Procesevaluatie lessenserie: Wat doe jij?... Keuzes over leven en liefde

Transcriptie

1 Procesevaluatie lessenserie: Wat doe jij?... Keuzes over leven en liefde

2 Inhoud 1. Inleiding Doel en methode Resultaten... 5 Algemene gegevens uitvoering lessenseries... 5 Beoordeling lesonderdelen leerlingen en docenten... 6 Docentbetrokkenheid... 9 Ouderbetrokkenheid Conclusies en aanpassingen lessenserie Kanttekeningen voor interpretatie Algemene conclusies uitvoerbaarheid lessenserie Lesonderdelen Docent en ouderbetrokkenheid Aanpassingen in de lessenserie n.a.v. deze evaluatie

3 1. Inleiding Jaarlijks raken tussen de en vrouwen in Nederland onbedoeld zwanger. Veel van deze zwangerschappen zijn uiteindelijk gewenst, een deel blijft echter ongewenst. In 2015 zijn ruim meisjes jonger dan 20 jaar moeder geworden. Hiervan betreft het in bijna 80 procent van de gevallen meisjes van 18 of 19 jaar oud. In 2015 zijn er in Nederland tienermoeders. Vooral vrouwen van Antilliaanse, Arubaanse, Niet-westerse en Surinaamse afkomst hebben vaker te maken met een onbedoelde zwangerschap. Het aantal tienermoeders is in Nederland nog nooit zo laag geweest en behoort tot de laagste in de wereld. In Europa hebben alleen Denemarken en Zwitserland lagere geboortecijfers onder tieners. Ten opzichte van 2009 is er in 2015 een daling van meer dan tieners die in het betreffende jaar een kind krijgen. Het is belangrijk aandacht te houden voor het voorkomen van onbedoelde zwangerschappen om deze lage cijfers te behouden en de dalende trend voort te zetten (CBS, 2016). De preventielessen voorkomen onbedoelde zwangerschap is een lessenserie die een onbedoelde zwangerschap bij leerlingen wil voorkomen. In vier lessen, gegeven door een getrainde gastdocent, wordt aandacht besteed aan kennis, attitude en vaardigheden ten aanzien van seksuele interacties en anticonceptiegebruik. Ook is aandacht voor kennis en attitudevorming ten aanzien van (jong) ouderschap. Afhankelijk van de leeftijd van de leerlingen en de seksuele ontwikkeling, worden de lessen aangepast op inhoud, zodat deze aansluiten bij de ervaring en ontwikkeling van de leerlingen. De kracht van deze interventie is dat niet alleen aandacht besteed wordt aan kennis en attitudevorming, maar dat leerlingen ook echt oefenen met vaardigheden voor het aangeven van hun wensen en grenzen. Daarnaast besteedt de lessenserie aandacht aan de rol van docenten en ouders in de seksuele ontwikkeling door hen informatie en handvatten aan te reiken om met kinderen in gesprek te gaan. De interventie is gespecificeerd voor 3 leeftijdsgroepen, om zo goed mogelijk aan te sluiten bij de seksuele ontwikkeling van de leerlingen. Deze leeftijdsgroepen zijn: jaar jaar - 15 jaar en ouder De interventie is de afgelopen maanden doorontwikkeld en onderbouwd met theorie. Om te onderzoeken of deze doorontwikkeling ook aansluit bij leerlingen, docenten en de gastdocenten is de lessenserie in praktijk uitgevoerd en is een procesevaluatie uitgevoerd. Dit rapport beschrijft de opzet en de uitkomsten van de evaluatie. In het volgende hoofdstuk wordt ingegaan op het onderzoeksdoel en de onderzoeksmethode van de procesevaluatie. Hoofdstuk 3 is een beschrijving van de resultaten. Tot slot worden in hoofdstuk 4 de conclusies en aanbevelingen voor doorontwikkeling van de interventie beschreven. 3

4 2. Doel en methode Met deze procesevaluatie onderzoeken we of de ontwikkelde lessenserie aansluit bij de behoeften van de doelgroep (leerlingen en docenten) en of de huidige werkwijze uitvoerbaar is voor de gastdocenten. Subvragen: Algemene uitvoering - Welke onderdelen zijn uitgevoerd als bedoeld, welk niet en waarom? - Klopt de volgorde van de verschillende onderdelen in de lesopzetten? - Welke onderdelen zijn niet uitgevoerd als bedoeld? In welk opzicht zijn onderdelen aangepast? Waarom zijn er onderdelen aangepast? Hoe was de reactie? Ervaringen preventielessen - Wat vinden leerlingen en docenten van de lessenserie en de verschillende lesonderdelen? - Hoe wordt de docentbetrokkenheid gewaardeerd? - Hoe wordt de ouderbetrokkenheid gewaardeerd? De resultaten zijn verkregen door middel van vragenlijsten. Zowel de uitvoerders, de docent als de leerlingen vullen na afloop van de interventie een vragenlijst in. Het streven was de vragenlijsten uit te zetten onder minimaal 2 klassen per leeftijdscategorie. Hiervan moesten minstens 2 klassen in het praktijkonderwijs de vragenlijsten invullen, om ook een goed beeld te hebben van jongeren met verschillende leerniveaus. De preventiemedewerkers hebben zelf scholen gevonden die mee willen werken aan het onderzoek. Zowel leerlingen als docenten worden door middel van open vragen gevraagd naar het type school en het leerjaar waarin de interventie is uitgevoerd en het aantal lessen dat is gevolgd. Ook wordt hen gevraagd de verschillende onderdelen van de les te beoordelen op een schaal van goed, gemiddeld, niet goed of niet van toepassing. Ook de duur en het aantal lessen zijn hierin opgenomen. Bij de leerlingen wordt vervolgens met open vragen ingegaan op hun ervaringen tijdens de lessen: waar hebben zij het meest van geleerd, waar zien zij verbeteringen, wat vonden zij van de docent? De docenten geven, net als de leerlingen, een beoordeling aan de verschillende lesonderdelen (goed, gemiddeld, niet goed of niet van toepassing). Daarnaast wordt door middel van open vragen gevraagd of de docenten tevreden zijn over de frequentie van de lessen, wat hun ervaring is met de tijd tussen de lessen, in welke mate zij betrokken zij geweest bij de lessenserie en of zij hierover tevreden zijn. Tot slot wordt gevraagd naar concrete aanbevelingen of verbeterpunten in de lessenserie zoals die gegeven is. De uitvoerders geven per lesonderdeel aan wat zij uitgevoerd hebben volgens plan (ja/nee), of zij afgeweken zijn van de beschrijving (ja/nee) en zo ja, op welke manier en waarom (open vraag). Ook geven de uitvoerders door middel van open vragen een algemeen oordeel welke lesonderdelen goed uitvoerbaar zijn, welke lesonderdelen wel of niet goed aansluiten bij de leerlingen en of zij een inschatting kunnen maken van het leer rendement bij leerlingen en ouders. Tot slot wordt gevraagd naar concrete aanbevelingen of verbeterpunten in de lessenserie zoals die gegeven is. De vragenlijsten zijn verwerkt in een Excel bestand op basis waarvan de analyse is uitgevoerd. 4

5 3. Resultaten Algemene gegevens uitvoering lessenseries In tabel 1 is het aantal leerlingen en docenten dat de evaluatie heeft ingevuld per onderwijsniveau weergegeven. Evenals het aantal lessen, de duur en de tijd tussen de lessen. Onderwijsniveau Doelgroep Aantal leerlingen Aantal docenten Aantal gastdocenten Aantal lessen Tijdsduur per les Primair onderwijs 9 12 jaar minuten Primair onderwijs 9 12 jaar minuten Praktijkonderwijs jaar minuten VMBO (leerjaar 3) jaar minuten Praktijkonderwijs 15 jaar en ouder minuten MBO (leerjaar 1) 15 jaar en ouder minuten Tabel 1: aantal lessen, leerlingen, docenten en tijdsduur van de lessen Tijd tussen de lessen 1 week 1 week 1 week 3 4 dagen 1 week 1 week De interventie is uitgevoerd binnen 4 verschillende onderwijsniveaus. Voor elke leeftijdscategorie zijn 2 lessenseries uitgevoerd. Hierbij waren 3 verschillende gastdocenten betrokken. Telkens was er 1 gastdocent per lessenserie. In totaal hebben 136 leerlingen de evaluatie ingevuld en zijn er 7 docenten van de eigen school betrokken geweest. In 5 van de 6 groepen zijn 4 lessen uitgevoerd. De tijd verschilde van 60 tot 100 minuten per les. Geen enkele keer is de beoogde lengte van 90 minuten toegepast. Eén keer zijn er 3 lessen van 60 minuten gegeven. Dit was op het praktijkonderwijs. De tijd tussen de lessen was telkens ongeveer 1 week. Dit was volgens de gastdocenten en de docenten van de school een prima tijdsinterval. Uitvoering lessen per leeftijdsgroep Les 9-12 jaar In deze doelgroep zijn de lessenseries vrijwel geheel volgens het opgestelde format doorlopen. De PowerPoint geslachtsorganen is niet volgens plan uitgevoerd evenals de vaardighedenoefening een echte vriend. Voor de PowerPointpresentatie over geslachtsorganen en de anticonceptiequiz was er te weinig tijd in de eerste les. Deze is wel in de tweede les behandeld. Het lesonderdeel een echte vriend is door de uitvoerder niet uitgevoerd, omdat hij/ zij dit geen passende methode vond in deze lessenserie. In de laatste les bleek er te weinig tijd voor de presentaties van alle groepjes. Desondanks wordt door de gastdocent 60 minuten als een goede les duur beschouwd voor deze doelgroep. Les jaar Voor de doelgroep jaar is de lessenserie in het praktijkonderwijs en op het VMBO uitgevoerd. Hier zijn aanzienlijk meer onderdelen niet volgens plan uitgevoerd t.o.v. de lessenserie van 9 12 jaar. Voor de lessen in het praktijkonderwijs zijn slechts 3 lessen van 50 minuten gegeven. Hierdoor is de lessenserie dermate ingekort, dat veel onderdelen niet aan de orde zijn geweest. Voor de onderdelen uit de eerste twee lessen waren drie lessen van 50 minuten nodig, waardoor de lesonderdelen uit de derde en vierde les niet uitgevoerd zijn. De beperkte tijd kwam door een probleem in het rooster. Oorspronkelijk was beoogd om vier lessen van 80 minuten te verzorgen. De 5

6 gastdocent geeft aan in de uitgevoerde onderdelen een filmpje over groepsdruk te willen toevoegen in de derde les voor de oefening groepsdruk, om deze logischer in het programma te kunnen laten volgen. De opbouw in de lessenserie voor praktijkonderwijs kan bevorderd worden door filmpjes en oefeningen af te wisselen. Voor het VMBO bleek dit anders, daar is op vier onderdelen na de lessenserie volgens plan uitgevoerd. Hier vond de betreffende gastdocent dat er in de eerste les ruim de tijd was voor de verschillende onderdelen. Met name de filmpjes van de ervaringsverhalen (jong) zwanger en ouderschap en het gesprek hierover. De gastdocent heeft concrete voorstellen voor de inhoud en een aanvullende werkvorm voor de PowerPointpresentatie en quiz. Les drie en vier zijn vrijwel volgens het lesplan uitgevoerd. In les drie is vanwege tijdsgebrek de vaardigheidsoefening fietscasus niet uitgevoerd evenals een nabespreking van de lessenserie en de afronding. In les vier is een filmpje met ervaringsverhaal toegevoegd. Echter, beschreef de betreffende gastdocent wel dit een volgende keer niet weer te doen, omdat er weinig tijd is voor het uitgebreide gesprek. Ook geeft de gastdocent aan meer achtergrondinformatie te willen delen over de basisprincipes van de vaardigheidsoefeningen. Les 15 jaar en ouder In de lessen voor deze doelgroep zijn de meeste lesonderdelen niet uitgevoerd zoals in het opgestelde lesplan. In de eerste les komt dit omdat er niet genoeg tijd is voor de verschillende onderdelen. Met name de PowerPoint geslachtsorganen, nabespreking en de vaardigheidsoefeningen werden door de beperkte tijd overgeslagen. In de tweede les is er in één van de lessenseries een onderdeel in kunnen halen, maar is wel weer een ander onderdeel komen te vervallen. Ook in de derde les zijn in beide uitgevoerde lessenseries de vaardigheidsoefeningen niet volgens het lessenplan uitgevoerd. Redenen hiervoor waren omdat het te spannend was voor de groep, of omdat er geen tijd voor was. Wanneer de oefening te spannend werd bevonden, is een andere oefening gedaan of een spel gespeeld. Tevens zijn opgehaalde vragen besproken. Hierop werd tijd bespaard, omdat er minder vragen dan verwacht vanuit de jongeren komen. In de laatste lessen was er voor één van de groepen niet voldoende tijd om alle leerlingen te laten presenteren wat ze gemaakt hadden. In het praktijkonderwijs schrijft de gastdocent dat hij/zij twijfels heeft of de leerlingen zich hiervoor voldoende kunnen uitdrukken, verwoorden en of ze de kennis kunnen toepassen. De resultaten waren volgens hem/ haar echter wel waardevol. Beoordeling lesonderdelen leerlingen en docenten De leerlingen en docenten waren over het algemeen tevreden over de duur en van de lessen en het aantal lessen (zie tabel 2), ondanks de verschillende les duren. Slechts één leerling die het aantal lessen beoordeelde met niet goed heeft een toelichting gegeven. Het aantal lessen was volgens hem/ haar te klein. Ook twee leerlingen die de les duur en het aantal lessen met goed beoordeelden gaven in de toelichtingen aan de lessen te lang te vinden. De docent die aangaf het aantal lessen gemiddeld te vinden heeft geen nadere toelichting gegeven. Leerlingen Docenten Antwoord Duur van de lessen Aantal Duur van de Aantal lessen lessen lessen Goed Gemiddeld Niet goed N.v.t

7 (Leeg) Totaal Tabel 2 In figuur 1 is een overzicht weergegeven hoe de leerlingen de verschillende lesonderdelen beoordelen. Over het algemeen zijn de leerlingen tevreden over de verschillende onderdelen. Het meest tevreden zijn de leerlingen over het klassengesprek, de vaardigheden oefeningen en het spel plaatje praatje. De leerlingenpresentaties en het stellingenspel zijn vaak niet aan bod zijn gekomen. Over de leerlingenpresentaties zeggen gastdocenten ook vaak dat deze ingekort of weggelaten is, omdat er te weinig tijd was voor dit onderdeel. Ook het stellingenspel is in één klas overgeslagen, omdat hier geen tijd meer voor was. Het slechtst scoort de folder over anticonceptie. 17 leerlingen beoordelen dit onderdeel als niet goed. Er is geen nadere toelichting waarom. De folder anticonceptie is met name niet goed beoordeeld door leerlingen uit het primair onderwijs (8 leerlingen). Deze leerlingen kregen de folder per mail toegestuurd. De folder was nog niet in alle lessen beschikbaar. Een aantal leerlingen geven aan dat de eigen docent deze folder nog nastuurt. Naast de anticonceptie folder scoren de onderdelen klassengesprekken en de leerlingenpresentaties ook relatief vaak niet goed (4 leerlingen) en gemiddeld (respectievelijk 31 en 20 leerlingen) gegeven. Een toelichting hierop van de leerlingen ontbreekt Beoordeling lesonderdelen leerlingen Goed Gemiddeld Niet goed N.v.t. (leeg) Figuur 1 Tevens hebben we leerlingen gevraagd van welke onderwerpen zij het meest geleerd hebben. Hierbij geven zij aan het meest geleerd te hebben over anticonceptie en voorbehoedmiddelen. 22 leerlingen geven aan dat zij van dit onderdeel het meest geleerd hebben. Andere onderwerpen die vaak genoemd zijn, zijn: zwangerschap (16 leerlingen), grenzen aangeven (12 leerlingen) en alles (11 leerlingen). 9 Leerlingen geven aan niets geleerd te hebben. Onderwerpen die minder dan 5 keer genoemd worden zijn adoptie, tienerzwangerschap, seks, versieren of misbruik. 7

8 Wat opvalt is dat het onderdeel grenzen aangeven met name in het praktijkonderwijs als interessant beoordeeld werd (10 van de 12 leerlingen). In het primair onderwijs werd les 1 het vaakst als leerzaam benoemd (7 leerlingen). Bij het MBO is met name anticonceptie vaak genoemd (7 leerlingen). Het VMBO vond zwangerschap (6 leerlingen) en anticonceptie (5 leerlingen) met name interessant. 117 leerlingen geven aan dat zij er geen lesonderdelen zijn die ze liever anders hadden gehad. Vier leerlingen vulden hier in: maakt niet uit, weet ik niet of niet van toepassing. Zes leerlingen beantwoordden deze vraag niet. Negen leerlingen gaven aan wel aanbevelingen te hebben voor zaken die ze liever anders wilden in de lessenserie: Misschien is het leuk als we in de klas iemand krijgen die onbedoeld zwanger is geworden en dat we daar vragen over kunnen stellen dan alleen filmpjes zien. Misschien 1-op-1 gesprek van wat hij allemaal doet van deze onderwerpen. Bv. Pil, spiraal. Soms hebben kinderen vragen maar dan durven ze dat niet klassikaal te stellen. Liever alleen met meisjes. Dingen die belangrijk zijn en we niet weten. Soa s leren. De tijd. Iets meer verschillende onderwerpen. Meer filmpjes in het praktijkonderwijs. Meester was er niet de 4 lessen. Beoordeling lesonderdelen docenten Waar de leerlingen het meest ontevreden waren over de PowerPoint geslachtsorganen + quiz en het klassengesprek, zijn de docenten hier juist het meest tevreden hierover (figuur 2). Het spel plaatje praatje en het stellingenspel zijn het vaakst niet van toepassing. Dit komt o.a. omdat de spellen niet in elke leeftijdscategorie voorkomen en het stellingenspel in één van de lessen niet uitgevoerd is. Met betrekking tot de spellen geeft één docent aan dat er geen tijd meer voor was, een andere docent geeft aan dat het stellingenspel te ver af stond van de leerlingen op het primair onderwijs. De vaardighedenoefening scoren daarnaast het meest gemiddeld. Een docent geeft hierbij aan dat er opwarmingsoefeningen gemist werden. 8

9 Beoordeling lesonderdelen docenten Goed Gemiddeld Niet goed N.v.t. (leeg) Figuur 2 De meeste docenten denken dat de leerlingen de lessenserie goed hebben ervaren (5 van de 7). Twee docenten geven aan dat de leerlingen de lessenserie gemiddeld hebben ervaren. Redenen die hiervoor genoemd zijn, zijn: de leerlingen volgen een entree opleiding en hebben al een strakke planning, hierdoor hadden de leerlingen andere prioriteiten en sommige oefeningen hadden extra uitleg nodig. Docentbetrokkenheid Docenten zelf waren tevreden over hun de manier waarop zij betrokken zijn bij het lesprogramma. Vijf docenten beoordeelden dit als goed, één docent gemiddeld en één docent heeft geen antwoord gegeven op deze vraag (zie ook tabel 4 op de volgende pagina). Zes van de zeven docenten geven aan dat zij voldoende ruimte ervaarden voor hun eigen input in de lessenserie. Eén docent geeft aan dat dit niet van toepassing was, zonder nadere toelichting. De gastdocenten geven aan dat er in slechts twee lessen een actieve rol van de docent geweest. In één lessenserie was de docent ziek, waardoor de afstemming over de lessenserie en de rol van de docent in de lessen niet actief was. Voor één lessenserie is deze vraag niet beantwoord. In vier van de zes lessen heeft de gastdocent de lessenserie voorbesproken met de docent van de school. Dit wordt als prettig ervaren. De leerlingen zijn door middel van een open vraag bevraagd op wat ze van de rol van hun eigen docent en de gastdocent vonden. Ten aanzien van de betrokkenheid van de eigen docent geven 66 leerlingen aan dat zij deze goed vonden. Zij noemden het woord goed expliciet of gaven aan dat de docent (leuk) meedeed, niet op de voorgrond trad, maar wel mee praatte of voorbeelden gaf. Een aantal leerlingen geven aan dat zij vonden dat de docent niets deed (21 leerlingen) of dat de rol van de docent gewoon was: de docent had niet vaak het woord, de docent hielp mee, de docent was niet echt op de voorgrond maar kon meer, soms zei hij alleen wat (30 leerlingen). 27 leerlingen hebben deze vraag niet beantwoord. Drie leerlingen hadden geen mening. 9

10 Tevens hebben we leerlingen en docenten bevraagd of zij het prettig vonden dat er een gastdocent was, of dat zij liever wilden dat hun eigen docent de lessen had gegeven en waarom? Deze vraag bleek niet geheel duidelijk voor de leerlingen. 25 van hen beantwoordde de vraag met Ja, aardig, was normaal, was wel boeiend of soortgelijke antwoorden die geen duidelijk antwoord gaven op de gestelde vraag. Deze antwoorden zijn apart meegenomen als antwoordcategorie onduidelijk antwoord. Het merendeel van de leerlingen (n=61) en alle docenten (n=7) gaven aan een gastdocent te prefereren (zie tabel 3). Over het algemeen geven de leerlingen aan dat zij een gastdocent verkiezen boven de eigen docent omdat hij/ zij meer kennis heeft, speciaal opgeleid is voor de lessen of het met de eigen docent meer ongemak geeft om het thema onbedoelde zwangerschap te bespreken. 3 leerlingen gaven specifiek aan het prettig te vinden dat zowel een gastdocent als de eigen docent aanwezig waren. Zeven leerlingen gaven aan liever de eigen docent te willen. Redenen die leerlingen gaven om de voorkeur te hebben voor de eigen, of beide docenten zijn vergelijkbaar: dit is fijner, de eigen docent is beter en het is prettiger omdat je de eigen docent beter kent. Redenen die docenten gaven voor een gastdocent zijn o.a.: Vreemde ogen dwingen, Omdat het een beladen onderwerp is en Zij zitten er dagelijks in en weten wat er speelt. Aantal leerlingen Aantal docenten Eigen docent 7 0 Gastdocent 61 7 Beide 3 0 Maakt mij niet uit 21 0 Onduidelijk antwoord 25 0 Leeg 19 0 totaal Tabel 3: voorkeur eigen docent of gastdocent van leerlingen en docenten Ouderbetrokkenheid Ouders zijn betrokken door middel van een informatiefolder. Deze hebben leerlingen beoordeeld in de enquête. We zien dat leerlingen vaak ook als beoordeling niet goed geven, of niet van toepassing. Voor een aantal lessen geldt dat de folders nog niet gedrukt waren ten tijde van de lessenserie. De folder voor ouders is met name door leerlingen van het primair onderwijs als niet goed beoordeeld (10 leerlingen). De docenten geven aan dat zij ouderbetrokkenheid vaak niet van toepassing vinden. Een van de docenten geeft aan dat de ouderfolder nog niet ontvangen was. Slechts één docent vindt de ouderbetrokkenheid goed. Dit is een docent in het primair onderwijs, waar aanvullend op de lessenserie een ouderavond geweest met de gastdocent. Het is onduidelijk of dit de reden is voor deze beoordeling. Leerlingen Docenten Antwoord Folder voor ouders Ouderbetrokkenheid Docentbetrokkenheid Goed Gemiddeld Niet goed n.v.t (Leeg) Totaal Tabel 4: beoordeling ouder en docentbetrokkenheid door leerlingen en docenten 10

11 4. Conclusies en aanpassingen lessenserie Kanttekeningen voor interpretatie Alvorens over te gaan tot de conclusies, is het noodzakelijk een aantal aandachtpunten voor ogen te hebben bij de interpretatie van deze resultaten. Allereerst zijn de gastdocenten ervaren, maar was het voor vele van hen de eerste keer dat zij met deze lessenserie aan de slag gingen. Helemaal nieuw hierin zijn de vaardigheden oefeningen in de klas. De gastdocenten zijn wel getraind om deze uit te voeren op scholen. Daarnaast is dit onderzoek uitgevoerd zonder controlegroep (een groep die dezelfde lessen van de eigen docent kreeg), om te onderzoeken wat beter werkt. Algemene conclusies uitvoerbaarheid lessenserie Over het algemeen zijn de leerlingen en docenten tevreden over de uitgevoerde lessenserie. Zij beoordelen de duur en het aantal lessen goed, evenals de verschillende onderdelen van de lessenserie. Wel is er vaak afgeweken van de geplande uitvoering, met name in de lessenserie jaar en 15 jaar en ouder. De eerste les behoeft voor deze doelgroepen aandacht: de les zit vaak te vol, waardoor in de gehele lessenserie tijdsgebrek ontstaat. Vooral de vaardigheidsoefeningen vragen vaak meer tijd dan gepland en in het praktijkonderwijs is meer tijd nodig. Lesonderdelen De docenten en leerlingen zijn over het algemeen tevreden over de verschillende lesonderdelen. De folder voor ouders en de anticonceptiefolder behoeven nog wel aandacht Deze wordt door veel leerlingen als niet goed beoordeeld, en docenten ervaren ondanks de folder weinig ouder betrokkenheid. Hier is meer voor nodig. Zes leerlingen hebben specifieke voorstellen gedaan om de lessenserie te verbeteren. De mogelijkheid om aparte lessen voor jongens en meisjes te organiseren, is op basis hiervan toegevoegd aan de interventie. Er is gekozen niet in te gaan op het voorstel om een ervaringsdeskundige in de klas uit te nodigen. Er is gezocht naar onderbouwing of dit effectief is. Zekerheid hierover is niet gevonden. Ook het leren over soa s is niet meegenomen, omdat het niet bijdraagt aan het doel voorkomen van een onbedoelde zwangerschap. De wens voor meer filmpjes is meegenomen. Deze zijn beschikbaar in de lessenserie, buiten de filmpjes die nu ingepland zijn. Andere onderwerpen ( de tijd, meer verschillende onderwerpen ) zijn niet concreet genoeg om op te pakken. Wanneer er aanvullende signalen komen over deze onderwerpen zal hier alsnog actie op volgen in de lessenserie. Docent en ouderbetrokkenheid De inzet van een gastdocent is voor de meeste leerlingen en docenten gewenst. Echter, is er geen analyse gedaan met een controlegroep. De docenten zelf waarderen hun rol als goed. De gastdocenten geven aan dat de docenten niet betrokken zijn. Een opvallend verschil. In de afstemming tussen gastdocent en docent wordt er expliciet aandacht gegeven aan de wensen en rollen van beide partijen. Hier komt extra nadruk op in het handboek van de interventie. De ouderbetrokkenheid is onvoldoende tot uiting gekomen in de uitgevoerde lessenseries. De leerlingen zijn ontevreden over de ouderfolder en de docenten ervaren geen ouderbetrokkenheid. In veel gevallen is de ouderfolder achteraf meegegeven of toegestuurd, maar is het moeilijk een inschatting te maken of dit ook de ouders bereikt en voldoende effect heeft. De ouderbetrokkenheid wordt vergroot door de leerlingenpresentaties uit de laatste les, ook beschikbaar te stellen voor ouders. Een ouderavond lijkt ook een goede manier om de ouderbetrokkenheid te stimuleren. Deze zal als optioneel aangeboden worden aan de scholen. 11

12 Aanpassingen in de lessenserie n.a.v. deze evaluatie Naast bovenstaande aanpassingen worden voor de verschillende doelgroepen de volgende aanpassingen verwerkt: Algemeen Les duur blijft 90 minuten. Dit was al de bedoeling, maar vaak is de les duur korter geweest. Extra aandacht in de voorbespreking voor de docentbetrokkenheid, door specifiek te benoemen dat een actieve rol van de docent afgesproken moeten worden. Extra aandacht voor ouderbetrokkenheid, door de leerlingenpresentaties uit les 4 beschikbaar te stellen en de mogelijkheid te bieden op een ouderavond te organiseren. Extra aandacht voor veiligheid/ sfeer in de klas, door de mogelijkheid aan te bieden om aparte lessen te geven aan jongens en meisjes. Extra informatie en uitleg in het handboek over de basisprincipes van de vaardigheidsoefeningen, om deze duidelijker uit te leggen in de les. Lessenserie voor praktijkonderwijs ontwikkeld waarin de onderdelen verspreid zijn over meerdere lessen van 60 minuten en er filmpjes zijn ter inleiding van de vaardigheidsoefeningen. Zo ontstaat er meer rust en tijd voor deze doelgroep. De folder voor ouders wordt qua vormgeving aansprekender gemaakt en niet meer via de leerlingen verspreid, maar digitaal naar de ouders verstuurd. De folders voor leerlingen wordt qua vormgeving aansprekender gemaakt (meer kleur) jaar Onderdeel een echte vriend is verplaatst in de lessenserie, zodat deze beter past jaar Voor het praktijkonderwijs is het filmpje groepsdruk toegevoegd. PowerpointPresentatie en quiz zijn op inhoud aangepast. 15 jaar en ouder Geen nadere aanpassingen. 12