Nota van beantwoording zienswijzen

Transcriptie

1 Nota van beantwoording zienswijzen op Ontwerp-Omgevingsvergunning en ontwerp-verklaring van geen bedenkingen, windpark Pottendijk en / of Ontwerp-Omgevingsvergunning en ontwerp-verklaring van geen bedenkingen, zonneakker Pottendijk Gemeente Emmen 21 augustus

2 Beantwoording reacties Er zijn 33 zienswijzen binnengekomen binnen de termijn van terinzagelegging. Alle vragen en opmerkingen zijn ontleed en op onderwerp gerubriceerd. Het antwoord op zienswijzen met een vergelijkbare vraagstelling, is op die manier gebundeld. Verder is aangegeven of de vraag of opmerking betrekking heeft op de vergunningsaanvraag betreffende het windpark Pottendijk, de zonneakker Pottendijk of beide. Er is een kruistabel als bijlage bijgevoegd die per binnengekomen zienswijze laat zien onder welke volgordenummer(s) de zienswijze wordt beantwoord. Volgordenummer 1 Aantal MW's of windmolens Niet 14 maar 12 windmolens Afkomstig uit zienswijze(s) 4, 33, 34 A. Beperk schade door geen 14 maar 12 windmolens te realiseren B. Vergunning is aangevraagd voor 12 tot 14 windturbines. De locatie Pottendijk is in de structuurvisie Emmen, Windenergie aangewezen voor de realisatie van maximaal 50,5 MW windenergie, met windmolens van minimaal 3 MW. Het te realiseren aantal windturbines is afhankelijke van het vermogen per windturbine. Op basis daarvan was ook de plaatsing van 17 windmolens van 3 MW in principe bespreekbaar geweest. Tegelijkertijd is in de structuurvisie al onderkend dat plaatsing van minder windmolens, via windmolens met meer vermogen, wenselijk zou zijn. In lijn hiermee wordt het aantal windmolens via deze vergunningsaanvraag in elk geval teruggebracht tot maximaal 14. De aanvrager heeft aangegeven dat de uiteindelijke keuze voor het te plaatsen type moet nog worden gemaakt. Daarbij spelen financiële en onderhandelingsaspecten een rol, met name omdat er op dit moment maar één leverancier beschikbaar is die met 12 windmolens voor 50,5 MW aan opgesteld vermogen kan leveren. Een beperking tot 12 windmolens op voorhand achten wij op grond hiervan onredelijk en houdt ook een risico in dat de opgave uiteindelijk toch niet via deze aanvraag gerealiseerd kan worden vanwege te ongunstige financiële condities. Bovendien is het verschil in nadeel en schade en hinder tussen een opstelling met 12 en een opstelling met 14 windmolens afhankelijk van de precieze invulling van de locatie en mogelijk relatief gering. Volgordenummer 2 Alternatieven voor windmolens Alternatieve duurzame energie Afkomstig uit zienswijze(s) 2, 8, 15, 19, 20 A. Deskundigen voorspellen dat binnen enkele jaren windenergie niet meer aan de orde is. Waarom dan nu Pottendijk vol zetten met deze industriële installaties, met alle gevolgen van dien? B. Op dit moment heeft de gemeente niet de mogelijkheid voor een keuze tussen windenergie en andere vormen van duurzame energie. Wel heeft de gemeente in de structuurvisie Emmen, Windenergie ingezet op tijdelijke vergunningen, om in de toekomst de vrijheid te houden om andere keuzes te maken ten aanzien van de opwekking van duurzame energie. Dit heeft er ook toe geleid dat de duur van de vergunning is beperkt tot 16 jaar. Er ligt op dit moment geen keuze voor tussen windenergie en andere vormen van duurzame energie. 2

3 Volgordenummer 3 Alternatieven voor windmolens Ten aanzien van zon of wind Beide (Zon en Wind) Zon voor wind Afkomstig uit zienswijze(s) 34 A. Benut andere vormen van alternatieve energie, wissel als gemeente wind in voor zon zodra dat kan. Heeft idee dat gemeente niet zijn best heeft gedaan om naar Den Haag te stappen. De gemeente moet zich hard maken om het aantal MW aan zonnepanelen in mindering te brengen op het aantal windmolens. B. Dit is in lijn met het gemeentelijk standpunt, zie ook de structuurvisie Emmen, Windenergie. Dit is een van de redenen waarom de gemeente hecht aan tijdelijke vergunningen voor windenergie. Tot op heden is het niet mogelijk gebleken om de aan de gemeente Emmen toebedeelde landelijke en provinciale opgave voor windenergie in te wisselen voor zon. Daar is op dit moment ook nog geen uitzicht op. Zie ook nr 2. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft aangegeven in het kader van de duurzaamheidsopgave zowel zonnepanelen als windturbines nodig te hebben voor het klimaatneutraal maken van Nederland. Daarom is het inwisselen van windenergie door zonne-energie niet mogelijk. De opgave om windenergie blijft bestaan, ondanks de hoeveelheid zonneakkers die in de gemeente inmiddels zijn vergund. Volgordenummer 4 (Ingetrokken zienswijze/vraag) Volgordenummer 5 Compensatie Materiele schade Afkomstig uit zienswijze(s) 3, 4, 5, 6, 7, 14, 15, 17, 19, 20, 23, 28 A. De waarde van onze woning zal aanzienlijk verminderen B. Binnen een straal van 2 kilometer kan de bouw van windmolens leiden tot waardedaling van een woning van mogelijk 1,4 tot 2,3%. Het maakt daarbij niet veel uit of het om één of meerdere turbines gaat (bron: Tinbergen Instituut TI /VIII). WOZ-aanslagen en planschadetaxaties bieden aanknopingspunten voor bepalen van waardevermindering van woningen. Bij planschade is taxatie door een onafhankelijk deskundige vereist en voor vergoeding geldt een wettelijke drempel van 2% waardedaling. Er zijn in Nederland niet veel gevallen van planschadevergoedingen bij windenergie bekend. Dit komt mede doordat de getaxeerde waardevermindering doorgaans onder de ondergrens van 2% ligt. In het kader van de Gedragscode en op basis van afspraken in het Gebiedsproces is met exploitant afgesproken dat voor woningen binnen 1100 meter compensatie wordt aangeboden. Zie ook bij punt 6. 3

4 Volgordenummer 6 Compensatie Financiële vergoeding Afkomstig uit zienswijze(s) 12 A. Het valt mij op dat vanuit het gebiedsplatform een andere visie lijkt te zijn over de verdeling van de geldelijke vergoeding. Graag een evenredige verdeling binnen de 1100 meter zone. Tevens voorstel om compensatie aan te bieden in de vorm van goedkope stroom en /of aanschaffen van zonnepanelen B. De initiatiefnemer heeft met alle omwonenden binnen 1100 meter die dat wilden gesproken over hun specifieke wensen. Verder hebben de vertegenwoordigers van omwonenden in het gebiedsplatform externe deskundigheid ingeschakeld om tot richtlijnen te komen voor een redelijke en onderbouwde compensatie voor omwonenden binnen 1100 meter. De initiatiefnemer is op voorhand bereid om in elk geval volgens deze richtlijnen tot nadere afspraken te komen met alle direct omwonenden binnen 1100 meter. De compensatie zou zowel financieel als (gedeeltelijk) in natura kunnen plaatsvinden, bijvoorbeeld in de vorm van zonnepanelen, airconditioning, enzovoorts. De vertegenwoordigers van omwonenden in het gebiedsplatform beoordelen of de compensatie, die de exploitant op deze wijze aanbiedt, redelijk is. Verder gelden bij deze compensatie niet de beperkingen die bij planschade gelden (geen drempel van 2 % eigen risico, geen heffing vooraf van 500,--, geen eisen met betrekking tot de voorzienbaarheid van de plannen en geen beperking tot eigenaren maar voor bewoners). Een en ander is conform de gedragscode. Overigens blijft de mogelijkheid bestaan om een verzoek in te dienen om vergoeding van planschade volgens de wettelijke regels. Volgordenummer 7 Ten aanzien van zon of wind Afkomstig uit zienswijze(s) Compensatie Windmolens op gemeentegrond A. Plaats zo veel mogelijk windmolens op gemeentegrond, zodat winsten voor de gemeenschap kunnen worden gebruikt B. Het voornemen (de aanvraag om vergunning) gaat uit van twee windmolens op gronden van de gemeente Emmen. Dit is ook het maximum aantal dat, gelet op de terreinen die de gemeente bezit, mogelijk is. De gemeente zal een marktconforme opstalvergoeding ontvangen voor deze twee windmolens. Deze vergoeding komt geheel ten goede aan het gebiedsfonds voor Pottendijk. 4

5 Volgordenummer 8 Compensatie Ten aanzien van zon of wind Compensatie binnen 1100 meter Afkomstig uit zienswijze(s) 33 A. Indiener is voorstander van compensatie van omwonenden binnen 1100 meter tot windmolens bij direct zicht, financieel en met landschappelijke ingrepen. Zoals het planten van bomen op een strategische locatie langs de zuidzijde van Verbindingskanaal en de N391. B. De initiatiefnemer heeft met alle omwonenden binnen 1100 meter die dat wilden gesproken over hun specifieke wensen. Verder hebben de omwonenden in het gebiedsplatform externe deskundigheid ingeschakeld om tot richtlijnen te komen voor een redelijke en onderbouwde compensatie voor omwonenden binnen 1100 meter (zie ook punt 6). De initiatiefnemer is op voorhand bereid om in elk geval volgens deze richtlijnen tot nadere afspraken te komen met alle direct omwonenden binnen 1100 meter. De compensatie zou zowel financieel als (gedeeltelijk) in natura kunnen plaatsvinden, bijvoorbeeld in de vorm van zonnepanelen, airconditioning, enzovoorts. Een en ander is conform de gedragscode. Voorstellen voor landschappelijke maatregelen die niet alleen op een individuele woning betrekking hebben,, zoals aanplant van bomen langs wegen, kunnen in of via het Gebiedsplatform aan de orde worden gesteld of in een bredere gebiedsbijeenkomst aan de orde komen. De gemeente biedt daarvoor ondersteuning door landschapsdeskundigen aan. Voor de financiering is het Windfonds Pottendijk ingesteld. Volgordenummer 9 Compensatie Marktwaarde woningen Afkomstig uit zienswijze(s) 34 A. De marktwaarde van woningen lijdt onder de komst van windenergie. B. De gemeente heeft via de structuurvisie Emmen, Windenergie en de gedragscode Windenergie gemeente Emmen erop ingezet om het aantal woningen binnen 1100 meter te beperken. Verder zijn afspraken gemaakt ten aanzien van compensatie aan het gebied en aan direct omwonenden binnen 1100 meter. Zie bij punt 5. Volgordenummer 10 Compensatie Balansverstoring lusten en lasten Afkomstig uit zienswijze(s) 34 A. Balans tussen de verdeling van lasten en lusten is redelijk verstoord. Initiatiefnemer en grondeigenaren zullen de meeste lusten hebben en omwonenden de meeste lasten. Er moet een betere verdeling komen. B. De gemeente heeft via de structuurvisie Emmen, Windenergie en de gedragscode Windenergie gemeente Emmen erop ingezet om hinder te voorkomen of te beperken en tot meer balans tussen lusten en lasten te komen. 5

6 Volgordenummer 11 Externe veiligheid Windturbine nabij Motodrôme Afkomstig uit zienswijze(s) 35 A. Ten aanzien van de inrichtingsgrens van Motodrôme gaat de provincie ervan uit dat een hekwerk rondom een windturbine ervoor zorgt dat publiek geen toegang heeft tot de zone binnen de betreffende risicocontour van de windturbine. B. Het hekwerk voorkomt inderdaad dat publiek het terrein betreedt en gebruikt als tribune of staanplaats om evenementen op die locatie te beleven. Volgordenummer 12 Externe veiligheid Groepsrisico Afkomstig uit zienswijze(s) 35 A. De provincie adviseert in de ruimtelijke onderbouwing het groepsrisico nader te onderbouwen. B. De ruimtelijke onderbouwing is aangevuld met een onderbouwing van het groepsrisico. Het groepsrisico blijkt - op basis van een worst case benadering - de oriëntatiewaarde niet te overstijgen. Volgordenummer 13 Financieel Financiering Afkomstig uit zienswijze(s) 2, 7, 19, 32 A. De financiële risico's zijn onacceptabel groot. Windenergie op land is alleen rendabel met subsidie en het valt te verwachten dat windenergie snel ingehaald is door voortschrijdende ontwikkelingen B. De initiatiefnemer heeft een vergunning aangevraagd voor een windpark. Gebleken is uit algemene landelijke gegevens, ook van de SDE-subsidieverstrekker RVO zelf, dat dergelijke windparken financieel rendabel zijn. Verder is bij de vergunningaanvraag een exploitatieopzet ingediend. Daaruit blijkt de haalbaarheid. Volgordenummer 14 Financieel Wind op land en Wind op zee Afkomstig uit zienswijze(s) 2, 32, 34 A. Een belangrijke conclusie van het rapport van NederWind is dat wanneer alle wind op land die op dit moment gepland is, maar nog niet gerealiseerd, op zee wordt geplaatst, de overheid 1 miljard euro bespaart op subsidies. De gemeente Emmen moet hiermee druk uitoefenen op de landelijke overheid om per onmiddellijk met de taakstelling wind op land te stoppen. B. De gemeente heeft een taakstelling opgelegd gekregen, zie ook vraag 46. De afweging land of zee is in het licht van de vergunningverlening van deze aanvraag niet aan de orde. Verder verwijzen wij naar de structuurvisie Emmen, Windenergie en naar de gemeentelijke Energienota , Emmen geeft energie. 6

7 Volgordenummer 15 Financieel Verspilling van subsidies Afkomstig uit zienswijze(s) 7 A. Het plaatsen van windmolens op deze locatie is subsidie verspilling B. Wij nemen deze opmerking ter kennisgeving aan. Volgordenummer 16 Financieel Economisch niet meest rendabel Afkomstig uit zienswijze(s) 32 A. Windmolens moeten, als ze al geplaatst worden, komen op plaatsen waar ze het meest rendabel zijn. Dat is het meest economisch. Volgens de windkaart van Nederland is dat zeer zeker niet op de Pottendijk. Ook moeten de windmolens energie opwekken waar dat het meest nodig is. De industrie gebruikt verreweg de meeste energie. Plaats de molens dan ook in industriegebieden of in het kassengebied. De molens zijn dan ook minder hinderlijk in het zicht en passen beter in het omgevingsplaatje. Plaatsing in een weids gebied is juist de aandacht er op leggen. B. De gemeente kan de provinciale taakstelling voor de gemeente niet veranderen. Voor wat betreft de keuze van locaties binnen de gemeente is in de structuurvisie Emmen, Windenergie een en ander afgewogen. De effecten voor de omgeving zijn meer leidend dan de afstand van een windpark tot grote afnemers van elektriciteit. Volgordenummer 17 Financieel Ten aanzien van zon of wind Gebiedsbijdrages van grondeigenaren en ontwikkelaars Afkomstig uit zienswijze(s) 33 A. Indiener gelooft dat alle participanten (grondeigenaren, ontwikkelaar) zouden moeten bijdragen (middelen, proces) aan het aantrekkelijker maken van het gebied. B. Op basis van de gedragscode Windenergie gemeente Emmen levert de ontwikkelaar een bijdrage aan het gebiedsfonds. In de exploitatieovereenkomst met de gemeente is dat vastgelegd. Volgordenummer 18 Financieel Economisch niet meest rendabel Afkomstig uit zienswijze(s) 34 A. Indiener is tegen plaatsing van windmolens waar dat zonder subsidie niet rendabel is. B. Het rijk verstrekt subsidies voor windenergie, de gemeente heeft daar geen invloed op. 7

8 Volgordenummer 19 Geluid Geluidsoverlast Afkomstig uit zienswijze(s) 3, 5, 6, 8, 13, 14, 15, 17, 19, 20, 28 A. Geluid draagt ver. Wij maken ons ernstige zorgen over de te verwachten geluidsoverlast die dit grote aantal windmolens teweeg zal brengen B. Het windpark moet voldoen aan de rechtstreeks geldende normen voor onder meer geluid en slagschaduw uit het Activiteitenbesluit en de onderliggende Activiteitenregeling. Dat aan deze normen kan worden voldaan is bij de vergunningaanvraag onderzocht en aangetoond en is betrokken in de besluitvorming. en In het MER zijn berekeningen uitgevoerd. Die kunnen u een beeld geven van de te verwachten (maximale) hinder. Voor het overgrote deel van de woningen in de omgeving blijft de geluidsbelasting ver onder de normen. In het gemeentelijk beleid (structuurvisie Emmen, Windenergie) staat het voorkomen dan wel beperken van hinder voorop. Als gevolg daarvan zijn locaties aangewezen waar de afstand tot woningen een grote rol bij heeft gespeeld. Volgordenummer 20 Geluid 0-meting geluid Afkomstig uit zienswijze(s) 8, 16 A. Er moet een 0-meting komen van de totale geluidsbelasting (Energiepark, N391, lawaaisportcentrum) B. Er komt een nulmeting, voorafgaand aan de ingebruikname van het windpark. Daarover zijn omgevingsafspraken gemaakt tussen de initiatiefnemer en de omwonenden in het gebied, in aansluiting op de Gedragscode windenergie gemeente Emmen. Het is ook vastgelegd in de exploitatieovereenkomst tussen gemeente en exploitant. De nulmeting zal ook de effecten van de autoweg en het geluidsportcentrum meten. De gemeente hecht zelf ook aan een nulmeting. De gemeente zal daartoe ook deskundigen beschikbaar stellen (RUD Drenthe). 8

9 Volgordenummer 21 Geluid Laagfrequent geluid Afkomstig uit zienswijze(s) 8, 9, 15 A. Er moeten in ieder geval de mogelijke gevolgen onderzocht worden die laagfrequent geluid (LFG) heeft op de gezondheid van omwonenden. De gemeente Emmen mag inwoners niet willens en wetens blootstellen aan gezondheidsrisico's die ze niet kan overzien. B. Laagfrequent geluid (LFG) is geluid in het voor mensen laagst hoorbare frequentiegebied, onder 200 Hz. Windturbines produceren, net als de meeste geluidbronnen, ook laagfrequent geluid. In het Besluit wijziging milieuregels windturbines (2010) is voor windturbines de norm voor de geluidbelasting buiten aan de gevel gesteld op Lden = 47 db. Bij deze normen is uitgegaan van windturbinegeluid en de mate van hinderlijkheid die wordt ervaren op basis van empirisch onderzoek. Daarbij is ook rekening gehouden met het optreden van laagfrequent geluid, dat altijd een onderdeel van het geluidspectrum van windturbinegeluid is. Nederland heeft geen specifieke vastgestelde norm voor laagfrequent geluid waaraan moet worden getoetst. Het RIVM heeft op verzoek van de GGD de invloed op de beleving en gezondheid van omwonenden door windturbines onderzocht (Windturbines: invloed op de beleving en gezondheid van omwonenden, GGD Informatieblad medische milieukunde Update 2013; RIVM rapport /2013). Hierin wordt gesteld dat windturbines weliswaar laagfrequent geluid produceren, maar dat er geen bewijs bestaat dat dit een factor van belang is voor de hinderbeleving. Er is geen aparte beoordeling nodig bovenop de bescherming die de zogeheten A-gewogen normstelling op basis van dosis-effectrelatie reeds biedt ( Agewogen is een rekenmethode om de luidheid te kunnen vergelijken met wat een menselijk oor normaal gesproken waarneemt). De mate van bescherming en de normering worden eveneens beschouwd in een literatuuronderzoek naar laagfrequent geluid van windturbines van RVO (voorheen Agentschap NL). Ook hier zijn geen aanwijzingen dat het aandeel laagfrequent geluid een bijzondere dan wel belangrijke rol speelt. De Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu concludeert in een brief ( over laagfrequent geluid het volgende: Laagfrequent geluid draagt inderdaad voor een klein deel bij in de hinderervaring van windturbinegeluid. Echter, deze hinder acht ik op een verantwoorde manier voldoende beperkt door de huidige norm. Op grond van de brief van de Staatssecretaris en het rapport van het RIVM kan worden gesteld dat toetsing aan de standaard Nederlandse geluidnormen voldoende bescherming biedt tegen laagfrequent geluid. Het is dan ook niet noodzakelijk verder onderzoek uit te voeren naar laagfrequent geluid voor Energiepark Pottendijk. Volgordenummer 22 (Ingetrokken zienswijze/vraag) 9

10 Volgordenummer 23 Hinder Vliegveld laten toetsen door de inspectie luchtvaart van IL&T Afkomstig uit zienswijze(s) 1 A. Om problemen in de toekomst te voorkomen wil ik u verzoeken om de plaatsing van turbines in de directe omgeving van mijn vliegveldje te laten toetsen aan de regelgeving en op veiligheid door de inspectie luchtvaart van IL&T B. Er is contact opgenomen met IL&T. IL&T geeft aan dat voor wat betreft de ultralight luchthaven geldt dat hiervoor geen luchthavenbesluit van toepassing is. De exploitant/gebruiker van de ultralight luchthaven is zelf verantwoordelijk dat de luchthaven veilig kan worden gebruikt. Meer informatie voor deze ultralight luchthaven is terug te vinden in de Regeling veilig gebruik luchthavens en andere terreinen. IL&T verwijst in het bijzonder naar artikel 25 lid 1 van de Regeling veilig gebruik luchthavens en andere terreinen. De gemeente voegt hieraan toe dat ten aanzien van eisen aan hoogtebeperkingen met betrekking tot obstakelvrije zone van 750 meter en de 'uitvliegzone' (hoogtebeperkingen tot 45 meter) wordt voldaan aan de regelgeving. Zie ook onderstaande kaart. 10

11 Volgordenummer 24 Hinder Gezondheidsaspecten Afkomstig uit zienswijze(s) 2, 13, 15, 19, 20, 32, 34 A. Het is onacceptabel dat besloten wordt tot realiseren van een grootschalig windpark voordat zeker is dat dit de gezondheid niet ernstig schaadt. B. Uit onderzoek volgt dat sommige mensen hinder ervaren als zij het gevoel hebben dat hun omgevingskwaliteit verslechterd. Daardoor kunnen zij gezondheidsklachten krijgen. Op basis van de huidige wetenschappelijke inzichten is er echter geen bewijs voor directe effecten door windturbines op de gezondheid. Dit is ook in een onderzoeksrapport overgelegd van het RIVM en de GGD getiteld "Health effects related to wind turbine sound" uit 2017 bevestigd. Ook de publicatie van Alves-Pereira uit 2007 over vibro-akoestische ziekte is daarbij betrokken. Volgens het rapport van het RIVM uit 2017 is er een relatie tussen slaapverstoring die op individuele basis is gemeld en ergernis over het geluid van windturbines. Er is echter onvoldoende wetenschappelijk bewijs beschikbaar voor een directe relatie tussen gezondheidsrisico s en het geluid van windturbines. Dit is eveneens bevestigd in de uitspraak van de Raad van State /1/R6 en /1/R6 over windpark De Drentse Monden Oostermoer van 21 februari Volgordenummer 25 Hinder Stapeling van overlast Afkomstig uit zienswijze(s) 2, 10, 28, 32 A. Sinds 1982 zijn er meerdere veranderingen in het landschap voltrokken (lawaaisportcentrum, hoogspanningsleiding, aanleg N391 en verhoging snelheid). De belasting met windturbines wordt hierdoor nog eens flink vergroot. Een betere spreiding van dit soort overlast over de hele provincie Drenthe zou redelijk zijn B. Zowel de provincie als de gemeente voeren ruimtelijk beleid, onder meer via structuurvisies en provinciale omgevingsvisies. De genoemde ontwikkelingen komen uit integrale afwegingen die daarin zijn en worden gemaakt door Provinciale Staten en de Gemeenteraad. Volgordenummer 26 Hinder Trilbelasting Afkomstig uit zienswijze(s) 3 A. Seismische trillingen zullen tot tientallen kilometers ver dragen. B. Uit metingen, onder andere aan windturbines in de Eemshaven, blijkt dat trillingen van de windturbines tijdens de gebruiksfase zeer beperkt zijn. Op een afstand van enkele tientallen meters zijn deze trillingen al zo goed als geheel door de bodem geabsorbeerd. 11

12 Volgordenummer 27 Hinder Leefgenot heeft er onder te lijden Afkomstig uit zienswijze(s) 4, 23 A. Mijn leefgenot heeft er onder te lijden. B. In de m.e.r. en de daaraan ten grondslag liggende onderzoeksrapporten zijn alle relevante effecten beschreven, zoals geluidhinder, slagschaduw en visuele hinder. Effecten zijn, waar mogelijk, gekwantificeerd en ook op kaart in beeld gebracht. Op basis van het verrichte onderzoek kan worden geconcludeerd dat, ook na realisatie van het windpark, er sprake blijft van een aanvaardbaar woon- en leefklimaat. Volgordenummer 28 Hinder Slagschaduw Afkomstig uit zienswijze(s) 5, 16, 20 A. Ik verwacht hinder door slagschaduw. B. Het MER bevat een onderzoek naar slagschaduw en toont kaartbeelden. De kans op slagschaduw hangt sterk samen met de afstand tot en de richting van de windmolen. Het landelijke Activiteitenbesluit bevat normen voor slagschaduw die altijd moeten worden nageleefd. Daarboven heeft de initiatiefnemer in het licht van afspraken met de omgeving en de Gedragscode windenergie gemeente Emmen aan alle direct omwonenden binnen 1100 meter een aanbod gedaan, ook met het oog op beperking of voorkoming van slagschaduw. Wat betreft de wettelijke regeling valt nog het volgende te melden. In artikel 3.14 onder 4. van het Activiteitenbesluit wordt verwezen naar de bij de ministeriële regeling te stellen maatregelen. In deze regeling is in artikel 3.12 voorgeschreven dat een turbine is voorzien van een automatische stilstand voorziening die de windturbine afschakelt indien slagschaduw optreedt ter plaatse van gevoelige objecten voor zover de afstand tussen de turbine en de woning minder bedraagt dan negen maal de rotordiameter en gemiddeld meer dan 17 dagen per jaar gedurende meer dan 20 minuten slagschaduw kan optreden. Uit het verrichte onderzoek blijkt dat voor enkele woningen een automatische stilstandsregeling is vereist om te voldoen aan de norm uit artikel 3.12 van de Activiteitenregeling. Volgordenummer 29 Hinder Stralingen Afkomstig uit zienswijze(s) 5 A. Bang voor stralingen B. Elektrische, magnetische en elektromagnetische velden komen overal voor. Bekende natuurlijke vormen zijn Uv-straling (zon), infrarode straling (warme voorwerpen) en zichtbaar licht. Elektromagnetische velden (EMV) zijn ook aanwezig bij bijvoorbeeld huishoudelijke elektrische apparaten, zoals de magnetron en de stofzuiger, en bij het transport van elektriciteit via hoogspanningsverbindingen. De sterkte van deze velden neemt sterk af wanneer de afstand tot de bron groter wordt. Aan de niveaus daarvan zijn normen verbonden. Windturbines voldoen aan die norm. Er is veel (internationaal) onderzoek gedaan naar de elektromagnetische straling van onder andere elektriciteitscentrales en hoogspanningsleidingen. Hierbij is nooit aangetoond dat de elektromagnetische straling effect heeft op de gezondheid. 12

13 Volgordenummer 30 Hinder Verplaatsen van twee molens ter hoogte van dierenpension Afkomstig uit zienswijze(s) 11 A. Er staat twee molens te dicht bij het bedrijf (dierenpension). Verzocht wordt om te overwegen om twee molens te verplaatsen naar de andere kant van het geluidsportcentrum. Gasthonden gaan daar hinder van ondervinden (veel blaffen/huilen onrust, stress en gehoor beschadiging). B. Er is op dit moment geen reden om aan te nemen dat de gasthonden hinder gaan ondervinden of gaan reageren op het windpark. Het dierenpension op de Pottendijk waar de indiener van de zienswijze op doelt, ligt op meer dan 600 meter afstand tot de dichtstbijzijnde windmolen. Er is navraag gedaan bij een ander dierenpension waar in de nabijheid (op minder dan 300 meter en op ca 500meter) grote windturbines staan. De eigenaar gaf aan dat zijn ervaring is dat de honden niet reageren op de windturbines en er geen sprake is van blaffen/huilen etc. Volgordenummer 31 Hinder Parkeerproblemen geluidssportcentrum Pottendijk Afkomstig uit zienswijze(s) 30 A. De parkeerproblemen (welke?) moeten definitief worden opgelost. De bezoekersaantallen nemen toe waardoor de huidige parkeerruimte niet meer toereikend is. Realisatie van 500 parkeerplaatsen zal te gering zijn om de parkeerproblematiek op te lossen. Deze komen ook nog eens alleen toe aan Motodrôme. Een oplossing voor het kartcircuit kan bestaan uit realisatie van de gewenste uitbreiding van de parkeerruimte aan de andere kant van de toegangsweg Pottendijk Westzijde. B. Het initiatief voor windpark en zonnepark wijzigt ten aanzien van parkeren niets in de huidige situatie voor de indiener van de zienswijze. De geboden compensatie aan Motodrôme hangt samen met afspraken tussen Motodrôme en initiatiefnemer om een windmolen nabij Motodrôme mogelijk te maken en daarbij te compenseren voor verlies aan parkeerplaatsen op het terrein van Motodrôme. Het kartcircuit is in deze geen partij. Het staat het kartcircuit vrij om contact te zoeken met initiatiefnemer en eventueel Motodrôme ten aanzien van medegebruik van de extra parkeerplaatsen. Volgordenummer 32 Hinder Niet 14 maar 12 windmolens Afkomstig uit zienswijze(s) 31 A. De keuze om een omgevingsvergunning te verlenen voor 14 windturbines is onvoldoende onderbouwd. Met 12 windturbines kan blijkens het MER voldoende vermogen worden opgewekt en daarmee wordt de geluids- en slagschaduwhinder voor omwonenden geminimaliseerd. Bovendien biedt het mogelijkheden voor een opstelling die beter aansluit bij het landschap. B. Door op voorhand 13 of 14 windmolens niet toe te staan, of daar in de ruimtelijke opstelling geen ruimte voor te bieden, neemt de kans op realisatie af. Bij de beantwoording van vraag 1 wordt dit nader gemotiveerd en onderbouwd. In aanvulling daarop heeft alternatief 2 bovendien als nadeel dat er sprake is van verminderde energieopbrengsten; in alternatief 2 staan de windturbines op de heersende windrichting achter elkaar. Hierdoor zijn de parkeffecten (onderlinge beïnvloeding van turbines) van dit alternatief hoger dan in alternatief 3A. In de afweging met de belangen van de omgeving met betrekking tot hinder en landschappelijke aspecten, zijn deze laatste aspecten niet doorslaggevend. 13

14 Volgordenummer 33 Hinder Ten aanzien van zon of wind Visie op gezonder Pottendijk Afkomstig uit zienswijze(s) 33 A. Drenthe en Emmen hebben nu een kans om een nieuwe visie op een gezonder gebied Pottendijk toe te passen. B. Via de structuurvisie Emmen, Windenergie is rekening gehouden met het beperken van (negatieve) effecten van windmolens en dat werkt door in het voorliggende plan. Via het gebiedsfonds voor Pottendijk komen als gevolg van windenergie ook middelen beschikbaar om maatregelen te treffen met mogelijk een positief effect op de leefomgeving. De omwonenden binnen 2000 meter hebben daar zelf invloed op. Zij kunnen straks plannen of ideeën voorleggen aan het Gebiedsfonds Pottendijk en dat kan ook betrekking hebben op het verbeteren van de gezondheid in het gebied. Volgordenummer 34 Insluiting Insluiting voorkomen Afkomstig uit zienswijze(s) 8, 10 A. De gemeente Emmen dient er op toe te zien dat er door de bouw van industriële windturbines in de gemeente Borger-Odoorn en Aa en Hunze geen insluiting zal plaats vinden met de geplande turbines op Pottendijk B. Dit is al onderzocht en afgewogen in de structuurvisie Emmen, Windenergie. Daarbij is een minimale afstand tussen windparken van 4 kilometer aangehouden, ook ten opzichte van bestaande en geplande windparken buiten de gemeentegrens. De afstanden tot de genoemde windparken in Borger-Odoorn en Aa en Hunze blijkt overigens groter te zijn dan 4 kilometer. Volgordenummer 35 Landschap Aantasting landschap Afkomstig uit zienswijze(s) 2, 3, 5, 6, 7, 13, 15, 17, 20, 21, 22, 23, 32 A. Veel omwonenden van Pottendijk zijn juist hier gaan wonen vanwege de kernwaarden van het Emmens veenkoloniaal landschap. De omwonenden worden nu geconfronteerd met aantasting van deze waarden. Beoogde groot aantal windmolens passen niet in een dergelijk open landschap B. In het kader van de structuurvisie Emmen Windenergie en het bijbehorende planmer is onderzoek verricht naar de effecten van het windpark op het landschap. De raad heeft daarbij afwegingen gemaakt ten aanzien van hinder, overlast, landschap en andere aspecten, ook ten opzichte van andere gebieden. Bij deze afwegingen is door de raad aan voorkomen van hinder een zwaarder belang toegekend dan aan landschappelijke inpassing. Verder is in het licht van deze vergunning in het projectmer nader onderzoek verricht voor de locatie Pottendijk en zijn verschillende alternatieven onderzocht. Daarvoor is gebruik gemaakt van een 3D-model. Gevolgen op de landschappelijke structuur en openheid, herkenbaarheid en aard van de opstelling, interferentie met andere windinitiatieven of andere hoge elementen, invloed op de (visuele) rust, en zichtbaarheid van het windpark zijn in het MER beschreven. In de ruimtelijke onderbouwing is ingegaan op de effecten van de opstelling van de windturbines die in het plan wordt mogelijk gemaakt. 14

15 Volgordenummer 36 Landschap Meer bomen en planten Afkomstig uit zienswijze(s) 34 A. Landschap: pleidooi voor bomen en planten langs de N391 voor geluidsreductie en CO2-opname, ook in het licht van het geluidsportcentrum. B. De gemeente staat open voor de uitwerking van dit soort ideeën met het oog op de inpassing van windmolens of de versterking van het gebied of het landschap rondom de windmolens op Pottendijk. Mede om die reden heeft de gemeente een gebiedsfonds voor Pottendijk opgericht. Verder heeft de gemeente richting het gebiedsplatform en de aanwezigen bij het bredere gebiedsproces aangeboden om bijvoorbeeld dit najaar een bijeenkomst te organiseren waar, naast een nulmeting voor geluid, ook de versterking van het landschap aan de orde kan komen. Zie ook nr 8. Volgordenummer 37 Landschap Landschap niet leidend Afkomstig uit zienswijze(s) 35 A. De locatie Pottendijk is een voor de hand liggende locatie, onder meer door het aanwezige geluidsportterrein. Een maximale benutting van de locatie Pottendijk leidt tot zwermopstelling. Een orthogonale clusteropstelling met gelijke onderlinge afstanden is alleen haalbaar wanneer voor minder windmolens wordt gekozen. De provincie heeft vanuit landschap een voorkeur voor orthogonale opstelling. Maar landschap is niet leidend doordat in de opgave van 95,5 MW en de keuze van ontwikkellocaties is uitgegaan van belemmeringen. Daarom kan de provincie vanuit landschap geen richtinggevende opmerkingen maken. B. De opmerking wordt voor kennisgeving aangenomen. Volgordenummer 38 Landschap Ten aanzien van zon of wind Alleen Zonnepark Efficiënt ruimtegebruik Afkomstig uit zienswijze(s) 35 A. De provincie hecht veel waarde aan efficiënt ruimtegebruik. Het plangebied combineert de opwekking van zonne-energie en windenergie. Voor een deel lijkt ook een combinatie mogelijk te zijn tussen zonneenergie en parkeren. De parkeerplaats is nu naast het zonneakker gepland, terwijl het ook overkapt kan worden met zonnepanelen. Dit is ook gerealiseerd bij het TT-circuit in Assen, dit geeft men ter overweging mee. B. Dit is ook al door de initiatiefnemer overwogen. De vergunning laat hier in beginsel ook ruimte voor. Het businessmodel zal aan de initiatiefnemer uitsluitsel moeten bieden over de haalbaarheid en uitvoerbaarheid op dit moment. Het blijft verder ruimtelijk mogelijk om in een later stadium alsnog een dergelijke combinatie van zonne-energie en parkeren te realiseren. De combinatie van zonneakker en parkeerplaats door het plaatsen van een overkapping is aan de initiatiefnemer meegegeven. De initiatiefnemer heeft ervoor gekozen eerst zonnepanelen op de grond te realiseren en de parkeerplaats aan te leggen. Mogelijk in een later stadium zal de initiatiefnemer een vergunning voor het overkappen van deze parkeerplaats aanvragen. 15

16 Volgordenummer 39 Landschap Ten aanzien van zon of wind Alleen Zonnepark Landschappelijke inpassing geluidsportcentrum Afkomstig uit zienswijze(s) 35 A. De ontwikkeling vindt plaats in het landschapstype Landschap van de Veenkoloniën. De provincie vindt een rationele planmatige ordening, de openheid en de samenhang met de kanalen- en wijkenstructuur van groot belang. Vanuit dit beleid gezien is het hele cluster met schietbaan en crossterreinen een bijzonder element in het open landschap. Vooral de bestaande bebouwing aan de oostzijde en de hekwerken geven een rommelig aanzicht van het geheel. De provincie is voorstander van toevoeging van een duidelijke structuur, bijvoorbeeld via een dubbele bomenrij of een stevige bosstrook als ruimtelijke ruggengraat voor het gehele gebied. B. Dit is een goede suggestie. De komst van het zonnepark biedt (net als windenergie) een kans om de landschappelijke inpassing van het geluidsportcentrum wat te verbeteren. De aanleg van een geluidswal voorziet hier onder meer in. De gemeente zal de suggestie bij gelegenheid meenemen wanneer de landschappelijke inpassing of landschapsversterking in het gebied nader aan de orde komen. Volgordenummer 40 Landschap Ten aanzien van zon of wind Alleen Zonnepark Grondwal rondom zonnepark Afkomstig uit zienswijze(s) 35 A. De grondwal als landschappelijke inpassing lijkt een logische maatregel en biedt een mogelijkheid de biodiversiteit te vergroten. Voor ruimtelijke kwaliteit is van belang dat het geplande hekwerk ter bescherming van het zonnepark aan de binnenzijde van de grondwal wordt geplaatst. B. Dit betreft uitvoering van de vergunning. Inmiddels is met de initiatiefnemer gesproken over het aanbrengen van een laag schrale grond op de aan te leggen grondlichaam en daarna een kruidenrijk bloemmengsel op deze dijk te zaaien. Volgordenummer 41 (Ingetrokken zienswijze/vraag) Volgordenummer 42 Natuur (niet Natura 2000) Niet goed voor flora en div. dieren Afkomstig uit zienswijze(s) 5 A. Niet goed voor flora en fauna. B. Er is onderzoek gedaan naar de effecten op flora en fauna. Er is geen sprake van significant negatieve effecten op de instandhoudingsdoelen van Natura 2000-gebied Bargerveen en andere Natura gebieden. Dit geldt zowel voor de aanlegfase, de gebruiksfase, afzonderlijk en in cumulatie met andere projecten. Ook zijn er geen effecten op het Natuurnetwerk Nederland (NNN). Verder is een afzonderlijke vergunning in kader Natuurbeschermingswetgeving bij Gedeputeerde Staten aangevraagd waarin maatregelen om flora en fauna te beschermen kunnen worden voorgeschreven. 16

17 Volgordenummer 43 Natuur (niet Natura 2000) Aanvaring vogels Afkomstig uit zienswijze(s) 8 A. Het is ongehoord dat er bewust een sterftepercentage (roof)vogels door aanvaringen met windturbines wordt geaccepteerd. B. Het kan vrijwel nooit uitgesloten worden dat er slachtoffers onder vogels vallen. Dat is als zodanig een gegeven. Er is onderzoek gedaan naar het aantal te verwachten aanvaringsslachtoffers onder vogels. Dit aantal is zodanig laag dat het geen significant effect heeft op de populaties. Voor meer informatie wordt verwezen naar de Passende beoordeling die in het licht van de aanvraag Wet Natuurbescherming zal worden opgesteld. Dit is een aparte procedure die via de provincie Drenthe loopt (bevoegd gezag) en een eigen bezwaar- en beroepsprocedure kent. Volgordenummer 44 Natuur (niet Natura 2000) Aantasting vleermuizen Afkomstig uit zienswijze(s) 23 A. De gevolgen voor vleermuizen worden, zo stelt indiener, volgens de onderbouwing gemitigeerd door de stilstandsvoorziening welke beoogt te lange blootstelling aan slagschaduw te verhinderen. Deze redenering is onnavolgbaar, omdat vleermuizen gewoonlijk niet vliegen op het moment waarop de stilstandsvoorziening in werking treedt. B. Er is sprake van meerdere stilstandsvoorzieningen die elk een ander doel dienen. Het gaat in elk geval om een stilstandsvoorziening ten aanzien van voorkomen of beperken van slagschaduw en om een voorziening ter voorkoming van aanvaringsslachtoffers bij vleermuizen. Daarmee wordt een windmolen onder bepaalde condities stilgezet. De interpretatie van de ruimtelijke onderbouwing in de zienswijze is dus niet geheel juist; er is sprake van (in elk geval) twee afzonderlijke doelstellingen achter de stilstandsregeling. Volgordenummer 45 Ontsluiting Openblijven rotonde N391 en Pottendijk WZ Afkomstig uit zienswijze(s) 12 A. Ik verzoek de gemeente om er bij de provincie op aan te dringen dat de rotonde tussen de N391 en Pottendijk WZ open blijft. Dit is een belangrijke ontsluitingsroute voor het gebied. B. De mogelijkheden voor het openhouden van deze ontsluiting en de wijze van uitvoering worden op dit moment door provincie en gemeente onderzocht. Dit wordt afgewogen in het licht van een breder pakket aan afspraken tussen gemeente en provincie rondom gemeentelijke en provinciale ontsluitingswegen. 17

18 Volgordenummer 46 Overig Draagvlak en democratisch gehalte Afkomstig uit zienswijze(s) 2 A. Oproep om de genomen besluiten m.b.t. windenergie te herroepen en de doelen centraal te stellen, zodat de invulling op lokaal en regionaal niveau gedaan kan worden. B. De energietransitie staat hier niet ter discussie. Met Energiepark Pottendijk wordt beoogd een bijdrage te leveren aan de doelstelling voor de opwekking van duurzame energie uit het Nationaal Energieakkoord om voor 2020 in totaal MW opgesteld vermogen in windenergie te realiseren. De taakstelling van de provincie Drenthe hierin is 285,5 MW; 90,5 MW wordt gerealiseerd in de gemeente Emmen waarvan 50,5 MW op de locatie Pottendijk. Dit is een van de drie locaties die in de Structuurvisie Emmen, Windenergie door de gemeente is aangewezen. Energiepark Pottendijk geeft daarmee invulling aan het gemeentelijke, provinciale en nationale beleid voor windenergie. Volgordenummer 47 Overig Omwonenden niet serieus genomen Afkomstig uit zienswijze(s) 3, 8 A. Van een eerlijk en open proces waarin samen met omwonenden tot juiste locatie te komen, is in geheel geen sprake van geweest. B. De gemeente heeft bij de totstandkoming van de structuurvisie Emmen, windenergie, onder meer via het proces Windkracht 3, sterk ingezet op betrokkenheid van omwonenden en andere belanghebbenden. Verder heeft de raad in 2016 de gedragscode Windenergie gemeente Emmen vastgesteld om de betrokkenheid van omwonenden in de omgeving goed te borgen. Deze gedragscode is, naast de wettelijke procedure-eisen, door gemeente gebruikt als leidraad bij het proces en betrekken van omwonenden bij de ontwikkeling van het voorliggende initiatief voor windenergie. Volgordenummer 48 Overig Bankroet van Energiepark Pottendijk Afkomstig uit zienswijze(s) 8 A. De gemeente Emmen moet garant staan als Energiepark Pottendijk over zou gaan in andere handen en bij een eventueel bankroet van EP. De omwonenden mogen hier noch financieel nog op enige andere wijze de dupe van worden B. De gemeente Emmen kan niet garant staan voor alle verplichtingen die Energiepark Pottendijk B.V. aangaat. Maar verplichtingen ten aanzien van omwonenden zijn veiliggesteld in de omgevingsvergunning en in overeenkomsten (exploitatieovereenkomst, omgevingsafspraken, individuele overeenkomsten). Deze bevatten onder meer kettingbedingen, boeteclausules, garanties en bepalingen ten aanzien van hoofdelijke aansprakelijkheid. De verplichtingen uit de exploitatieovereenkomst en uit de omgevingsvergunning gelden ook voor eventuele rechtsopvolgers van de huidige exploitant. Voor het afdwingen van naleving van vergunningvoorschriften en wettelijke eisen door de exploitant is bestuursrechtelijke handhaving mogelijk, bijvoorbeeld met een dwangsom. 18

19 Volgordenummer 49 Overig Maximale tiphoogte van 149 m wordt niet aan voldaan Afkomstig uit zienswijze(s) 21, 22 A. Er is altijd gesproken over een maximale tiphoogte van 149 m. Nu is er ineens sprake van kleiner dan 150 m en is daarmee niet volgens afspraak. B. Vanaf een tiphoogte van 150 meter moeten windturbines worden voorzien van obstakelverlichting. Om dit te voorkomen is er in de Structuurvisie Emmen, Wind een maximale hoogte van 149 meter opgenomen. Vergunning is aangevraagd voor windturbines met een tiphoogte van minder dan 150 meter Het klopt dat soms is gesproken over 'maximaal 149 meter' en soms over 'minder dan 150 meter' of 'tot 150 meter'. In alle gevallen is de insteek om in elk geval lichthinder te voorkomen als gevolg van verplichte obstakelverlichting vanaf 150 meter. Verder speelt landschappelijke inpassing een rol, wat dat aangaat maakt 149 of 150 meter niet zo veel uit. In de vergunningsaanvraag is nu geregeld dat de tiphoogte onder de wettelijke hoogte voor obstakelverlichting blijft ('minder dan 150 meter', '149,99 meter'). Volgordenummer 50 Overig Ten aanzien van zon of wind Beide (Zon en Wind) Beperking bedrijfsmatige activiteiten kartcircuit Afkomstig uit zienswijze(s) 30 A. Het kartcircuit wil in de toekomst uitbreiden. Door de realisatie van het windpark en zonnepark is een eventuele uitbreiding niet meer mogelijk. Met de bedrijfseconomische belangen van het kartcentrum als belanghebbende in het geluidssportcentrum is niet, althans onvoldoende rekening gehouden. B. Het zonnepark wordt gerealiseerd op gronden van de initiatiefnemer die bovendien buiten het voor industrielawaai gezoneerde terrein vallen. Daar ligt feitelijk dus geen uitbreidingsruimte voor het kartcircuit. Het kartcircuit heeft op die terreinen geen aanspraken of rechten. Ook verhindert het zonnepark de activiteiten van het kartcircuit niet. Ten aanzien van het windpark geldt dat voldoende afstand tot de gronden van het kartcircuit wordt aangehouden. Volgordenummer 51 Overig In strijd met structuurvisie gemeente Emmen 2020 'Veelzijdigheid troef' Afkomstig uit zienswijze(s) 30 A. In de structuurvisie gemeente Emmen 2020 'Veelzijdigheid troef' geeft de gemeente aan dat het geluidssportcentrum uniek is binnen Nederland. Daarbij wijst de gemeente expliciet op de ontwikkelmogelijkheden van het geluidssportcentrum ten einde het uit te laten groeien tot een trekker van formaat. Hiermee heeft de gemeente Emmen gerechtvaardigde verwachtingen gewekt om voldoende uitbreidingsmogelijkheden te houden. Het windpark levert beperkingen op. Dit is in strijd met het vertrouwensbeginsel. B. Een structuurvisie geeft mogelijkheden voor ruimtelijke ontwikkelingen, maar daarop kunnen geen aanspraken worden gebaseerd. Voor concrete aanspraken is opname van de ontwikkeling in een bindende regeling als een bestemmingsplan vereist. In het geval van het geluidsportcentrum geldt dat het gebied geluidstechnisch is begrensd via de zonering voor industrielawaai. Er zijn geen plannen om dit gezoneerde terrein uit te breiden en de indiener van de zienswijze beschikt voor zover ons bekend is ook niet over gronden buiten dit terrein. 19

20 Volgordenummer 52 (Ingetrokken zienswijze/vraag) Volgordenummer 53 (Ingetrokken zienswijze/vraag) Volgordenummer 54 (Ingetrokken zienswijze/vraag) Volgordenummer 55 Overig Ten aanzien van zon of wind Ruimte voor ideeën Afkomstig uit zienswijze(s) 33 A. Indiener zou graag de kans krijgen om zijn/haar ideeën verder te mogen uitwerken. B. De Gedragscode Windenergie gemeente Emmen biedt de mogelijkheid om het gebiedsproces ook na vergunningverlening te vervolgen. Het Gebiedsplatform Pottendijk zal na het zich nu laat aanzien ook na de vergunningverlening actief blijven. Volgordenummer 56 Overig Pottendijk afvalputje Afkomstig uit zienswijze(s) 34 A. Pottendijk is afvalputje van Emmen. Anders zou plaatsing naar industrieterrein of tuinbouwgebied wel aan de orde zijn geweest. B. In de structuurvisie Emmen, Windenergie is een afweging gemaakt. Door de opgave ook te spreiden over de locaties Zwartenbergerweg en N34, hoeft de locatie Pottendijk niet volledig benut te worden. Daarmee houdt de gemeente rekening met wat door Platform Windkracht 3 het maximaal laadvermogen van een gebied werd genoemd. Volgordenummer 57 Overig Ten aanzien van zon of wind Alleen Zonnepark Zonnepark in afwijking van gemeentelijk beleid Afkomstig uit zienswijze(s) 34 A. Hoe kan in afwijking van structuurvisie en bestemmingsplan wel goedkeuring worden verleend aan plaatsing van zonnepanelen op akkerbouwgrond. B. Raad is bevoegd om af te wijken van bestemmingsplan. Voor de motivering daarvoor verwijzen we naar voorstel aan raad en bijlagen. 20

21 Volgordenummer 58 Overig Provinciaal Combinatiemodel Afkomstig uit zienswijze(s) 35 A. De provincie attendeert op het Combinatiemodel en de mogelijkheden voor een landschapsplan in de revisie van de provinciale Omgevingsvisie. Dat kan een middel zijn voor landschappelijke en ruimtelijke ontwikkeling. B. De gemeente heeft kennis genomen van het in de provinciale omgevingsvisie 2018 beschreven combinatiemodel om functies, kwaliteiten en strategische opgaven met elkaar te combineren, via een lagenbenadering. Dit model zou van pas kunnen komen wanneer landschappelijke, ruimtelijke of economische maatregelen in of rondom Pottendijk worden overwogen, bijvoorbeeld in het licht van de besteding van middelen uit het gebiedsfonds voor Pottendijk. 21

22 Volgordenummer 59 Overig Ten aanzien van zon of wind Alleen Zonnepark Afstemming met andere ondernemers Afkomstig uit zienswijze(s) 35 A. Een goede afstemming van het zonnepark met andere ondernemers op het hele terrein is van belang. B. De realisatie van het zonnepark belet de activiteiten van omliggende ondernemers niet. De initiatiefnemer heeft verder afspraken gemaakt met Motodrôme over parkeren. Op voorhand ziet de gemeente geen bezwaar in het gebruik van deze parkeervoorziening door anderen naast Motodrôme. Het is aan de initiatiefnemer voor het zonnepark en aan omliggende ondernemers om hier eventuele nadere afspraken over te maken. Volgordenummer 60 Recreatie Gevolgen voor recreatie Afkomstig uit zienswijze(s) 32 A. Men wil in de provincie Drenthe focussen op recreatie. Een fietsprovincie. Wat zijn de gevolgen van deze landschapsvervuiling. B. De gemeente heeft in de structuurvisie Emmen, Windenergie ook gekeken naar de effecten voor recreatie en toerisme en dit is meegewogen in de besluitvorming. Door onderzoeksbureau Desicio is in 2016 de impact van windparklocaties in Emmen op het toerisme onderzocht. Uit dit onderzoek bleek dat de kans op een significante impact op het toerisme voor alle onderzochte locaties vermoedelijk beperkt is. Dit onderzoek is als Bijlage 15 opgenomen in de vastgestelde Structuurvisie Emmen, Windenergie. Volgordenummer 61 Recreatie Ten aanzien van zon of wind Beide (Zon en Wind) Toerisme en milieu zijn ook milieuaspecten Afkomstig uit zienswijze(s) 33 A. Onder milieuvriendelijkheid hoort naast winning van duurzame energie ook te worden verstaan de aantrekkelijkheid voor toeristen en van de natuur. Het gebied is op dit moment niet aantrekkelijk en moedigt toeristen niet aan om langer te blijven. Met natuurlijke paden (ook biodiversiteit) zou men het gebied kunnen verbinden met Emmen en het Bargerveen. B. In lijn met de structuurvisie Emmen, Windenergie en de gedragscode Windenergie gemeente Emmen wordt een gebiedsfonds voor Pottendijk opgericht. Dit fonds kan onder meer worden aangewend om de aantrekkelijkheid van het gebied te vergroten. 22

23 Volgordenummer 62 Slagschaduw Slagschaduw zorgt voor overlast bezoekers kartcircuit Afkomstig uit zienswijze(s) 30 A. Client vreest dat er door het optreden van slagschaduw van de windturbine op de beoogde positie 3 (visueel) overlast zal plaatsvinden voor bezoekers van het kartcircuit. Client pleit voor een stilstand voorziening. B. Het windpark zal voldoen aan alle wet- en regelgeving. Enige mate van hinder kan niet worden uitgesloten. Dit tast het functioneren van het kartcircuit niet onevenredig aan. Wettelijk gelden er wel regels ten aanzien van slagschaduw en categorieën gevoelige objecten zoals woningen, kinderdagverblijven, scholen, enzovoorts. Een kartcircuit valt niet onder deze categorieën en valt daaraan ook niet gelijk te stellen. Volgordenummer 63 Tijdelijkheid Garantie van afbraak Afkomstig uit zienswijze(s) 8 A. Een garantie voor afvoer van alle onderdelen van de turbines dient door de gemeente Emmen worden afgegeven B. In de vergunning is een voorschrift opgenomen dat na de exploitatieperiode van 16 jaar de windturbines verwijderd dienen te worden (sloopverplichting). De gemeente zal hierop handhaven. Desnoods mag de gemeente zelf overgaan tot sloop en de kosten verhalen op de exploitant of uit de restwaarde van de windmolen. Zie ook nr 48.. Volgordenummer 64 Vergunning Evenredigheidsbeginsel en het Europese recht niet nageleefd Afkomstig uit zienswijze(s) 10 A. Wij zijn van mening, dat het college het besluit niet evenredig heeft genomen in de locatiekeuzes van de windturbines zoals die nu worden voorgesteld, omdat de zorgvuldigheid en de belangenafweging in het bestuursrecht, vastgelegd in art. 3:1-3:4 in het Awb ook niet naar behoren zijn uitgevoerd. B. De gemeente betreurt dat betrokkenen van mening zijn dat de aanwijzing van de locatie Pottendijk niet zorgvuldig is geweest, maar herkent zich niet in deze kritiek. De gemeente Emmen moet 90,5 MW aan opgesteld vermogen windenergie mogelijk maken. Hiertoe zijn drie locaties aangewezen. Voor de keuze van deze locaties is een planmer opgesteld. In het planmer zijn de milieueffecten van de verschillende locaties beschreven. Alle belangen zijn bij de keuze van combinaties van locaties door de Raad afgewogen. Er is een uitvoerig en zorgvuldig proces doorlopen, en de omgeving is, met inschakelen van onafhankelijke begeleiders (Windkracht 3), in dit proces uitgebreid betrokken. 23

24 Volgordenummer 65 Vergunning Er ligt geen concreet bouwplan Afkomstig uit zienswijze(s) 23 A. Het besluit ziet niet alleen op verschillende typen windturbines, maar vooral ook verschillende aantallen windturbines. Het ontwerpbesluit vermeldt dat de definitieve en exacte locatiekeuze moet worden afgestemd. Op 1 september 2010 sprak de Raad van State uit dat een projectbesluit niet genomen kan worden zonder een daaraan ten grondslag liggende bouwaanvraag. B. Er is een concreet bouwplan en daarvoor is een concrete vergunningaanvraag ingediend. Daarin zijn onder meer exacte coördinaten van posities voor de windmolens opgenomen en ook de betreffende windmolentypes met specificaties. Wel zijn, binnen de aanvraag en de gestelde randvoorwaarden, enkele turbinetypen mogelijk. Volgordenummer 66 Vergunning Welstandsadvies is niet onderbouwd Afkomstig uit zienswijze(s) 23 A. Uit het besluit blijkt niet waarom het bouwplan voldoet aan redelijk eisen van welstand. B. De locatie Pottendijk valt, in de gemeentelijke welstandsnota, gedeeltelijk onder regime welstandsluw en gedeeltelijk onder welstandsvrij. Voor windturbines is in de welstandsnota verder ook geen specifiek toetsingskader opgenomen. Voor toetsing door de welstandscommissie zijn er dus weinig aanknopingspunten. De Welstandscommissie heeft het bouwplan positief beoordeeld en dit ook als zodanig vastgelegd. Een nadere uitleg van de welstandscommissie waarom het bouwplan voldoet aan redelijke eisen van welstand is in die situatie niet noodzakelijk. Volgordenummer 67 (Ingetrokken zienswijze/vraag) Volgordenummer 68 Omgevingsvisie Ten aanzien van zon of wind Beide (Zon en Wind) Toetsing aan nu geldende omgevingsvisie Afkomstig uit zienswijze(s) 27 A. De zienswijze dient behandeld en getoetst te worden aan de 'oude' NU geldende omgevingsvisie die geldig is tot en met september De 'nieuwe' omgevingsvisie geldt alleen voor aanvragen die nu gedaan zijn voor Energie park Pottendijk indien die na 1 oktober 2018 zijn ingediend. B. De indiener refereert (waarschijnlijk) aan de provinciale Omgevingsvisie van de provincie Drenthe die op dit moment voor revisie voorligt. De gemeente toetst in de eerste plaats aan de gemeentelijke structuurvisie Emmen, Windenergie. De nieuwe provinciale omgevingsvisie wijzigt de windenergieopgave, die de provincie in 2014 aan de gemeente Emmen heeft opgelegd, niet. 24

25 Beantwoording van buiten termijn van terinzagelegging ontvangen zienswijzen Volgordenummer 69 Nagekomen vraag (buiten termijn) Ten aanzien van zon of Alleen Windpark wind Effecten geluidhinder en slagschaduw op varkens van windturbine WTG-14 Afkomstig uit zienswijze(s) 36*, 37* A. Windmolens veroorzaken geluidhinder en slagschaduw. Net zoals op mensen kan dit ook effect hebben op dieren, met effecten voor dierenwelzijn en productie (stress). Onder andere met het oog op dierwelzijn is bepaald dat de geluidsbelasting in de stal niet te hoog mag zijn. Een externe factor zoals een windmolen kan zorgen voor slagschaduw in de stallen en voor geluidsoverlast. Zeker in extreme weersomstandigheden zoals met harde wind of veel zon is overlast in de stal te verwachten. Varkens zijn gevoelig voor verstoringen door (ultrasoon) geluid, een stuk gevoeliger dan mensen omdat varkens ook ultrasoon geluid horen. B. De afstand van windmolen WTG-14 tot de varkensstal bedraagt circa 500 meter. De varkens worden gehouden in een gesloten stal. De (vrije) lichttoetreding is voor zover wij kunnen overzien beperkt tot zeer beperkt zie ook bijgevoegde detailfoto van de stal. Wezenlijke hinder voor de varkens als gevolg van geluid of slagschaduw is daarmee niet aannemelijk. Overigens staan er in Nederland varkenshouderijen op aanzienlijk kortere afstand tot windturbines, zonder dat dit voor zover ons bekend problemen oplevert voor de bedrijfsvoering. Zie ook bijgevoegde luchtfoto met varkensstal op 75 meter afstand tot windturbine. Detailfoto varkensstal 25

26 Luchtfoto van varkenshouderij nabij windmolen (75 meter). A58 ter hoogte van Sporendonk/Kattenberg, Noord-Brabant (Google Maps) Volgordenummer 70 Nagekomen vraag (buiten termijn) Onderzoek naar effect slagschaduw op zonnepanelen Afkomstig uit zienswijze(s) 36*, 37* A. Indieners constateren dat in het MER niet is onderzocht wat de effecten hiervan zijn op de opbrengst van onze zonnepanelen op de daken van hun bedrijven. Dit achten zij in strijd met een zorgvuldige voorbereiding van het besluit. Specifiek voor zienswijzenr 36: Op hun bedrijf zal sprake zijn van 16 uur slagschaduw per jaar. B. De effecten van slagschaduw op de energieproductie door de zonnepanelen zal beperkt zijn, gelet op de grote afstand (meer dan 500 meter), de oriëntatie van de zonnepanelenvlak (zuid) ten opzichte van de windmolen (west/noordwest) en de berekende duur van de slagschaduw (16 uur = 0,4% van de jaarlijkse daglichtperiode). Voor het opstellen van een milieueffectrapport (MER) is een Notitie Reikwijdte en Detailniveau Energiepark Pottendijk opgesteld. Deze heeft vanaf 9 februari 2018 gedurende zes weken ter inzage gelegen. Binnen de termijn kon een ieder een zienswijze kenbaar maken, onder meer ten aanzien van onderzoeksvragen in het MER. 26