Het dyslexiedebat : implicaties voor en effecten van diagnosestelling
|
|
- Gustaaf Mertens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Het dyslexiedebat : implicaties voor en effecten van diagnosestelling W I M V A N D E N B R O E C K K L I N I S C H E E N L E V E N S L O O P P S Y C H O L O G I E V R I J E U N I V E R S I T E I T B R U S S E L N I E U W E W E T E N S C H A P P E L I J K E I N Z I C H T E N I N D Y S L E X I E
2
3
4 Wat is het probleem? Toename aantal diagnoses, o.m. door verkrijgen van specifieke maatregelen Ontstaan van paramedisch circuit om schoolproblemen aan te pakken die misschien beter op school worden aangepakt Kans op diagnose is afhankelijk van sociale klasse Onzekerheid over diagnostische criteria, vooral criterium van hardnekkigheid Onzekerheid over specialistische aanpak
5 The dyslexia debate : bestaat dyslexie? Twee betekenissen van vraag: Dyslexie is gevolg van slechte leesdidactiek (cf. Moonen) Er bestaat een groep met een specifiek leesprobleem, maar hoe kan je die onderscheiden van andere zwakke lezers? Steeds weerkerende vraag: wat is goede definitie? Een oud debat: term dyslexie heeft allerlei niet-wetenschappelijk ondersteunde connotaties, dus weg ermee! Stanovich, Vellutino, Siegel, Coltheart, Elliott & Grigorenko, en nu DSM-V Term heeft toch praktisch nut en is ingeburgerd: Snowling, Bishop, Castles
6 DSM-V diagnose Specific learning disorder: A neurodevelopmental disorder of biological origin manifested in learning difficulty and problems in acquiring academic skills markedly below age level and manifested in the early school years, lasting for at least 6 months; not attributed to intellectual disabilities, developmental disorders, or neurological or motor disorders Specify if With impairment in reading With impairment in written expression With impairment in mathematics Specify current severity Mild Moderate Severe
7 Wat zijn niet-wetenschappelijke connotaties? Dyslexie markeert een natuurlijke groep: Gekenmerkt door specifieke etiologie: dyslexie-specifieke veroorzaking Ze vertonen een apart cognitief profiel Ze behoeven een gespecialiseerde orthodidactische aanpak Zwak lezen ondanks a sea of strengths (Shaywitz)
8 Continue verdeling van leesvaardigheid
9 Leesvaardigheid is dimensioneel Prevalentiecijfers zijn arbitrair Varieert van 3% tot 25% in de literatuur Categorisering introduceert bijkomende en onnodige bron van onbetrouwbaarheid Leesvaardigheid als continue trek is wetenschappelijk te verkiezen boven dyslexie als categorie
10 Allerlei pogingen om specifieke groep af te bakenen d.m.v. exclusiecriteria Klassiek is discrepantiecriterium met IQ Onderscheid maken tussen praktijk en onderzoek Soms in onderzoek willen controleren voor intelligentie (bv. geheugendefect) Zoeken naar neurobiologische of cognitieve profielen Zoeken naar specifieke genen
11 Bezwaren tegen discrepantiemodel Matige correlatie tussen IQ en technische leesvaardigheid ( ) hoogte IQ zegt weinig over verwachte leesvaardigheid Cognitieve profielen van discrepante en nietdiscrepante zwakke lezers zijn erg gelijkend voor lezengerelateerde taken Ontwikkeling en prognose is vergelijkbaar Interventie-effecten zijn gelijk Minder intelligente zwakke lezers kunnen ook specifiek leesprobleem hebben
12 Neurologisch onderzoek Heeft nieuwe wegen geopend voor studie van achterliggende processen betrokken bij lezen en leesproblemen Oppassen voor valkuil van naïeve interpretaties van hersenstudies Voorlopig niet direct implicaties voor diagnostiek of interventie Ook hier niet direct aanwijzingen voor onderverdeling van groep zwakke lezers, noch voor specifieke interventies bij subgroepen Onmogelijk zwak lezen op grond van neurobiologische factoren te scheiden van zwak lezen op grond van omgevingsfactoren
13 Erfelijkheidsonderzoek Leesproblemen zijn in sterke mate erfelijk (h g 2 =.47 tot.84) De genen die verantwoordelijk zijn voor de stoornis zijn tevens verantwoordelijk voor de normale variatie dus geen ziektegenen (risico-allelen): QTL s Genen die ene stoornis veroorzaken, zijn ook in belangrijke mate verantwoordelijk voor andere stoornissen (dyslexie, dyscalculie en taalstoornis) = genetische co-morbiditeit Er is zelfs genetische overlap met de g-factor 1/3 overlap met g, 1/3 overlap met andere leergebieden en 1/3 domeinspecifiek
14 Een dyslexie-specifieke achterliggende stoornis? Wellicht is er op het biologische niveau geen unieke dyslexie-specifieke oorzaak te vinden Cf. evolutionair argument + recyclage hypothese (S. Dehaene) Wel multiple deficits die ieder op zich noch noodzakelijk noch voldoende zijn, maar wel risicofactoren Dyslexie komt wellicht pas tot stand nadat dergelijke risicofactoren ongunstig op elkaar inwerkten Diagnose op waarneembaar gedragsniveau Interventie ook op gedragsniveau
15 Onderzoek naar diagnoses in het basisonderwijs 10,5% heeft diagnose in 6 e leerjaar Meest voorkomend is dyslexie: 4,5% in 6 e leerjaar (ADHD: 3%, ASS: 1,4%) 17% comorbiditeit Verhoogde kans voor jongens Sociaaleconomische verschillen Ouders lager onderwijs: 1% Ouders middelbaar onderwijs: 9% Ouders hoger onderwijs: 15% Ouders universitair onderwijs: 3,5% Dus ouders bepalen voor groot deel zelf wie diagnose krijgt
16 Behandeling: het onderzoek van Slavin (2011) Meta-analyse (N=96): effect van allerlei vormen van extra begeleiding bij kinderen met ernstige leesproblemen In Educational Research Review Als een interventie (binnenschoolse of buitenschoolse extra instructie) slechts 1 of 2 maal per week gebeurt, heeft dat geen enkel effect Computergestuurde leesoefeningen hebben ook nauwelijks effect Paraprofessionals, vrijwilligers en kleine groepen (cf. onze taakklassen) hebben een merkbaar, maar tijdelijk effect (geen transfer naar volgende jaren) Leerkrachten die een goed uitgebouwd programma gebruiken (een intensief leerlingvolgsysteem) hebben een groter effect, maar zonder aanvullende individuele begeleiding duurt ook dat effect niet lang Alleen programma s die deze combinatie (dus met individuele begeleiding in de school door de leerkracht) wel aanbieden zijn ook op termijn succesvol
17 Behandeling: het onderzoek van Slavin (2011) RESPONSE TO INTERVENTION Effectgrootte van 1.07 groepsinstructie verlengde instructie intensieve individuele instructie niveau 1 niveau 2 niveau 3 c o n t i n u ü m v a n t i j d e n i n t e n s i t e i t
18 Term dyslexie behouden of vervangen? Indien term dyslexie behouden, dan meer investeren in correcte toedracht op grond van wetenschappelijke bevindingen Bijv. toelichten dat dyslexie = ernstig leesprobleem dat blijft bestaan ondanks evidence-based instructie van hoge kwaliteit Alternatief: consequent DSM-V terminologie hanteren In afwachting dat onderzoek wel in staat is om specifieke onderscheidingen aan te brengen in groep zwakke lezers met implicaties voor diagnostiek en behandeling
19 Wat zijn de effecten van label dyslexie? Omdat diagnoses al lang niet meer vooral communicatiemiddelen zijn van experten, maar ook van het brede publiek, rijst de vraag waar tot nu toe weinig aandacht voor was: Wat doet een label met een kind en wat is de maatschappelijke impact op grotere schaal? Potentieel positieve en negatieve effecten: Positief: erkenning van probleem (maar is label daartoe nodig?) Negatief: zelfdefiniëring, stigmatisering, installeren van fixed mindset, waardoor minder geloof in leerbaarheid
20 Dyslexie: EU high level group of experts on literacy (2012) A diagnosis of dyslexia can give teachers, schools and parents a false sense of comfort by seemingly having identified the issue. Children, and particularly parents, can find it a relief to be given a diagnosis of the reading problem, but there is a risk of a vicious circle of disempowerment and low expectations. In fact, it can give an incentive not to address reading difficulties educationally, leaving the problem-solving to others outside the classroom. Perhaps most importantly, the common perception of dyslexia as incurable can undermine a child s selfconfidence, reducing motivation to improve.
21 Onderzoek naar effecten van label dyslexie en impact van maatregelen Of positieve of negatieve effecten doorwegen, is een empirische kwestie Onderzoek naar effect van label hoogbegaafdheid: negatief effect op prestaties Pilot studie naar effect van label dyslexie: noch positief, noch negatief effect op leesprestaties, maar zwakke lezers met label krijgen beduidend meer ondersteuning, zowel op school als daarbuiten, dan even zwakke lezers zonder label (handelingsgericht werken?) Nood aan longitudinaal onderzoek van begin eerste leerjaar tot eind basisschool Wat zijn de determinanten van het krijgen van een label en maatregelen, en wat is de impact van beide op leesvorderingen en leesplezier?
Het dyslexiedebat : implicaties voor en effecten van diagnosestelling
Het dyslexiedebat : implicaties voor en effecten van diagnosestelling W I M VAN DEN BROECK K L I N I S C H E E N L E V E N S L O O P P S Y C H O L O G I E V R I J E U N I V E R S I T E I T B R U S S E
Nadere informatieEffectieve interventies bij leesproblemen
Effectieve interventies bij leesproblemen WIM VAN DEN BROECK KLINISCHE EN LEVENSLOOPPSYCHOLOGIE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL Klassiek beeld van dyslexie Er bestaat een achterliggende dyslec6sche stoornis
Nadere informatieCOMORBIDITEIT BIJ DYSLEXIE IN HET VOORTGEZET ONDERWIJS
COMORBIDITEIT BIJ DYSLEXIE IN HET VOORTGEZET ONDERWIJS NATIONALE DYSLEXIECONFERENTIE 3 APRIL 2013 Wilma Jongejan w.jongejan@vu.nl Onderwijscentrum VU (OCVU) DYSLEXIE: GEEN GEÏSOLEERD PROBLEEM Secundaire
Nadere informatieBestaat enkelvoudige dyslexie? Frank Wijnen & Elise de Bree Universiteit Utrecht SDN congres, Dyslexie 2.0
Bestaat enkelvoudige dyslexie? Frank Wijnen & Elise de Bree Universiteit Utrecht SDN congres, Dyslexie 2.0 Situatieschets PDDB: vergoeding van behandeling enkelvoudige dyslexie Enkelvoudig: bij het kind
Nadere informatieDyslexie in vogelvlucht. 6 februari 2015 Elise de Bree
Dyslexie in vogelvlucht 6 februari 2015 Elise de Bree 1 Doel van lezing: 2 Dyslexie Klinische en schoolpraktijk Wetenschappelijke inzichten in lees-spellingsproblemen Definitie van dyslexie Signalering
Nadere informatieWat is een specifieke taalontwikkelingsstoornis? dr Ellen Gerrits, logopedist Congres TaalStaal 9 november 2012 Koninklijke Auris Groep
Wat is een specifieke taalontwikkelingsstoornis? dr, logopedist Congres 9 november 2012 Koninklijke Auris Groep Over welke kinderen praten we vandaag? Engels: Specific Language Impairment: Is SLI wel zo
Nadere informatieTriple P (Positive Parenting Program): effectief bij gedragsproblemen?
21/11/11 Triple P (Positive Parenting Program): effectief bij gedragsproblemen? Inge Glazemakers Dirk Deboutte Inhoud Het probleem Oplossingen: de theorie Triple P Het project De eerste evaluatie - - -
Nadere informatieOp naar DSM 5. Mariken van Onna Klinisch psycholoog-psychotherapeut Supervisor VGCt Karakter Nijmegen Universitair Centrum Kinder- en jeugdpsychiatrie
Op naar DSM 5 Mariken van Onna Klinisch psycholoog-psychotherapeut Supervisor VGCt Karakter Nijmegen Universitair Centrum Kinder- en jeugdpsychiatrie Nieuwe (wetenschappelijke) ontwikkelingen Meer kennis
Nadere informatieWerkbijeenkomst intern begeleiders
Werkbijeenkomst intern begeleiders Van het SWV Duin- en Bollenstreek 28 september 2015 Jolanda Roelfsema, MA Education Taal-/dyslexiespecialist PO www.leerkracht.nu info@leerkracht.nu Programma 19.30 20.15
Nadere informatieKaren J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon
Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety
Nadere informatieThe Only Way is Up - Risk Factors, Protective Factors and Compensation in Dyslexia. S. van Viersen
The Only Way is Up - Risk Factors, Protective Factors and Compensation in Dyslexia. S. van Viersen SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) Dyslexie is een specifieke leerstoornis waarbij sprake is van ernstige
Nadere informatieExperts in diagnostiek
Experts in diagnostiek Het beste in een kind naar boven halen Elk kind heeft zijn eigen talenten. Dit betekent niet dat alle kinderen even goed mee kunnen komen op school. Sommige kinderen hebben onvoldoende
Nadere informatieHOOGBEGAAFD? Verschillende theorieën en modellen; verschil in nadruk
Enschede, 21 oktober 2014 Hoogbegaafd en. Lianne Hoogeveen HOOGBEGAAFD? Verschillende theorieën en modellen; verschil in nadruk Meest gangbaar op dit moment in Nederland (en daarbuiten): een multidimensionaal,
Nadere informatieAdviesburo Comenius bestaat al ruim 20 jaar en is in Midden Nederland bij ouders, scholen en huisartsen inmiddels een begrip.
1 2 INFORMATIE OVER COMENIUS Adviesburo Comenius bestaat al ruim 20 jaar en is in Midden Nederland bij ouders, scholen en huisartsen inmiddels een begrip. Wij mogen daarom met recht zeggen een ruime ervaring
Nadere informatieDevelopmental Coordination Disorder. Miriam Verstegen Kinderrevalidatiearts
Developmental Coordination Disorder Miriam Verstegen Kinderrevalidatiearts 11-06-2015 Inhoud Developmental Coordination Disorder Criteria Kenmerken Comorbiditeiten Pathofysiologie Behandeling Prognose
Nadere informatieHoogbegaafdheid & dyslexie. Doelen van vandaag. Over wie hebben we het? Bekendheid krijgen over:
Hoogbegaafdheid & dyslexie Workshop bij samenwerkingsverband Plein 013 3 november 2016 Marlies Bijvank de Jonge, M.Sc. Orthopedagoog Centrum voor Begaafdheidsonderzoek Doelen van vandaag Bekendheid krijgen
Nadere informatieDubbeldiagnose dyslexie en dysfatische ontwikkeling. Parallelsessie C: Dubbeldiagnoses: dubbele zorg? Januari 2012 Petra van de Ree
Dubbeldiagnose dyslexie en dysfatische ontwikkeling Parallelsessie C: Dubbeldiagnoses: dubbele zorg? Januari 2012 Petra van de Ree Definitie spraaktaalstoornis Dysfatische ontwikkeling (DO) Specific Language
Nadere informatieHet zorgbeleid in het Pierenbos
Het zorgbeleid in het Pierenbos Indien je als ouder vragen hebt, stap je in de eerste plaats naar de klasleerkracht. Deze zal overleggen met de ondersteuner en/of zorgcoördinator en bekijken welke trajecten
Nadere informatieBehandeleffecten. in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel. Treatment effects in. Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel
Behandeleffecten in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel Treatment effects in Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel S. Daamen-Raes Eerste begeleider: Dr. W. Waterink Tweede begeleider:
Nadere informatieLaatst bijgewerkt op 2 februari 2009 Nederlandse samenvatting door TIER op 25 mei 2011
Effective leesprogramma s voor leerlingen die de taal leren en anderssprekende leerlingen samenvatting voor onderwijsgevenden Laatst bijgewerkt op 2 februari 2009 Nederlandse samenvatting door TIER op
Nadere informatieDyslexie valt als voldaan wordt aan de criteria onder de zorgverzekeringswet, waardoor kinderen gebruik kunnen maken van de vergoedingsregeling voor
Inhoudsopgave 1 Introductie 4 2 Het belang van psycho-educatie 6 3 Het herkennen van dyslexie 8 4 Diagnose dyslexie 10 5 Vergoedingsregeling 12 6 De dyslexieverklaring 13 7 Dyslexie: herkomst en hersenwerking
Nadere informatieWho will develop dyslexia? Cognitive precursors in parents and children van Bergen, E.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Who will develop dyslexia? Cognitive precursors in parents and children van Bergen, E. Link to publication Citation for published version (APA): van Bergen, E. (2013).
Nadere informatieVCLB De Wissel Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding www.vclbdewisselantwerpen.be
VCLB De Wissel Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding www.vclbdewisselantwerpen.be Campus Centrum Hallershofstraat 7 2100 Deurne Tel. (03) 285 34 50 Fax (03) 285 34 51 Campus Noord Markt 3 2180
Nadere informatie15 SEPTEMBER LEERSTOORNISSEN klinische kinderneuropsychologie. Dr. Jos Hendriksen klinisch psycholoog/ klinisch neuropsycholoog
15 SEPTEMBER 2016 LEERSTOORNISSEN klinische kinderneuropsychologie Dr. Jos Hendriksen klinisch psycholoog/ klinisch neuropsycholoog INLEIDING CENTRUM NEUROLOGISCHE LEER- EN ONTWIKKELINGSSTOORNISSEN Spierziekten
Nadere informatieKwaliteitsinstituut Dyslexie
Kwaliteitsinstituut Dyslexie Remco Reij voorzitter Manja van Wezep secretaris Kwaliteitsinstituut Dyslexie Mijlpalen beleidsontwikkeling Dyslexie en onderwijs Dyslexie en zorg Protocol 2007 Oprichting
Nadere informatieMindset: Onderwijsmythe of niet? Onderzoek naar de rol van mindset in het basisonderwijs
Mindset: Onderwijsmythe of niet? Onderzoek naar de rol van mindset in het basisonderwijs Door: Joshi Verschuren, Universiteit Utrecht Vele basisscholen besteden tegenwoordig aandacht aan de mindset van
Nadere informatieDyslexiebeleid. Kansen creëren en kansen benutten. en 2013 10 jaar vooruitblik. 2023. Terugblik: Mijlpalen
Kansen creëren en en benutten Lexima, Ede, 3 april 2013. Dyslexiebeleid 10 jaar terugblik 2003 en 2013 10 jaar vooruitblik. 2023 C.Struiksma@CEDGroep.nl Terugblik: 1992: Installatie Commissie Dyslexie
Nadere informatieAls schoolarts Speciaal Onderwijs cluster 2
Babette Diepeveen jeugdarts arts maatschappij en gezondheid Als consultatiebureau arts Als arts spraaktaalteam Audiologisch Centrum Als schoolarts Speciaal Onderwijs cluster 2 Als consultatiebureau arts
Nadere informatieVerschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten
Verschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten Difference in Perception about Parenting between Parents and Adolescents and Alcohol Use of Adolescents
Nadere informatieEffectiveness of a self-regulated remedial program for handwriting difficulties
Effectiveness of a self-regulated remedial program for handwriting difficulties Van Waelvelde, De Roubaix A, Steppe L, et al. (2017) Effectiveness of a self-regulated remedial program for handwriting difficulties.
Nadere informatie(SOCIALE) ANGST, GEPEST WORDEN EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1
(SOCIALE) ANGST, GEPEST WORDEN EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 Psychologische Inflexibiliteit bij Kinderen: Invloed op de Relatie tussen en de Samenhang met Gepest worden en (Sociale) Angst Psychological
Nadere informatieDYSLEXIE: INZICHTEN EN ONTWIKKELINGEN
DYSLEXIE: INZICHTEN EN ONTWIKKELINGEN Tom Braams Even voorstellen 1 Tom Braams Kinder- en Jeugdpsycholoog en Gz-psycholoog bij Braams(&Partners) Auteur boeken over dyslexie en dyscalculie Vader van een
Nadere informatie18/03/2016. inhoud. Zorg voor jongeren met psychiatrische problemen. jongeren populatie. jongeren populatie. jongeren populatie. jongeren populatie
inhoud Zorg voor jongeren met psychiatrische problemen Jongeren als doelgroep Burden of disease in praktijk Slot: New horizont Marijana Cvitan Sutterland psychiater OPZ Geel, Maart, 2016 Juridische grens
Nadere informatieWaar moet het heen? Wat is het doel? What works? (Andrews & Bonta, 2010) What works? Hoe kunnen we het risico per individu bepalen?
Waar moet het heen? Wat is het doel? Wineke Smid wsmid@hoevenkliniek.nl VFS Symposium, Utrecht, Nederland, 22-01-2014 Het terugbrengen van het aantal slachtoffers! What works? What works? (Andrews & Bonta,
Nadere informatie6-9-2012. Over de grenzen van taal en rekenen. Ontwikkeling van rekenvaardigheid bij baby s en peuters
6-9-2012 Over de grenzen van taal en rekenen Over de invloed van taal op de rekenvaardigheid van jonge kinderen Tijs Kleemans Eliane Segers Ludo Verhoeven Behavioural Science Institute Even voorstellen
Nadere informatieSpeaking of Reading. The Role of Basic Auditory and Speech Processing in the Manifestation of Dyslexia in Children at Familial Risk B.E.
Speaking of Reading. The Role of Basic Auditory and Speech Processing in the Manifestation of Dyslexia in Children at Familial Risk B.E. Hakvoort Samenvatting Dyslexie komt voor bij ongeveer 3 tot 10%
Nadere informatieDe diagnose van dyslexie: het oplossen van dilemma s. Aryan van der Leij
De diagnose van dyslexie: het oplossen van dilemma s Aryan van der Leij 30 jaar SDN Prof. Joep Dumont 1935-1994 Dilemma s - Recht doen aan de behoefte aan hulp van personen die dyslexie (of een andere
Nadere informatieEen triagetool: het Kompas Kinder- en Jeugdpsychiatrie. Frits Boer & Frank Verhulst 8 oktober 2015 Ede
Een triagetool: het Kompas Kinder- en Jeugdpsychiatrie Frits Boer & Frank Verhulst 8 oktober 2015 Ede Bij vermoeden psychische stoornis is de vraag: Is het nodig Jeugd-GGz/KJP te betrekken? Is het nodig
Nadere informatieConsensus ten aanzien van kenmerken, comorbiditeit en verwijzing van kinderen met luisterproblemen Hanzehogeschool Margreet Luinge
Consensus ten aanzien van kenmerken, comorbiditeit en verwijzing van kinderen met luisterproblemen De mening van Nederlandse logopedisten en audiologen Hanzehogeschool Margreet Luinge, Ellen de Wit, Karin
Nadere informatieTekst: Marleen Korf & Aryan van der Leij
Sinds dit schooljaar is het interventie-programma Bouw! beschikbaar. Hiermee kunnen ernstige leesproblemen effectief worden voorkomen. In dit artikel wordt het programma Bouw! beschreven, de rol van de
Nadere informatieHet resultaat telt; de weg ernaartoe nog meer
Het resultaat telt; de weg ernaartoe nog meer Symposium Ontwikkelingsstoornissen GGNet Bram Sizoo, psychiater Centrum Ontwikkelingsstoornissen b.sizoo@dimence.nl Indeling Diagnose of classificatie? Ontwikkelingsstoornissen:
Nadere informatieLiteratuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters
Literatuuronderzoek Systematische Review Meta-Analyse KEMTA Andrea Peeters Waarom doen? Presentatie 1. Begrippen systematische review en meta-analyse 2. Hoe te werk gaan bij het opzetten van een review
Nadere informatieSTIGMATISERING VAN PATIENTEN MET LONGKANKER 1. Stigmatisering van Patiënten met Longkanker: De Rol van Persoonlijke Relevantie voor de Waarnemer
STIGMATISERING VAN PATIENTEN MET LONGKANKER 1 Stigmatisering van Patiënten met Longkanker: De Rol van Persoonlijke Relevantie voor de Waarnemer Stigmatization of Patients with Lung Cancer: The Role of
Nadere informatieInhoud van voordracht: CNL. vier kenmerken: Mattheus-effect: vroege detectie van belang
Inhoud van voordracht: CNL Centrum voor Neurologische Leeren ontwikkelingsstoornissen J.G.M. Hendriksen, klinisch neuropsycholoog J.S.H. Vles, kinderneuroloog (1) Leerstoornissen wat zijn dat? (2) Neurologische
Nadere informatie1 LOGO SCHOOL. Gecomprimeerd Schoolondersteuningsprofiel. Naam School
1 LOGO SCHOOL Gecomprimeerd Schoolondersteuningsprofiel Naam School Algemene gegevens School De Blijberg International Department BRIN 14 HB Directeur Mrs L. Boyle Adres Graaf Florisstraat 56 3021CJ ROTTERDAM
Nadere informatieExecutive functioning bij kinderen met een ontwikkelings- of gedragsstoornis
Executive functioning bij kinderen met een ontwikkelings- of gedragsstoornis Sylvie Verté INLEIDING Reeds geruime tijd worden pogingen ondernomen om te bepalen welke aspecten van diverse ontwikkelings-
Nadere informatie7. DYSLEXIE. Hoe voelt dyslexie aan?
7. DYSLEXIE Hoe voelt dyslexie aan? Testje voorlezen (klassikaal lezen is geen goed idee, tenzij het koorlezen is). Voor de persoon met dyslexie: genant, frustratie, gokken of raden, opgeven, niet begrijpen
Nadere informatieDe Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility.
RELATIE ANGST EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility Jos Kooy Eerste begeleider Tweede
Nadere informatieCognitieve stoornissen bij patiënten met een bipolaire stoornis
Cognitieve stoornissen bij patiënten met een bipolaire stoornis Marieke J. van der Werf-Eldering, psychiater Overige werkgroepleden: Nienke Jabben, Baer Arts en Siegried Schouws Overzichtsartikel Cognitieve
Nadere informatieEffecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme
Effecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme Effects of Contact-oriented Play and Learning in the Relationship between parent and child with autism Kristel Stes Studentnummer:
Nadere informatieen een Licht Verstandelijke Beperking Linda M. van Mourik
De Invloed van een Autoritatieve Opvoedstijl op Risicogedrag en de Mediërende Rol van de Hechtingsrelatie bij Adolescenten met een Autismespectrumstoornis en een Licht Verstandelijke Beperking The Influence
Nadere informatieWat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten?
De Modererende rol van Persoonlijkheid op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten 1 Wat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve
Nadere informatieUw kind en dyslexie. Brochure voor ouders
Uw kind en dyslexie Brochure voor ouders Dyslexie, wat is dat eigenlijk? Dyslexie is een aangeboren handicap die iedereen kan treffen. Onafhankelijk van intelligentie. Dyslexie is een hardnekkig probleem
Nadere informatieStigmatisering van Mensen met Keelkanker: de Rol van Mindfulness van de Waarnemer
Met opmaak: Links: 3 cm, Rechts: 2 cm, Boven: 3 cm, Onder: 3 cm, Breedte: 21 cm, Hoogte: 29,7 cm Stigmatisering van Mensen met Keelkanker: de Rol van Mindfulness van de Waarnemer Stigmatisation of Persons
Nadere informatiezorgmakelaar. AB wordt geboden door Dienstencentrum. Dienstencentrum legt contact met de school. Arrangementen AB medischlichamelijk
WERKWIJZE AANVRAGEN ARRANGEMENT ALGEMENE INFORMATIE In onderstaand overzicht wordt aangegeven op welke gebieden er een arrangement kan worden aangevraagd, welke rol het Loket heeft en hoe de communicatie
Nadere informatie2011 Gwenda Schlundt Bodien
2011 Gwenda Schlundt Bodien 06-29182949 gwendaschlundtbodien@kpnmail.nl Nieuwe antwoorden op deze vragen: Is intelligentie erfelijk en genetisch bepaald? Is intelligentie een vaststaand gegeven? Leidt
Nadere informatieLogopedie in het cluster 2 onderwijs
Logopedie in het cluster 2 onderwijs mw. E. Cox MA (NVLF) mw. E. Kunst-Verberne (NVLF) mw. M. Schulte (NVLF) dhr. R. Nannes (NVLF) 2 Aanleiding position statement Dit position statement gaat over de logopedische
Nadere informatiePLD de Spindel, bijlage 4
Checklist Onderkenning Dyslexie Edux Beoordeling van de ernst en hardnekkigheid van de lees- en/of spellingproblemen t.b.v. de continuïteit van de zorg in het primair en voortgezet onderwijs Naam leerling
Nadere informatieEarly Identification and Intervention in Children at Risk for Reading Difficulties A.G.F.M. Regtvoort
Early Identification and Intervention in Children at Risk for Reading Difficulties A.G.F.M. Regtvoort Samenvatting Leren lezen is een proces dat zich voor de meeste kinderen volgens een vast patroon over
Nadere informatiefaculteit gedrags- en maatschappijwetenschappen Vroege ontwikkeling Motorische ontwikkelingspatronen bij jonge kinderen met ZEVMB
Datum 22-06-2015 1 Vroege ontwikkeling Motorische ontwikkelingspatronen bij jonge kinderen met ZEVMB Opzet en eerste resultaten Linda Visser Annette van der Putten Gertruud Schalen Bieuwe van der Meulen
Nadere informatieNascholingsaanbod 2015/ Jolanda Roelfsema (MA)
Nascholingsaanbod 2015/2016 Jolanda Roelfsema (MA) www.dyslexie-specialist.nl Ee NASCHOLINGSAANBOD 2015/2016 Welkom bij Dyslexie in het onderwijs In deze brochure leest u meer over het nascholingsaanbod
Nadere informatieVarieties of developmental dyslexia
Varieties of developmental dyslexia Castles and Coltheart (1993) Onderwerp: verschillende vormen van ontwikkelde dyslexie - er zijn subgroepen van dyslexie - relatie tussen verkregen en ontwikkelde dyslexie
Nadere informatieGeslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive. Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive
1 Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive Femke Boom Open Universiteit Naam student: Femke Boom Studentnummer: 850762029 Cursusnaam: Empirisch afstudeeronderzoek:
Nadere informatiePROTOCOL Ernstige Rekenwiskundeproblemen
PROTOCOL Ernstige Rekenwiskundeproblemen en dyscalculie Stichting Primair Onderwijs Achterhoek Lohmanlaan 23 7003 DJ Doetinchem INHOUDSOPGAVE Inleiding... 3 Visie en uitgangspunten... 3 Route... 4 Wat
Nadere informatieBouw! in het kader van de vergoedingsregeling
ouw! in het kader van de vergoedingsregeling Aryan van der Leij Universiteit van Amsterdam ijeenkomst met KD, NRD en Masterplan Dyslexie 20--2015 Van onderwijs naar zorg: doorverwijzen bij een vermoeden
Nadere informatieWerk in balans. verloop bij verzorgenden en verpleegkundigen. Work in balance. turnover of nurses and health-care workers.
Werk in balans Een onderzoek naar de invloed van werktijden op werkthuisinterferentie en de gevolgen daarvan voor burnout en verloop bij verzorgenden en verpleegkundigen. Work in balance A study of the
Nadere informatieTerugvalpreventie bij anorexia nervosa
Terugvalpreventie bij anorexia nervosa Tamara Berends, Verpleegkundig Specialist GGZ Altrecht Eetstoornissen Rintveld Lectoraat Zorg & Innovatie in de Psychiatrie Utrecht Research Group Eating disorders
Nadere informatieRunning Head: INVLOED VAN ASE-DETERMINANTEN OP INTENTIE CONTACT 1
Running Head: INVLOED VAN ASE-DETERMINANTEN OP INTENTIE CONTACT 1 Relatie tussen Attitude, Sociale Invloed en Self-efficacy en Intentie tot Contact tussen Ouders en Leerkrachten bij Signalen van Pesten
Nadere informatieDisclosure belangen Dyllis van Dijk
Disclosure belangen Dyllis van Dijk (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding
Nadere informatieOnderzoekrapportage GelukTalent Kinderen met een ontwikkelingsstoornis in de onderwijswereld
Onderzoekrapportage GelukTalent Kinderen met een ontwikkelingsstoornis in de onderwijswereld Hendrika Kooistra student Noordelijke Hogeschool Leeuwarden 206415 Doelstelling en Onderzoeksvraag Een volledig
Nadere informatieAutisme, wat weten we?
Autisme, wat weten we? Matt van der Reijden, kinder- en jeugdpsychiater & geneesheer directeur Dr Leo Kannerhuis, Oosterbeek 1 autisme agenda autisme autisme en het brein: wat weten we? een beeld van autisme:
Nadere informatieHANDBOEK DYSLEXIEONDERZOEK WETENSCHAPPELIJKE INZICHTEN IN DIAGNOSTIEK, OORZAKEN, PREVENTIE EN BEHANDELING VAN DYSLEXIE
HANDBOEK DYSLEXIEONDERZOEK WETENSCHAPPELIJKE INZICHTEN IN DIAGNOSTIEK, OORZAKEN, PREVENTIE EN BEHANDELING VAN DYSLEXIE Handboek Dyslexieonderzoek WETENSCHAPPELIJKE INZICHTEN IN DIAGNOSTIEK, OORZAKEN,
Nadere informatie4 jaar geleden.. onderzoek op het gebied van baby s en peuters en de vroege ouder-kind relatie enorm toegenomen.
De laatste decennia is wetenschappelijk onderzoek op het gebied van baby s en peuters en de vroege ouder-kind relatie enorm toegenomen. Meer kennis over het belang en over factoren die de ontwikkeling
Nadere informatiebij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie of Children with a Severe Form of Dyslexia Ans van Velthoven
Neuropsychologische Behandeling en Sociaal Emotioneel Welzijn bij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie Neuropsychological Treatment and Social Emotional Well-being of Children with a Severe Form
Nadere informatieDe Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en. Discrepantie
De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en Discrepantie The Relationship between Involvement in Bullying and Well-Being and the Influence of Social Support
Nadere informatieDyslexie en dyscalculie in het hoger secundair onderwijs
Dyslexie en dyscalculie in het hoger secundair onderwijs Prof. dr. Wim Tops (Rijksuniversiteit Groningen) Dr. Frauke De Weerdt (IVV Sint-Vincentius Gent) Overzicht deel I 1. Definities dyslexie en dyscalculie
Nadere informatieComparison: Kinderen zonder deze risicofactor.
Zoekstrategieën JGZ-richtlijn Taalontwikkeling oekstrategie Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken tot beantwoordbare vragen zijn deze eerst omgewerkt tot PICO uitgangsvragen.
Nadere informatieMethodisch handelen & Klinisch redeneren
Methodisch handelen & Klinisch redeneren Methodisch handelen & Doel: Begripsverheldering Kennismaken en oefenen met de methodiek en systematiek van klinisch redeneren aan de hand van casuïstiek Nieuwe
Nadere informatieNationale Dyslexie Conferentie 2010
Nationale Dyslexie Conferentie 2010 De samenhang tussen dyscalculie en dyslexie 13 oktober 2010 Sui Lin Goei Lector Onderwijs en Zorg Hogeschool Windesheim Universitair docent Onderwijscentrum VU Orthopedagoog/GZ-psycholoog
Nadere informatieSamenvatting. Autismespectrumstoornissen
Samenvatting Autismespectrumstoornissen Autismespectrumstoornissen zijn ontwikkelingsstoornissen die gekenmerkt worden door beperkingen in sociale omgang, de communicatie en de verbeelding. Ze gaan vaak
Nadere informatieSummary 124
Summary Summary 124 Summary Summary Corporate social responsibility and current legislation encourage the employment of people with disabilities in inclusive organizations. However, people with disabilities
Nadere informatieCSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden
CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden Laatst bijgewerkt op 25 november 2008 Nederlandse samenvatting door TIER op 5 juli 2011 Onderwijsondersteunende
Nadere informatieDr. Barbara van den Hoofdakker, klinisch psycholoog - gedragstherapeut Accare Universitair Centrum Groningen. Lezing GGNet 27 juni 2013 1
Dr. Barbara van den Hoofdakker, klinisch psycholoog - gedragstherapeut Accare Universitair Centrum Groningen Lezing GGNet 27 juni 2013 1 Behandelmogelijkheden bij kinderen met ADHD in de basisschoolleeftijd
Nadere informatieImpact van de ingebruikname van de DSM-5
Impact van de ingebruikname van de DSM-5 Eetstoornissen als casus Frédérique Smink Daphne van Hoeken H. Wijbrand Hoek Lunchbijeenkomst NIVEL 18 maart 2014 Disclosure belangen (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieDe Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag. The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior
De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior Martin. W. van Duijn Student: 838797266 Eerste begeleider:
Nadere informatieVisuele aandachtspanne. Madelon van den Boer Universiteit van Amsterdam
Visuele aandachtspanne Madelon van den Boer Universiteit van Amsterdam Programma Waarom visuele aandachtspanne (VAS)? Wat is VAS? Relatie met lezen Recente ontwikkelingen Samenvatting Vragen Dyslexie Een
Nadere informatieObservationeel onderzoek Patiënt-controleonderzoek Cohortonderzoek Cross-sectioneel Systematisch review
Zoekstrategie JGZ-richtlijn Taalontwikkeling Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken zijn deze eerst omgevormd tot PICO uitgangsvragen. Hierbij wordt achtereenvolgens het volgende
Nadere informatieHet executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk. gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen
Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen Executive and social cognitive functioning of mentally
Nadere informatieAngstige Vader, Angstig Kind? Angstige Vader, Angstig Kind?
Angstige Vader, Angstig Kind? Wordt de Vader-Kind Angstrelatie Beïnvloed door Angstreducerend Gedrag van de Vader en de Kwantiteit van het Contact tussen Vader en Kind? Sicco de Haan Open Universiteit
Nadere informatieDisclosure belangen Dyllis van Dijk
Disclosure belangen Dyllis van Dijk (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen Geen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële)
Nadere informatieDe ontwikkeling van depressie bij kinderen en adolescenten met ADHD
De ontwikkeling van depressie bij kinderen en adolescenten met ADHD Samenvatting 10 tot 40% van de kinderen en adolescenten met ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) ontwikkelen symptomen van
Nadere informatieSymbolische numerieke vaardigheden zijn even belangrijk voor rekenen als fonologisch bewustzijn voor lezen
Symbolische numerieke vaardigheden zijn even belangrijk voor rekenen als fonologisch bewustzijn voor lezen Kiran Vanbinst, Daniel Ansari, Pol Ghesquière, & Bert De Smedt Situering Technisch lezen + elementair
Nadere informatieRTI: een prachtig instrument om zicht te krijgen op het effect van je instructie. Beurs Beter begeleiden, 17 april 2012, 15.15-16.
RTI: een prachtig instrument om zicht te krijgen op het effect van je instructie Beurs Beter begeleiden, 17 april 2012, 15.15-16.00 uur Vragen die beantwoord worden: Wat is RTI, wat zijn het doel en de
Nadere informatieAandacht.. graag! Elly Kok Marianne van Etten Expertiseteam Fritz Redlschool/UMCU
Aandacht.. graag! Elly Kok Marianne van Etten Expertiseteam Fritz Redlschool/UMCU VOORSTELLEN DOELEN IN DEZE KORTE TIJD Meer kennis over mogelijke achtergronden en oorzaken van niettaakgericht gedrag
Nadere informatieHendrika Kooistra student Noordelijke Hogeschool Leeuwarden
Hendrika Kooistra student Noordelijke Hogeschool Leeuwarden 206415 Welke hulvraag speelt er bij ouder, die kinderen, in de leeftijdcategorie van 5 t/m 12 jaar hebben met een ontwikkelingsstoornis die geen
Nadere informatieWat betekent dit voor leerkrachten in groep 1 en 2?
Wat betekent dit voor leerkrachten in groep 1 en 2? Op vierjarige leeftijd, bij de aanvang van groep 1 van het primair onderwijs, komen de kinderen in relatief grotere groepen bij elkaar. Dan wordt ook
Nadere informatieVeelgestelde vragen (FAQ) EED Ernstige Enkelvoudige Dyslexie-ondersteuning SWV Brabantse Wal
Veelgestelde vragen (FAQ) EED Ernstige Enkelvoudige Dyslexie-ondersteuning SWV Brabantse Wal Inhoud Basisondersteuning: waarvoor zijn scholen verantwoordelijk, op het gebied van lees- en/of spellingsproblemen?...
Nadere informatiePatient reported Outcomes in Cognitive Impairement (PROCOG)
Patient reported Outcomes in Cognitive Impairement (PROCOG) Bowman, L. (2006) "Validation of a New Symptom Impact Questionnaire for Mild to Moderate Cognitive Impairment." Meetinstrument Patient-reported
Nadere informatieAlthough eventually I became a writer I have struggled my entire life with reading and
Although eventually I became a writer I have struggled my entire life with reading and writing. Out of first hand I can tell you how frustrating it is to struggle with words. Even though I am able to recognize
Nadere informatieDyslexie: Naar een wetenschappelijk verantwoorde definitie
Dyslexie: Naar een wetenschappelijk verantwoorde definitie Wim Van den Broeck Universiteit Leiden Het verschijnsel dyslexie wekt sinds geruime tijd een grote belangstelling. Niet enkel academici en onderzoekers
Nadere informatie