INHOUDSTAFEL WEGWIJZER I. TERREINVERKENNING. Voorwoord 1. De redactieleden en auteurs 3. Afkortingenlijst 4 1

Transcriptie

1 INHOUDSTAFEL WEGWIJZER Voorwoord 1 De redactieleden en auteurs 3 Afkortingenlijst 4 1 I. TERREINVERKENNING Hoofdstuk I.1 Situering van het begrip informatie Afbakening informatie, data en kennis De rol van informatie in de organisatie Het wegwerken van onzekerheden Innovatie 4 Hoofdstuk I.2 Informatie als een uitdaging Informatie als een organisatorische uitdaging Wederzijdse beïnvloeding Informatiestromen Informatieprocessen Wat is zinvolle en betrouwbare informatie? Informatie als een technologische uitdaging Gevaar voor overbudgettering Evolutie in opslag en beheer Van IT- naar informatiestrategie Efficiënte informatie genereren Implementatie van een managementsysteem Ergonomie en usability Besluit Informatie als een cognitieve uitdaging Informatieoverdaad 12 Afl. 6, mei 2013 Wegwijzer / 7

2 1.4.2 Informatieverslaving Gebrek aan mediawijsheid Bounded rationality en hidden flaws Besluit 16 Hoofdstuk I.3 Normen en standaarden in informatiemanagement en -beveiliging 1.1 Algemeen overzicht Wat is een standaard of norm? Standaarden voor geautomatiseerde systemen Unicode Andere Standaarden voor gegevensuitwisseling Z SGML XML URI Specifieke vormen van data ISO (informatie in productie en ontwikkeling) SDMX (statistische informatie) NEN 2082 (archiefstukken) Standaarden voor metadata Bibliografie- en archiefformaten Webdocumenten Citatieformaten APA MLA CMOS Harvard referencing Andere Standaarden voor informatiebeveiliging ISO/IEC serie NEN Enkele specifieke standaardiseringsorganisaties NISO OASIS AIIM ISO 27001: de standaard voor informatiebeveiliging 12 Inleiding Het beveiligen van informatie De ISO 2700X-familie De normen ISO versus ISO Wegwijzer / 8 Afl. 6, mei 2013

3 1.2.3 Information Security Management System (ISMS) Procesbenadering Opzet en implementatie van een ISMS Valkuilen Kosten van implementatie Case: voor en na Situering Resultaten Conclusie Bronnen OSLO informatie op zoek naar beleid Waar zit de broodnodige informatie nu? Is het dan allemaal kommer en kwel? Hoe de Babylonische spraakverwarring ontwarren? Over semantiek en semantische interoperabiliteit OSLO: de datastandaard voor lokale besturen in Vlaanderen Europese context Verdere verankering van OSLO Wat zit er onder de motorkap? OSLO in de praktijk Samenvatting 34 II. BELEID Hoofdstuk II.1 Rol van informatie in de strategie Wat is strategisch informatiemanagement? Het belang van strategisch informatiemanagement Het doel van strategisch informatiemanagement Case: strategisch informatiemanagement bij de overheid 5 Hoofdstuk II.2 De informatie-audit Inleiding Een informatie-audit uitvoeren Promotie- en planningsfase Identificatie- en analysefase Aanpak Bronnen voor de analyse Informatiearchitectuur opstellen 10 Afl. 8, november 2013 Wegwijzer / 9

4 1.2.3 Verwerking en berekening Synthese en rapportage Case: het Maarifa-quickscanmodel 14 Hoofdstuk II.3 De informatiekaart Inleiding Het Negenvlak De Balanced Score Card Het Maarifa-model Algemeen Informatiedimensies De rijen De kolommen Uitwerking Gebruik van de informatiekaart voor een quickscan Voorbeeld van een procesbeschrijving van een quickscan Case: managementsamenvatting van een gemeenteadministratie Belangrijke en dringende werkpunten Belangrijke, maar minder dringende werkpunten Nice-to-have Case: adressenbeheer bij een organisatie 18 Hoofdstuk II.4 Informatieprocessen* Hoofdstuk II.5 Juridische aspecten van informatiemanagement 1.1 Privacywetgeving op informatiesystemen en het internet Welke privacywetgeving bestaat er? Op wie is ze van toepassing? Organisatie Persoonsgegevens Verwerking Welke organisatie is verantwoordelijk? Verantwoordelijke voor de verwerking Verwerker Welke verplichtingen draagt de verantwoordelijke organisatie? Basisverplichtingen Rechten van de betrokken individuen Verplichtingen bij specifieke verwerkingen Beheersverplichtingen Casestudie: gegevensverwerkingen in de cloud De bescherming van persoonsgegevens in de cloud 18 Inleiding Algemeen Begrip cloud computing 19 Wegwijzer / 10 Afl. 8, november 2013

5 Cloud computing en de bescherming van persoonsgegevens De Privacywet en cloud computing Verwerking van persoonsgegevens Territoriaal toepassingsgebied van de Privacywet Verantwoordelijke voor de verwerking Onderaanneming Technische en organisatorische beveiligingsmaatregelen Rechten van gebruikers Transfers naar derde landen De interesse van opsporingsautoriteiten in de cloud Toegang tot de cloud door opsporingsautoriteiten Toegang tot de cloud door Belgische opsporingsautoriteiten Toegang tot de cloud vanuit de Verenigde Staten Gegevensbeschermingsrecht in de cloud Op naar een Belgische cloud? Enkele praktische richtlijnen Alvorens een contract aan te gaan Tijdens het contract en bij de beëindiging ervan Het auteursrecht in tekst en beeld Is het werk auteursrechtelijk beschermd? Wie is de auteur van het werk, of wie exploiteert het werk namens de auteur? Welke rechten komen hem toe? Bestaat er een wettelijke uitzondering die me toelaat bepaalde gebruikshandelingen te stellen zonder toestemming van de rechthebbende? Wat zijn de contractuele gebruiksbeperkingen en waar kan ik terecht om toestemming te verkrijgen voor een bepaald gebruik? Bronnen Beheersvennootschappen voor auteurs (tekst- en beeldsector) Beheersvennootschappen voor uitgevers (tekst- en beeldsector) 47 Hoofdstuk II.6 Financieel beleid De kost van de informatiehuishouding De productiviteitsparadox Het mislukken van IT-projecten Enkele cases Oorzaken van de mislukking Succesvolle IT-projecten De wet van de afnemende opbrengsten en stijgende kosten van informatie 6 Afl. 8, november 2013 Wegwijzer / 11

6 1.1.5 Competenties: de verborgen kosten De kostprijs van het gebrek aan competenties Aanbevelingen Outsourcen Wat is outsourcing? Voordelen van outsourcing Voorwaarden voor succesvolle outsourcing Checklist outsourcing 10 Hoofdstuk II.7 Kwaliteitscontrole op informatiesystemen* Hoofdstuk II.8 Gedragscode en informatie-afspraken* Hoofdstuk II.9 Informatiecompetenties Informatievaardigheden op de werkvloer Inleiding Wat betekent informatievaardigheden? Het waarom inzake informatievaardigheden Wie en wanneer? Informatievaardigheden in de praktijk De informatievaardighedencyclus stap voor stap beschouwd Onderkennen van een informatiebehoefte Formuleren van de informatievraag Identificeren van de informatiebronnen Het beheersen van de benodigde informatietechnologie Selecteren, beoordelen en verwerken van de gevonden informatie Trainen van informatievaardigheden 20 Meer weten? 23 Hoofdstuk II.10 Informatie en overheid 1.1 Algemene inleiding op e-government* Lokale overheden + government cloud + open source = e-government Onderzoeksmateriaal ICT in de lokale overheden Organisatie in de lokale overheden Lokale overheden en ICT-leveranciers Lokale besturen en e-government Lokale overheid en security Verwachtingen van de burgers Open data Cloudcomputing 9 Wegwijzer / 12 Afl. 8, november 2013

7 Open source Government cloud LO + OS + GC = e-government tot de tiende macht Open data: digitale brandstof of marketingtool? Ervaringen van Stad Gent Waarom open data? Wat zijn open data nu echt? Vòòr de publicatie Welke data? Technische uitdagingen Het dataportaal Voor wie? De URL Disclaimers Link, API of dump Platform? Machine readable vs. human readable Context is king Hergebruik Daar is een app voor Duurzaam? Hackaton Datadives Feedback Tot slot 26 III. INSTRUMENTEN Hoofdstuk III.1 Een overzicht van softwareoplossingen* Afl. 8, november 2013 Wegwijzer / 12 1

8

9 Hoofdstuk III.2 Open Source De verborgen kost van open source Wat is open source? Overzichten van open source De maatschappelijke context van open source Open source in de lage landen Open source: de voordelen Open source: de kost en risico's Businessmodellen Besluit 8 Hoofdstuk III.3 Cloud computing Alles in de cloud? Wat is cloud computing? Soorten Voordelen Risico's en bezwaren Dataveiligheid Datacontrole en privacy Performantie De kosten van de cloud Het belang van een goed Service Level Agreement (SLA) De cloud bij de overheid Conclusie 11 Hoofdstuk III.4 Contentmanagementsystemen (CMS) Overzicht Joomla! Joomla! als platform voor informatieportalen Inleiding Wat is Joomla!? Hosting en installatie Template Extensie Beveiliging Access Control Levels of toegangsniveaus Meer weten? Joomla! in de praktijk Project: uniforme websites voor de politie Vijf pilootzones aan de slag met Joomla! Globaal aanbod Groeipijnen Politieplatform Samenwerking 15 Afl. 7, september 2013 Wegwijzer / 13

10 Intranet Toekomst 15 Hoofdstuk III.5 Enterprise Resource Planning (ERP) en Customer Relationship Management (CRM)* Hoofdstuk III.6 Management Decision Systems* Hoofdstuk III.7 Document Management Systems (DMS)* Hoofdstuk III.8 Mobiele toepassingen* Hoofdstuk III.9 Sociale media 1.1 Inleiding tot de sociale media Wat zijn sociale media? Welke sociale media zijn er? Facebook Twitter LinkedIn YouTube Instagram Pinterest Waarom sociale media? Torenhoge verwachtingen dwingen organisaties voorbij het hokjesdenken Het informatietijdperk vergroot het bereik Hoe sociale media? De top moet mee Iedereen ambassadeur Eén twee drie start Conclusie 17 Hoofdstuk III.10 Linked data en informatieontsluiting 1.1 Inleiding Wat zijn linked data Linked data: grondgedachten Van documenten naar data Betekenis Het semantisch web: datamodel en componenten RDF: het datamodel voor het semantisch web Componenten van het semantisch web Basisprincipes van linked data 9 Wegwijzer / 14 Afl. 7, september 2013

11 1.6 De architectuur van het semantisch web Een bijzonder web Ontologieën Semantic Web stack Big, open en linked data Big data Open data Kosten en baten van open data Linked data en overheid Linked dataontwikkelingen Beweging naar linked open data Overheidsdata toegankelijk Initiatieven in België en Nederland Linked open data en transparantie Parlementaire en politieke informatie Wetgeving De waarde van open data Aandachtspunten 26 Bronnen 27 IV. AAN DE SLAG Hoofdstuk IV.1 Informatiesystemen uitwerken Een projectmatige aanpak van informatiesystemen Het projectplan Formele IT-projectmanagement-methodieken Conclusie Projectmanagement van de informatietechnologie Inleiding Begrippen Portfoliomanagement Programmamanagement Projectmanagement sensu strictu Portfoliomanagement: tussen strategie, veranderinitiatieven en de dagelijkse werking Inleiding Voordelen van portfoliomanagement Principes van portfoliomanagement De opzet van portfoliomanagement De uitwerking van portfoliomanagement 11 Afl. 7, september 2013 Wegwijzer / 15

12 1.2.4 Programmamanagement: van veranderinitiatief naar aantoonbare voordelen Wat is een programma? Voordelen van programmamanagement Principes van programmamanagement Thema s van programmamanagement Processen in programmamanagement Projectmanagement: nieuwe of geoptimaliseerde capaciteiten binnen de organisatie Inleiding Principes van projectmanagement Thema s in projectmanagement Processen van projectmanagement Bestaande methodologieën Make or buy in een IT-omgeving Inleiding Definitie Probleemstelling voor organisaties met een IT afdeling Vanuit de businesszijde Vanuit het IT-departement Vanuit de directie Pragmatische aanpak Buy Make Probleemstelling voor organisaties zonder IT-afdeling Klikt het met de IT-partner? Intellectuele eigendom Re-usable code Conclusie: Make or buy? Beslissingstabel Outsourced IT Service Management Introductie Outsourcing is niet nieuw Outsourcing is Big Business Welke IT-competenties worden uitbesteed? Service Management en ITIL De servicecatalogus Partnerschap Afspraken maken Conclusie 44 Wegwijzer / 16 Afl. 7, september 2013

13 Hoofdstuk IV.2 Datamanagement Gegevensmodellering Inleiding Wat is gegevensmodellering? Waarom gegevens modelleren? Modellen op verschillende niveaus Zeer hoog niveau-model Hoog niveau-model Logisch gegevensmodel Fysiek gegevensmodel Componenten van conceptuele en logische modellen Concepten Entiteiten Attributen Primaire sleutel Relaties Vreemde sleutels Supertype en subtype Kwaliteit van een gegevensmodel Benaderingen voor gegevensmodellering Tools voor gegevensmodellering Samenvatting en besluit 24 Hoofdstuk IV.3 Databescherming* Hoofdstuk IV.4 Van informatiestrategie tot webcontent 1 Hoofdstuk IV.4.1 Van websites naar webdiensten Inleiding Service design: online en offline diensten op elkaar afstellen De theorie: principes voor gebruiksvriendelijke webdiensten Begin met eindgebruikersbehoeften Doe minder Ontwerp op basis van data Werk hard aan vereenvoudiging Verbeter, en blijf verbeteren Bouw voor inclusie Begrijp de context Bouw digitale diensten, geen websites Wees consistent, niet uniform Wees open, en maak je product open De praktijk: een aanpak voor webprojecten Analyseer eindgebruikers en hun noden Kader online diensten in een organisatiestrategie 10 Afl. 7, september 2013 Wegwijzer / 17

14 1.4.3 Stel gebruikersscenario s op Kader online diensten in een webstrategie Informatiearchitectuur als grondplan Prototype als maquette Gefaseerd en flexibel bouwproces Huisstijl en design Copywriting en vindbaarheid Monitoring in functie van voortdurende optimalisering 13 Wie doet wat? 13 Conclusies 14 Bronnen 14 Hoofdstuk IV.5 Richtlijnen voor het uitbouwen van kennisbeheer in uw organisatie Aan de slag met kennismanagement* Kennismanagement: een kennisgids voor uw organisatie Wat is kennismanagement of kennisbeheer? Een kennisgids voor uw organisatie Doel en voordelen Aandachtspunten voor een succesvolle implementatie Wat moet er op een kennisfiche staan? De context voor kennismanagement Organisatorische context Systeem Cognitieve context Stappenplan voor het uitbouwen van een kennisgids Besluit 10 Meer weten? 10 V. Trefwoordenregister De onderdelen aangeduid met * zullen worden toegevoegd in een aanvulling op deze publicatie. Wegwijzer / 18 Afl. 7, september 2013