DE KRACHT VAN DE REGIO

Transcriptie

1 3 DRIJVENDE KRACHT 2: DE KRACHT VAN DE REGIO Platteland, verbrede landbouw en nieuwe plattelandseconomie is sterk gekoppeld aan de regio. Voor verbrede landbouwactiviteiten zijn er in Limburg immers andere kansen dan in Zuid-Holland of Groningen. Ook binnen provinciale grenzen zijn verschillende gebieden aan te wijzen, zowel wat betreft landbouwkundige mogelijkheden en aanwezige natuurwaarden als de condities voor verbrede landbouwactiviteiten. Dit laatste aspect heeft weer veel te maken met de verstedelijkingsgraad en aanwezige concentraties van woongebieden. Op dit moment vinden plattelandsondernemers daarin hun weg. En natuurlijk ontwikkelt het agrotoerisme zich relatief sterker in de Achterhoek en Overijssel, en neemt het aantal zorgboeren meer toe rondom stedelijke gebieden; ook de marktomvang voor regionale afzet van versproducten zal hoger zijn wanneer meer consumenten in de nabijheid zijn. De ontwikkeling van ketens in de multifunctionele landbouw kan evenwel versneld worden indien er een duidelijk regionaal beleid is ten aanzien van wenselijke verbrede landbouwactiviteiten in het buitengebied, en de lokale wet- en regelgeving daarop is afgestemd. Een duidelijk beleid zal een professionele start vereenvoudigen en de kwaliteit ten goede komen. Een andere belangrijke kracht worden gevormd door de regionale verschillen, waarmee een regio zich onderscheidt van andere regio s. Elke regio heeft immers haar eigen identiteit en cultuur. Deze cultuur vormt een basis voor regionale samenwerking. De specifieke identiteit en basiskwaliteit van het gebied kunnen worden gebruikt om het gebied extra te profileren en op de kaart te zetten, als basis voor een sterke regiobranding. DE KRACHT VAN DE REGIO 21

2 3.1 REGIONALISERING ALS HEFBOOM VOOR VOORWAARDESCHEPPEND BELEID Politieke wil is één, realisering daarvan is twee. Teveel regels en verkokering zijn momenteel een gegeven. Ook - of misschien juist - voor de nieuwe verbrede landbouwactiviteiten, die beweging op het platteland teweeg brengen. Hoe intens frustrerend voor de startende plattelandsondernemer vaak ook, zaak is om wegen te vinden door het woud van regelgeving. Een belangrijke hefboom om transitie of doorbraken te realiseren is regionalisering. Immers hoe lager de beslissingen genomen worden hoe beter. Nodig is om op het hoogste regionale niveau inzicht te ontwikkelen in kansen en knelpunten van het gebied. De regionale politiek weet doorgaans heel goed wat voor de regio van belang is. Om de mismatch met de uitvoering op te lossen zou op het hoogste politieke niveau voor een integrale transitieaanpak gekozen moeten worden. Gedeputeerden met hoge ambtenaren dienen het spoorboekje met kansen en knelpunten voor transitiemanagement naar verbrede landbouw op te stellen en te omarmen. Het moge duidelijk zijn dat deze strategie zeer behulpzaam zal zijn voor de landelijke beleidsvorming. Aanvullend op de regionale sturing kan een landelijk privaat-publiek platform (zoals bijvoorbeeld de Taskforce multifunctionele landbouw i.o.) goede diensten bewijzen. Voorlopende ondernemers die de ontwikkeling van ketens en regionale samenwerking initiëren kunnen daarbij een belangrijke bijdrage leveren aan een voorwaarde scheppend beleid. Nodig is, naast draagvlak, daadkrachtig leiderschap, zowel publiek als privaat, zowel landelijk als regionaal. Samenvattend: Regionale sturing geeft een belangrijke kans om verbrede landbouw verder te ontwikkelen. Regionale opschaling en versnelling slagen als de regionale politiek de trap van boven af schoon wil vegen, en gezamenlijk (h)erkennen dat verkokering bestaat, en dat regels en patronen in de weg kunnen zitten. Dat het mogelijk is transitie te realiseren en dat de regionale top de verkeerstorenfunctie wil vervullen. 22

3 Een landelijk privaat-publiek platform is nodig voor een regionale inbedding en verdere opschaling van de verbrede landbouw. Dit platform benodigd leiderschap, budget, waardoor top-down de regionale ontwikkeling en benodigde infrastructuren ontwikkeld kunnen worden. 3.2 PRAKTISCHE REGIO AFBAKENING Voor een succesvolle marktontwikkeling van de verbrede landbouw is een fysieke regioafbakening naar regiokwaliteiten en -identiteit cruciaal. Voor de begrenzing van de verschillende regio s kan veelal het beste worden aangesloten bij cultuurhistorisch bepaalde grenzen. Immers de Veluwe is een bekend begrip, heeft duidelijk benoembare kwaliteiten en daarmee een duidelijk identiteit, resulterend in een bekend imago. Aansluiten op cultuurhistorisch bepaalde grenzen heeft niet alleen voordelen wat betreft regiobranding, maar houdt ook in dat een succesvolle regionale samenwerking beter geborgd is. In marketingtermen moeten gebieden niet te klein zijn. Een aansprekende omvang heeft bijv. het Groene Hart, met als agrarische identiteit de veenweidegebieden, melkveebedrijven en boerenkaas. Of de Achterhoek met het typerende coulissen landschap, gemengde boerenbedrijven en vleesproducten. Veel Nederlander kennen de aan de Achterhoek grenzende Liemers niet. Dit gebied wordt als onderdeel van de Achterhoek gezien. Een eenduidig beleid en branding voor het hele gebied zal vanuit oogpunt van de ontwikkeling van plattelandseconomie wenselijk zijn. Moeten we in Nederland ver-tirol-iseren In de Oostenrijkse Alpen speelt de Nederlandse problematiek van plattelandsgebruik al veel langer. Deze zomer ontmoette ik in een zijdal van het bovendal van de Ziller een boer. Hij heeft ca. 20 koeien rondlopen op een oppervlakte van maar liefst 270 ha, in eigendom en weliswaar voor een groot deel bestaand uit steile bergwand. Je kunt bij hem drinken en wat te eten kopen. Zijn melk levert hij aan een privaat zuivelbedrijf. Eenmaal in de twee dagen wordt de melk van ver opgehaald en aangevoerd in de Sennerei in de toeristenplaats Mayerhofen. De ErlebnisSennerei levert in de regio de melk, maakt specifieke Graukäse en andere producten. Het hypermoderne melkfabriekje heeft een aantrekkelijk en professioneel ingericht bezoekerscentrum, waarbij toeristen over een passage rondom de fabriek kennis kunnen maken met het verwerkingsproces. Modern ingericht met video, koptelefoons en beschrijvingen in meerdere talen. Bij de fabriek is een grote verswinkel aanwezig, waarin naast de eigen producten ook andere landleven producten kunnen worden gekocht. En ook een flink restaurant waar o.a. ook de zuivel genuttigd kan worden. Hotels in de regio bevelen hun gasten aan een bezoekje aan de fabriek te brengen. Opvallend is de uitstekende, ondersteunende regionale infrastructuur in dit gebied, zoals de overal verkrijgbare skipas waarmee gebruik kan worden gemaakt van bergliften, openbaar vervoer, etc. Ook de websites bieden allen één geïntegreerd aanbod van het gebied. Is dit een idee voor de Gelderse Vallei of het Groene Hart? 23

4 Ruraal park onder de rook van Delft De Bieslandpolder is een prachtige natuurlijke omgeving gelegen direct bij een druk bezocht centre commercial in de Randstad. De Bieslandpolder is te bereiken zonder de congestie van de binnenstad. Het is een genoegen om de ruimte en het groen te kunnen binnen rijden zo dicht bij. Interessant is dat een centrumfunctie voor verbrede landbouw hier ingericht zou kunnen worden. Belangrijk aanlooppunt wordt een verssupermarkt voor groente, fruit, vlees en bakkerijproducten. De supermarkt krijgt producten direct van de producent. Natuurlijk is er in dezelfde Bieslandpolder melkveehouderijactiviteit in combinatie met natuurbeheer. Verder een smaakvolle vergaderaccommodatie, een dependance van de streek-vvv, een internetbelevingsportal en een inloop voor educatie. Ook is er informatie beschikbaar voor dagtripjes en attracties. Er kunnen boekingen gedaan worden. Tevens is er een regionaal ondernemersloket voor initiatiefgroepen om vragen te beantwoorden. 3.3 INVULLING VAN REGIONAAL BELEID VOOR DE VERBREDE LANDBOUW Ondernemers zullen niet nalaten om kansen te benutten en daarmee de regionale identiteit te versterken; ondanks dat zij daarbij voortdurend geconfronteerd worden met lastige regelgeving. In een regionale setting pleiten we voor een, weliswaar bottom-up gedreven, top-down vaststelling van een regionaal of gemeentelijk beleid, waarbij bepaald wordt welke deelgebieden in aanmerking komen voor bepaalde activiteiten. Bij de vorming van beleid over de inrichting en bestemming zullen waardevolle elementen als landgoederen, engenlandschappen, beken en kanalen onlosmakelijk de kaders aangeven voor de basisinrichting. Bestaande vitale agrarische gebieden vormen een belangrijk gegeven voor instandhouding van het agrarisch cultuurlandschap. Een ander gegeven is de geografische ligging van steden en dorpen en de demografische opbouw ervan. Samen vormen deze elementen de kaders voor de inrichting van de plattelandseconomie. In een sterke regionale setting krijgen plattelandsondernemers betere kansen om verbrede landbouwactiviteiten bedrijfsmatig en professioneel te ontwikkelen. 3.4 REGIONALE MAINPORTS VOOR HET VERKOPEN VAN DE REGIO Welke invloed kun je als plattelandsondernemer nog meer uitoefenen op de ontwikkeling van een karaktervolle levendige regio die voldoet aan de consumentenbehoefte? De ontwikkeling van ketens kan als voorbeeld worden genomen om deze vraag te beantwoorden. De ervaring leert dat succesvolle ketens getrokken worden en niet geduwd; alleen als de vraag aanwezig is, vindt het product zijn weg in de keten. Kennis van de vraagzijde wekt de productstroom op. Marktontsluiting en -ontwikkeling gaan hand in hand. Nodig is een mix van modaliteiten voor marktontsluiting: een mainport voor producten en diensten uit een bepaalde regio. In de breedste betekenis van het woord is een mainport 24

5 vindbaar, bereikbaar, beschikbaar, breed en spannend. Daardoor heeft een mainport een aantrekkende kracht. Of het nu de stad Parijs is, een grote bloemenveiling, Google, of het North Sea Jazz Festival je gaat er gewoon naar toe. De bijbehorende allure, elan en uitstraling bewerkstelligen vanzelf de marktontsluiting. Marktontsluiting vereist het inrichten van regionale knooppunten. Virtuele en fysieke centra - noem het rurale parken of regionale mainports voor verbrede landbouw zijn nodig om in de regio de plattelandseconomie tot een belevingseconomie te ontwikkelen. Marktontsluiting betekent opschaling en het combineren tot een mix, een belevingsarrangement. Zo wordt allure bereikt en tegelijkertijd ook one stop shopping voor een product of dienst gerelateerd aan multifunctionele landbouw. Er zijn inmiddels diverse initiatieven voor de ontwikkeling van rurale parken, onder andere voor het gebied nabij Tilburg (De Groene Kamer) en in de Betuwe. 3.5 REGIOBRANDING Eenmaal gekozen voor een duidelijk profiel en een duidelijk beleid, zal het succes mede afhangen van de branding. Dat wil zeggen het eenduidig en consequent profileren van het gebied en het creëren van een hechte samenwerking op regionaal niveau., waarbij elke partij het merk draagt en uitdraagt. Het meest kansrijk is een aanpak waarbij de regionale identiteit en eigenheid aansluit bij het gewenste imago, bijvoorbeeld Kom op Verhaal in de Achterhoek. Regiobranding is nauw gekoppeld met de verkoop. Deze verkoop wordt versterkt door de eerdergenoemde regionale mainports. Er zal evenwel ook aandacht moeten zijn voor een gezamenlijke verkooporganisatie met een frontoffice en backoffice infrastructuur. Ter verduidelijking kan een parallel met de VVV-organisatie worden getrokken. In hoofdstuk 5 - de drijvende kracht van infrastructuur - zal er dieper op worden ingegaan. Er mist essentiële beleidsinformatie Basis voor gebiedsgericht beleid voor multifunctionele landbouw is informatie. De stichting Green Valley constateert een gebrek aan betrouwbare cijfers van de verbrede landbouw. Zeker als het om specifieke activiteit - doelgroep combinaties gaat. Vanwege de huidige pioniersfase en de veelheid van belangengroeperingen met elk een eigen afgeschermd belang, hebben weinigen een goed overzicht van de ontwikkelingen, die zich in de regio s voordoen. Door het ontbreken van een kader ontwikkelt zich veel bottom up: vele bloemen bloeien. Green Valley stimuleert de opbouw van databases waarin alle plattelandsondernemers (ook niet-boeren) en de aard en omvang van hun activiteiten wordt opgenomen. Deze kan dan worden benut als input voor het beleid. 25

6 Moeten we Nederland ver-tirol-iseren? 26