strategie Regionale Energie Strategie Regionaal samenwerken voor realisatie van de Klimaatopgave Een historische opgave Om de opwarming van de aarde te beteugelen, zijn drastische maatregelen nodig. Dit jaar wordt

Nadere informatie

Broeikasgasemissies in Nederland,

Broeikasgasemissies in Nederland, Indicator 4 juni 2008 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De totale uitstoot van broeikasgassen

Nadere informatie

Ledenbijeenkomsten melkveehouderij 2018 NAJAARSRONDE

Ledenbijeenkomsten melkveehouderij 2018 NAJAARSRONDE Ledenbijeenkomsten melkveehouderij 2018 NAJAARSRONDE Welkom Programma Inventarisatie van vragen die leven Klimaat: inzet zuivelketen en uitwerking op bedrijf Grondgebondenheid: de aanpak en uitdagingen

Nadere informatie

Landgebruik in Gelderland. Juni 2016, Ronald Hutjes & collega s

Landgebruik in Gelderland. Juni 2016, Ronald Hutjes & collega s Landgebruik in Gelderland Juni 2016, Ronald Hutjes & collega s Overzicht Emissies uit landgebruik Veeteelt, akkerbouw, bosbouw, bioeconomy Gelderland, NL, EU en Wereld Reductie opties synergiën / knelpunten

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 Aanhangsel van de Handelingen Vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden 3248 Vragen van de leden

Nadere informatie

Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit Provincie Noord-Holland HAARLEM, JUNI 2019

Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit Provincie Noord-Holland HAARLEM, JUNI 2019 PARK AGENDA 2019-2021 Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit Provincie Noord-Holland WERKDOCUMENT HAARLEM, JUNI 2019 PARK NOORD-HOLLAND 2019-2021: STEVEN SLABBERS PARK Agenda 2 Landschapsarchitect

Nadere informatie

Het KlimaatAkkoord (ieder z n opinie; hier is de mijne)

Het KlimaatAkkoord (ieder z n opinie; hier is de mijne) Het KlimaatAkkoord (ieder z n opinie; hier is de mijne) Gert Jan Kramer Tilburg Science Café, 15 Januari 2019 Haalbaarheid en Draagvlak 300 Dutch GHG emissions emissions (Mton CO 2eq ) 200 100-12% -49%

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 30 015 Bodembeleid Nr. 54 BRIEF VAN DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

de bodem in de kringloop wijzer Frank Verhoeven ir Frank

de bodem in de kringloop wijzer Frank Verhoeven ir Frank de bodem in de kringloop wijzer Frank Verhoeven ir Frank Verhoeven Verstand van het platteland! Boerenverstand werken aan praktische duurzaamheid! Zo verkopen we de melk Wat is duurzame melk? Blije koeien:

Nadere informatie

Het nieuwe Europese Klimaatplan voor 2030 #EU2030 YVON SLINGENBERG DG CLIMATE ACTION

Het nieuwe Europese Klimaatplan voor 2030 #EU2030 YVON SLINGENBERG DG CLIMATE ACTION Het nieuwe Europese Klimaatplan voor 2030 #EU2030 YVON SLINGENBERG DG CLIMATE ACTION Overzicht 1. Klimaat en energie: waar zijn we? 2. Waarom een nieuw raamwerk voor 2030? 3. Belangrijkste elementen 2030

Nadere informatie

Sustainable Development Goals: transities realiseren met duurzaam landgebruik

Sustainable Development Goals: transities realiseren met duurzaam landgebruik Sustainable Development Goals: transities realiseren met duurzaam landgebruik Organisch stof als sleutelelement? Margot de Cleen en Co Molenaar Urgentie maatschappelijke opgaven: 2030 is morgen Mondiale

Nadere informatie

Broeikasgasemissies in Nederland per sector,

Broeikasgasemissies in Nederland per sector, Indicator 8 september 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De emissie van koolstofdioxide

Nadere informatie

Klimaatakkoord Rijk en UvW

Klimaatakkoord Rijk en UvW Klimaatakkoord Rijk en UvW Politieke en beleidsmatige context (klimaatbeleid) Rafaël Lazaroms 25 mei 2010 1 Inhoud presentatie Voorstellen Internationaal en nationaal klimaatbeleid Positie waterschappen

Nadere informatie

LANDBOUW EN NATUUR IN TIJDEN VAN KLIMAATVERANDERING

LANDBOUW EN NATUUR IN TIJDEN VAN KLIMAATVERANDERING LANDBOUW EN NATUUR IN TIJDEN VAN KLIMAATVERANDERING Lezing ter gelegenheid van de Algemene Ledenvergadering 2018 van It Fryske Gea 29 mei 2018 De Wiidpleats Earnewâld door Pier Vellinga hgl. em. Vrije

Nadere informatie

De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie

De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie door Adriaan Wondergem 6 october 2010 De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie van 2008 tot 2050. De kernvragen zijn: Hoe ziet een (bijna) CO2-loze

Nadere informatie

De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling

De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling Prof. dr. Patrick Meire Universiteit Antwerpen Ecosystem management research group De polders, tussen de kust en zandig/zandlemig

Nadere informatie

Klimaatverandering, de afspraken van Parijs wat betekent dat, wereldwijd en voor de hoge zandgronden?

Klimaatverandering, de afspraken van Parijs wat betekent dat, wereldwijd en voor de hoge zandgronden? Klimaatverandering, de afspraken van Parijs wat betekent dat, wereldwijd en voor de hoge zandgronden? Waterbeheer in tijden van klimaatverandering Deltaprogramma Hogezandgronden, regio oost door Pier Vellinga

Nadere informatie

16% Energie van eigen bodem. 17 januari 2013

16% Energie van eigen bodem. 17 januari 2013 16% Energie van eigen bodem 17 januari 2013 Inhoud Klimaatverandering Energie in Nederland Duurzame doelen Wind in ontwikkeling Northsea Nearshore Wind Klimaatverandering Conclusie van het IPCC (AR4, 2007)

Nadere informatie

STUREN MET WATER. over draagvlak en draagkracht in de westelijke veenweiden

STUREN MET WATER. over draagvlak en draagkracht in de westelijke veenweiden STUREN MET WATER over draagvlak en draagkracht in de westelijke veenweiden STUREN MET WATER Het ontwerp Sturen met water van het Veenweide Innovatiecentrum Zegveld (VIC) zet in op actief, dynamisch grondwaterbeheer

Nadere informatie

Koninklijk Instituut Van Ingenieurs

Koninklijk Instituut Van Ingenieurs Engineering Society Het klimaataccoord: De gebouwde omgeving Het klimaataccoord Broeikasgasuitstoot in 2030 ten opzichte van 1990 te verminderen met 49 %; Plan wordt iedere 5 jaar geactualiseerd; 5 sectoren:

Nadere informatie

Mestverwaarding Op weg naar een duurzame veehouderij

Mestverwaarding Op weg naar een duurzame veehouderij Mestverwaarding Op weg naar een duurzame veehouderij 19 november 2014 ABO Ooststellingwerf Nijeberkoop LTO Noord Programma Duurzame Energie Auke Jan Veenstra (aveenstra@ltonoord.nl) Inhoud Activiteiten

Nadere informatie

VERBINDEN, VERSTERKEN EN ONTWIKKELEN

VERBINDEN, VERSTERKEN EN ONTWIKKELEN Foto: Platform Slappe Bodem, Vincent Basler VERBINDEN, VERSTERKEN EN ONTWIKKELEN In oktober 2016 is het Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling (voorheen kennisprogramma Klimaat, Water en Bodemdaling (KWB))

Nadere informatie