courgette en pompoen (cucurbita pepo en cucurbita maxima)

Transcriptie

1 opmaak 220 x 220 mm :28 Pagina 74 courgette en pompoen (cucurbita pepo en cucurbita maxima) Er zijn maar weinig moestuinplanten die aan de groeikracht van courgettes en pompoenen kunnen tippen. Voor de onervaren tuinier is het een absolute aanrader, hij kan heel snel en gemakkelijk een indrukwekkende plant en oogst realiseren. De courgette en de pompoen zijn afkomstig uit warmere streken en je kunt dus pas buiten starten na de zo gevreesde laatste nachtvorsten.vandaar dat de meeste mensen de natuur een handje helpen en de planten binnen voorzaaien. Midden tot eind april is prima. Zaai de grote pitten zo n 2 cm diep in een potje van 5 cm, gevuld met standaardpotgrond, en zet alles op een warme vensterbank. Een beetje water geven om te starten en na een kleine week moeten de eerste kiembladeren verschijnen. Bij voldoende licht en in een iets frissere omgeving groeien de planten stevig en compact verder tot de eerste echte bladeren verschijnen. Dan worden de planten voorzichtig verspeend naar een pot van 15 cm en iets dieper gezet, tot net onder de kiemblaadjes. Weer een week verder beschik je over een stevige plant die half mei naar buiten kan. De plaats in de tuin hebben we ondertussen voorbereid door voor elke plant een flinke emmer met goede compost ondiep in te werken, zodat er een klein heuveltje ontstaat. Alle pompoenachtigen hebben een hekel aan te veel water aan de stengelbasis. Zo geplant, loopt het teveel aan water netjes weg. De pot verwijderen en de wortelkluit zonder beschadigen in de compostheuvel planten. Een keer flink water geven en de eerste weken de planten nakijken en eventueel beschermen tegen late nachtvorst (een krant of omgekeerde kartonnen doos als dekentje voor de nacht kan goed werken), vroege slakken of te gure wind. Samen met de eerste warme dagen gaan de planten vrij snel groeien en nemen ze uiteindelijk ook veel plaats in. Geef courgettes die als een struik groeien 75 cm in alle richtingen en pompoenen als rankers ruim 2 m om te groeien. Twee maanden na het uitplanten kun je de eerste vruchten verwachten. Je hebt mannelijke bloemen (stengel met bloem) en vrouwelijke (een minivrucht met bloem), maar ingrijpen in het intieme levensproces van deze planten is overbodig; daar zorgen de bijen en de hommels wel voor, dol als ze zijn op de grote gele bloemen. Van alle groenten is de courgette waarschijnlijk de snelste groeier. De vruchten die de ene dag nog te klein zijn, kunnen na enkele zomerse dagen met zachte nachten plotseling te groot zijn. Courgettes vragen voor de oogst dus dagelijks aandacht. De ideale lengte ligt tussen 15 en 25 cm, met de gele bloei net afgevallen. Het snijden van jonge vruchten stimuleert overigens de planten om nog meer vruchten te vormen, zodat je ook langer kunt blijven doorgaan met oogsten. tuin De compacte groei van de courgette maakt het mooie solitairplanten, vol groen met grote gele bloemen. Als extra kun je kiezen voor geel-, groen-, grijs- en zwart- 74

2 opmaak 220 x 220 mm :28 Pagina 75 vruchtige rassen. Er zijn ook ronde Tondo de Nice -courgettes en een bont assortiment schotelvormige patissons. keuken Versgeoogste courgettes worden ofwel fijngesneden verwerkt in zomerse groenteschotels ofwel in hun geheel gestoomd en vervolgens gegratineerd. Ze vormen een van die typische zomerse basisgroenten, zonder echt veel eigen smaak, die echter prima harmoniseren met zuidelijke tomaten, knoflook, kaas en olijfolie. Een beetje creativiteit geeft prachtige, heerlijke resultaten. Pompoenen zijn enorme groeiers. Wanneer ze eenmaal echt op dreef zijn, kunnen de ranken tot 1 cm per uur groeien. Snoeien en toppen komt er niet aan te pas. Je kunt de ranken verleggen indien ze niet in de gewenste richting groeien en wanneer ze op een winderige plaats staan, kun je ze verankeren door er een beetje grond op te leggen zodat de planten op hun stengels wortels zullen vormen. Zodra de steel van de vruchten overlangs houterige streepjes vertoont, kun je oogsten. Laat een stuk steel van enkele centimeters aan de vruchten zitten en behandel je oogst voorzichtig, zodat je je pompoenen enkele maanden kunt bewaren als lekkere wintervoorraad. tuin Pompoenplanten zijn geschikt om een heel vak in de tuin dicht te laten groeien en op deze wijze onkruidvrij te houden.wie minder ruimte heeft, kan pompoenen ook langs bonenstaken of stevige bamboes laten klimmen. Of leid ze origineel in een boom of boven op het dak van een schuurtje of het tuinhuis. keuken Pompoenen zijn niet enkel bruikbaar in soep, maar ook geschikt om te verwerken in hartige groentetaarten of als volwaardige groente op zich. Een goede raskeuze met de nadruk op wat kleinere vruchten en stevig smaakvol vruchtvlees, is belangrijk. Combinaties met ui, knoflook en prei, maar ook met tomaten, room en kaas, doen het goed.

3 opmaak 220 x 220 mm :28 Pagina 88 suikermaïs (zea mays) Wist je dat de zoete smaak van suikermaïs binnen zeven minuten na de oogst halveert? In elk geval een goede reden om dit graangewas volop aandacht te geven in de tuin. Maïs in combinatie met bonen Suikermaïs is nauw verwant aan de klassieke voedermaïs, maar de eetkwaliteit is behoorlijk verschillend. Net als zovele andere belangrijke planten in onze groentetuin kan maïs geen vorst verdragen. Zaaien in vollegrond kan pas begin mei, zodat de jonge planten net boven komen na de laatste nachtvorst. Je zaait twee zaden in een putje van 5 cm diep en op 35 cm afstand in alle richtingen. Na opkomst laat je de sterkste staan en trek je de andere uit. Een ongeduldige tuinder of iemand die uit is op een extra vroege oogst zaait de derde week van april binnen, op de vensterbank, in een potje van 10 cm en plant de 20 cm grote planten half mei uit op dezelfde afstand. De planten willen flink wat compost, mogen tijdens het seizoen enkele keren aangeaard worden en groeien vrij snel en stevig uit, naargelang het ras 1 tot 2 meter hoog. Het delicate van suikermaïs zit in het precieze oogstmoment. De kolven worden onrijp, maar wel volgroeid geplukt. Dat moment is het gemakkelijkst te herkennen aan de baarden van de maïs, die van fris geelgroen naar bruin verkleuren. Je kunt de schutbladeren even voorzichtig losmaken en kijken of de korrels voldoende uitgegroeid zijn.wanneer je met je vingernagel even in een korrel prikt, moet er een wit, zoet, melkachtig sap tevoorschijn komen. Per stengel kun je een tot twee kolven verwachten. Je kunt je oogst spreiden door een eerste reeks planten binnen voor te zaaien en de volgende reeks rechtstreeks buiten te zaaien, wat je oogst over twee weken zal spreiden. Behalve suikermaïs is er ook babymaïs. Zulke planten geven tot 12 minikolfjes per stengel. Ze worden geoogst wanneer ze 10 tot 12 cm groot zijn en in hun geheel opgegeten. Pofmaïs vormt de basis voor popcorn en moet in dat geval helemaal uitrijpen en wordt pas vlak voor de winter, en dan helemaal hard, geoogst. Al deze maïsvarianten zijn ook nog in verschillende kleuren en tinten beschikbaar. Er zijn speciale dwergrassen die een extra vroege oogst geven aan planten van nauwelijks een meter hoog. Let op: maïs is een windbestuiver. Zet suikermaïs dus niet in de buurt of in de windrichting van voedermaïs of pofmaïs, want wanneer ze samen bloeien is de kans groot op een minder lekker smaakresultaat. 88

4 opmaak 220 x 220 mm :28 Pagina 89 tuin Met maïs kun je in de moestuin gemakkelijk eenjarige hagen en indelingen vormen. Zet de hoge stengels op een zonnige plaats aan de noordzijde, waar ze een eenjarige windbeschutting kunnen geven. Met de hoge stengels bouw je snel structuur en volume in de tuin. Ze kunnen gebruikt worden als steun voor eenjarige klimmers, zoals bonen en allerlei komkommers. Laat de stengels eventueel ook na de oogst staan om te verdrogen voor verder gebruik als steun, of als windbreking, ook in de winter. keuken Om volop van de zoete smaak van suikermaïs te kunnen genieten moet je eerst het water aan de kook brengen en dan pas de tuin ingaan om te oogsten. Snij of breek de kolven van de stengels, verwijder de schutbladeren en laat meteen 15 minuten koken. Maïskolven in hun geheel serveren (een vork aan elke zijde inprikken), met een beetje boter en wat peper en zout. tip Het is een oude indianentraditie om de teelt van maïs te combineren met klimbonen. Eerst wordt de maïs gezaaid en wanneer de stengels zo n 20 cm hoog zijn, plant men bij de voet van elke maïsstengel twee bonen. Die kiemen ongeveer 10 dagen later en de inmiddels 40 tot 50 cm hoge maïsstengel wordt dan gebruikt om de boonranken eromheen te laten slingeren. Niet enkel bovengronds helpen beide planten elkaar, maar ook ondergronds schieten ze goed met elkaar op. In ruil voor de steun leveren de bonen als vlinderbloemigen extra stikstof aan de maïswortels. Zo groeien beide planten in harmonie op en kun je dubbel oogsten op hetzelfde grondoppervlak. Links:een vrolijk assortiment suiker-,graan- en pofmaïs Rechts:minikolfjes van babymaïs 89

5 opmaak 220 x 220 mm :29 Pagina 92 zonnewortel of aardpeer (helianthus tuberosus) Zonnebloemen in de moestuin kan natuurlijk ook. Als er bovendien nog wat eetbaars aan zit, wordt het helemaal bijzonder. Helianthus wijst op zonnebloem en tuberosus benadrukt de wortels. De meeste meerjarige zonnebloemen, die we kennen als gemakkelijke vaste planten in de tuin, vormen min of meer dikke wortels. Bij de zonnewortels is de ontwikkeling van die wortels op zijn minst indrukwekkend. Zonnewortels komen oorspronkelijk uit Noord-Amerika en voelen zich prima thuis in ons klimaat. Ondanks zijn gemakkelijke aanpassing vind je deze ongewone groente nauwelijks in de handel, des te vaker echter in de particuliere tuin. En niet zonder reden. Zonnewortels behoeven weinig aandacht. Je start met enkele knollen die je tijdens de winter zo n 10 cm diep in de grond stopt. De knollen zijn winterhard, dus de planttijd heeft weinig belang, maar in elk geval voor begin maart. Vanuit de knollen vertrekt een stevige bleke scheut, die bovengronds verandert in een groene stengel en snel tot zeer snel uitgroeit tot hij in het najaar ruim twee, soms drie meter bereikt. Pas heel laat, halfweg oktober, komen de vrij kleine, gele zonnebloemen tevoorschijn. Pas nadat de bloemen en de stengels afgestorven zijn, eind november ongeveer, kun je de knollen opgraven.waar je het vorige jaar één knol in de grond stopte, zitten er nu tien bij elkaar. Veel onderhoud hebben de planten in elk geval niet nodig. Elke gemiddelde grond is geschikt, maar ook op hele lichte en vrij zware grond lukt de teelt zonder problemen. Een lichte bemesting met wat compost is voldoende; ziekten en plagen komen gewoon niet voor. Muizen kunnen wel eens een keertje aan de wortels snoepen, maar meestal is de voorraad voldoende voor man en muis. De knollen voelen zich het best in de grond tot het moment van gebruik. Zo blijven ze fris en knapperig. Bovengronds verliezen ze al snel hun stevige structuur. tuin In de tuin vragen de imposante stengels om een plaats achteraan. Door hun sterke groeikracht en de neiging om hardnekkig terug te komen in de tuin, hebben ze graag een plaatsje apart. Experimenteer een keer door er pronkbonen tussen te zaaien. keuken In de keuken kun je het beste beginnen met rauw gebruik. De zoete smaak wijst in de richting van biet of wortel en zo worden de geraspte of fijngesneden wortels dan ook bij voorkeur gebruikt. Snel verwerken, want na het snijden verkleurt het blanke oppervlak snel naar bruin. Maar ook gekookt, als groente of als basis voor soepen en sausen, zijn deze zonnewortels bruikbaar en gezond. Zonnewortels in roomsaus is een origineel recept, een omelet met de gebleekte scheuten is heel exclusief. Maar je kunt de wortels ook gewoon rauw in salades verwerken of in schijfjes snijden en frituren. Hoe dan ook, deze gemakkelijke groente verdient een boeiende plaats in de creatieve winterse keuken. 92

6 opmaak 220 x 220 mm :29 Pagina 93 tip Enkele jaren teelt geeft vaak een overvloed aan knollen. Ook al denk je dat je zowat alle knollen tijdens de winter geoogst hebt, toch blijken er in het voorjaar weer evenveel jonge planten tevoorschijn te komen. Dan kun je een keer gaan experimenteren door gebleekte zonnewortelscheuten te kweken. Je zoekt begin maart in de tuin een stukje waar een grote hoeveelheid knollen ondergronds de lente ligt af te wachten. Boven op de grond plaats je omgekeerd een grote doos, emmer of pot. Afgesloten van kou en wind warmt de grond een stuk op en dat zet de planten aan om te groeien. Eenmaal bovengronds is er geen licht, waardoor je in enkele weken tijd gebleekte scheuten van 15 tot 20 cm trekt. Het enige wat je hoeft te doen is de bedekking verwijderen om deze exclusieve zonnewortelscheuten te oogsten. De knapperige, bleke stengels worden even geblancheerd of rauw gegeten als exclusieve voorjaarsgroente. Dezelfde techniek kun je toepassen door een aantal knollen te oogsten en in de kelder in enkele weken tijd te forceren om zo met kerst gebleekte zonnewortelscheuten als exclusieve groente te kunnen serveren. Aardpeerscheuten 93