Verslag op hoofdlijnen informatiebijeenkomsten veenweidevisie. Inleiding

Transcriptie

1 Verslag op hoofdlijnen informatiebijeenkomsten veenweidevisie Inleiding Begin 2015 is door de provincie Fryslân de veenweidevisie vastgesteld. In de visie is als hoofddoel benoemd: een duurzaam ontwikkelingsperspectief voor een aantrekkelijk en leefbaar veenweidegebied waarvoor alle belanghebbenden zich in willen spannen. In het uitvoeringsprogramma bij de visie, dat is vastgesteld in februari 2016, zijn maatregelen opgenomen om dit doel te bereiken. Een van de maatregelen is het verhogen van de waterpeilen. Het uitvoeringsprogramma is een gezamenlijke productie van provincie en waterschap. Er zijn drie bijeenkomsten gehouden: 29 maart voor Zuidwest Fryslân in het Van der Valk Hotel in Sneek 30 maart voor Noordoost Fryslân in Stania State in Oentsjerk 6 april voor Midden Fryslân in het restaurant van het Abe Lenstra Stadion in Heerenveen Tijdens de informatiebijeenkomsten staat het uitvoeringsprogramma centraal. Het doel van de avonden is het informeren van betrokkenen over dit programma en het horen van de reacties en ervaringen uit het gebied. Input vanuit het gebied is onmisbaar om het uitvoeringsprogramma op een goede manier in te richten. De opkomst bij de drie avonden was groot: de eerste avond meer dan 150 aanwezigen in de zaal, de tweede avond ongeveer 70 man en de derde avond rond de 240 aanwezigen. In de zaal zaten veel veehouders, daarnaast onder meer ook inwoners, vertegenwoordigers dorpsbelangen, vertegenwoordigers van een funderingsvereniging, gemeente-ambtenaren, bestuursleden waterschap, wethouders, raads- en statenleden. Dit verslag geeft de hoofdlijnen weer van de drie avonden. 1. Opening door bestuurders De avonden gaan van start met een opening door de bestuurders: mevrouw Sietske Poepjes, gedeputeerde bij de provincie Fryslân, en de heer Jan van Weperen, lid van het Dagelijks Bestuur van Wetterskip Fryslân. Mevrouw Poepjes geeft aan dat het belangrijk is dat de feiten op tafel komen. De ambtenaren die aan het uitvoeringsprogramma werken kunnen het niet alleen: zij hebben hulp nodig van mensen die de kennis uit de praktijk hebben en die dagelijks in het gebied wonen en werken. De visie ligt vast maar in de uitvoering hiervan zit nog veel ruimte. Verandering is niet altijd makkelijk, verzoek om met een open houding het gesprek aan te gaan en mee te denken. Hiermee komt de juiste kennis op tafel. Graag vanavond een discussie over hoe de plannen eruit zien en wat er beter kan. Daar is winst te halen voor de uitvoering van de visie. Mogelijk is men het na de avonden niet met elkaar of met de gemaakte keuzes eens, dit is niet te voorkomen. Maar er mag niet het verwijt zijn: ze weten niet waar ze het over hebben. Provincie en waterschap willen graag de benodigde praktijkkennis bij de betrokkenen ophalen in een open gesprek. 1

2 De heer Van Weperen geeft aan dat het voor het vertragen van de bodemdaling essentieel is dat de waterpeilen in delen van het gebied omhoog gaan. Maar uitgangspunt van de visie is dat landbouw mogelijk moet blijven. Daarom wordt bij de uitvoering zorgvuldig gekeken naar de verschillende peilvakken en percelen en wordt maatwerk geleverd. De discussie rondom het veenweidebeleid is al jaren geleden gestart en er is veel onderzoek gedaan. Sinds de jaren negentig is het beleid van het waterschap ook om gemiddeld 90 cm drooglegging te realiseren. De praktijk is op sommige plaatsen anders als gevolg van keuzes bij de ruilverkaveling. In de komende jaren zal dit worden bijgesteld. Hier wordt de tijd voor genomen zodat we dit zorgvuldig kunnen doen. Uitvoering van het programma neemt ongeveer 10 jaren in beslag, mogelijk meer. Beide bestuurders onderstrepen het belang van samenwerking, tussen provincie en waterschap maar vooral ook met het gebied. 2. Toelichting mevrouw Steenbruggen, provincie Fryslân Mevrouw Truus Steenbruggen, projectleider veenweidevisie bij de provincie, geeft een inhoudelijke toelichting op de visie en het uitvoeringsprogramma. De veenweidevisie is nodig, omdat in het verleden met name rekening werd gehouden met landbouw en dit ten koste ging van andere belangen, zoals kosten waterbeheer, natuur, landschap, funderingen, wegen etcetera. In de visie wordt de balans iets hersteld: landbouw weegt nog steeds zwaar maar met de andere belangen wordt nu meer rekening gehouden. Uitgangspunt blijft dat landbouw mogelijk moet zijn. In de visie wordt de bodemdaling geaccepteerd, wel wordt geprobeerd om deze te vertragen in de gebieden met een dik veenpakket. Opgave is ook om de gevolgen van de voortgaande bodemdaling voor andere belangen dan de landbouw te verzachten. In de aangewezen kansrijke gebieden wordt met de betrokkenen gezocht naar aanvullende maatregelen om het veen en de aan het veen verbonden waarden zo veel mogelijk te behouden. Aan de landbouw wordt uitdrukkelijk gevraagd om actief mee te denken over de invulling van de kansrijke gebieden en het initiatief te nemen. De provincie hoort graag welke ideeën er leven, met elkaar gaan we op zoek naar kansen en mogelijke maatregelen. Wat er in de kansrijke gebieden gebeurt, hangt af van inbreng vanuit het gebied. In 2016 worden er oriënterende gesprekken gevoerd in de gebieden. 3. Toelichting de heer Kroes, Wetterskip Fryslân De heer Sytse Kroes, projectleider veenweidevisie bij het waterschap, gaat in op de belangrijke waterschapsopgaven die voort komen uit de visie. De basis is een peilverhoging in de veengebieden met lage peilen, waarbij het uitgangspunt een drooglegging van gemiddeld maximaal 90 centimeter is. Dat geldt voor het hele veenweidegebied. Ongeveer 60% van het veenweidegebied voldoet hier al aan. Daarnaast wordt in de veengebieden met dik veen met een kleidek een hoger zomerpeil ingevoerd (drooglegging van 60 centimeter). Dit hogere zomerpeil is een uitdaging, er wordt nog zorgvuldig gekeken naar oplossingen voor de lagere delen van de peilvakken. Ongeveer 30% van veengebied met kleidek voldoet hier aan. Op indicatieve kaarten is weergegeven per peilvak welke afwijkingen er van 60/90 zijn. In de praktijk is de situatie qua bodemopbouw vaak afwijkend van de bodemkaart, hier wordt goed naar gekeken. 2

3 Ook wordt gewerkt aan de hoogwatercircuits die rondom wegen en bebouwing aanwezig zijn. Er wordt onderzocht hoe effectief deze circuits zijn om funderingen in stand te houden. Als ze effectief zijn, wordt geprobeerd deze robuuster te maken. Hiervoor gaat het waterschap ook in gesprek met betrokkenen. De Powerpointpresentaties van mevrouw Steenbruggen en de heer Kroes zijn meegestuurd met dit verslag en ook te vinden op de provinciale website: Dit geldt ook voor de indicatieve kaarten met de peilverhogingen die nodig zijn om maximaal 90 cm drooglegging en hoog zomerpeil te realiseren. 4. Vragen vanuit de zaal De aanwezigen hebben veel vragen over hoe de uitvoering van de visie gaat uitpakken en welk effect dit heeft op de eigen situatie en bedrijfsvoering. Er zijn dan ook veel vragen gesteld tijdens de drie avonden. Een aantal vragen kwam vaker terug, deze vragen zijn hieronder beantwoord. Vraag: Op de kaartjes staat weergegeven of de peilen al voldoen of dat deze omhoog moeten. De praktijk is vaak anders en er zijn grote verschillen. Hoe gaan jullie hiermee om? Antwoord: Het kaartje geeft een indicatie per peilvak van de opgave, maar in de praktijk moet hier nog beter naar gekeken worden. In elk peilvak zijn er nattere en drogere delen. Per peilvak wordt straks eerst bekeken: wordt gemiddeld voldaan aan maximaal 90 cm drooglegging? Als dit niet het geval is, wordt gekeken welke aanpassing nodig is en welk effect dit dan heeft voor de laagste delen. Uitgangspunt is dat landbouw mogelijk moet blijven. Dezelfde aanpak geldt voor hoog zomerpeil. Dit vraagt dan ook tijd, de komende jaren zullen we dit stap voor stap gaan doen. Het waterschapsbestuur stelt in 2016 ontwerpnormen vast. Vraag: Door de hogere peilen is er straks minder bergingsruimte. Wordt er rekening gehouden met de veranderende weersomstandigheden, bijvoorbeeld het feit dat er steeds vaker clusterbuien zijn? Antwoord: Dit is een knelpunt dat wordt onderkend. Een hoger peil zorgt voor een afname van het bergend vermogen. Dit is onderdeel van de maatwerkopgave. Indien mogelijk zal preventief het peil worden verlaagd in natte omstandigheden. Maar het waterschap houdt er rekening mee dat het in bepaalde situaties tot een verkleining van het bergend vermogen zal leiden. Vraag: waarom wil het waterschap grote peilvakken? En dit is toch strijdig met het leveren van maatwerk? Antwoord: Grotere peilvakken zijn robuuster en beter te hanteren. Daarnaast bespaart dit geld: elk peilvak heeft kunstwerken (gemalen/stuwen) nodig om te kunnen functioneren. Dit moet vervolgens beheerd en gecontroleerd worden. Het beleid om peilvakken te verminderen waar mogelijk kan inderdaad strijdig zijn met het leveren van maatwerk met extra peilvakken, bijvoorbeeld in een nattere hoek. Hier ligt een uitdaging. Maar om de visie goed uit te kunnen voeren, is dit essentieel. Vraag: hoe gaat dit maatwerk er uit zien? 3

4 Antwoord: Elke situatie is anders en vraagt om een specifieke oplossing. Er wordt nu gewerkt en gedacht aan verschillende oplossingen, bijvoorbeeld onderwaterdrainage. Andere oplossingen kunnen zijn: vergoeding voor waterberging (blauwe dienst) of compensatie van de schade. Vervolgens zal in gesprekken met gebruikers worden besproken wat er mogelijk is en hoe de daadwerkelijke invulling eruit gaat zien. Maatwerk betekent dus: per situatie de meest optimale oplossing vinden, in het licht van de gemaakte afspraken in de visie. Vraag: de hogere zomerpeilen zijn we niet blij mee. Wordt dit opgelegd? Er zijn ervaringen met het afbrokkelen van slootkanten en sloten vol drek, dat kan toch niet? Antwoord: de visie staat vast, maar er zit ruimte in de uitvoering. Samen met u wordt ingevuld hoe dit eruit gaat zien.. We willen de maatregelen zodanig nemen dat acceptabele bedrijfsvoering mogelijk blijft. Om die reden wordt hoog zomerpeil alleen ingevoerd in gebieden waarin een kleidek op het veen ligt. Wat het afkalven van slootkanten betreft: dat risico wordt onderkend. De praktijkproeven met hoog zomerpeil wezen uit dat dit probleem zich in sommige gebieden niet voordoet, andere gebieden lopen wel risico. Dat hangt vooral van de bodemopbouw af. We moeten gezamenlijk bekijken hoe we dit risico zo beperkt mogelijk kunnen houden. Vraag: wat is het effect van de hogere peilen op de grassensamenstelling en de diergezondheid? Daar maak ik me zorgen over. Bij onderzoek naar leverbot graag ook salmonella meenemen. Antwoord: er zijn proeven gedaan met hogere peilen en het effect op de grassensamenstelling en het voorkomen van leverbot bij de dieren. De grassensamenstelling bleek niet of nauwelijks achteruit te gaan, in elk geval niet meer dan na verloop van jaren gebruikelijk is, ook niet op de bedrijven die al 6-7 jaar met hoog zomerpeil werkten. Ook werden niet meer leverbotslakken of leverbotinfecties aangetroffen dan bij de lagere peilen. Voor een goede beoordeling op leverbot is langer onderzoek nodig. Daarbij zou ook Salmonella meegenomen moeten worden. Vraag: in de adviesgroep hebben de landbouwvertegenwoordigers aangegeven te kiezen voor het scenario waarin de peilen niet worden verhoogd. Hoe kan de uitkomst dan zijn dat de adviesgroep het advies geeft om de peilen te verlagen? Antwoord: in de adviesgroep zijn alle belangen vertegenwoordigd. De verschillende standpunten zijn bij elkaar gebracht en op basis hiervan is een afgewogen en breed gedragen advies geformuleerd. Dit advies kan afwijken van individuele standpunten van de betrokken partijen. Vraag: door de visie ga ik er op achteruit. Wie stelt mij schadeloos? Antwoord: Grondslag van de visie is dat reguliere landbouw mogelijk moet blijven. Dit houdt in dat niemand er onevenredig op achteruit moet gaan. Hier mag u de provincie en het waterschap op aanspreken. In het verleden heeft het agrarisch belang altijd centraal gestaan, daardoor is de drooglegging hier en daar doorgeschoten. Friesland wordt natter door de uitvoering van de visie. Dit is een keuze van Provinciale Staten die gemaakt is na afweging van de vele belangen. Hier zult u iets van gaan merken, maar we kijken met elkaar zorgvuldig naar de uitvoering. Als de peilaanpassing leidt tot onevenredige schade, wordt gekeken naar compensatiemaatregelen zoals onderwaterdrainage of het leveren van een blauwe dienst. Hoe de blauwe dienst concreet wordt gezien en welke financiële vergoeding hier tegenover staat, wordt nog uitgewerkt de komende tijd. 4

5 Vraag: komt er een minimale drooglegging, waaronder schade wordt vergoed? Antwoord: Uitgangspunt is dat landbouw mogelijk moet blijven. Er wordt nu binnen het waterschap gewerkt aan het vinden van een norm voor acceptabele drooglegging: wat kan nog en wat is te nat? Ontwerpnormen moeten nog worden bepaald en hier neemt het waterschapsbestuur nog besluiten over. Vraag: hoe is de rolverdeling tussen provincie en waterschap bij de uitvoering? Hoe belangrijk is het maatwerk voor de provincie? Antwoord: De provincie is eerst verantwoordelijke voor het verzachten van de gevolgen van de bodemdaling en de planvorming voor de kansrijke gebieden, het waterschap voor het vertragen van de bodemdaling met hogere peilen en de aanpak van de hoogwatercircuits. Wat het maatwerk in peilbeheer betreft: het is essentieel om de feiten op tafel te krijgen en hiernaar te handelen. De provincie steekt het waterschap hierin de helpende hand toe: het komende traject is een uitdaging en we staan er samen voor. Vraag: Hoe wordt de beschikbare 12 miljoen ingezet? Dit is vast niet voldoende. Antwoord: Dat is inderdaad de verwachting. De uitvoering van de visie gaat naar verwachting ongeveer 10 jaar duren. Het maatwerk kost veel tijd en dus ook geld. We gaan nu eerst aan de slag om de maatregelen verder uit te werken. Dan weten we ook beter hoeveel het hele uitvoeringsprogrammma gaat kosten. Als daaruit blijkt dat meer budget nodig is, zal hier opnieuw een besluit over moeten worden genomen door Provinciale Staten. Vraag: hoe wordt er samengewerkt met de landbouworganisaties? Antwoord: er zal nauw worden samengewerkt met belangenorganisaties. Vraag: Hoe is de samenhang van 60/90 met de watergebiedsplannen? Antwoord: de uitvoering van de peilverhoging wordt zoveel mogelijk gecombineerd met opgaven uit de watergebiedsplannen. 5