Schetsboek van Jeroen Bosch
|
|
- Vincent Vos
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Lesbrief bij Schetsboek van Jeroen Bosch Voor groep 5/6 Met een internationale manifestatie herdenkt Nederland in 2016 het vijfhonderdste sterfjaar van Jeroen Bosch. Auteur Annemarie Bon en illustrator Marie José van der Linden maakten een inspirerend lees- en kijkboek dat de perfecte start is voor lessen over de Middeleeuwen en het werk van deze meester-schilder. De suggesties in deze lesbrief bieden inspiratie. En als u dat wilt, kunt u er meteen mee aan de slag. Lessuggestie 1: zie ook de zes detailkaartjes bij het drieluik De Hooiwagen. Lessuggestie 2 en 3: zie voor de bijbehorende pagina s uit Schetsboek van Jeroen Bosch. Ga naar: Voor leraren > We like Bosch Gebruikersnaam: leerkracht Wachtwoord: kunstbalie
2 1. Beeldtaal Op het eerste gezicht lijkt het werk van Jeroen Bosch heel fantasierijk. Toch hebben alle wezentjes en taferelen een vaste betekenis die in de Middeleeuwen goed te begrijpen was. Dergelijke beeldtaal was in de tijd van Jeroen Bosch heel belangrijk, omdat de meeste mensen toen niet konden lezen. Ze begrepen wel wat de beelden wilden zeggen. Zo duidde een trechter op iemands hoofd op bedrog (zie ook p. 55 in Schetsboek van Jeroen Bosch). Omdat de huidige samenleving steeds internationaler wordt en de wereld almaar kleiner lijkt, is het gebruik van beeldtaal weer actueel. Nu is niet analfabetisme de aanleiding, maar internationalisering. Zo moet iedereen op elk vliegveld ter wereld zonder problemen de wc kunnen vinden. Daarvoor kun je dus beter één vast beeld gebruiken dan het lokale woord voor wc. Laat de leerlingen op zoek gaan naar hedendaagse pictogrammen, logo s, smileys en verkeersborden. Vraag de leerlingen zelf pictogrammen te ontwerpen voor gebruik op school. Denk aan picto s voor gym, pauze, vakantie, overblijven, straf en ga zo maar door. Hoe eenvoudiger een picto, hoe beter. Ook spreekwoorden verbeeldde Jeroen Bosch vaak letterlijk; denk aan een scheve schaats rijden en een graantje meepikken. Laat de leerlingen spreekwoorden verzamelen en bespreek welke geschikt zijn om te tekenen. Laat de leerlingen ieder voor zich een spreekwoord tekenen. Kunnen de anderen raden welk spreekwoord het is? 2
3 2. Zeven hoofdzonden Het werk van Jeroen Bosch is doordrongen van religie. Bekijk met de leerlingen p. 28 van Schetsboek van Jeroen Bosch, over de zeven hoofdzonden. Die hoofdzonden zijn: hebzucht, agressie, ijdelheid, jaloezie, wellust, vraatzucht en luiheid. Bespreek (zonder naar het enige juiste antwoord te zoeken!) met de groep wat een zonde is. Zoek nu op internet naar een afbeelding van De zeven hoofdzonden van Jeroen Bosch. In het midden is Christus te zien. Daaromheen zijn de zeven hoofdzonden weergegeven. Op de vier hoeken staan de dood, het laatste oordeel, de hel en het paradijs. Kunnen de leerlingen zeven hoofdzonden tekenen die ze vinden passen bij deze tijd? In hoeverre zijn die zeven hoofdzonden nu nog steeds een zonde? Welke zonden vinden de leerlingen vooral bij deze tijd passen? Welke zijn minder erg? Welke andere zonden kunnen de leerlingen bedenken voor deze tijd? Hoe ziet een rijtje van zeven zonden er in deze tijd volgens de leerlingen uit? LESBRIEF - SCHETSBOEK VAN JEROEN BOSCH 3
4 3. Monsters Jeroen Bosch tekende de wonderlijkste monsters en fabeldieren. Op p van Schetsboek van Jeroen Bosch zijn monsters getekend die uit drie delen bestaan. Hierdoor geïnspireerd gaan de leerlingen zelf aan de slag. Verdeel de leerlingen over groepjes van drie. Geef alle groepjes een vel papier en laat er in de breedte drie vouwen in maken. Uit ieder groepje gaat een leerling een monsterhoofd tekenen op het bovenste vlak. Daarna trekt hij twee korte lijntjes naar het middelste vlak. De tekening wordt omgevouwen en de leerling geeft het vel aan de linkerbuurman of -vrouw. De tweede leerling gaat nu verder met het middelste gedeelte van het monster, vanaf de twee streepjes. Vervolgens tekent leerling 3 het onderste deel van het monster. Laat alle leerlingen de door henzelf getekende delen inkleuren. Ieder groepje verzint tot slot een leuke naam voor hun monster. 4
5 4. Middeleeuwse ambachten Het werk van een middeleeuwse schilder past perfect bij een project over beroepen of kleding in de Middeleeuwen. In Schetsboek van Jeroen Bosch komen tal van middeleeuwse ambachten en dagelijkse gewoonten aan de orde, waarop u lessen kunt baseren. Denk aan bedelaars op de markt (p ), bier brouwen (p ), de geuren in de stad, stoken met houtkachels, het op straat of in open riolen lozen van urine en poep, het dagelijkse leven, eten en drinken en kleding. Laat de leerlingen zich verkleden als een personage uit het schetsboek, bijvoorbeeld schilder, bedelaar, smid, priester, non. Ze kunnen eventueel bijpassende maskers maken, die ze naschilderen van het werk van Jeroen Bosch. Speel vervolgens met de leerlingen een rollenspel: u bent Jeroen Bosch en wandelt door de stad. Onderweg ontmoet u de verschillende personages. Jeroen Bosch stelt aan ieder een vraag die bij het personage en in die tijd past. De leerling geeft u een passend antwoord. LESBRIEF - SCHETSBOEK VAN JEROEN BOSCH 5
6 5. Middeleeuwse gebruiksvoorwerpen De technische ontwikkelingen van de afgelopen eeuw waren enorm. In de Middeleeuwen waren gebruiksvoorwerpen vooral simpel handgereedschap. De volgende werkvorm maakt kinderen zich daarvan bewust. Laat de leerlingen enkele eenvoudige voorwerpen meenemen waarvan sommige wel en andere niet bekend waren in de Middeleeuwen. Denk aan een pen, een ganzenveer, een gatkrabber (een platte kiezelsteen), wc-papier, een plastic broodtrommel, touw, een garde en een mixer, een foto, een gedrukt boek, en lucifers. Bespreek de voorwerpen in de groep en laat de eigenaar van een voorwerp er iets over vertellen. Hebben de leerlingen nog onbeantwoorde vragen? Laat ze er dan (in groepjes) onderzoek naar doen in boeken en op internet. 6
7 6. Goochelen Het schilderij De goochelaar toont een heel herkenbaar beeld voor kinderen (zie p van Schetsboek van Jeroen Bosch). De goochelaar doet een truc balletje-balletje in dit geval terwijl een als geestelijke vermomde handlanger onder het publiek bezig is als zakkenroller. Goochelen is bij uitstek de kunst van het afleiden. Laat de leerlingen in boeken en op internet op zoek gaan naar goocheltrucs. In groepjes van twee gaan ze de trucs instuderen. Geef hun hiervoor enkele dagen de tijd, ook in verband met het verzamelen van attributen. Laat de leerlingen hun trucs voordoen. Misschien mogen ze ook optreden voor andere groepen? LESBRIEF - SCHETSBOEK VAN JEROEN BOSCH 7
8 7. Middeleeuws koken Eet- en tafelgewoonten waren in de Middeleeuwen heel anders. Zie bijvoorbeeld p van het Schetsboek van Jeroen Bosch. Heeft u een keuken tot uw beschikking, dan is het leuk met uw groep de recepten van Bossche koek en poempaaipap te bereiden. Heeft u nog meer recepten van middeleeuwse gerechten, dan kunt u een middeleeuwse maaltijd organiseren. Laat de leerlingen eenvoudige ingrediënten meenemen, zoals een aardappel, een paprika, een winterwortel, een theezakje, meel, zout, suiker, boter enzovoort. In groepjes van twee gaan de leerlingen uitzoeken wat er al wel en wat er nog niet was in de Middeleeuwen. Ze moeten dus onderzoeken welke gebieden op de wereld nog niet door de Europeanen ontdekt waren, en welke bijzondere gewassen en specerijen daarvandaan kwamen. De tafelgewoonten van de Middeleeuwen waren niet zoals we die vandaag de dag kennen (zie het Schetsboek). Laat de leerlingen een onderzoekje doen naar hoe het er bij hen thuis aan tafel toegaat. 8
9 8. Exotische dieren Lang niet alle fabeldieren in het werk van Jeroen Bosch zijn uit zijn fantasie voortgekomen. Een echte giraf heeft Jeroen Bosch nooit gezien, evenmin als een olifant, zoals te zien op het schilderij De tuin der lusten. Maar er bestonden al boeken over bestaande en gefantaseerde dieren (bestiaria) en geïllustreerde boeken over verre landen, waaruit hij kon putten. En soms moest hij het alleen met een beschrijving doen. Veel dieren kende Jeroen Bosch echter helemaal niet, omdat die leefden in onontdekte landen of werelddelen, zoals Australië. Laat de leerlingen onderzoeken welke gebieden op aarde nog niet ontdekt waren door de Europeanen. Welke unieke dieren leven in dat gebied? Laat de leerlingen een eigen bestiarium maken voor Jeroen Bosch. Iedere leerling maakt een tekening en een beschrijving van een bepaald dier. Ze kunnen inspiratie opdoen in Tjibbe Tjabbes wereldreis van Harm de Jonge en Fabeldieren en waar ze te vinden van J.K. Rowling. Ze mogen er gerust hun fantasie bij laten spreken. Dat gebeurde in de Middeleeuwen ook: doorvertelde verhalen werden vaak steeds extremer. LESBRIEF - SCHETSBOEK VAN JEROEN BOSCH 9
10 9. Kathedraalbouwers Het bouwen van een kathedraal was een werk dat soms generaties lang duurde. In het leven van Jeroen Bosch stond de bouw van de Sint-Jan centraal, in de stad s-hertogenbosch (zie p in Schetsboek van Jeroen Bosch). Lees desgewenst ter inspiratie het boek Strijd om de kathedraal van Jacques Vriens voor. Laat de leerlingen in groepjes algemene informatie over kathedraalbouwers zoeken en specifieke informatie over de bouw van de Sint-Jan: hoe werd de Sint-Jan gebouwd, welke verhalen zijn daarover bekend, welke afbeeldingen kun je ervan vinden enzovoort? De groepjes presenteren de informatie op een grappig vormgegeven wijze, bijvoorbeeld als een quiz met meerkeuzevragen. 10
11 10. Bossche straatnamen In de oude binnenstad van s-hertogenbosch is nog veel te zien dat aan de Middeleeuwen herinnert. Laat de leerlingen op internet een plattegrond van de binnenstad van s-hertogenbosch bekijken. Welke straatnamen kunnen uit de tijd van Jeroen Bosch stammen? Denk aan namen als Verwerstraat, Kerkstraat, Kuipertjeswal, Minderbroedersplein, Lepelstraat en Markt. Kunnen de leerlingen locaties en gebouwen uit het boek terugvinden op de plattegrond? Denk aan de Sint-Jan, de Markt, de Brede Haven, de Binnendieze, de stadsmuren en stadspoorten. Laat ze ook met Streetview kijken. Als de leerlingen naar s-hertogenbosch zouden gaan, wat willen ze dan graag bekijken of bezoeken? LESBRIEF - SCHETSBOEK VAN JEROEN BOSCH 11
12 Tekst: Annemarie Bon Uitgeverij Zwijsen B.V. 2015
bij Schetsboek van Jeroen Bosch groep 6, 7, 8
Lesbrief bij groep 6, 7, 8 Met een internationale manifestatie herdenkt Nederland in 2016 het vijfhonderdste sterfjaar van Jeroen Bosch. Auteur Annemarie Bon en illustrator Marie José van der Linden maakten
Nadere informatieEen kunstproject voor groep 5 t/m 8 van het primair onderwijs. Als Jeroen Bosch nu zou leven, hoe zou zijn werk er dan uitzien?
Een kunstproject voor groep 5 t/m 8 van het primair onderwijs Als Jeroen Bosch nu zou leven, hoe zou zijn werk er dan uitzien? We like Bosch 2016 is hét jaar van een van de creatiefste kunstenaars ooit.
Nadere informatieLesbrief. beeldende opdracht. Voor groep 5/6
Lesbrief beeldende opdracht Voor groep 5/6 De leerlingen gaan een drieluik maken, geïnspireerd op De Hooiwagen van Jeroen Bosch. Hun versie van het drieluik draait om de tijd waarin we nu leven: waar maken
Nadere informatielezen veilig leren Kinderboekenweektip Voorbereiding Les 1 - kookboeken en recepten Benodigde materialen Werkwijze
veilig leren lezen Kinderboekenweektip 2009 Auteur: Josée Warnaar Het thema van de kinderboekenweek is Aan tafel! - Eten en snoepen in kinderboeken. In deze tip bakt u met de kinderen letterkoekjes. Het
Nadere informatieChique woorden Weet jij wat deze woorden betekenen? Vraag om de beurt de betekenis van een chique woord aan elkaar.
LES 8: Spijsvertering (2) Chique woorden Weet jij wat deze woorden betekenen? Vraag om de beurt de betekenis van een chique woord aan elkaar. Defecatie - Poepen Borborygmus - Knorrende maag Monosodiumglutamaat
Nadere informatieLesbrief: Reis rond de wereld Thema: Hoe kom ik daar?
Lesbrief: Reis rond de wereld Thema: Hoe kom ik daar? Copyright Vakcollege Groep B.V. 2015. Alle rechten voorbehouden. Reis rond de wereld Inleiding In Nederland leven veel culturen naast elkaar. Op school,
Nadere informatieKnarselijke groet, Nynke en Jeroen, Theatergroep Knars Educatie Eva en Sara Vesseur, Het Educatie Bureau
Beste leerkracht, U gaat met de klas naar de voorstelling De Wenteltoren van Theatergroep Knars. De Wenteltoren is een beeldende poppentheater voorstelling. De voorstelling is gemaakt voor kinderen van
Nadere informatieVerdiepingsopdrachten challenge 3: Watermeloenspektakel
Verdiepingsopdrachten challenge 3: Watermeloenspektakel De fruitsalade-wedstrijd In groepjes, liefst in de kantine of kooklokaal Opdracht: koken Duur: 30-45 minuten Introductie In de quiz stond de watermeloen
Nadere informatieVerwonderen STICHTING KIND EN VOEDING. Groep 4, 5 en 6
Verwonderen Groep 4, 5 en 6 Leerdoel De kinderen: - verwonderen zich over voedsel. - gebruiken hun zintuigen (ogen, neus, mond) om voedsel bewust te bekijken, te proeven en te ruiken. - ontdekken wat de
Nadere informatieDocentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8
Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8 1 Inhoud Voorbereidende les Afsluitende les Aanvullend materiaal bij deze lessen staat op de website: Introductiefilmpje PowerPoint presentatie Werkbladen 2 Voorbereidende
Nadere informatierichten de kinderen het restaurant bij de safarihoek in en hebben een gesprek.
15. Even pauze! Tijdens deze activiteit: richten de kinderen het restaurant bij de safarihoek in en hebben een gesprek. Inrichting speelleeromgeving Aan de safarihoek wordt een restaurant toegevoegd. Denk
Nadere informatie- ontdekken dat stilte en rust helpen om een gepaste uitdrukking te vinden voor gevoelens.
Tuin van Heden 2 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatie- ontdekken dat stilte en rust helpen om een gepaste uitdrukking te vinden voor gevoelens.
Tuin van Heden 1 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieMUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 7 en 8
MUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 7 en 8 Inleiding In groep 7 of 8 komen leerlingen vaak voor de tweede keer met hun klas naar het van Abbemuseum. Bij het eerste bezoek, in groep 5 of 6, hebben ze
Nadere informatieVoorbereidende les Het geheim van kapitein Jan May
Voorbereidende les Het geheim van kapitein Jan May Lesactiviteit: wereldkaart tekenen en een woordweb maken Groep: 7 en 8 Lesdoel: De leerlingen ontdekken dat Nederland slechts een klein onderdeel is van
Nadere informatieWIN MET JE KLAS EEN SIGNEERSESSIE VAN PAUL VAN LOON
WIN MET JE KLAS EEN SIGNEERSESSIE VAN PAUL VAN LOON Laat je fantasie de vrije loop en maak met je klas een kunstwerk, een gedicht, een foto, een kledingstuk etc. rondom één van de zeven deugden (geïnspireerd
Nadere informatieIK ZIE, IK ZIE... BENNER
IK ZIE, IK ZIE... BENNER onderwijsprogramma primair onderwijs groep 5 t/m 8 INLEIDING Gerrit Benner vond de gewone wereld lang niet altijd even leuk, dus die schilderde hij ook niet. Maar achter die gewone
Nadere informatieMeetkunst Les 4 Spelen met perspectief
Meetkunst Les 4 Spelen met perspectief Vervreemding door optische illusies Niet alle kunstenaars houden zich aan de regels van perspectief, standpunt, onderlinge verhoudingen etc. Zij overtreden moedwillig
Nadere informatieLes 1 Kleine stukjes Decompositie met groep 2 en 3
Les 1 Kleine stukjes Decompositie met groep 2 en 3 Josina Koning Pedagogisch Academie Hanzehogeschool Groningen Voorwoord Wat fijn dat u interesse heeft voor de lessen Computational Thinking voor groep
Nadere informatieLesbrief voor onderbouw
Lesbrief voor onderbouw SWEEPDREAMS Acrobatisch veegspektakel In deze nieuwste voorstelling van duo Gi-Jo vegen twee wereldvegers de wereld schoon. Terwijl zij hun werk doen, verliezen ze zich in hun fantasie.
Nadere informatieLesbrief Robotje. Opdracht 1: voorkant opdrachtkaart
Lesbrief Robotje Wist je dat het woord robot ooit bedacht is door een toneelschrijver, voor een toneelstuk! Namelijk in 1921 door de Tsjechische toneelschrijver Karel Čapek voor zijn voorstelling R.U.R.
Nadere informatieDrukte bij de molen groep 5/6
Verhalend ontwerp over Olie- en Koren Woldzigt in Roderwolde Drukte bij de groep 5/6 Episode 1: Mensen rond 1900 De leerkracht laat een oud kistje of blikje zien. Daarin zitten allemaal kaartjes. Op die
Nadere informatieDit is de docentenhandleiding voor bij de werkboekjes A, B en C van de middeleeuwse stad.
Project de middeleeuwse stad Docentenhandeling Gemaakt door: Myrthelaan@hotmail.com 2019, Zwolle. Dit is de docentenhandleiding voor bij de werkboekjes A, B en C van de middeleeuwse stad. De middeleeuwse
Nadere informatieTheater/Bioscoop De Nieuwe Kolk
Theater/Bioscoop De Nieuwe Kolk Reclame maken, doe je zo! Groep 6 Les 1 De wereld van reclames Les 1 De wereld van reclames Samenvatting van de les In deze eerste les gaat het om het herkennen van reclamebeelden
Nadere informatieKinderrechten. Doelstellingen. Materiaal
Dag van de Rechten van het Kind Kinderrechten Doelstellingen De kinderen leiden uit concrete ervaringen af wat een kinderrecht is. De kinderen zien in hoe belangrijk het is dat kinderrechten gerespecteerd
Nadere informatieSOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN
SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna
Nadere informatieVAN WIE IS DE KIST? Van wie is de kist. Een schoolprojekt van Museum Het Palthehuis in Oldenzaal
VAN WIE IS DE KIST? Een schoolprojekt van Museum Het Palthehuis in Oldenzaal 1 Hallo Meester, Hallo Juf, Dit is de kist van Gulia Palthe. Zij is in 1863 geboren in Oldenzaal als dochter van rijke ouders.
Nadere informatieGROEP 5/6. Fresco s in Raalte, Plaskerk
GROEP 5/6 Fresco s in Raalte, Plaskerk INHOUD Met de leerlijn komen leerlingen van groep 1 t/m 8 in het basisonderwijs structureel in aanraking met het lokale erfgoed en de bijbehorende verhalen, krijgen
Nadere informatie2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27
Inhoud 1 > Uitgangspunten 9 2 > Kerndoelen 11 3 > Materialen 12 4 > Aan de slag 15 5 > Introductie van de manier van werken 22 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 7 > Waarom samenwerkend
Nadere informatie10. Rondleiding in het museum
10. Rondleiding in het museum Tijdens deze activiteit: bedenken en maken de kinderen een spelscript voor een rondleiding door het museum en spelen deze uit. Daarbij is aandacht voor het begrip tijd en
Nadere informatieInhoud van het museumbezoek in relatie tot het lesprogramma
Geachte leerkracht, Binnenkort brengt u met uw leerlingen een bezoek aan het Nationaal Gevangenismuseum in Veenhuizen. Wanneer leerlingen denken aan het Gevangenismuseum is een link met het onderwerp boeven
Nadere informatieDe bedoeling van een recensie is om anderen een indruk te geven van het boek dat je gelezen hebt.
Het recensieboekje. De bedoeling van een recensie is om anderen een indruk te geven van het boek dat je gelezen hebt. Door het lezen van een recensie kan een ander kind besluiten het boek ook te gaan lezen.
Nadere informatieLesbrief Louwman museum Haal nu vast je rijbewijs bij het Louwman museum Een museumles voor groep 5 van het basisonderwijs
Lesbrief Louwman museum Haal nu vast je rijbewijs bij het Louwman museum Een museumles voor groep 5 van het basisonderwijs Het Louwman Museum herbergt 's werelds oudste privé-collectie automobielen, bijeengebracht
Nadere informatieMuseum voor Religieuze Kunst - Uden. Docentenhandleiding. Afbeeldingen van de vreemde wezens van Jeroen Bosch
Lesbrief Er was eens de vliegende vis van Jeroen Bosch Docentenhandleiding Doelgroep: Vakgebied: Deelgebied: Thema: Tijdsduur: Benodigdheden: Leerlingen uit de groepen 5-6, 8 tot 9 jaar Drama & kunstgeschiedenis
Nadere informatieMuseum De Buitenplaats Kijken is een kunst
Museum De Buitenplaats Kijken is een kunst Groep 5 Les 1 Ik en mijn selfie Les 1 Ik en mijn selfie Samenvatting van de les De kinderen kijken naar een selectie portretten waaronder selfies. Ze analyseren
Nadere informatieLesbrief 'Vivi's fantastische pretflat'
Lesbrief 'Vivi's fantastische pretflat' Kinderen van groep 8 gaan in drie lessen een stopmotion animatie maken. Per drietal krijgen ze een opdracht. Naar aanleiding van de opdracht maken ze een kort script
Nadere informatieHang de Kwink van de Week onder de deelposter Zelfmanagement (zie Vooruitblik/ deelposter bij les 8 op de website).
groepsfase performing VOORBEREIDING Lesdoel Nodig Kwink van de Week Een sterke groep Kwink thuis Emotiewoordenschat Ik herken reclame en kan er kritisch mee omgaan. - Pen en papier (bij Oriëntatie en Zelfstandig)
Nadere informatieWerken met tradities. Uw project voor. Erfgoedspoor: 3. Toelichting. invul-lesmodel. Titel van het project: 1. Leerjaar:
Werken met tradities invul-lesmodel Werken met is een (digitale) serie lesmodellen waarmee erfgoedinstellingen gemakkelijk hun eigen project voor Erfgoedspoor kunnen samenstellen. Op de volgende pagina
Nadere informatieLESBRIEF NACHTREIS - Sahand Sahebdivani (evt. Anastasis Sarakatsanos)
LESBRIEF NACHTREIS - Sahand Sahebdivani (evt. Anastasis Sarakatsanos) Bij deze versie hoort een digitale versie op Prezi: https://prezi.com/view/qdtwunxtktur20docoas/ Het is belangrijk om zelf alvast door
Nadere informatiede glorie van de prehistorie Educatief pakket voor het 5 e en 6 e leerjaar van het basisonderwijs.
de glorie van de prehistorie Educatief pakket voor het 5 e en 6 e leerjaar van het basisonderwijs. Beste leerkracht, Met het educatief pakket De glorie van de prehistorie haal je letterlijk een stukje
Nadere informatieInleiding. Monumenten, symbolen en iconen Kindermonumentendag in Midden-Delfland Symbolen in deze tijd
Monumenten, symbolen en iconen Kindermonumentendag in Midden-Delfland 2016 Lesbrief voor de groepen 7 van de basisscholen in Midden-Delfland Deze les is de voorbereiding voor de Kindermonumentendag op
Nadere informatieSamenvatting leerlijn Cultureel Erfgoed Thema Verhalen
Groep 1-2 Project: Symbolische verhalen Twee leeuwen, een paling en een ooievaar. Dat zijn de dieren die op het stadswapen van Den Haag te zien zijn. In dit project gaan de leerlingen op onderzoek naar
Nadere informatieBLIJ MET EEN EI. Blij met een ei, april 2011 Speel-o-theek De Dobbelsteen www.dedobbelsteen.nl
BLIJ MET EEN EI Deze speur- en speltocht is niet alleen bedoeld voor rond de paastijd. Doordat iedereen moet proberen zijn of haar ei heel te houden wordt er een extra spelelement in de speurtocht gebracht.
Nadere informatieLes onderzoekend leren Het cupcake-experiment
Les onderzoekend leren Het cupcake-experiment Handleiding voor de leerkracht Link naar de digibordles en de werkbladen: c3.nl/ontdekchemie/lessen/cupcake-experiment/ Tijdens deze les ontdekken de kinderen
Nadere informatieSCHRIJF HET VERVOLG SCHRIJF HET VERVOLG KIJKEN, VOELEN, MAKEN KIJKEN VOELEN NADENKEN MAKEN WETEN
Een opdracht voor groep 6, 7 of 8 gericht op het kijken naar kunst en creatieve ontwikkeling. De leerlingen schrijven een scène gebaseerd op een kunstwerk uit de zeventiende eeuw naar keuze. De leerlingen
Nadere informatieHoe kunnen we WAT ACTIE zodat IETS VERANDERT
Anouk Nooteboom Hand-out Cultuurhelden Delft Werkvormen creatief proces & passende vragen In dit document zijn een aantal werkvormen te vinden die toe te passen zijn binnen het creatief proces. Bij de
Nadere informatieAgenda: Stop motion: Gedicht van Hugo Korte voorstelling stagiair 5 min.
Timing Activiteitsdoelen Leerinhouden Didactische werkvormen Didactische Organisatie Inleiding Agenda: Stop motion: Gedicht van Hugo Korte voorstelling stagiair Claus Vragen om de agenda te nemen. De leerlingen
Nadere informatieGroep 3 - Les 2: Regels in onze groep AANGEPASTE LES
Groep 3 - Les 2: Regels in onze groep AANGEPASTE LES Doel blok 1: Leskern: Woordenschat: Materialen: Groepsvorming en een positief sociaal klimaat, waar leerlingen zich mede verantwoordelijk voor voelen.
Nadere informatieDeel 2 voor groep 5 & 6 Bezoek aan de tentoonstelling
Deel 2 voor groep 5 & 6 Bezoek aan de tentoonstelling Klee en Cobra. Het begint als kind Lesbrief - voor de leerkracht Naar het museum! Herhaal voor het bezoek aan het Cobra Museum wat in deel 1 van Opnieuw
Nadere informatieGoochelen met munten. Rekenen Handleiding Het Geheim groep 7-8. Rekenen met trucs
Rekenen Handleiding Het Geheim groep 7-8 Rekenen met trucs Deze les is geschreven bij de film Het Geheim, maar is ook goed te geven zonder de film gezien te hebben. Tijdsduur 40 minuten Doel De kinderen
Nadere informatieWat krijgen de leerlingen te zien? Het Spetterlab Oude kunst Prehistorie
Museumles groep 1-2 Overgisteren De leerkracht heeft een koffer gevonden, zomaar op straat. Ze besluiten de koffer open te maken om te kijken wat er in zit. Samen komen ze er achter dat de koffer van een
Nadere informatieLesplan Keith Haring (2 lessen)
Lesplan Keith Haring (2 lessen) Benodigdheden: Kopieën van het leesblad Werkblad Rol tekenpapier Stiften Potloden Verf Kwasten Schorten Restpapier Smartboard Leerdoelen: Leren wie Keith Haring is en wat
Nadere informatieIn het thema In elke hoek een boek! kunt u in dagelijkse situaties ook aandacht besteden aan bijvoorbeeld de volgende doelen:
Kansen grijpen en kansen creëren In het thema In elke hoek een boek! wordt gewerkt aan doelen rondom taal, rekenen, motoriek en de sociaal-emotionele ontwikkeling. Om zo goed mogelijk te werken aan de
Nadere informatieLespakket over verantwoorde voeding voor mens, dier en milieu. Lerarenhandleiding Groep 7 & 8
Lespakket over verantwoorde voeding voor mens, dier en milieu. Lerarenhandleiding Groep 7 & 8 kunnen de definitie van voeding benoemen. weten wat de vier hoofdbestanddelen van voeding zijn en wat de functie
Nadere informatieDe Kunstenaar. Korte lessenserie bij het gelijknamige prentenboek. Doelgroep Groep 6-8. Leerdoelen
De Kunstenaar Korte lessenserie bij het gelijknamige prentenboek Doelgroep Groep 6-8 Leerdoelen De leerlingen ontdekken via een spiegelverhaal kernmomenten uit de christelijke traditie en kunnen verwoorden
Nadere informatieZomervakantie kalender
maandag 24 juli dinsdag 25 juli woensdag 26 juli donderdag 27 juli vrijdag 28 juli Vandaag staan in ons oostkroost-vakantieboek leuke spelletjes die je ook op de camping (of thuis) met je vriendjes kan
Nadere informatieMUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 5 en 6
MUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 5 en 6 Inleiding De museumles is onderdeel van een lessenreeks met receptieve, reflectieve en actieve onderdelen: - 2 voorbereidende lessen op school door eigen leerkracht
Nadere informatieFrederik Smekens Vak:Godsdienst Opdracht: de 7 deugden in het Christendom
Frederik Smekens Vak:Godsdienst Opdracht: de 7 deugden in het Christendom De zeven deugden bestaan al heel lang. Al sinds het begin van de mensheid. Adam zat alleen in het hemelse rijk. Hij verveelde zich
Nadere informatieLeydse Weelde. Marie de Brimeu - B
Leydse Weelde Marie de Brimeu - B Welkom in Museum Boerhaave. Je gaat de tentoonstelling Leydse Weelde Groene ontdekkingen in de Gouden Eeuw bekijken. Met groene ontdekkingen worden natuurlijk planten
Nadere informatieLesbrief. In Holland staat een Huis (AL) De Stilte/Huis voor Beeldcultuur
Lesbrief In Holland staat een Huis (AL) De Stilte/Huis voor Beeldcultuur In Holland staat een Huis is voor De Stilte en het Huis voor Beeldcultuur niet het oude liedje. In dit huis woont geen heer die
Nadere informatieLesbrief. Groep 5 en 6
Lesbrief www.kinderboeken.nl Uitgeverij Leopold Kunstmuseum Den Haag Groep 5 en 6 Thema: Monet, kunst, schilderen, tuinen, impressionisme Doelgroep: groep 5 en 6 Introductie Jullie gaan met de klas het
Nadere informatieRondjewereld Activiteiten Groep 3-4
Rondjewereld Groep 3-4 Met de Rondjewereld boeken bieden we ideeën en verhalen die de harten en gedachten openen van kinderen van overal. Hiermee willen we kinderen inspireren om verder te lezen, dieper
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatieLesbrief: Variëren met eten Thema: Wat is Mens & Dienstverlenen?
Lesbrief: Variëren met eten Thema: Wat is Mens & Dienstverlenen? Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding Eten is in alle culturen belangrijk. Gezellig samen eten
Nadere informatieAVONTURENPAKKET DE UITVINDERS EN DE BEESTENBENDE
LESBRIEVEN LEERKRACHTENBESTAND LESBRIEF 7: LOT DE ROBOT (DEEL1) AVONTURENPAKKET DE UITVINDERS EN DE BEESTENBENDE Copyright De Uitvinders Uitgave 2016 Versie 1.0 LESBRIEVEN LEERKRACHTENBESTAND LESBRIEF
Nadere informatieLesbrief Assenstelsels. Versie 1
Versie 1 Datum: 11 juni 2011 Cursus: Docent: Taal in alle vakken Radha Gangaram Panday Door: Mario Hummeling, 1597628 Shafi Ilahibaks, 1540943 Cyril Bouwman, 1581806 Herman Hofmeijer, 1058201 Nico van
Nadere informatieHet gedicht Kampioen
Het gedicht Kampioen Bibliografie: Robben, J. (2009). Zullen we een bos beginnen? Breda: De Geus. Thema: gekke talenten Korte inhoud: Gekke talenten zoals het maken van de lekkerste spaghettipindakaaskoffie,
Nadere informatiekunstworkouts voortgezet
2013 2015 kunstworkouts voortgezet kunst gaat over nu over jou en over mij Het Stedelijk Museum s-hertogenbosch richt zich op de actualiteit, op wat mensen nu beweegt en hoe ze hun leven actief kunnen
Nadere informatieDOCENT. Thema: water DROOG NAAR DE OVERKANT. groep 3 en 4. Stadshagen
In groep 1 en 2 hebben de leerlingen ontdekt dat er veel water in is en hebben ze onderzocht welke dieren in en bij het water leven. In groep 3 en 4 verdiepen de leerlingen hun kennis over het water in
Nadere informatiePERSINFORMATIE PRESS INFORMATION
BOSCH EXPERIENCE: IN DE VOETSPOREN VAN JHERONIMUS BOSCH In 2016 viert s-hertogenbosch in Nederland de terugkomst van de werken van Jheronimus Bosch naar de stad waar ze gemaakt werden, meer dan 500 jaar
Nadere informatieDoe meer met de stagegids Werken in de keuken!
Lesbrief Doe meer met de stagegids Werken in de keuken! Bij elke Werken in-stagegids ontvangt u een gratis lesbrief. In deze lesbrief staan tips, ideeën, opdrachten en suggesties om de gids in de klas
Nadere informatieLesbrief les 2 groep 7 en 8 Voed je lijf met de Schijf van Vijf
Lesbrief les 2 groep 7 en 8 Voed je lijf met de Schijf van Vijf Lesdoelen De kinderen kennen de Schijf van Vijf. De kinderen weten dat gezond eten belangrijk is. De kinderen weten dat bewegen gezond is.
Nadere informatieDe kunst van het opzetten
Lesbrief websessie De kunst van het opzetten Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief 1. Introductieles 2. Uitzending 3. Afronding Inhoud in het kort:
Nadere informatieHANDLEIDING BLOEMPOT ONDERBOUW
HANDLEIDING BLOEMPOT ONDERBOUW De opdracht In deze drie energizers gaan de leerlingen aan de slag met het bedenken van een nieuwe manier om een bloempot te gebruiken. Dit doen de leerlingen door te bespreken
Nadere informatieeen speciaal schetsboek voor creatief handletteren Lee Suttey
een speciaal schetsboek voor creatief handletteren Lee Suttey INHOUD 9 INLEIDING 10 WAT JE NODIG HEBT 12 BEGINNEN 14 LETTERANATOMIE 52 LETTERSTIJLEN 90 RETROLETTERS 124 FUTURISTISCHE LETTERS 150 DECORATIEVE
Nadere informatiePROJECTBESCHRIJVING DE WIJK IN
PROJECTBESCHRIJVING DE WIJK IN Leerlijn Cultureel Erfgoed Thema Identiteit Groep 3 en 4 30 september 2016 Cultuuronderwijs op zijn Haags Leerlijn Cultureel Erfgoed Thema Identiteit Groep 3 en 4 30 september
Nadere informatieBouw je eigen stad. Bronnen: Pictogrammen van
Bouw je eigen stad Korte omschrijving werkvorm: Wat is politiek? Het besturen van het land. Maar je kunt het ook kleiner maken: het besturen van een stad of een dorp. Waar moet je allemaal aan denken als
Nadere informatieBeach Clean-up 2013. Naam: Klas: Mentor: Vakgroep Biologie (2013-2014) Penta college CSG Scala Rietvelden
Beach Clean-up 2013 Naam: Klas: Mentor: Vakgroep Biologie (2013-2014) Penta college CSG Scala Rietvelden Inhoudsopgave Inleiding 3 1. De zee: een bron van plezier 4 2. Eten en gegeten worden 5 3. Vervuiling
Nadere informatieDoelen: - De leerlingen weten dat talent, hard werken en een goede voorbereiding belangrijk zijn als je beroemd wilt worden;
Lesbrief 1 Beroemd worden Voorbereiding Doelen: - De leerlingen weten dat talent, hard werken en een goede voorbereiding belangrijk zijn als je beroemd wilt worden; - De leerlingen kennen de verschillende
Nadere informatieAuteursrecht van beeldend kunstenaars
Lesbrief 5 Auteursrecht van beeldend kunstenaars Voorbereiding Doelen - De leerlingen weten wat de regels zijn rondom het hergebruiken van afbeeldingen van beeldende kunst. - De leerlingen weten wanneer
Nadere informatieVerwonderen STICHTING KIND EN VOEDING. Groep 7 en 8
Verwonderen Groep 7 en 8 Leerdoel De kinderen: - Verwonderen zich over voedsel. - Denken na over smaak. - Ze leren de hoofdsmaken en zintuigen (opnieuw) kennen en ervaren. - Ontdekken wat de rol is van
Nadere informatieBrief LES. tegelijk GR EN. Handleiding voor de leerkracht Groep 7 en 8
Brief LES Handleiding voor de leerkracht Groep 7 en 8 ALLE FIETSERS TEGELIJK GROEN INLEIDING/AANLEIDING Vanuit de basisscholen kwam het signaal dat leerlingen verwarring ervaren op alle fietsers groen
Nadere informatieOntbijtles STICHTING KIND EN VOEDING. Groep 4, 5 en 6
Ontbijtles Groep 4, 5 en 6 Leerdoel Na de les weten de kinderen: - wat ontbijten is en hoe ontbijt eruit ziet. - waarom ontbijten belangrijk is. - dat mensen in andere landen andere dingen als ontbijt
Nadere informatieDocentenhandleiding. Jij als onderzoeker. Groep 4 t/m 8. mei 2017
Docentenhandleiding Jij als onderzoeker Groep 4 t/m 8 1 Beste docent, Wat leuk dat u met uw groep binnenkort naar Museum Catharijneconvent komt om deel te nemen aan het programma Jij als onderzoeker. In
Nadere informatieLesbrief: Woonwijk van de toekomst Thema: Mens & Dienstverlenen in de toekomst
Lesbrief: Woonwijk van de toekomst Thema: Mens & Dienstverlenen in de toekomst Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding In de toekomst zal onze samenleving er anders
Nadere informatieLessenoverzicht Rondje om de kerk
Inhoud De leerlingen ontvangen een brief en bestuderen een foto van een beursje, een dagboekfragment en een oude prent. Ze beantwoorden de brief. De plaats waarnaar de briefschrijver op zoek is, blijkt
Nadere informatieTheater/Bioscoop De Nieuwe Kolk
Theater/Bioscoop De Nieuwe Kolk Reclame maken, doe je zo! Groep 6 Thema-overzicht Thema-overzicht Reclame maken, doe je zo! Groep 6 Theater/Bioscoop De Nieuwe Kolk Kern van het thema Het thema Functies
Nadere informatieLestip 'Mevrouw wit konijn'
Lestip 'Mevrouw wit konijn' Over het boek Ken jij het witte konijn uit Alice in Wonderland? Hij werd beroemd toen hij gehaast weg rende en Alice hem achterna huppelde. Misschien vraag je je af hoe het
Nadere informatieWat krijgen de leerlingen te zien? Het Spetterlab Oude kunst Prehistorie
Museumles groep 1-2 Overgisteren De leerkracht heeft een koffer gevonden, zomaar op straat. Ze besluiten de koffer open te maken om te kijken wat er in zit. Samen komen ze er achter dat de koffer van een
Nadere informatieIk geef mijn grenzen aan (lessenserie Omgaan met pesten)
Ik geef mijn grenzen aan (lessenserie Omgaan met pesten) Inleiding Introductie Ik geef mijn grenzen aan Beginopstelling: Kring Deze dramales "Ik geef mijn grenzen aan" voor groep 7/8 maakt onderdeel uit
Nadere informatieMETHODEN EN THEMA S (1/7)
METHODEN EN THEMA S (1/7) DAVINCI Onderbouw DaVinci Lente Onderbouw 35 Leverbaar DaVinci Zomer Onderbouw 35 Leverbaar DaVinci Herfst Onderbouw 35 Leverbaar DaVinci Winter Onderbouw 35 Leverbaar Middenbouw
Nadere informatieDe kunst van het opzetten
De kunst van het opzetten Lesbrief websessie Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief De kunst van het opzetten 1 Introductieles 2 Uitzending 3 Afronding
Nadere informatie1 Een flus? Fien wil een flus
Fien wil een flus auteur: Joke van Leeuwen illustrator: Floor de Goede uitgeverij: Em. Querido s Kinderboeken Uitgeverij, 2017 isbn: 978 90 451 2088 1 Over het boek Fien geeft een feest voor haar vrienden.
Nadere informatieEBLOK LENT -2013 2012
LENTEBLOK 2012-2013 LENTEBLOK 2012-2013 WAT DOEN WE IN DE LENTE? Al lijkt het er met alle sneeuw en kou nog niet op, de lente is toch echt in aantocht. Soms zie je al wat groene puntjes van de bloembollen
Nadere informatieWerkvorm: Bekend, Benieuwd en Bewaard.
Werkvorm: Bekend, Benieuwd en Bewaard. Doel: Eén van jullie groep gaat opschrijven wat jullie al weten over De Tweede Wereldoorlog (bekend). Daarna schrijven jullie op wat jullie graag willen weten over
Nadere informatie3. De leerlingen kunnen bij leeractiviteiten uiteenlopende strategieën en vaardigheden
16 oktober Inleiding In de serie beroepen behandelt deze lesbrief het beroep bakker. De leerlingen krijgen informatie over de geschiedenis van het broodbakken, de ingredienten van brood en over gezond
Nadere informatieMultidisciplinair lesprogramma voor groep 7-8. Handleiding voor leerkrachten
Multidisciplinair lesprogramma voor groep 7-8 Handleiding voor leerkrachten Docentenhandleiding Show me a Story is een multidisciplinair project waarin storytelling, karakter ontwerp, grafische vormgeving,
Nadere informatieLesbrief. Mongens en Jeisjes
Lesbrief Mongens en Jeisjes Blauw of roze, vanaf de geboorte wordt het onderscheid tussen jongens en meisjes benadrukt. Maar wat als de baby zelf geen kleur bekent? Zes dansers, drie mannen en drie vrouwen,
Nadere informatie