AWBZ Zorgcontractering 2013

Transcriptie

1 Rapportage ActiZ ledenonderzoek AWBZ Zorgcontractering 2013 Voor ActiZ, organisatie van zorgondernemers Van ICSB Marketing en Strategie Drs. Yousri Mandour Loes Wevers MSc. Datum 16 januari 2013

2 Voorwoord Voor het zesde opeenvolgende jaar heeft ActiZ de zorgcontractering in de AWBZ laten onderzoeken. Dit rapport laat zien hoe de zorginkoop 2013 volgens de zorgaanbieders in de branche Verpleging, Verzorging en Thuiszorg is verlopen. Ondanks ons herhaalde pleidooi om meerjarenafspraken mogelijk te maken, laat de evaluatie nog steeds een stilstand op dit terrein zien. De evaluatie AWBZ zorgcontractering 2013 laat zien dat aanbieders worstelen met het in beton gegoten inkoopbeleid van zorgkantoren, dat de horizon niet verder legt dan Zorgaanbieders willen een meerjarig commitment met de inkoper op basis van een reëel inkoopbestek met een sterke focus op de lokale en regionale zorgagenda. Veranderagenda Wij staan in de zorg voor een enorme veranderopdracht: mensen bijstaan om langer thuis te kunnen wonen, wijk- en buurtgerichte zorg en het inrichten en bieden van verblijf voor zware zorg. Dat alles tegen een achtergrond van het betaalbaar en toegankelijk houden van de zorg. ActiZ wil een inkoopbeleid dat bijdraagt aan het realiseren van deze maatschappelijke opdracht. Vooral verzorgingshuizen zitten in een spagaat: de instroom van lichte zorgzwaartepakketten stopt als gevolg van overheidsbeleid, terwijl tegelijk op de vrijkomende plaatsen zwaardere zorgzwaartepakketten mondjesmaat worden gecontracteerd. Hierdoor dreigt leegstand, vernietiging van maatschappelijk kapitaal en daarmee verdwijnt de toegevoegde waarde van de maatschappelijke lokale en regionale inbedding van verzorgingshuizen. De evaluatie laat zien dat zorgaanbieders werk maken van extramuralisering, van cliëntgerichte zorg, aanpassing van hun vastgoed en hun functie in de wijk/regio. Het zorgkantoor reageert overwegend positief op de plannen. Toch blijkt het maken van toekomstgerichte afspraken met het zorgkantoor lastig. Een deel van de branche moet de plannen rondom extramuralisering nog delen met het zorgkantoor. Risico s stapelen Het aandeel organisaties dat problemen verwacht als gevolg van de huidige zorgcontractering loopt van 41% in 2012 op tot 59% in Bijna vier van de tien zorgorganisaties verwacht financiële problemen als gevolg van het inkoopbeleid van het zorgkantoor. Een bijna even grote groep verwacht leegstand omdat geen zwaardere zorg gecontracteerd kan worden en werkt onder grote druk aan alternatieven voor de gevraagde zorg en voor een verantwoorde benutting van de beschikbare capaciteit. Als het gaat om capaciteitsmutaties voor ver en nieuwbouw hebben zorgkantoren toezeggingen gedaan maar de concrete afspraken blijven hierbij achter. Hierdoor ontstaan grote exploitatierisico s en neemt de kwetsbaarheid van de zorgorganisaties toe met alle gevolgen voor de cliënt en voor wijk en buurt van dien. Pag. 2

3 Bureaucratisch en inflexibel Zorgvernieuwing, cliëntgerichtheid en de lokale en regionale zorgagenda zijn vaste thema s in het overleg met het zorgkantoor. Van die thema s vinden zorgorganisaties onvoldoende terug in het inkoopbeleid van het zorgkantoor, dat wordt gezien als een inflexibel dictaat met nauwelijks ruimte voor regionaal maatwerk. Daarnaast is het inkoopbestek elk jaar weer anders, waarop aanbieders zich nauwelijks kunnen voorbereiden. In een korte tijdspanne moet de aanbieder zowel helderheid krijgen over het inkoopbestek als ook gedetailleerd bewijsmateriaal aanleveren om in aanmerking te komen voor een contract. Deze omvangrijke bureaucratische en complexe exercitie geeft een enorme druk op de administratieve lasten. ActiZ vindt dat alle energie die in het inkoopproces gaat zitten, beter in de transitie kan worden gestoken. Toekomstbestendig en toegankelijk ActiZ is van mening dat het zorginkoopbeleid in dienst van het transitiebeleid moet staan. Het regionaal overleg met het zorgkantoor en de geharnaste AWBZ-contractering zijn twee werelden. Will the twain ever meet? Het gemeenschappelijk doel - toekomstbestendigheid en toegankelijkheid van kwalitatieve zorg - kan bereikt worden als zorgkantoren deze twee werelden verbinden. Hoe? Door hun inkoopbeleid te enten op de regionale zorgagenda en hierbij naar samenhang te zoeken met cure (Zvw), participatie (Wmo) en preventie. Daarbij hoort ook: duidelijkheid bieden aan zorgaanbieders door een bestendig contracteerkader, de mogelijkheid van meerjarenafspraken en cliëntvolgende bekostiging. Dit is de stimulans die zorgaanbieders nodig hebben om betaalbare en toegankelijke zorg aan hun cliënten te bieden en te realiseren in hun buurt, wijk of gemeente. Het is voor ons duidelijk dat de zorgcontractering anders kan. En het moet ook anders. Dit rapport heeft ons een goede basis gegeven om hierover met de concessiehouders en Zorgverzekeraars Nederland het overleg aan te gaan. De uitkomsten werden deels herkend en verklaard, deels waren de uitkomsten niet herkenbaar. Om logistieke redenen is de rapportage daarop niet aangepast. De gevoerde overleggen met de zorgverzekeraars maken duidelijk dat iedereen er zich van bewust is dat de grote opgave in de zorg om een andere zienswijze en inrichting van de zorg vragen. ActiZ zal het debat met de betrokkenen, overheid en politiek continueren om condities te realiseren die de majeure veranderingen vergen. Aad Koster Directeur ActiZ Pag. 3

4 Inhoudsopgave Voorwoord... 2 Opbouw rapportage... 5 Samenvatting Productieafspraken Speerpunten concessiehouder inkoop van kwaliteit Extramurale zorg Tarieven extramurale zorg Wijkverpleegkundigen / buurtgericht werken Intramurale zorg Tarieven intramurale zorg Knelpunten zorgzwaartepakketten Capaciteitsmutaties en/of -uitbreiding voor ver- en nieuwbouw Intensiveringsmiddelen Volledig Pakket Thuis Extramuraliseren Cliëntwensen Algemeen Productieafspraken Zorgverzekeringswet Herschikking productieafspraken Herschikking productieafspraken 2012 extramuraal Herschikking productieafspraken 2012 intramuraal Knelpunten (On)rechtvaardige en (on)redelijke eisen Meerjarenafspraken Verwachting problemen zorgcontractering Administratieve lasten Suggesties ter verbetering van het AWBZ-inkoopbeleid Concessiehouders Tariefkortingen Speerpunten kwaliteit Bijlage 1 - Onderzoeksverantwoording Evaluatie zorgcontractering AWBZ Respons op het onderzoek naar zorgcontractering Respons concessiehouders Kenmerken respondenten Respondenten onderverdeeld naar concessiehouders Bijlage 2 Begrippenlijst Bijlage 3 Enquête Bijlage 4 Vragen concessiehouders Pag. 4

5 Opbouw rapportage Dit rapport beschrijft de uitkomsten van de evaluatie AWBZ zorgcontractering 2013 voor de branche Verpleging, verzorging en thuiszorg (VVT). In de samenvatting zijn de belangrijkste bevindingen weergegeven gevolgd door de conclusie van ActiZ. Hoofdstuk 1 behandelt de gemaakte extramurale en intramurale productieafspraken voor In dit hoofdstuk staan tevens de kwaliteitsspeerpunten van het inkoopbeleid vanuit de concessiehouders beschreven. In hoofdstuk 2 staat de herschikking van productieafspraken 2012 centraal, zowel voor extramurale als voor intramurale zorg. Hoofdstuk 3 biedt inzicht in de belangrijkste gepercipieerde knelpunten van zorgaanbieders tijdens het proces van zorgcontractering en suggesties ter verbetering van het inkoopbeleid. Hoofdstuk 4 gaat nader in op de gecontracteerde tarieven die (concerns van) concessiehouders hebben opgegeven en op de tarieven die door de zorgaanbieders zijn aangeleverd. In bijlage 1 wordt uitleg gegeven over de onderzoeksverantwoording. Bijlage 2 voorziet in een begrippenlijst. In bijlage 3 vindt u de gehanteerde enquête voor zorgaanbieders. Tot slot treft u in bijlage 4 de vragen voor de (concerns van) concessiehouders aan. Afhankelijk van de antwoorden van respondent krijgt diegene een deel van de vragen wel of juist niet te zien. Het komt daardoor geregeld voor dat het aantal respondenten (N) per vraag afwijkend is. Bij elke tabel staat aangegeven hoeveel respondenten de vragen hebben ingevuld. Alleen de volledig ingevulde vragenlijsten zijn meegenomen in de uitkomsten van dit onderzoek. Pag. 5

6 Samenvatting Algemeen Het overheidsbeleid genereert grote veranderingen voor de branche. Zorgorganisaties hebben grote behoefte aan dialoog, meerjarig commitment met de zorginkoper en prikkels die de prestaties positief beïnvloeden. Zorgorganisaties geven in grote mate aan dat het AWBZ-inkoopbeleid in 2013 ten opzichte van 2012 gelijk is gebleven of in negatieve zin is veranderd. De kritiek geldt vooral voor de productielimieten die zorgkantoren op voorhand maken en er is gebrek aan ruimte om meerjarenafspraken te maken. De druk blijkt bovendien uit het sterk gestegen aandeel organisaties dat problemen zoals verslechtering van de financiële positie en leegstand verwacht als gevolg van de zorgcontractering: dit is van 41% in 2012 opgelopen naar 59% in Ontwikkelingen 2013 Cliëntwensen De cliëntwensen staan in zorgorganisaties centraal. Zij zijn hier actief mee bezig. De belangrijkste maatregelen zijn het geven van ruimte voor eigen regie aan de cliënt door hen te laten meebeslissen over wat voor zorg zij krijgen en wanneer zij deze zorg krijgen. Ook is de cliëntenraad betrokken bij het opstellen van beleidsplannen van de organisatie en werken veel (intramurale) zorgorganisaties met een vast team van zorgverleners rond de cliënt. Extramuraliseren Om in te spelen op het extramuraliseren van zorg passen zorgorganisaties hun zorgaanbod aan op zwaardere cliëntgroepen en gaan zij meer extramurale zorg leveren. Daarnaast stelt ruim de helft van hen hun vastgoedstrategie bij. Het zorgkantoor reageert, wanneer deze reactie reeds bekend is, overwegend positief op de plannen. Bijna eenderde van de organisaties moet het zorgkantoor nog informeren. Wijkverpleegkundigen / buurtgericht werken Zorgkantoren hebben in het inkoopbeleid apart aandacht besteed aan wijkgerichte inzet van wijkverpleegkundigen. Ruim eenderde van de zorgorganisaties heeft kunnen inzetten om verpleegkundigen / buurtgericht werken voor 2013 te contracteren. Een kwart van de organisaties is hiervoor een tariefopslag overeengekomen, van gemiddeld 2,3%. 61% van hen heeft niet gecontracteerd via een tariefopslag. Een deel van hen geeft aan dat dit via de prestaties AIV 1 en Verpleging verloopt. 1 Prestatie Advies, Instructie en Voorlichting Pag. 6

7 Knelpunten en problemen Verwachte problemen groter De zorgcontractering 2013 levert verscheidene knelpunten en problemen op. Eén van de belangrijkste knelpunten betreft de leegvallende plaatsen door het wegvallen van zorgzwaartepakket 1-2 die als gevolg van het inkoopbeleid niet kunnen worden benut voor andere, zwaardere, zorg. Dit, gecombineerd met druk op de tarieven en het risico op onbetaalde productie, leidt tot een grote stijging van het aantal zorgorganisaties dat problemen rondom de zorgcontractering 2013 verwacht: van 41% naar 59%. De belangrijkste problemen die worden verwacht zijn een verslechtering van de financiële positie, leegstand, ontoereikende groeimogelijkheden en weer tot onbetaalde rekeningen als gevolg van productie boven het productieplafond. Vooral de verzorgingshuizen kampen met forse problemen. Ver- en nieuwbouw: positief advies, geen garantie productieafspraken Bij 69% van de zorgorganisaties waarbij in 2013 ver- en nieuwbouw gereed komt, heeft de concessiehouder in de planfase geen toezeggingen gedaan over productieafspraken. 60% van de zorgorganisaties heeft voor 2013 geen productieafspraken met het zorgkantoor kunnen maken, nog eens 21% heeft dit slechts in beperkte mate kunnen doen. Dit is een verslechtering ten opzichte van Zorgorganisaties merken op dat een toezegging geen garantie vormt voor de uiteindelijk te maken productieafspraken. Daarnaast is een capaciteitsmutatie soms niet mogelijk vanwege het budgetplafond van het zorgkantoor. Zorgorganisaties hebben behoefte aan commitment en concrete afspraken rondom capaciteitsmutaties voor ver- en nieuwbouw. Door het uitblijven van toezeggingen, en door het gebrek aan meerjarenafspraken, is het voor zorgorganisaties moeilijk financiële meerjarenkaders vast te stellen en beleid te bepalen. Tarieven De afslag op de extramurale tarieven van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) blijven volgens de zorgaanbieders de afgelopen jaren ongeveer gelijk. De intramurale NZamaximumtarieven zijn vanuit de overheid weliswaar opgehoogd met de zgn. intensiveringsmiddelen, de afslag door de zorgkantoren bij de zorginkoop is groter dan afgelopen jaren. Zorgkantoren gaan verschillend met de intensiveringsmiddelen om; in de mate waarin het intensiveringsbudget meegroeit met de productieontwikkeling en of het intensiveringsbudget voor de thuissituatie kan worden ingezet. Het maximum haalbare tarief is verschillend en ligt veelal lager dan het NZa-tarief, afhankelijk van het inkoopbeleid van de concessiehouder. Een beperkt aantal zorgorganisaties maakt afspraken tegen het NZa-maximumtarief. Respondenten merken op dat de eisen om een maximumtarief te krijgen hoog of irreëel zijn. De tarieven blijven volgens de respondenten, net als in de voorgaande jaren, onder druk staan. Pag. 7

8 Tentatieve afspraken en herschikking Verscheidene zorgorganisaties geven aan dat de productieafspraken aan het begin van het jaar te laag zijn. Deze worden pas in de loop van het jaar reëel(er) verdeeld, de zogenaamde herschikking. De herschikking is daardoor van groot belang voor de zorgaanbieders. Herschikkingen zijn afhankelijk van het beleid van de concessiehouder en de beschikbare (regionale) contracteerruimte. Zorgorganisaties weten dus lopende het kalenderjaar in welke mate de zorg wordt betaald. Dat geldt ook voor de productie van de cliënten die al in zorg zijn. In een ruime meerderheid van de situaties is voor 2012 in grote mate dan wel geheel overeenstemming over herschikking bereikt. Consistente gunningcriteria en vergelijkbare eisen Respondenten hebben behoefte aan consistente gunningcriteria. De zorgaanbieders willen de inkoopcriteria tijdig weten, zodat zij hier op kunnen inspelen. De helderheid en stabiliteit van de criteria is volgens ruim eenderde van de respondenten verslechterd ten opzichte van Zorgkantoren hanteren vaak jaarlijks nieuwe gedetailleerde gunningcriteria die meestal niet meer kunnen worden beïnvloed. Daarnaast blijkt uit de respons dat de eisen van zorgkantoren regelmatig als arbitrair worden ervaren en sterk van elkaar afwijken. Ook hierdoor is het voor zorgorganisaties lastig om aan alle verschillende, soms vooraf onduidelijke eisen, te voldoen. Ervaren onredelijke eisen: nauwelijks speelruimte bij het zorgkantoor Hoewel veel respondenten onredelijke eisen ervaren van het zorgkantoor, hebben zij de indruk dat zij hier weinig aan kunnen doen: 75% van de zorgorganisaties heeft de eisen (noodgedwongen) geaccepteerd. De zorgcontractering is aan het juridiseren. Het aandeel respondenten dat zich genoodzaakt zag juridische stappen te ondernemen jegens het zorgkantoor, of daarmee heeft gedreigd, is toegenomen tot 18%. Daarnaast heeft een meerderheid van de respondenten overleg aangevraagd met het zorgkantoor of schriftelijk de bezwaren kenbaar gemaakt. Deze maatregelen zijn zelden succesvol: een ruime meerderheid van de zorgorganisaties zegt dat het geen of nauwelijks effecten heeft en dat zorgkantoren hun eisen niet bijstellen. Pag. 8

9 Suggesties voor verbetering Behoefte aan meerjarencommitment Zorgorganisaties hechten een groot belang aan overleg met de inkoper over het toekomstperspectief. Nu slagen zij er niet of nauwelijks in meerjarenafspraken met productieafspraken te realiseren. Vooral ten aanzien van capaciteitsmutaties is het probleem groot. Het uitblijven van meerjarenafspraken zet een rem op investeringen en op vernieuwingen Voorstellen voor verbetering inkoopbeleid Zorgorganisaties hebben veel suggesties gegeven voor het verbeteren het inkoopbeleid. Deze hebben vooral betrekking op het tijdig bekendmaken van heldere, duurzame inkoopcriteria en het vereenvoudigen van de inkoopprocedure waarbij de keuze van de cliënt leidend moet zijn. Daarbij moet het inkoopbeleid inspelen op de (vraag)ontwikkeling. Zorgaanbieders hebben expliciet behoefte aan een langetermijnvisie en willen hierover in overleg met de inkoper. Pag. 9

10 1. Productieafspraken Zorgaanbieders en zorgkantoren dienen tweezijdig bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) productieafspraken in. Als partijen niet overeenstemming komen, hebben beide de mogelijkheid een eenzijdig verzoek bij de NZa in te dienen. Wanneer we kijken naar de productieafspraken, blijkt dat het aandeel eenzijdige verzoeken gelijk is gebleven ten opzichte van vorig jaar. Met name bij Menzis en VGZ hebben zorgaanbieders vaker een eenzijdig verzoek ingediend. Enkel voor CZ was in alle gevallen sprake van een tweezijdig verzoek. Tweezijdig verzoek Eenzijdig verzoek % 5% % 5% % 3% Tweezijdig verzoek Eenzijdig verzoek Percentage Percentage Aantal Achmea 2 98% 2% 1 CZ 100% 0% 0 Menzis 88% 12% 3 VGZ 3 90% 10% 4 Overig 4 95% 5% 1 Gemiddeld 95% 5% Totaal: 9 Tabel 1.1 Productieafspraken naar concessiehouder (N=177) Uit de opmerkingen blijkt dat respondenten zich soms gedwongen voelen een tweezijdige afspraak te maken. Sommige respondenten hebben een kort geding aangespannen en hebben gezamenlijk met het zorgkantoor onder voorbehoud van de uitspraak van de rechtbank tweezijdige afspraken gemaakt. 2 Achmea is dit jaar in de rapportage voor het eerst samengevoegd met Agis. 3 VGZ is een afkorting voor Zorgkantoren coöperatie VGZ. Voorheen stonden deze zorgkantoren bekend als UVIT. 4 Overig omvat de overige concessiehouders: De Friesland, DSW, Salland en Zorg & Zekerheid. Pag. 10

11 Speerpunten concessiehouder inkoop van kwaliteit Achmea hanteert de volgende doelstellingen ten aanzien van kwaliteit: Kwaliteit: het inkoopbeleid van Achmea draagt bij aan door de cliënt ervaren kwaliteit, o.a. door met aantoonbaar betere zorgaanbieders betere tariefafspraken te maken. Cliënten worden betrokken bij de totstandkoming van het inkoopbeleid en hebben een prominente rol bij de kwaliteitsontwikkeling van de zorgaanbieders. Het leveren of organiseren van integrale zorg (kennis van de zorg naast de AWBZgerelateerde zorgvraag) wordt beloond. Achmea heeft een aantal tariefbepalende criteria vastgesteld, die aansluiten bij deze doelstellingen, namelijk cliëntervaringsonderzoek, actuele wachttijden op eigen website, specialist ouderengeneeskunde (SOG) aantoonbaar in wijk waardoor intramurale instroom beperkt blijft, medicatiecheck maakt onderdeel uit van zorgproces, vitaliteitsbeleid, aandacht voor valpreventie, efficiencykorting, wijkgerichtheid, samenwerking 1 e lijn en gemeente en integraal aanbod samen met SOG-er of huisarts. CZ geeft aan te werken met een basisprijs, waarbij aanbieders een opslag kunnen verdienen. Eén van deze opslagen heeft betrekking op kwaliteit. Dit kan een zorgaanbieder doen door het uitvoeren van onderzoeken en het aan de hand daarvan definiëren van speerpunten en een verbeterplan. Daarnaast stimuleert CZ zorg dicht bij, om een netwerk rondom cliënten te creëren, ten behoeve van een betere samenhang in aanbod van zorg, welzijn en wonen. Daarnaast stimuleert CZ alternatief beleid ten aanzien van vrijheidsbeperkende maatregelen. De speerpunten voor kwaliteit die Menzis hanteert zijn als volgt: Aandeel zorgpersoneel ingeschreven in register V&VN. CO-scores op cliëntervaringen en op welzijnsaspecten. Ketendeelname dementie. Organisatie Nachtzorg. VGZ hanteert een kwaliteitskader bij inkoop, waarbij vooropstaat dat zorg wordt ingekocht vanuit cliëntperspectief (behoefte). Daarbij staan de volgende zaken centraal: Cliëntparticipatie: stimuleren van invloed van cliënten op hun zorgproces. Structurele verhoging van cliënttevredenheid over zorg en dienstverlening, door continue afstemming met zorginkoper, cliëntenraad en zorgaanbieder. Verbeteren van zeggenschap en ervaren kwaliteit voor AWBZ-cliënten door onderzoek. Uitbouw en verbetering van de gids- en informatiefunctie door de AWBZ-zorggids en de website van zorgkantoren. Samen met cliënten(organisaties) en zorgaanbieders een werkbaar kwaliteitsbeoordelingskader ontwikkelen. Pag. 11

12 De Friesland hanteert als speerpunten voor kwaliteit, dementie, cliënttevredenheid, medewerkertevredenheid, netwerk palliatieve zorg / CVA en maatschappelijk verantwoord ondernemen. DSW geeft aan dat zij de kwaliteitsmonitor voor het onderzoeken van de tevredenheid van cliënten en medewerkers gebruiken. De uitkomsten hiervan zijn van invloed op de tariefstelling. Andere speerpunten zijn de informatievoorziening aan de cliënt, cliëntgerichtheid en aandacht voor welzijn (controle van zorgplannen) en een integrale benadering. Zorg & Zekerheid hanteert voor het kwaliteitskader VVT een sterrenscore middels de CQmeting en een zorginhoudelijke score. Daarnaast staan medewerkerstevredenheid en ziekteverzuim centraal. De concessiehouder geeft daarbij aan dat het verbeteren van de doorstroom door middel van zorgpaden, het initiëren en implementeren van zorginnovaties, het werken met wijkgerichte teams en het verbeteren van de professionaliteit van medewerkers centraal staan. Zorgaanbieders leveren een bijdrage aan of initiëren ontwikkeling van evidence based practise en werken met regieondersteuners/casemanagers om cliënten te ondersteunen in eigen regie op zorg. Bron: aangeleverde gegevens door concessiehouders - samenvatting De AWBZ-zorginkoop 2013 is volgens de respondenten door de zorgkantoren op verschillende punten gewijzigd ten opzichte van de zorginkoop In tabel 1.2 is weergegeven hoe de respondenten de veranderingen ervaren: of deze positief, negatief en niet veranderd zijn. Hieruit blijkt dat volgens een groot deel van de zorgorganisaties de AWBZ-zorginkoop op de meeste aspecten gelijk is gebleven. Wanneer we de kolommen verbeterd en verslechterd met elkaar vergelijken, blijkt dat op alle aspecten, behalve Beleid Ketenzorg dementie, de situatie volgens meer respondenten is verslechterd dan is verbeterd. De grootste verslechteringen hebben volgens de zorgaanbieders plaatsgevonden op het gebied van de productielimiet en cliënt kiest aanbieder (verslechterd volgens ruim de helft van de respondenten) en de ruimte voor meerjarenafspraken (49% verslechterd). Ook heeft er een sterke verslechtering plaatsgevonden op het gebied van ruimte voor inbreng vanuit de zorgaanbieder en in de stabiliteit criteria gunning en prijsafslag. In het algemeen kunnen we opmerken dat het aandeel verslechteringen groter is dan vorig jaar, op bijna ieder gebied. Het Beleid Ketenzorg dementie is het meest verbeterd, gevolgd door de administratieve lasten en de inkoop extramurale behandeling. Pag. 12

13 Veranderingen AWBZ-zorginkoop 2013 ten opzichte van 2012 Verbeterd Gelijk Verslechterd Administratieve lasten 11% 75% 15% Heldere criteria gunning en prijsafslag 9% 57% 34% Stabiliteit criteria gunning en prijsafslag 5% 53% 43% Ruimte voor innovatie 7% 61% 32% Op voorhand geen productielimiet en cliënt kiest aanbieder 3% 42% 55% Ruimte voor inbreng vanuit de zorgaanbieder 6% 50% 44% Afstemming inkoop op de regionale/lokale omstandigheden 4% 68% 28% Ruimte voor meerjarenafspraken 1% 51% 49% Stimulansen voor kwaliteitsverbetering 9% 69% 22% Beleid Ketenzorg dementie 15% 72% 14% Inkoop extramurale behandeling 10% 61% 29% Overeenkomst AWBZ % 72% 24% Tabel 1.2 Veranderingen AWBZ-zorginkoop 2013 ten opzichte van 2012 (N=177) * Respondenten die niet van toepassing hebben geantwoord zijn buiten beschouwing gelaten. Respondenten merken op dat gelijk niet wil zeggen dat aspecten vorig jaar al goed waren. In veel gevallen ervaren zorgaanbieders een verslechtering, vooral als het gaat om de duidelijkheid van de afspraken, het kunnen contracteren van voldoende zorg en het omzetten naar zwaardere zorgzwaartepakketten (ZZP s) ter voorkoming van leegstand in verband met het scheiden van wonen en zorg. Hierbij wordt opgemerkt dat de productieafspraak 2012 vaak de basis was voor de productieafspraak 2013, wijzigingen in de zorgzwaarte werden hierin niet meegenomen. Verscheidene zorgorganisaties geven aan dat het zorgkantoor te gedetailleerde inkoopeisen stelt en zich teveel richt op zaken die niet binnen hun verantwoordelijkheid vallen. Pag. 13

14 Berend Lugies kenschetst de AWBZ zorgcontractering als eenrichtingsverkeer. De bestuurder van Zorggroep Plantein vervolgt: er is in de afgelopen jaren een enorme inkoopbureaucratie opgetuigd om maar tot tariefsdifferentiatie te komen. Hij hekelt daarbij de onvoorspelbaarheid van de inkoop: de criteria van het zorgkantoor zijn soms pas drie weken van tevoren bekend, daar kun je onmogelijk je beleid op aanpassen. Hij mist een meerjarenkader in de contractering waarbij oog is voor ketensamenwerking, innovatie en een lange termijn visie op vastgoed. Zaken die nu in het knellende keurslijf van de zorgcontractering geen plaats krijgen. Locatiemanager Desiree Krol van Plantein vult aan: Alles wordt steeds gedetailleerder en dieper uitgevraagd. Een voorbeeld: Zorgkantoren nemen beoordelingscriteria op die voor cliëntenraden geacht worden belangrijk te zijn en dat kunnen net andere thema s zijn dan die je met je eigen cliëntenraad hebt afgesproken. Vervolgens moet je om een prijsafslag op je tarief te voorkomen een project bij het zorgkantoor indienen dat door de cliëntenraad is ondertekend. De cliëntenraad gaat dan uiteraard mee, omdat de prijsopslag in het belang is van de organisatie en de cliënten, maar niet zozeer omdat het een belangrijk item voor de cliëntenraad is. Lugies: Hoeveel perversie kun je in een inkoopsysteem inbouwen? Krol vindt het prima dat een zorgkantoor zorgorganisaties stimuleert om onderscheidend te zijn, maar schrijf niet voor hoe ze dat moeten doen, maar kijk naar de output. Als oproep voor de zorginkopers geven Lugies en Krol mee: heb een vooruitziende blik, maak meerjaren afspraken, geef meer informatie ruim vooraf en hanteer reële criteria!. Berend Lugies, bestuurder Zorggroep Plantein Desiree Krol, locatiemanager Zorggroep Plantein Pag. 14

15 Extramurale zorg 1.1 Tarieven extramurale zorg Om het overheidsbeleid te evalueren zijn de concessiehouders gevraagd de gecontracteerde tariefkortingen aan te geven. 7 van de 8 concessiehouders hebben hun tarieven voor extramurale zorg gedeeld. Hieruit blijkt dat Zorg & Zekerheid en Menzis gemiddeld de grootste kortingen doorvoeren, gevolgd door VGZ. Achmea hanteert de laagste tariefkortingen. Zowel de kortingen bij CZ als bij Menzis zijn toegenomen ten opzichte van Voor de overige concessiehouders kunnen we geen vergelijking maken omdat die concessiehouders in 2012 geen tariefinformatie hebben gedeeld. Tarieven extramuraal * Achmea 2,27% CZ 3,71% 1,40% Menzis 7,80% 5,88% VGZ 5,71% Overig De Friesland 4,44% DSW 3,00% Zorg & Zekerheid 8,08% Salland - Totaal 4,59% Tabel 1.3 Tarieven extramurale zorg op basis van concessiehouders * In 2012 hebben 2 concessiehouders hun tariefinformatie gedeeld. Zorgaanbieders geven aan dat zij beperkt het NZa-maximumtarief konden contracteren: 8% van de zorgaanbieders heeft dit gedaan. Dit is een lichte stijging ten opzichte van 2012 en 2011, toen respectievelijk 7% en 5% van de organisaties tegen het NZamaximumtarief kon contracteren. De respons van zorgaanbieders toont aan dat de tariefkorting de afgelopen 3 jaar nagenoeg constant is, met gemiddeld ruim 4%. Wanneer we dit uitsplitsen naar omvang van de organisatie, valt op dat organisaties met een jaaromzet van 40 tot 100 miljoen euro de zwaarste kortingen te verduren krijgen (4,8%), versus lagere kortingen voor de kleinere zorgorganisaties en voor de zorgorganisaties met een jaaromzet groter dan 100 miljoen euro. NZa-Maximumtarief Korting Tarieven extramurale zorg Tarieven 8% 7% 5% 4,3% 4,4% 4,1% Tabel 1.4 Tarieven extramurale zorg volgens zorgaanbieders (N=166) Pag. 15

16 1.2 Wijkverpleegkundigen / buurtgericht werken Een aantal zorgkantoren heeft in hun inkoopbeleid aandacht besteed aan wijk-/ buurtgerichte inzet van wijkverpleegkundigen. Dit betekent dat niet alle zorgorganisaties deze mogelijkheid hadden. Hierbij valt op dat respondenten aangeven dat het zorgkantoor het als een onderdeel van de reguliere dienstverlening beschouwt of dat het concept al is uitgerold. Ruim een derde (35%, 59 organisaties) van de zorgorganisaties die thuiszorg bieden heeft ingezet om verpleegkundigen / buurtgericht werken voor 2013 te laten functioneren. Van de 59 zorgorganisaties die ingezet hebben om dit te contracteren, heeft 25% (15 zorgorganisaties) een tariefopslag afgesproken die gemiddeld 2,3% bedroeg. 61% (36 zorgorganisaties) heeft niet tegen tariefopslag gecontracteerd. Zij geven vooral aan dat dit via de reguliere productieafspraken verloopt, een enkele keer via innovatiegelden. 14% (8 zorgorganisaties) contracteerde anderszins onder voorwaarden. Onbekend is hoeveel zorgorganisaties geen mogelijkheid hadden om te contracteren. Pag. 16

17 Intramurale zorg 1.3 Tarieven intramurale zorg 7 van de 8 concessiehouders hebben informatie over tariefkortingen op de maximale NZa-tarieven gedeeld. De intramurale tariefkortingen zijn het hoogst bij Menzis, net als bij de extramurale kortingen. Bij Achmea zijn de tariefkortingen voor verzorgingshuizen het hoogst. CZ maakt onderscheid tussen sectoreigen en sectorvreemde zorg, waarbij sectoreigen zorg een hogere tariefkorting krijgt. VGZ heeft de intramurale zorg op andere wijze ingedeeld, met een onderscheid in de lichtste zorgzwaartepakketten en zwaardere en zorgzwaartepakketten geleverd door een verpleeghuis (met behandeling) of door een verzorgingshuis (zonder behandeling). Door de verschillende opbouw van de tarieven is geen totaalgemiddelde tariefkorting aangegeven. Volledigheidshalve merken we op dat als gevolg van het overheidsbeleid de maximale intramurale NZa-tarieven met 4,8% zijn opgeplust met de zogenaamde intensiveringsmiddelen. Deze extra financiële middelen langdurige zorg zijn door het Kabinet Rutte 1 beschikbaar gesteld om extra medewerkers aan te trekken om de kwaliteit van zorg voor cliënten met een verblijfsindicatie te verhogen. De gemiddelde korting van concessiehouders op de maximale NZa-tarieven voor verpleeghuizen varieert tussen 1,00% en 3,2%. De gemiddelde korting van de concessiehouders op de maximale NZa-tarieven voor verzorgingshuizen varieert van 1,00% tot 3,23%. Tarieven intramuraal Afspraken verpleeghuizen Afspraken verzorgingshuizen Achmea ZZP 3-10 met behandeling 2,70% ZZP 1-10 zonder behandeling 3,23% Sectoreigen: 2,23% 2,20% Sectoreigen: 2,34% 2,20% CZ Sectorvreemd: 2,16% Sectorvreemd: 2,33% Menzis* 3,20% 1,88% 3,20% 1,88% VGZ ZZP 1 en 2: 2,19% ZZP 3-10 met behandeling: 1,91% ZZP 1 en 2: 2,19% ZZP 3-10 zonder behandeling: 1,99% Overig De Friesland 2,75% 3,10% DSW 1,00% 1,00% Zorg & Zekerheid 1,66% 2,68% Salland - - Tabel 1.5 Tarieven intramuraal gebaseerd op gegevens van de concessiehouders * Menzis maakt geen onderscheid tussen verpleeg- en verzorgingshuizen, Menzis heeft hiervoor 1 gemiddeld tarief gedeeld. Pag. 17

18 Zorgaanbieders geven aan dat zij slechts beperkt tegen het NZa-maximumtarief konden contracteren. 23% van de zorgorganisaties kon voor verpleeghuizen tegen het maximumtarief contracteren, 13% van de organisaties kon dit voor verzorgingshuizen. De korting op het maximumtarief bedraagt volgens hen voor verpleeghuizen 2,5% en voor verzorgingshuizen 2,6%. Uit een uitsplitsing naar organisatiebudget blijkt dat de grootste organisaties, met een budget vanaf 100 miljoen, de hoogste kortingen ervaren voor zowel verpleeghuizen als verzorgingshuizen. NZa-Maximumtarief Korting Tarieven intramurale zorg Zorgzwaartepakket 1-10 in het verpleeghuis 23% 30% 2,5% 1,8% Zorgzwaartepakket 1-10 in het verzorgingshuis 13% 12% 2,6% 2,0% Tabel 1.6 Overzicht tarieven intramurale zorg zorgzwaartepakketten volgens zorgaanbieders (N=154) 1.4 Knelpunten zorgzwaartepakketten In de enquête is aan de respondenten die intramurale zorg aanbieden ook gevraagd naar de knelpunten die naar hun verwachting ontstaan in de organisatie als gevolg van de productieafspraken 2013 voor de zorgzwaartepakketten. 42% procent verwacht geen knelpunten en een ruime meerderheid van de respondenten (58%) verwacht wel knelpunten voor de eigen organisatie. Dit is een stijging ten opzichte van vorig jaar, toen 38% van de zorgorganisaties aangaf dat er problemen zouden ontstaan als gevolg van de productieafspraken. Hierbij moet worden opgemerkt dat de antwoordopties qua knelpunten niet geheel dezelfde zijn als de antwoordopties uit voorgaande jaren omdat is ingespeeld op actuele knelpunten. In tabel 1.7 is een overzicht van de knelpunten weergegeven. Knelpunten 2013 Problemen om, als gevolg van het wegvallen van zorgzwaartepakket 1-2, op leegvallende plaatsen zwaardere zorg te contracteren 71% Zorgorganisatie(s) hebben onvoldoende zware zorgzwaartepakketten kunnen afspreken 59% Er is geen overeenstemming bereikt over de omzetting van capaciteit zonder behandeling naar capaciteit met behandeling 37% Problemen om voldoende zorgzwaartepakketten 3 te contracteren 13% Problemen om voldoende zorgzwaartepakketten 9b te contracteren 13% Anders, namelijk 31% Tabel 1.7 Overzicht knelpunten in zorgorganisaties als gevolg van productieafspraken (N=90). Het meest genoemde knelpunt is het contracteren van zwaardere zorg op leegvallende plaatsen als gevolg van het wegvallen van zorgzwaartepakket 1-2 (71%). Daarnaast heeft 59% van de zorgorganisaties onvoldoende zware zorgzwaartepakketten af kunnen spreken. 31% van de organisaties verwacht andere knelpunten, zoals het onvoldoende kunnen contracteren van Volledig Pakket Thuis en het contracteren van voldoende capaciteit voor uitbreidingen. Pag. 18

19 Veel organisaties verwachten financiële problemen als gevolg van de zorgcontractering. Dit hangt nauw samen met de omvang van de productieafspraak, die gebaseerd wordt op voorgaande jaren en niet op de verwachte zorgzwaarte. Ook doen zich problemen voor omtrent verwachte capaciteitsuitbreidingen, waarover geen afspraken kunnen worden gemaakt. Sommige organisaties verwachten verplichte leegstand, omdat bij een daling van het aantal cliënten met een ZZP 1 of 2 die plaatsen niet mogen worden opgevuld, ook niet door cliënten met een hogere ZZP. Dit wordt geïllustreerd middels het volgende citaat: Het budgetplafond zorgt ervoor dat niet alle ZZP 1 en 2 vervangen kunnen worden door zwaardere ZZP s, waardoor leegstand gaat ontstaan. Als kleine zorgorganisatie kom je voor de contractering van zorg niet aan tafel bij het zorgkantoor. Uiteindelijk is ons dat wel gelukt maar dat moesten we echt creatief organiseren", Carla Cornuit, bestuurder van LuciVer vindt het belangrijk dat ook kleine zorgorganisaties zich present stellen. Wij willen lokaal maatwerk bieden en oplossingen dichtbij de cliënt vanuit het totale cliëntperspectief. Wij vinden het belangrijk dat het zorgkantoor weet wat wij daarvoor nodig hebben. Cornuit heeft weliswaar een goed contact met het zorgkantoor, maar zorgcontractering levert bij haar vooral ergernis op: Er wordt alleen naar cijfers gekeken en naar het handhaven van het regionale productieplafond. Een voorbeeld van dit laatste: Wij zijn gekort op het volume voor de lagere zorgzwaartepakketten. Tegelijkertijd hebben we een aanzienlijke wachtlijst van mensen met een hoog zorgzwaartepakket voor wie opname eigenlijk niet kan worden uitgesteld. Op de vraag aan het zorgkantoor of we dan nee moeten verkopen aan de cliënt, krijgen wij te horen dat dit niet de bedoeling is en dat over de mogelijkheden in de herschikking niets (toe)gezegd kan worden. Toezeggingen over herschikking worden daarbij niet gegeven en je loopt bij extra productie in hogere zorgzwaartepakketten dus risico, dat dit achteraf niet gefinancierd wordt, stelt Cornuit. Volgens Cornuit is er in de zorgcontractering geen sprake van een echte inkoop maar van een administratiekantoor die formulieren afhandelt. De eisen die het zorgkantoor voor de contractering stelt vergen veel van ons in administratief opzicht, het zijn kunstjes die je moet doet. Met onfatsoenlijk krappe termijnen midden in de zomer. De contractering zou volgens haar veel moeten draaien om andere vragen: Wat is nodig, wat kan de cliënt, wat kunnen wij en hoe gaan wij daarvoor zorgen? Het huidige spel van zorgcontractering staat ver af van waar het werkelijk om gaat! Carla Cornuit, bestuurder LuciVer Pag. 19

20 1.5 Capaciteitsmutaties en/of -uitbreiding voor ver- en nieuwbouw Bijna de helft van de zorgorganisaties (49%, 77 organisaties) heeft in 2013 te maken met een capaciteitsmutatie en/of uitbreiding in relatie tot ver- en nieuwbouw. Het zorgkantoor heeft aan 31% (24) van deze zorgorganisaties met ver- en nieuwbouw 2013 in de planfase toezeggingen heeft gedaan. De overige 69% (53) zorgorganisaties heeft in de planfase geen toezeggingen voor productieafspraken van het zorgkantoor gekregen. Van de zorgorganisaties waar in 2013 ver- en nieuwbouw gereed komt heeft 60% geen afspraken kunnen maken. 21% heeft dit in beperkte mate kunnen doen. Dit komt vooral doordat het zorgkantoor wel toezeggingen doet, maar nog geen harde afspraken kunnen worden gemaakt. Pas bij de herschikking bepaalt het zorgkantoor wat er daadwerkelijk vergoed wordt. Daarmee blijft voor de zorgorganisatie onduidelijkheid bestaan ten aanzien van de toekomst. Eén respondent zegt hierover: Voor een compleet nieuwe locatie, die wordt opgeleverd in 2013, worden geen productieafspraken gemaakt. Productieafspraken voor capaciteitsuitbreiding en/of -mutatie Geheel 13% 15% In grote mate 6% 5% In beperkte mate 21% 27% Nee 60% 53% Tabel 1.8 Productieafspraken bij capaciteitsuitbreiding of mutatie (N=77) Zoals hiervoor reeds aangegeven, heeft het zorgkantoor in 31% (24 zorgorganisaties) van de gevallen reeds toezeggingen in de planfase gedaan over capaciteitsmutaties. Wanneer we dit combineren met de productieafspraken die zorgorganisaties uiteindelijk konden maken, blijkt dat een toezegging de kans op afspraken wel vergroot, maar dat het zeker geen garantie voor afspraken is. Van de zorgorganisaties die toezegging kregen van het zorgkantoor, heeft 38% (9 organisaties) uiteindelijk geen productieafspraken kunnen maken. 17% (4 organisaties) met een toezegging kon in beperkte mate afspraken maken en 13% (3 organisaties) kon dit in grote mate. 33% (8 organisaties) van de zorgorganisaties met een toezegging van het zorgkantoor kon geheel afspraken maken, tegen 4% van de zorgorganisaties die dat kon zonder toezegging op voorhand. Van de zorgorganisaties die geen toezegging hadden heeft 70% geen productieafspraken kunnen maken, 21% in beperkte mate en heeft 6% in grote mate productie kunnen afspreken. Productieafspraken: toezegging gedaan en afspraken gemaakt? Wel toezegging Geen toezegging Geheel productieafspraken kunnen maken 33% 4% In grote mate productieafspraken kunnen maken 13% 6% In beperkte mate productieafspraken kunnen maken 17% 21% Geen productieafspraken kunnen maken 38% 70% Tabel 1.9 Productieafspraken bij capaciteitsuitbreiding of mutatie: toezegging gedaan en afspraken kunnen maken. Wel toezegging: N=24. Geen toezegging: N=53. Pag. 20

21 1.6 Intensiveringsmiddelen Om verbetering van de kwaliteit van met name intramurale zorg te realiseren, zijn door de overheid vanaf 2012 intensiveringsmiddelen beschikbaar gesteld. Volgens 58% (90 organisaties) van de zorgorganisaties ontwikkelt het intensiveringsbudget zich evenredig met de productiegroei/-afname in De 65 overige zorgorganisaties (42%) geven aan dat dit budget zich niet evenredig ontwikkelt met de productiegroei of afname, omdat het niet is gekoppeld aan de productieontwikkeling Wanneer deze ontwikkeling niet evenredig is, wordt dat vooral veroorzaakt door het scheiden van wonen en zorg, waardoor ZZP 1 en 2 niet meer voor nieuwe cliënten wordt ingekocht en door overheveling van geriatrische revalidatiezorg (ZZP 9a) van AWBZ naar Zorgverzekeringswet per Zorgkantoren bieden nauwelijks ruimte om het intensiveringsbudget 2013 ook in te zetten voor zorg thuis. 19% (29 organisaties) van de zorgorganisaties geeft aan deze ruimte wel te krijgen, maar voor tweederde van de organisaties (102 zorgaanbieders) is deze ruimte niet aanwezig. De overige 14% (22 organisaties) van de organisaties levert geen zorg thuis. Over de ruimte voor het inzetten van het intensiveringsbudget voor zorg thuis zeggen zorgorganisaties vaak dat hiervoor geen specifieke voorwaarden zijn geformuleerd. 1.7 Volledig Pakket Thuis In 2013 heeft 64% (98 organisaties) van de respondenten het Volledig Pakket Thuis gecontracteerd, een stijging ten opzichte van 2012 (52%). Hierbij geeft 17% (26 organisaties) van de zorgorganisaties aan dat het zorgkantoor minder heeft gecontracteerd dan hun verkoopinzet. Een volledig overzicht is te vinden in tabel Zorgaanbieders die afspraken conform de verkoopinzet hebben gemaakt, hebben gemiddeld voor 14 cliënten afspraken gemaakt. Zorgaanbieders die minder afspraken dan de verkoopinzet hebben gemiddeld voor 13 cliënten afspraken gemaakt. In totaal is voor cliënten afspraken gemaakt. Volledig Pakket Thuis Percentage Conform verkoopinzet 47% 40% Minder dan verkoopinzet 17% 12% Nee 36% 48% Totaal 100% 100% Tabel 1.10 Productieafspraken over Volledig Pakket Thuis (N=153) De bovenstaande resultaten zijn ongewogen en zijn gebaseerd op de daadwerkelijke aantallen waarvoor afspraken zijn gemaakt. Pag. 21

22 1.8 Extramuraliseren Op verzoek van de zorgkantoren / Zorgverzekeraars Nederland zijn vragen over extramuraliseren opgenomen in de vragenlijst voor de intramurale zorgaanbieders. Organisaties kunnen op verschillende wijzen inspelen op het extramuraliseren, waarbij cliënten langer zelfstandig blijven wonen. Zij doen dit vooral door het intramurale zorgaanbod aan te passen op zwaardere cliëntgroepen (68%) en het leveren van (meer) extramurale zorg (67%). Daarnaast heeft ruim de helft van de zorgorganisaties de vastgoedstrategie bijgesteld. De organisaties die aangeven anders met extramuralisering om te gaan, zeggen hierbij vooral dat zij zich specifiek op de hogere ZZP s richten. Daarnaast zijn er verschillende zorgorganisaties die gesprekken voeren met woningcorporaties en gemeenten en die onderzoek doen naar vastgoed of andere concepten. Daarnaast geven enkele organisaties aan dat zij hier al sinds een aantal jaren op anticiperen. Hoewel de grootte van de organisatie niet overal invloed heeft op de wijze van omgaan met extramuralisering, blijkt wel dat de kleinste organisaties hun vastgoedstrategie het minst hebben bijgesteld. De grootste zorgorganisaties hebben bovengemiddeld vaak een plan opgesteld om leegstand op te vangen en passen het extramurale zorgaanbod aan op de nieuwe (zwaardere) cliëntgroep. Zij hebben het intramurale zorgaanbod juist ondergemiddeld aangepast op de zwaardere cliëntgroepen. Extramuraliseren 2013 Het intramurale zorgaanbod is/wordt aangepast op zwaardere cliëntgroepen 68% We gaan (meer) extramurale zorg leveren 67% De vastgoedstrategie is bijgesteld 54% Er is een plan opgesteld om leegstand op te vangen 27% Het extramurale zorgaanbod wordt aangepast op de nieuwe (zwaardere) cliëntgroep 26% Met de gemeenten zijn afspraken gemaakt over een passend woningaanbod 7% Anders 18% Tabel 1.11 Omgaan met extramuraliseren (N=154) 42% van de zorgorganisaties heeft het zorgkantoor geïnformeerd over de plannen rondom extramuraliseren waarbij het zorgkantoor hierop positief heeft gereageerd. 32% van de organisaties moet het zorgkantoor nog informeren. Een volledig overzicht is weergegeven in tabel Uit de splitsing op basis van omvang van de zorgorganisaties blijkt dat vooral de grootste zorgorganisaties het zorgkantoor nog moeten informeren (57%; gemiddeld 31%). Pag. 22

23 Extramuraliseren 2013 De plannen zijn samen met het zorgkantoor opgesteld 3% Het zorgkantoor is geïnformeerd over de plannen en zij heeft positief hierop gereageerd 42% Het zorgkantoor is geïnformeerd over de plannen en zij heeft hierop nog niet gereageerd 17% Het zorgkantoor is geïnformeerd over de plannen en zij heeft negatief hierop gereageerd 7% Het zorgkantoor moet nog worden geïnformeerd 32% Tabel 1.12 Zorgkantoor informeren over extramuraliseren (N=155) 1.9 Cliëntwensen Op verzoek van de zorgkantoren / Zorgverzekeraars Nederland is de vraag over inspelen op cliëntwensen opgenomen in de vragenlijst voor de intramurale zorgaanbieders. De cliëntwensen staan in zorgorganisaties centraal, en er zijn verschillende manieren om op de wensen van cliënten in te spelen. Zorgorganisaties doen dit vooral (88%) door de cliënt ruimte te geven voor eigen regie door hen te laten meebeslissen over wat voor zorg zij krijgen. Een volledig overzicht over de wijze waarop zorgorganisaties zich richten op de cliëntwensen staat in tabel % geeft van de zorgorganisaties stimuleert dat de cliënten en hun familie eigen verantwoordelijkheid in de zorg hebben. Inspelen op cliëntwensen 2013 De cliënt krijgt ruimte voor eigen regie door hen te laten meebeslissen over wat voor zorg zij krijgen 88% De beleidsplannen van de zorgorganisatie worden in overleg met de cliëntenraad opgesteld 83% De cliënt heeft een vast team van zorgverleners 81% De cliënten krijgen ruimte voor eigen regie door hen te laten meebeslissen over wanneer zij zorg krijgen 79% De zorgorganisatie informeert de cliënten regelmatig over de zorgmogelijkheden die zij binnen de zorgorganisatie hebben 75% De zorgorganisatie stimuleert dat cliënten en hun familie eigen verantwoordelijkheid in de zorg hebben 70% Anders 4% Tabel 1.13 Inspelen op cliëntwensen (N=154) Pag. 23

24 Algemeen 1.10 Productieafspraken Zorgverzekeringswet 48% van de zorgorganisaties geeft aan (waarschijnlijk) ook productieafspraken te maken in het kader van de Zorgverzekeringswet (niet zijnde kraamzorg). Dit is een stijging ten opzichte van 2012 (31%), zoals blijkt uit de tabel Deze stijging kan mede worden verklaard uit het feit dat geriatrische revalidatiezorg vanaf 2013 niet langer onder de AWBZ maar onder de Zorgverzekeringswet wordt gecontracteerd. Daarnaast maakt dieetadvisering dit jaar weer onderdeel uit van de Zorgverzekeringswet. De productieafspraken in het kader van de Zorgverzekeringswet worden vooral gemaakt met Achmea, CZ, VGZ en Menzis. Daarnaast worden ook veel kleinere zorgverzekeraars genoemd. Verscheidene zorgorganisaties zijn van plan om met meerdere of zelfs alle zorgverzekeraars afspraken te maken. Overige productieafspraken Productieafspraken Zorgverzekeringswet 48% 31% 40% Tabel 1.14 Productieafspraken Zorgverzekeringswet 2013 (N=173) De afspraken in het kader van de Zorgverzekeringswet vertegenwoordigen gemiddeld 6,4% van de totale zorgproductie (in euro s). 50% van de afspraken betreft 5% of minder van de totale zorgproductie. De gemaakte afspraken hebben met name betrekking op geriatrische revalidatiezorg, wat dit jaar voor het eerst specifiek bevraagd is, omdat het vanaf 2013 onder de Zorgverzekeringwet valt. Dit wordt op de voet gevolgd door medisch specialistische verpleging thuis (MSVT). Daarnaast geeft ruim de helft van de zorgorganisaties aan afspraken te maken over fysiotherapie en ergotherapie. Bij de overige afspraken op basis van de Zorgverzekeringswet blijkt dat vooral over logopedie, psychologische zorg, oefentherapie en personenalarmering afspraken worden gemaakt. Overige productieafspraken Zorgverzekeringswet Geriatrische revalidatiezorg 69% MSVT 67% 76% 66% Fysiotherapie 58% 63% 75% Ergotherapie 57% 57% 70% Dieetadvisering 39% 60% Preventie 8% 3% 9% Medische revalidatiezorg 7% Overig (o.a. logopedie en psychologie) 15% 27% 23% Tabel 1.15 Overige productieafspraken Zorgverzekeringswet 2012 (N=93) Pag. 24

25 De contractering van de AWBZ-zorg wordt steeds strakker. Je zit in een situatie van een pseudo-aanbesteding die een keurslijf is voor de zorgaanbieder en het zorgkantoor. Bestuurder Eduard van Bockel van ZorgBalans heeft stevige bedenkingen bij de AWBZcontractering. Vanaf het moment dat het inkoopbestek bekend is, resteert er heel weinig tijd om vragen te stellen over onduidelijke inkoopcriteria en als een criterium dan verhelderd is, dan is er nauwelijks ruimte in de procedure om het bestek aan te vechten. Van Bockel heeft zich deze contracteerronde gestoord aan de inkoopcriteria rond kwaliteit via de telling van sterren: Een ondeugdelijke toepassing van een instrument dat vooral willekeur in de hand werkt. Terwijl toepassing hiervan tot een korting van miljoenen kan leiden. Het is echt de vraag of het zorgkantoor zelf in de gaten heeft wat voor onbedoelde effecten een inkoopcriterium heeft voor de cliënten. Het zorgkantoor heeft een economische machtspositie. Dat legt een zware verantwoordelijkheid bij deze om duidelijk inkoopbeleid te hanteren. In plaats van onduidelijkheden af te wentelen zou het zorgkantoor de zorgaanbieder, als kleinere partij, moeten accommoderen: adel verplicht!. Toen de AWBZ-contractering nog niet in het keurslijf van de aanbesteding was geperst was er volgens Van Bockel veel meer sprake van een samenwerkingsrelatie tussen zorgkantoor en zorgorganisatie. Ook nu nog hebben wij regelmatig overleg met het zorgkantoor. We zijn goed met elkaar in gesprek, we kennen beide de regionale situatie en delen onze ideeën over de toekomst van de zorg, zoals ontschotting en extramuralisering. Van Bockel ziet ook dat het zorgkantoor hierbij durf toont om maatschappelijke stappen te zetten. Maar tegelijk ziet hij van de regionale agenda niets terug in het inkoopbeleid. Dan is er geen dialoog, maar wordt je geacht te corresponderen met een postbusnummer in Zwolle. Het inkoopbestek is een dictaat van het hoofdkantoor, een keurslijf vanuit een landelijke oriëntatie opgesteld zonder ruimte voor een regionale agenda. Van Bockel betitelt het reguliere contact met het zorgkantoor en de zorginkoop als twee totaal verschillende werelden. Hij vindt dat de inkoop veel meer moet aansluiten op de regionale agenda en op samenwerking. Van Bockel: Het is niet bekend of het zorgkantoor zelf de inkoop evalueert. Maar duidelijk voor ons is wel dat we als zorgaanbieder niet de inkoopprocedure moeten volgen maar sneller actie moeten ondernemen en eerder meer invloed op het inkoopbestek moeten zien te pakken. Eduard van Bockel, bestuurder ZorgBalans Pag. 25