Fastfood past niet in oerdieet

Transcriptie

1 Fastfood past niet in oerdieet Dr. Remk o Kuipers, auteur van het boek Het oerdieet : We moeten meer, veel meer groente, fruit, noten en vis eten. Beperk de snelle k ool- hydraten. beeld RD, Anton Dommerholt tekst Steef de Bruijn en Wim van Hengel beeld RD, Anton Dommerholt Dogmatisch wil Remko Kuipers (33), schrijver van het recent verschenen boek over het oerdieet, niet zijn. Goede voeding moet voor mensen haalbaar zijn. De grootste gezondheidswinst is te halen uit een aantal voor de hand liggende aanpassingen, en niet uit extreme toepassingen. Op blote voeten door Amsterdam lopen? Dat zul je mij echt niet zien doen. Kuipers heeft z n witte jas nog aan als we plaatsnemen in een piepklein kamertje, pal naast de afdeling hartbewaking in het Amsterdamse Onze Lieve Vrouwe Gasthuis. Kuipers volgt daar een opleiding tot cardioloog nadat hij in 2012 promoveerde op het paleo- of oerdieet. Eind januari verscheen een geactualiseerde, populair geschreven en uitgebreide versie van zijn proefschrift onder de titel Het oerdieeet. Wat heeft een cardioloog met voeding? Met die vraag is Kuipers snel klaar. Het is een mooie combinatie. Als er hier een patiënt binnenkomt, is het eerste wat wij doen vijf of zes verschillende pillen voorschrijven. Maar dan is het kwaad al geschied. Met gezonde voeding kun je echter veel ellende voorkomen. Het oerdieet biedt daarvoor goede mogelijkheden, denkt Kuipers. Het evolutiemodel vormt volgens hem een passende verklaring voor (welvaarts)ziekten waar mensen anno 2014 mee te maken hebben. Bij veel ziekten zien we dat de genen van de mens niet goed zijn afgestemd op de huidige omgeving. Waar wringt het als het gaat om onze genen en onze voedingsgewoonten? Er is de afgelopen twee, drie eeuwen een aantal nieuwe voedingsmiddelen geïntroduceerd waarop nog geen genetische aanpassing heeft kunnen plaatsvinden omdat de evolutie niet zo snel verloopt. Die voedingsmiddelen kunnen problemen veroorzaken. Als het gaat om het begrijpen van de relatie tussen gezondheid en voeding, hebt u dan onze ontstaansgeschiedenis als vertrekpunt gekozen of kwam u daarop uit aan de hand van uw waarnemingen? Het eerste. Ik wilde ziekte begrijpen en kwam bij het zoeken naar antwoorden onder andere uit bij evolutie als verklaringsmodel. Daarbij kwam ook voeding om de hoek kijken. Ik kwam niet via voeding op 1/4

2 evolutie, maar andersom. Hoe weten we anno 2014 wat onze verre voorouders precies aten? Dat kun je nooit precies achterhalen. Onderzoekers in de VS en in Duitsland komen ook niet verder dan omschrijvingen als: ze aten knollen, termieten en vis. En het maakt ook nog uit waar die voorvaders woonden. Eskimo s bijvoorbeeld aten en eten nu nog anders dan de Masaï in Afrika. Dus hét oerdieet bestaat ook niet. Ik heb voedingsgegevens van verschillende verdwenen en nog levende oervolken verzameld en de gemiddelde uitkomst vergeleken met onze voeding. Dan zie je voornamelijk verschillen in de consumptie van snel opneembare koolhydraten en de eiwitten. Ze aten gemiddeld minder snelle koolhydraten en iets meer eiwitten. Brengt u het oerdieet zelf in de praktijk? Ja. Ik fiets naar mijn werk en neem mijn eigen brood mee. En wat de warme maaltijd in het ziekenhuis betreft: ik eet geen aardappelen of rijst maar vraag om een dubbele schep groente met hetzelfde stukje kip of rundvlees. Ik houd me er zo veel mogelijk aan. Lukt het niet, dan eet ik iets wat erop lijkt. Ik wil niet te dogmatisch zijn. Is dat ook wat u anderen adviseert? Ja. Een dieet moet niet te moeilijk zijn, zeker niet in het begin. Je krijgt mensen niet mee als je heel rigoureus bent. Dan verliezen ze hun motivatie. Als ze zich beter gaan voelen door het dieet, raken ze gemotiveerd om door te gaan. Als je strikt het oerdieet wilt volgen, kun je in de supermarkt 50 procent van de producten in het schap laten staan. Maar als de vraag naar onbewerkte en verse producten toeneemt, komt het aanbod vanzelf. En dan kost het ook minder moeite om je aan het oerdieet te houden. Een stappenplan dus. Hoe kijkt u aan tegen het voedingspatroon van de gemiddelde Nederlander? Ik denk dat de jeugd op een heel verkeerd spoor zit. Daar maak ik mij als arts echt zorgen over. Ik zie veel dikke kinderen en jongeren. Ze weten niet beter dan dat je frisdrank drinkt als je dorst hebt. In de automaten op school kost een flesje Spa pakweg 2 euro en een blikje cola 1 euro. Dat is funest. Ouders zijn vaak gehaast: er wordt veel gesnackt. Vroeger had je vaste patronen: woensdag gehaktdag, vrijdag werd er vis gegeten. Dat is weg. De mensen worden in Nederland tegenwoordig wel ouder. Maar ze kampen in hun ouderdom verhoudingsgewijs meer dan vroeger met chronische ziekten. Dat vind ik een zorgelijke ontwikkeling. Is het alleen de voeding of is de leefstijl veel bewegen en jagen van de verre voorouders ook belangrijk? Neem de Masaï in Kenia en Tanzania, die rennen echt niet de hele dag achter koedoes aan. Integendeel, ze sparen energie voor als het nodig is. Je hoeft geen marathon te lopen. Dat is helemaal niet zo gezond. Wel belangrijk is dagelijkse beweging: fietsen naar je werk, de trap nemen in plaats van de lift. Veel insulinereceptoren zitten in de spieren. Daarom is het belangrijk je spieren te activeren. Toen mensen landbouw gingen bedrijven, had dat een ongunstige invloed op hun levensduur, zegt u in uw boek. Maar de Egyptenaren bedreven toch al landbouw en aten granen, zo blijkt uit Bijbelteksten in het Oude Testament. Gemiddeld genomen leefden mensen die landbouw gingen bedrijven een à twee jaar korter dan de jagerverzamelaar en ze kregen meer infecties. Toch zeg ik niet dat landbouw per definitie ongezond is. Ook consumptie van granen in beperkte mate is niet ongezond. Dat deden de Egyptenaren inderdaad ook, al jaagden ze ook veel op vogels en wild. Pas sinds de industriële revolutie, zo n 200 jaar geleden, gaat het echt mis. Vanaf die tijd worden er massaal bewerkingsprocessen toegepast op koolhydraten en vetten. Zo ontstaat fastfood dat door voedingsexperts ontworpen is voor een optimale interactie met onze smaak. Het bevat juist die ingrediënten die in de oertijd schaars waren, zoals grote hoeveelheden zout, suiker en vet. Ziet u overeenkomsten of juist tegenstellingen tussen het oerdieet en voedingsrichtlijnen die je zou kunnen afleiden uit de Bijbel of uit de Joodse spijswetten? 2/4

3 Ik zie veel parallellen. Zelf eet ik geen varkensvlees. Niet omdat ik christelijk ben of Joods. Maar ik associeer een varken te weinig met wild. Een koe, paard of schaap zie je buiten in de wei, varkens niet. Wat is er mis met gezuiverde, zogeheten geraffineerde koolhydraten? Witmeel bevat alleen nog maar koolhydraten. Waardevolle micro-nutriënten uit het graan, zoals de B- vitamines, selenium, magnesium en ijzer, zijn door het bewerkingsproces eruit verdwenen. Maar er is meer. Voeding waar langer op gekauwd moet worden, zoals volkorenbrood, geeft een verzadigingsgevoel. Op witbrood hoeft nauwelijks gekauwd te worden en deze koolhydraten worden daardoor razendsnel door het enzym amylase afgebroken tot suikers: vandaar de naam snelle koolhydraten. Als in korte tijd alle suikers via de darmwand worden aangeboden aan het bloed leidt dat tot een insulinepiek. Bij volkoren granen verloopt dat hele proces veel geleidelijker. Volkorenbrood is in het oerdieet dus niet verboden. Maar neem geen witbrood. En eet niet acht boterhammen met zoetigheid, maar varieer en maak er iets lekkers van. Waarom zijn insulinepieken een probleem? Insulinepieken leiden tot een te sterke opname van glucose in de cellen. Vervolgens daalt het bloedsuikergehalte. Dat geeft een hongergevoel en de neiging om weer zoetigheid te gaan eten en te gaan snacken. Het is lastig te bepalen of die insulinepieken leiden tot uitputting van de insulineproducerende cellen. Je ziet wel dat diabetes in de bevolking toeneemt. Maar dat kan ook zijn doordat mensen dikker worden door dit soort eetgedrag. En hoe zit het met de vetten? We krijgen enorme hoeveelheden omega 6-vetzuren binnen, veel meer dan vroeger. Ze vernauwen de bloedvaten en verhogen zo de bloeddruk, ze bevorderen de bloedstolling en versterken het immuunsysteem doordat ze ontstekingsreacties stimuleren. Dat is prima als je een klauw van een leeuw over je arm krijgt of bij een infectie, maar onder normale omstandigheden zijn die effecten niet gezond. Omega 3-vetzuren beschermen juist tegen ontstekingsreacties, verwijden de bloedvaten en werken zo bloeddrukverlagend. Ze remmen ook de bloedstolling. Dat is goed tegen trombose. We kunnen niet zonder omega 6- en omega 3-vetzuren. Van de eerste soort krijgen we er echter veel te veel binnen, van de tweede soort te weinig. De balans is verstoord. Wat kun je daaraan doen? Beperk de inname van omega 6-vetzuren door gebruik van olijfolie en in olijfolie bereide of bewaarde producten in plaats van omega 6-rijke oliesoorten als zonnebloemolie, arachideolie en slaolie. En verhoog de inname van omega 3-rijke vetzuren. Bijvoorbeeld door twee keer per week (liefst vette) vis te eten. En vergeet de noten niet. U wijst in uw boek op zogeheten lagegraadontsteking die bij veel mensen voorkomt. Wat bedoelt u daarmee? Dat is een lichte activatie van het immuunsysteem. Het overschot aan omega 6-vetzuren en het tekort aan omega 3-vetzuren spelen daar een rol bij. Ook de consumptie van te veel suikers en verzadigd vet draagt eraan bij. Dat triggert het immuunsysteem. Andere factoren die meewerken aan het ontstaan van lagegraadontsteking zijn sigarettenrook, chronische stress en slaaptekort. Mensen met een chronische lagegraadontsteking hebben een groter risico op welvaartsziekten als harten vaataandoeningen en kanker. Ziet u verzadigd vet en geraffineerde koolhydraten als even grote boosdoeners als het gaat om harten vaatziekten? Kuipers: Nee, de invloed van verzadigd vet wat betreft harten vaatziekten is in de afgelopen decennia schromelijk overschat. We kunnen niet zonder eten. Wie niet eet, gaat dood. Ieder mens móét dus dagelijks energie (calorieën) binnen krijgen, uit eiwitten, vetten of koolhydraten. De recentste wetenschappelijke studies tonen onomstotelijk aan dat mensen die naar het advies van menige voedingsdeskundige het verzadigd vet in hun voeding vervingen door koolhydraten juist een hogere kans hadden op harten vaatziekten. Als ze het verzadigd vet vervingen door zogenaamd snelle koolhydraten, koolhydraten met een hoge glycemische index, was de kans op een hartinfarct zelfs 33 procent hoger. Dat is meer dan dat het gebruik van cholesterolverlagers (statines) kunnen goedmaken. Wie gezond wil eten, kan dus beter de hoeveelheid ongezonde suikers uit onder meer frisdrank, snoepgoed, gebak, witte 3/4

4 rijst en witbrood inperken, dan zich zorgen te maken over de hoeveelheid verzadigd vet. Zie verder pag. 8: Vermijd worst en bewerkt vlees. Reformatorisch Dagblad Pagina maart /4

5 Reformatorisch Dagblad (35) 1/3