Grote en kleine planeten Reis door het zonnestelsel

Transcriptie

1 Grote en kleine planeten Reis door het zonnestelsel Cgroep tijdsduur 50 minuten kerndoelen 1, 23 en 32 Voorbereiding lesdoelen De leerling: weet dat de acht planeten verschillend in grootte zijn leert de namen van de planeten leert de volgorde van de planeten vanaf de zon eindproduct een wandmodel van planeten op schaal naar grootte benodigdheden 8 passers 4 A6-papier 2 A2-papier 2 zwarte vellen A2-papier A4-papier scharen linialen lijm Zet voor de activiteit Planeten de planeten onder elkaar op het bord, zoals in de tabel. Tip. Les 44 sluit goed bij deze les aan. Bewaar de gemaakte schaalmodellen van deze les, zodat ze in les 44 nog een keer gebruikt kunnen worden. Planeten 15 min. Vertel de leerlingen dat het zonnestelsel een heleboel planeten heeft. Hoeveel zijn dit er eigenlijk? En zijn deze planeten groter of kleiner dan de aarde? Laat de leerlingen de planeten die ze al kennen noemen. Hierna vullen ze opdracht 1 van het doeblad in. Hiermee leren ze de namen van de planeten. Bespreek klassikaal wat de antwoorden zijn. Houd een stemming onder de leerlingen. Vraag de leerlingen welke planeet zij denken dat de grootste planeet is. Zet de aantallen van de stemming achter de desbetreffende planeet op het bord. Vraag de leerlingen ook wat zij denken dat de kleinste planeet zal zijn. Zet deze uitkomsten op het bord. Ter info. Pluto is sinds 24 augustus 2006 geen planeet meer, maar een dwergplaneet. Een planeet moet aan drie eisen voldoen. Het hemellichaam moet in een baan om de zon draaien en het moet zo groot zijn dat het door zijn eigen zwaartekracht rond wordt. Tenslotte mag een planeet ook geen deel uitmaken van een grote verzameling van dezelfde soort hemellichamen in hetzelfde deel van het zonnestelsel. Pluto voldoet niet aan deze laatste eis. In de buurt van Pluto draaien nog veel andere ijsklompen om de zon heen. Pluto lijkt heel erg op deze ijsklompen. Daarom is Pluto geen planeet meer. pagina 231 Reis door het zonnestelsel les 41 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

2 De leerlingen onderzoeken wat de grootste en wat de kleinste planeet is. Planeten maken 25 min. De leerlingen maken de planeten op schaal. De begrippen diameter en straal moeten voor deze activiteit bekend zijn. Leg deze begrippen zo nodig uit. De diameter is gelijk aan de middellijn. De straal is de halve diameter. Leg ook uit hoe een passer werkt. Schrijf van onderstaande tabel de tweede kolom (diameter) achter de planeten op het bord. Maak de leerlingen duidelijk dat de zon heel groot is. Vertel daarbij dat de zon geen planeet is, maar een ster. Het is interessant om te zien hoe groot de zon is in vergelijking met de planeten. Maak gebruik van de gegevens uit de derde kolom van de tabel om de leerlingen een idee te geven hoe groot de planeten in het echt zijn. In het voorbeeld is uitgegaan van een fietssnelheid van 15 kilometer per uur. Vertel dat als je van de ene kant van de aarde, dwars door de aarde heen, naar de andere kant zou fietsen, dat je dan 36 dagen non-stop aan het fietsen bent. Als je hetzelfde bij de zon zou doen, zou je elf jaar bezig zijn! Maak de leerlingen wel duidelijk dat dit alleen een voorbeeld is en dat het niet mogelijk is om door een planeet of de zon te fietsen. fietsen door het hemellichaam diameter (15 km/uur, straal op schaal papierformaat object (in 100 km) 24 uur per dag) (in cm) nodig zon jaar Mercurius dagen 1 A6 Venus dagen 2 A6 aarde dagen 2 A6 Mars dagen 1 A6 Jupiter jaar 22 A2 + A4 Saturnus dagen 18 A2 Uranus dagen 8 A4 Neptunus dagen 8 A4 De getallen uit de tweede kolom zijn te groot om te gebruiken bij het tekenen. Om de planeten op schaal te kunnen tekenen is daarom de vierde kolom toegevoegd. De verhoudingen zijn niet veranderd. Neem kolom vier over op het bord. Vertel de leerlingen dat ze de planeten gaan tekenen met de getallen uit deze kolom. De zon staat er alleen bij om aan te geven hoe groot die is. pagina 232 Reis door het zonnestelsel les 41 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

3 Verdeel de leerlingen in groepjes van drie. Geef elk groepje een gekleurd vel papier en een passer. Het formaat van het papier dat nodig is om de planeet te tekenen staat in de vijfde kolom. Elk groepje maak een andere planeet. Laat de leerlingen nu opdracht 2 van het doeblad maken en de passer afstellen op de lengte van de straal van hun planeet. Help ze hier eventueel mee. De planeten kunnen nu getekend, uitgeknipt en ingekleurd worden. Plak samen de uitgeknipte planeten in de juiste volgorde op de zwarte vellen A2-papier. Begin met de planeet die het dichtst bij de zon staat. Hang het zonnestelsel op in het lokaal. Welke planeet is het grootst? 10 min. Aan het begin van de les hebben de leerlingen over de grootste en de kleinste planeet een stemming gehouden. De leerlingen hebben nu de planeten gemaakt en weten de grootte. De leerlingen vullen opdracht 3 van het doeblad in. Tip. Laat van de groepjes met kleine planeten iedere leerling een planeet maken. Elk groepje kiest daarna de mooiste planeet om op het zwarte vel te plakken. Bespreek het doeblad. Wat is de grootste planeet? En de kleinste? Komen de resultaten overeen met de stemming van het begin van de les? pagina 233 Reis door het zonnestelsel les 41 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

4 pagina 234 Reis door het zonnestelsel les 41 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

5 Grote en kleine planeten Cgroep Planeten Wat zijn namen van planeten? Zet er een cirkel om. doeblad Jupiter / Amsterdam / Mercurius / aarde / Triton Venus / Uranus / zon / Saturnus / Mars / kwik / Neptunus ring / maan / Orion / Andromeda 2 Planeten maken Wat heb je nodig? zet een cirkel om de namen van de planeten passer gekleurd vel A2, A4 of A6-papier liniaal schaar lijm Wat ga je doen? 1 Doe deze opdracht met nog twee maatjes. De leerkracht vertelt welke planeet jullie gaan maken. 2 Zoek de lengte van de straal van jullie planeet op in de tabel op het bord. 3 De afstand tussen de passerpunt en het potlood is het aantal centimeter van de straal van de planeet. 4 Teken de cirkel met de passer. 5 Knip hem uit en kleur hem in. 6 Plak met je leerkracht de planeet op de goede plek op het zwarte vel. pagina 235 Reis door het zonnestelsel les 41 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

6 3 Welke planeet is het grootst? a Schrijf hieronder de namen van de planeten. Schrijf eerst de naam van de grootste planeet. Dan de naam van de planeet die iets kleiner is. Ga zo door. De laatste planeet is dus de kleinste planeet. Top 8 planeten: schrijf HIER de namen van planeten op b De grootste planeet is... c De kleinste planeet is... schrijf HIER de naam van de grootste planeet op schrijf HIER de naam van de kleinste planeet op pagina 236 Reis door het zonnestelsel les 41 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

7 De grootte van de maan Reis naar de maan Cgroep tijdsduur 50 minuten kerndoelen 1, 23, 32, 54 en 55 lesdoelen De leerling: weet dat de aarde groter is dan de maan ontdekt dat iets kleiner lijkt als het verder weg staat eindproduct een schaalmodel van de aarde en de maan benodigdheden 13 ballonnen 6 touwtjes (lengte van het touwtje is de omtrek van de aarde) schaalmodel van de aarde (tenminste de grootte van een skippybal met een diameter van 75 centimeter) een ballon als schaalmodel van de maan scharen Voorbereiding Zet de vragen voor de activiteit De grootte van de maan op het bord. Meet voor de activiteit Meet de maan de omtrek van het schaalmodel van de aarde door met een stuk touw om de evenaar te draaien. Gebruik voor de aarde een bal met een diameter van 75 centimeter, zoals een skippybal. Knip het touwtje af als deze één keer rond de evenaar is geweest. Maak zo twaalf stukken touw. Blaas ook een ballon op tot de juiste grootte van de maan: de omtrek van de maan is ¼ deel van de omtrek van de aarde. Gebruik deze ballonmaan om snel te zien of de leerlingen op de goede weg zijn. Zorg ervoor dat het schaalmodel van de aarde, de maan en een niet opgeblazen ballon als maan klaarliggen. De grootte van de maan 10 min. Praat met de leerlingen over de maan. Soms lijkt de maan klein, soms een stuk groter. Maar hoe groot is hij nu echt? En hoe ver zou de maan van de aarde staan? Vraag de leerlingen wat ze nog meer over de grootte van de maan weten. Schrijf de antwoorden op het bord. De leerlingen onderzoeken of de maan groter of kleiner is dan de aarde. pagina 237 Reis naar de maan les 42 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

8 Wat zie je? 10 min. De leerlingen onderzoeken of iets groter of kleiner lijkt te worden als het verder van hen af staat. Laat de leerlingen tweetallen vormen. Leerling 1 gaat tegen een muur van het lokaal staan. Leerling 2 gaat tegenover leerling 1 staan. Leerling 2 maakt van zijn duimen en wijsvingers een lijst zoals het voorbeeld op het doeblad. Deze lijst houdt leerling 2 voor zijn ogen. Hij ziet het hoofd van leerling 1 precies in zijn lijst passen. Leerling 2 loopt vier meter achteruit, leerling 1 blijft staan. Leerling 2 maakt nu weer een lijst van zijn vingers en kijkt naar het hoofd van leerling 1. Het hoofd van leerling 1 lijkt nu kleiner. Dit komt doordat hij verder weg staat. De leerlingen wisselen van taak en vullen opdracht 1 van het doeblad in. Meet de maan 25 min. Is de maan echt zo klein? Of lijkt de maan zo klein omdat hij heel ver weg staat? De leerlingen gaan de grootte van de maan ten opzichte van de aarde bekijken. Voor deze opdracht moeten de leerlingen bekend zijn met het begrip omtrek. Als dit niet het geval is, leg dat dan uit. Laat de leerlingen de aarde op schaal zien. Elk tweetal krijgt een ballon. De ballon stelt de maan voor. Geef de leerlingen de opdracht om de ballon op te blazen, net zo groot als dat zij denken dat de maan is ten opzichte van de aarde op schaal. Als de leerlingen denken dat de grootte van de ballon klopt, legt u er een knoop in. Nu de leerlingen een schatting hebben gemaakt van de grootte van de maan gaan ze meten of hun schatting klopt. Vertel de leerlingen dat de omtrek van de aarde ongeveer kilometer is. De omtrek van de maan is ongeveer 4 keer zo klein: kilometer. Pak de touwtjes met de lengte van de omtrek van de aarde. Laat de leerlingen zien dat dit touwtje precies één keer de omtrek van de voorbeeldaarde is. Vraag de leerlingen hoe lang het touwtje moet zijn als deze één keer om het midden van de maan kan. De leerlingen bedenken dat zij het gekregen touwtje in vier gelijke delen moeten knippen. Verdeel de leerlingen in groepjes van vier en laat ze opdracht 2 van het doeblad doen. Bespreek de opdracht na. Zijn er leerlingen die hun ballon goed hadden opgeblazen? Waarom dachten ze dat dit de goede grootte was? Waren er kinderen die dachten dat de maan groter was? Hoe groot is de maan? 5 min. De leerlingen vullen opdracht 3 van het doeblad in. Vraag de leerlingen wat ze hebben ingevuld. Waarom denken ze dat? De maan ziet er kleiner uit dan hij eigenlijk is, omdat deze zo ver van de aarde afstaat. Net zoals de leerlingen hun maatje door de lijst ineens kleiner zagen. pagina 238 Reis naar de maan les 42 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

9 De grootte van de maan 1 Wat zie je? a Teken hieronder hoe je jouw maatje door je handen ziet: Cgroep doeblad maatje dichtbij pagina 239 Reis naar de maan les 42 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

10 maatje ver weg b Omcirkel het juiste antwoord: als iets verder weg is, lijkt het: groter / kleiner c Wat denk jij? Is de maan groter of kleiner dan de aarde? pagina 240 Reis naar de maan les 42 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

11 2 Meet de maan Wat heb je nodig? touw schaar ballon Wat ga je doen? Je hebt een inschatting gemaakt van de grootte van de maan. Je gaat nu meten of je ballon de goede grootte heeft. Knip met je groepje het touwtje in vier gelijke stukken. 1 Vouw het touwtje twee keer dubbel. 2 Knip de touwtjes aan de zijkanten open. Je hebt nu vier gelijke stukken. Als het afgeknipte touwtje precies één keer om het midden van jouw maan past dan is de maan precies goed opgeblazen! a Het touwtje was te lang / te kort / precies goed b Mijn maan is dus te groot / te klein / precies goed c Het lange touwtje dat de leerkracht om het midden van de aarde deed paste vier keer om het midden van de maan. Omcirkel nu het juiste antwoord. De omtrek van de aarde is dus vier keer zo groot / klein als de maan. pagina 241 Reis naar de maan les 42 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

12 3 Hoe groot is de maan? De omtrek van de maan is vier keer zo klein als de omtrek van de aarde. Maar in het echt ziet de maan er nóg kleiner uit dan hij eigenlijk is. Hoe komt dat? pagina 242 Reis naar de maan les 42 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

13 Hoe ontstaan Marskanalen? Reis naar Mars Cgroep tijdsduur 45 & 30 minuten, verdeeld over 2 dagen kerndoelen 1 en 54 lesdoelen De leerling: weet dat water een kanaal kan vormen ziet dat kanalen gevormd door water, ronder zijn dan kanalen die gegraven zijn door apparaten of mensen eindproduct een stuk Mars met Marskanalen benodigdheden foto landschap op Mars (bijlage) foto Mars (bijlage) foto Marskanalen (bijlage) 24 kartonnen schoteltjes 24 bakjes 12 bakken 12 eetlepels 12 houten ijsstokjes 12 bakjes (om het water in op te vangen) 12 plastic bekers A4-papier gips prikpennen rode verf kwasten Voorbereiding Pak voor de activiteit Wat zie je op Mars? de foto van het landschap op Mars, Mars en de Marskanalen uit de bijlage. Zet voor de activiteit Maak een Marskanaal twaalf materiaalbakken klaar. Zet een portie gips, een bakje water, een leeg bakje om het gips in te mengen, een plastic beker, een houten ijsstokje, een prikpen, zand, een kartonnen schoteltje en een bakje (om het water in op te vangen) in de materiaalbak. Voor de activiteit Hoe zit het nu precies? hebben de leerlingen de foto van Mars nodig uit de bijlage. Kopieer deze voor de leerlingen in kleur. Wat zie je op Mars? 15 min. Geef de leerlingen een vel A4-papier en een pen. Laat de leerlingen snel achter elkaar de foto s van het landschap op Mars, Mars en de Marskanalen zien. Vraag de leerlingen hierna op te schrijven wat hen is bijgebleven. De leerlingen mogen tekenen en schrijven. Vraag de leerlingen of ze kanalen hebben gezien. Laat nogmaals de foto van de Marskanalen zien. Vertel de leerlingen dat experts denken dat de kanalen op Mars zijn ontstaan doordat er vroeger vloeibaar water is geweest. De Italiaanse astronoom Giovanni Schiaparelli meende donkere, rechte lijntjes op Mars te zien. Hij noemde deze canali, wat vertaald werd naar canals. Dit suggereert dat de kanalen kunstmatig aangelegd waren en dit dus het werk van intelligente Marsbewoners zou zijn. Met name de Amerikaanse sterrenkundige Percival Lowell was ervan overtuigd dat de Marskanalen door Marsmannetjes gemaakt zijn. We weten nu dat dat niet zo is. De kanalen zijn waarschijnlijk ontstaan door stromend water. pagina 243 Reis naar Mars les 43 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

14 De leerlingen onderzoeken hoe de kanalen op Mars zijn ontstaan. Ter info. Het werkelijke Marslandschap bestaat niet uit gips, maar met gips kun je goed het verschil laten zien tussen natuurlijk en niet-natuurlijk gevormde kanalen. Maak een Marskanaal 30 min. De leerlingen werken in tweetallen. Geef elk tweetal een materiaalbak. Leg uit dat het gips vrij snel hard wordt. Je krijgt het dan moeilijk ergens van af. De leerlingen moeten daarom voorzichtig zijn. De leerlingen volgen het stappenplan bij opdracht 1 op het doeblad. Let erop dat ze ongeveer 20 minuten moeten wachten voor ze de kanalen in het gips (het Marsoppervlak) kunnen maken met water en een lepel. Op deze manier wordt duidelijk of natuurlijk gevormde kanalen er anders uitzien dan kanalen die door de mens gemaakt zijn. Help de leerlingen waar nodig met het maken van het gips en de kanalen. Zet alle schoteltjes weg als de leerlingen klaar zijn en leg de namen erbij van degenen die het Marslandschap gemaakt hebben. Laat het gips een dag drogen. Hoe zit het nu precies? 15 min. De leerlingen vergelijken de volgende dag de twee Marslandschappen. Ze bekijken het verschil tussen kanalen die met een lepel zijn gemaakt en die door water zijn gemaakt. De leerlingen maken opdracht 2 van het doeblad. Geef de leerlingen de gekopieerde foto van Mars. Laat ze aan de hand hiervan hun planeet rood verven. Wetenschappers aan het woord 15 min. Bespreek het doeblad en vertel de leerlingen dat wetenschappers goed hebben gekeken of de kanalen met de hand gemaakt kunnen zijn. Net als de leerlingen hebben de wetenschappers ook experimenten gedaan om dit te onderzoeken. De experts zijn tot de conclusie gekomen dat de kanalen die met water gemaakt zijn, anders gevormd zijn dan kanalen die met apparatuur zijn gemaakt. Daarom denken de experts nu dat er ooit door de kanalen water heeft gestroomd. Laat de leerlingen nogmaals de foto van het landschap op Mars zien. Vertel de leerlingen dat kanalen kunnen ontstaan doordat de grond door het water wordt meegenomen. Het water slijt als het ware een gat in de grond. pagina 244 Reis naar Mars les 43 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

15 Hoe ontstaan Marskanalen? Cgroep Maak een Marskanaal Van je leerkracht krijg je een materiaalbak voor dit experiment. doeblad Lees het experiment goed door voordat je begint. Het gips wordt snel hard. Wat ga je doen? 1 Pak de plastic beker. Prik met de prikpen in de onderkant van deze beker een gaatje. Pas op: houd je hand niet aan de onderkant van de beker. 2 Doe twee eetlepels gips in het lege bakje. 3 Giet nu voorzichtig een scheutje water bij het gips. Roer met de lepel totdat je een stevige pap hebt. 4 Verdeel de pap over twee kartonnen schoteltjes. Strijk het gips glad met de onderkant van de lepel. Wacht 20 minuten. 5 Het gips voelt nu als klei. Zorg dat je de beide schoteltjes tegelijkertijd maakt. Kies bij de volgende stappen allebei een schoteltje. Zo kun je sneller werken. 6 Schoteltje 1: Maak met een houten ijsstokje in het gips van schoteltje 1 een aantal lijnen. Dit zijn je niet-natuurlijke kanalen. 7 Schoteltje 2: Houd schoteltje 2 schuin boven het opvangbakje. Zorg dat het gips er niet af druipt. 8 Pak de plastic beker met het gaatje. Houd je vinger op het gaatje. Vraag of je maatje er een beetje water in wil gieten. 9 Druppel vanaf de bovenkant water op het gips. Houd het water steeds eventjes op dezelfde plek. Zo ontstaan er kanalen. Zet het bekertje weg als je kanalen hebt gemaakt. pagina 245 Reis naar Mars les 43 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

16 Laat het restwater van het gips lopen in een opvangbakje. Zet het schoteltje weer recht neer. 10 Laat de schoteltjes met gips drogen. 2 Hoe zit het nu precies? Je hebt twee gipsen landschappen gemaakt. Kijk als ze droog zijn goed naar beide landschappen. a Welke verschillen zie je? b Waar komt dit verschil door, denk je? c Onderzoekers hebben het oppervlak van Mars bestudeerd. Ook hebben zij experimenten gedaan zoals jij nu met het gips hebt gedaan. Denk je dat de kanalen op Mars door mensen zijn gemaakt, zoals ook astronoom Percival Lowell dacht? ja / nee, want omcirkel het juiste antwoord en schrijf de uitleg erbij d Ben je klaar met de opdrachten? Verf jouw landschap net zo rood als het oppervlak van Mars in het echt. Lijkt het goed? pagina 246 Reis naar Mars les 43 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

17 De acht planeten Reis naar andere hemellichamen Cgroep tijdsduur 80 minuten kerndoelen 1, 5, 6, 8, 23, 54 en 55 lesdoelen De leerling: weet welke planeten manen hebben weet welke planeten ringen hebben weet welke kleur de verschillende planeten hebben weet wat een maan is weet wat een ring van een planeet is leert samenwerken Tip. Gebruik eventueel de gemaakte schaalmodellen van het zonnestelsel uit les 41 bij deze les. eindproduct ieder groepje heeft een pagina gemaakt over één planeet. Het geheel vormt een encyclopedie over de verschillende planeten. benodigdheden boeken en tijdschriften over planeten A3-papier tijdschriften om mee te knutselen lijm kleurpotloden iets om encyclopediepagina s mee te bundelen Voorbereiding Haal voor de activiteit Informatie verzamelen allerlei boeken en tijdschriften over planeten uit de bibliotheek. Leg deze voorin de klas. De acht planeten 15 min. Teken de zon links op het bord. Teken rechts van de zon 8 cirkels in een rij achter elkaar. Deze cirkels stellen de acht planeten voor. Vraag de leerlingen wie er (nog) weet welke planeten er in ons zonnestelsel zijn. Hoe heet de planeet die het dichtst bij de zon staat? Ga alle planeten af en schrijf de namen van de planeten onder de cirkels op het bord. Dit zijn vanaf de zon: Mercurius Venus aarde Mars Jupiter Saturnus Uranus Neptunus pagina 247 Reis naar andere hemellichamen les 44 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

18 Vertel de leerlingen dat niet al deze planeten hetzelfde zijn. Er zijn een aantal planeten die ringen hebben. Ook zijn er planeten die één of meerdere manen hebben. Bespreek met de leerlingen of de aarde één van de planeten is die een ring heeft. Kom tot de conclusie dat dit niet zo is. Heeft de aarde een maan? Is er maar één maan of zijn het er meer? Kom tot de conclusie dat de aarde één maan heeft. Vraag de leerlingen welke kleur de aarde heeft als je die van een afstand zou bekijken. De aarde heeft allerlei verschillende kleuren, onder andere blauw, groen en geel. Kom tot de conclusie dat de aarde er vanaf een afstand blauw uitziet omdat er zo veel water op aarde is. Schrijf de resultaten bij de cirkel aarde op het bord door een maan te tekenen en er een 1 bij te zetten. Schrijf in de cirkel de woorden blauw, groen, geel en rood om aan te geven dat dit de kleur van de planeet is. De leerlingen onderzoeken de verschillen en overeenkomsten tussen de acht planeten. Informatie verzamelen 50 min. Verdeel de leerlingen in groepjes van vier. Deel ieder groepje in bij één bepaalde planeet. Kies vooral de planeten uit waarvan de leerlingen nog niet zoveel weten. Vertel de leerlingen dat ze met de hele klas een encyclopedie gaan maken over de planeten. Ieder groepje maakt een pagina over de planeet waarbij ze zijn ingedeeld. Als die allemaal klaar zijn, worden de pagina s gebundeld en is er een mooi overzicht van de planeten. Voor de pagina s van de encyclopedie kunnen de leerlingen de boeken gebruiken die voor in de klas liggen. Ze kunnen ook gebruik maken van internet. De pagina moet informatie geven aan anderen die hier nog niets van af weten. Er moet worden gelet op kopjes en alinea s. De leerlingen illustreren de tekst aan de hand van foto s of plaatjes. Ze kunnen deze uit de boeken kopiëren of printen vanaf een website. Naast een stuk tekst met illustraties, maken de leerlingen op een creatieve manier hun planeet. Dit kan bijvoorbeeld door stukjes papier van een pagina te scheuren die in de kleur is van de planeet. Deze stukjes papier plakken ze dan op een vel papier waardoor een gekleurde cirkel ontstaat. Eventuele ringen worden ook op die manier toegevoegd. Ook wordt op een creatieve manier aangegeven hoeveel manen de planeet heeft. De leerlingen verzamelen zoveel mogelijk informatie over hun planeet. De groepjes bespreken van tevoren wat ze gaan maken en hoe ze het gaan maken. De volgende informatie moet in ieder geval op de pagina terug te vinden zijn. Schrijf deze vragen op het bord: Welke kleur(en) heeft de planeet? Hoeveel manen heeft de planeet? Heeft de planeet ringen? Op de pagina kunnen de leerlingen ook beschrijven hoe lang een dag op die planeet duurt, wat de gemiddelde temperatuur op de planeet is, of de planeet groter of kleiner dan de aarde is et cetera. pagina 248 Reis naar andere hemellichamen les 44 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

19 In onderstaande tabel is te zien welke planeten ringen hebben en hoeveel manen de planeten hebben. planeet ringen? aantal manen kleur Mercurius nee 0 Donker grijs Venus nee 0 Wit (wolken), geel/oranje aarde nee 1 Blauw, groen, geel, rood Mars nee 2 Rood, oker Jupiter ja 63 Bruin, rood en wit Saturnus ja 60 Geel, richting polen groener Uranus ja 27 Cyaan (turkoois) Neptunus ja 13 Blauwgroen De verschillen en overeenkomsten 10 min. Vraag ieder groepje kort een presentatie te geven over wat er op hun pagina staat. Hierbij laten ze hun zelfgemaakte planeet zien. Vraag één van de leerlingen naar voren te komen om de eventuele ringen bij de juiste planeet op het bord te tekenen. Als de planeten één of meerdere manen heeft, tekent de leerling een maan en schrijft erbij hoeveel manen de planeet heeft (zie voorbeeld op het doeblad). Ook schrijft de leerling de kleur van de planeet op het bord. Tijdens de presentaties vullen de andere leerlingen met kleurpotloden opdracht 1 van het doeblad in. Na de presentatie vullen ze de laatste vragen bij stap 4 in. Wat zijn ringen en manen? 5 min. In deze les zijn de leerlingen te weten gekomen of verschillende planeten manen of ringen hebben. Maar weten de leerlingen wel wanneer een hemellichaam een maan is? En waar bestaan de ringen eigenlijk uit? Weten de leerlingen hier de antwoorden op? Leg uit dat een maan een hemellichaam is dat om een planeet draait. De ringen van planeten zijn stukjes gruis en rots. pagina 249 Reis naar andere hemellichamen les 44 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

20 pagina 250 Reis naar andere hemellichamen les 44 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

21 De acht planeten 1 De verschillen en overeenkomsten Wat heb je nodig? Cgroep doeblad kleurpotloden Wat ga je doen? 1 Kleur de cirkels in de kleur van de planeet. 2 Teken de ringen bij de juiste planeten. 3 Schrijf bij elke planeet hoeveel manen die heeft. De aarde is al voorgedaan. kleur alle rondjes in met de juiste kleur schrijf HIER op hoeveel manen de planeet heeft Mercurius Venus blauw groen geel rood 1 aarde Mars pagina 251 Reis naar andere hemellichamen les 44 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen

22 kleur alle rondjes in met de juiste kleur schrijf HIER op hoeveel manen de planeet heeft Jupiter Saturnus Uranus Neptunus a Welke planeet heeft de meeste manen? b Welke planeet heeft de minste manen? c De planeten met ringen zijn: d De planeten zonder ringen zijn: pagina 252 Reis naar andere hemellichamen les 44 Bronnenboek Reis door de ruimte in 80 lessen