Tekst: Marleen Korf & Aryan van der Leij
|
|
- Norbert de Veen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Sinds dit schooljaar is het interventie-programma Bouw! beschikbaar. Hiermee kunnen ernstige leesproblemen effectief worden voorkomen. In dit artikel wordt het programma Bouw! beschreven, de rol van de onderwijsprofessional belicht en lees je over de ervaringen van stichting Veldvest en basisschool De Nautilus. Tekst: Marleen Korf & Aryan van der Leij Het onderwijs draagt de primaire verantwoordelijkheid voor het aanleren van de lees- en spellingsvaardigheid, dus ook voor het voorkomen en verminderen van leesproblemen. Wanneer het onderwijs daar, ondanks intensieve inzet van mensen en middelen, niet voldoende in slaagt, kan de leerling doorverwezen worden naar een zorgvoorziening buiten de school. Daar wordt op basis van vergoeding vanuit de Jeugdwet, gespecialiseerde behandeling gegeven. De strikte voorwaarden waaraan de doorverwijzing dient te voldoen zijn recent opnieuw beschreven (zie website masterplandyslexie.nl). Hoe fraai deze regeling op papier ook in elkaar steekt, er kleven praktische problemen aan de uitvoering. Zo is de toelating naar de zorg beperkt tot de ernstigste gevallen van dyslexie (zo n 4% van de leerlingen) en niet tot de matige of milde gevallen. Het is dus maar de vraag of de proportie van ongeveer 17 procent vmbo-leerlingen, 11 procent havo-leerlingen en 4 procent vwoleerlingen die aan hun eindexamen beginnen met een dyslexieverklaring op zak (Sontag & Donker, 2012), er drastisch door wordt verminderd. De buitenschoolse zorg kan daar in elk geval geen oplossing voor bieden want het budget dat uitgetrokken is voor die zorg, wordt fors overschreden ( De oplossing voor het probleem dat te veel leerlingen een achterstand oplopen die ze nooit meer inhalen zal dus primair uit het onderwijs moeten komen. Uit de praktijk blijkt echter dat leerkrachten onmogelijk alle leerlingen met leesproblemen intensief gerichte hulp kunnen bieden, zonder daarbij andere leerlingen tekort te doen. Ook het voorzien in specifieke hulp buiten de klas is aan beperkingen tijd, geld, personeel - onderhevig.
2 Het probleem kan echter aangepakt worden door het onderwijs op twee manieren te verbeteren. Ten eerste door vroeger te beginnen met hulp te verlenen (dus niet af te wachten tot de achterstand er is, maar voordat hij ontstaat) en vol te houden zolang het nodig is. Ten tweede door de inzet van een speciaal computerprogramma dat wordt begeleid door niet-professionals. Het programma Bouw! biedt deze oplossing. Deze interventie biedt gerichte, langdurige en individuele hulp aan jonge leerlingen met risico op leesproblemen. Het interventieprogramma Bouw! is door de Universiteit van Amsterdam (UvA) ontwikkeld. Het web-based programma bestaat uit 525 online lessen voor het trainen van letterkennis, fonologisch bewustzijn, het lezen van eerst korte en daarna steeds langere woorden, met de nadruk op accuratesse en snelheid. Het begint in de loop van groep 2 of aan het begin van groep 3 met voorbereidend lezen en gaat dan over in aanvankelijk en gevorderd lezen in groep 3 en 4. Het kind leert, de tutor die ernaast zit stuurt bij en het computerprogramma wijst de weg gedurende 10 minuten, 3 tot 4 keer per week. Het is zo opgezet dat ouders, grootouders, oudere leerlingen, vrijwilligers, stagiaires of onderwijsassistenten kunnen fungeren als tutor. Aanwijzingen krijgen zij in de gele balk op het scherm (zie afbeelding hierboven). De verschillende lestypes zorgen voor afwisseling in het programma. De oefeningen worden afgestemd op het niveau van de leerling aan de hand van toetsen. De effectiviteit van de interventie Bouw! is onderzocht in twee langdurige studies bij kinderen met risico op leesproblemen. Dat zijn kinderen die in groep 2 de letters niet goed oppikken en ook zwak zijn in bewustzijn voor de bijbehorende klanken. Vervolgens werd onderscheid gemaakt tussen leerlingen met een enkelvoudig risico (zonder indicaties van dyslexie in de familie) en een dubbel risico (met familiair risico). De helft van de kinderen werd bij toeval toegedeeld aan het programma Bouw!, de andere helft was de controlegroep.
3 Een jaar na afloop van de afgeronde interventie van twee jaar met Bouw! kwam zwak lezen (prestaties bij de laagste 25%, categorie D en E) in de groep met een enkelvoudig risico veel minder voor dan in de controlegroep (zie onderstaande grafiek, overgenomen uit Didactief, juni 2014). In de nog kwetsbaarder groep met dubbel risico op dyslexie werd het percentage zeer zwakke lezers (prestaties bij de laagste 10%, categorie E) gehalveerd. Dat gold ook voor de inzet van remedial teaching op school en doorverwijzing naar buitenschoolse zorg. Geconcludeerd kan worden dat vroeg beginnen en langdurig ondersteunen met Bouw! leesproblemen helpt voorkomen bij risicoleerlingen in groep 2 t/m 4. Ook is aangetoond dat de combinatie van gestructureerde computeroefeningen met gerichte ondersteuning van de tutor, praktisch goed uitvoerbaar is, zowel thuis als op school. Bouw! maakt gebruik van de voordelen van digitalisering. Zo worden de oefeningen aangeboden door de computer. Met behulp van de aanwijzingen die het programma aan hen biedt (in de gele kolom links op het scherm) kan de dagelijkse begeleiding na een korte instructie uitgevoerd worden door iedereen, thuis en op school. Computergestuurde instructie met een niet-professionele tutor biedt niet alleen tijdswinst maar is ook kosteneffectiever dan begeleiding door een zorgspecialist. Bovendien kan de instructie veel eerder worden ingezet. Het programma zorgt er ook voor dat de rt er, ib er en leerkracht de leesuitkomsten slechts hoeven te monitoren en hun handen vrijhouden voor andere zaken. De controlerende functie van de computer zorgt ervoor dat het programma accuraat en snel instructie op het gebied van lezen kan geven. Alle gegevens blijven bewaard. Dit heeft als bijkomend voordeel dat het opmaken van het leesdossier vergemakkelijkt wordt. Zo staat de oefenfrequentie zwart op wit aangegeven in het programma.
4 Onderwijsprofessional cruciale rol Een krachtig element van Bouw! is de relatief, eenvoudige implementatie. Het programma is web-based en onthoudt automatisch wat er geoefend is en wanneer. Daarnaast kan Bouw! ondersteund worden door niet-professionele tutoren, dit scheelt scholen tijd en geld. Ouders, zeker zij die het probleem van dyslexie zelf kennen, blijken bereid om zich in te zetten. Dat geldt ook voor vrijwilligers en oudere leerlingen. De onderwijsprofessional zorgt ervoor dat de extra handen effectief ingezet worden. Daarnaast koppelt de onderwijsprofessional de resultaten van de interventie terug aan de leerkracht. Deze leerkracht kan dan het onderwijs in de klas adequaat afstemmen op het niveau van de leerling. De onderwijsprofessional borgt ook de oefenfrequentie. Ervaringen Stichting Veldvest heeft het programma Bouw! voor vijf scholen aangeschaft. Projectcoördinator Gijs van Vark begeleidt het implementatieproces voor deze scholen. Wij zien Bouw! als kans om preventief hulp te bieden aan kinderen die meer risico lopen op het ontwikkelen van leesproblemen. De tutorrol wordt bij ons vervuld door leerlingen uit groep 6 en 7. Vorige week hebben wij deze tutoren laten trainen door Lexima. Het is ontzettend leuk om te zien hoe serieus de leerlingen deze rol oppakken. Ook hebben de verschillende coördinatoren een training gehad. Deze coördinatoren voeren de screening uit, bekijken de resultaten en borgen de kwaliteit van het oefenmoment. Samen met Lexima gaan wij kijken hoe wij de implementatie zoals bedoeld uit kunnen voeren. Het daadwerkelijke oefenen moet nog beginnen maar wij hebben positieve verwachtingen. Iemand die al ervaren is met het implementeren van Bouw! is Yvonne Moes, ib er van basisschool De Nautilus. De Nautilus nam deel aan het onderzoek naar het programma. Wij zien bij leerlingen die met Bouw! werken, dankzij de opbouw en de structuur van het programma, dat zij meer vertrouwen krijgen in hun eigen vaardigheden. Dit zelfvertrouwen zien wij terug in de klas. Deze kinderen hebben meer plezier in het leren en vinden (leren) lezen leuk. Preventief in plaats van curatief Op zichzelf is de vergoedingsregeling die het onderwijs aanvult met behandeling buiten de school goed. Het is echter duidelijk dat die regeling, voor wat betreft de inzet van middelen op school en de focus op de ernstigste gevallen, beperkingen kent. Bovendien wordt eigenlijk achter de feiten aangelopen. De regeling is in zijn opzet curatief en niet preventief. Leesachterstanden kunnen voor een groot deel worden voorkomen door hulp te verlenen voordat er achterstand ontstaat. Als die interventie goed wordt volgehouden in de cruciale periode van voorbereidend, aanvankelijk en voortgezet lezen in groep 2-4 (met behulp van een aanpak die aanvullend is op de methode van de school), dan zijn de effecten substantieel.
5 De ervaring leert dat voorkomen van falen ook positief bijdraagt aan het zelfbeeld en de motivatie van kinderen die risico op ernstige leesproblemen lopen. Veel kinderen zullen daardoor niet meer in een negatieve wisselwerking tussen oplopende leerachterstand en oplopende frustratie terechtkomen. Mocht de leerling er onverhoopt toch onvoldoende van leren, dan nog is er een voordeel. De resultaten met twee jaar Bouw! en de opeenvolgende toetsingen (13 in totaal) geven, samen met de hoofdmetingen van het leerlingvolgsysteem, een compleet beeld van de moeizame ontwikkeling ondanks de inspanning van de school. Hiermee wordt aan de voorwaarden voor doorverwijzing naar de buitenschoolse zorgvoorziening ruimschoots voldaan. Marleen Korf MSc, orthopedagoog, is als docent werkzaam bij Lexima Academie. Prof. Dr. Aryan van der Leij is hoogleraar Orthopedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam, inmiddels met emeritaat maar nog steeds actief op het terrein van onderkenning, interventie en behandeling van leesproblemen. Didactief Special Leesproblemen kun je (zo) voorkomen! Jaargang 44, nr 1/juni efinitieve_versie_voor_website.pdf (2015) Sontag, L. & Versloot-Donker, M. (2012). Dyslexie en dyscalculie in het voortgezet onderwijs. Herhaalde meting. Onderzoeksrapportage. s-hertogenbosch: KPC Groep in opdracht van het Ministerie van OCW De effectiviteit van Bouw! wordt beschreven in het proefschrift van Anne Regtvoort; Early identification and intervention in children at risk for reading difficulties (UvA, 2014) en dat van Haytske Zijlstra, dat dit jaar wordt verdedigd aan de Universiteit van Amsterdam. Zie ook: Regtvoort, A., Zijlstra, H., & van der Leij, A. (2013). The Effectiveness of A Two-Year Supplementary Tutor-Assisted Computerized Intervention on The Reading Development of Beginning Readers at Risk for Reading Difficulties: A Randomized Controlled Trial. Dyslexia, 19,
Bouw! in het kader van de vergoedingsregeling
ouw! in het kader van de vergoedingsregeling Aryan van der Leij Universiteit van Amsterdam ijeenkomst met KD, NRD en Masterplan Dyslexie 20--2015 Van onderwijs naar zorg: doorverwijzen bij een vermoeden
Nadere informatiePresentatie Bouw! Plein013
Presentatie Bouw! Plein013 Presentatie Bouw! Plein013 27 september 2016 Programma 15:00-15:30 Inloop met koffie en thee 15:30-15:45 Welkom en inleiding - Henri Smit, Consultant Passend Onderwijs 15:45-16:30
Nadere informatieBouw! Effectieve preventie van ernstige leesproblemen
Bouw! Effectieve preventie van ernstige leesproblemen Congres 2016 VVL 20 mei 2016 Programma Welkom en voorstellen Wat is Bouw!? Onderzoeksproject Bouw! UvA: wat zijn de resultaten Afsluiten Indruk Bouw!
Nadere informatieVerslag. Introductiesymposium
Verslag Introductiesymposium 11 juni 2014 1 INHOUD 1 Samenvatting... 3 2 Aryan van der Leij Wat is Bouw! Uitgangspunten, kenmerken en structuur... 3 3 Anne Regtvoort Vroege leesontwikkeling en verlengde
Nadere informatiePresentatie Bouw! PPO Regio Leiden. Presentatie Bouw!
Presentatie Bouw! PPO Regio Leiden Presentatie Bouw! 15 november 2016 Programma 10:00-10:30 Inloop met koffie en thee 10:30-10:45 Welkom en inleiding 10:45-11:20 Ernstige leesproblemen voorkomen met het
Nadere informatiePromotie onderzoek. Preventieve aanpak van ernstige leesproblemen. Haytske Zijlstra
Promotie onderzoek Preventieve aanpak van ernstige leesproblemen Haytske Zijlstra Leren lezen Echter.het leren lezen is niet voor alle kinderen zo leuk en vanzelfsprekend Het probleem Grote individuele
Nadere informatieBouw! ook in úw school?
Bouw! ook in úw school? Evidence based interventie bij leesproblemen Professionele, gecertificeerde implementatie op maat Leestalent is uw partner. Leesproblemen kunnen een kind ernstig belemmeren. Tijdig
Nadere informatieBegin vroeg met de strijd tegen leesproblemen
27 Begin vroeg met de strijd tegen leesproblemen Begin vroeg met de strijd tegen leesproblemen Een onderzoek naar de preventieve aanpak met het programma Bouw! Auteurs: Haytske Zijlstra en Aryan van der
Nadere informatieBouw! tutorlezen. Gebruikershandleiding. Voordat u start met Bouw! Systeemeisen
Bouw! tutorlezen Gebruikershandleiding Voordat u start met Bouw! Systeemeisen Indeling en Inhoud Bouw! tutorlezen Indeling Bouw! Inhoud Bouw! Start Inhoud Bouw! Verder Lestypen Bouw! Letters Fono Bouwen
Nadere informatieEarly Identification and Intervention in Children at Risk for Reading Difficulties A.G.F.M. Regtvoort
Early Identification and Intervention in Children at Risk for Reading Difficulties A.G.F.M. Regtvoort Samenvatting Leren lezen is een proces dat zich voor de meeste kinderen volgens een vast patroon over
Nadere informatieVRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR
VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR INHOUDSOPGAVE Zorgniveau 1: Goed lees- en spellingonderwijs Stap 1: Leestijd blz. 3 Kwaliteit instructiegedrag blz. 3 Klassenmanagement blz. 4 Stap 2: Juist
Nadere informatieAls het leren lezen niet zo soepel gaat
Als het leren lezen niet zo soepel gaat In de onderbouw leert een kind de eerste beginselen van het lezen. Wij letten bij het aanleren van de letters gelijk al op de signalen van leesproblemen. Het aanleren
Nadere informatiePLD de Spindel, bijlage 4
Checklist Onderkenning Dyslexie Edux Beoordeling van de ernst en hardnekkigheid van de lees- en/of spellingproblemen t.b.v. de continuïteit van de zorg in het primair en voortgezet onderwijs Naam leerling
Nadere informatieWorkshop Dyslexie. Opbouw. Dyslexie- wat is dyslexie en hoe signaleer je het? Protocol Leesproblemen en Dyslexie. Toeleiding naar vergoede zorg.
Workshop Dyslexie Nina Willemse nwillemse@hetabc.nl Opbouw Dyslexie- wat is dyslexie en hoe signaleer je het? Protocol Leesproblemen en Dyslexie. Toeleiding naar vergoede zorg. Zorg op niveau 3; leestechnieken
Nadere informatieTIJD. Een integrale aanpak is niets nieuws, VOOR EEN INTEGRALE AANPAK! Kans om leesproblemen, laaggeletterdheid en dyslexie in samenhang op te lossen
8 DYSLEXIE ALGEMEEN dyslexie TIJD VOOR EEN INTEGRALE AANPAK! Kans om leesproblemen, laaggeletterdheid en dyslexie in samenhang op te lossen DOOR ANNETTE ROETENBERG EN HARRY KLEINTJENS Een integrale aanpak
Nadere informatieGerichte instructie in lezen en spellen voorkomt lees- en spellingproblemen bij (vrijwel) alle leerlingen op Het Kofschip
Prof. dr. Anna M.T. Bosman 1 Gerichte instructie in lezen en spellen voorkomt lees- en spellingproblemen bij (vrijwel) alle leerlingen op Het Kofschip 1 Inleiding Het Kofschip is een reguliere openbare
Nadere informatie2014 Protocol dyslexie
Protocol dyslexie 2014 Protocol dyslexie Inleiding Dyslexie betekent letterlijk: niet kunnen lezen 1. De term komt uit het latijn, want dys = niet goed functioneren, lexis = taal of woorden. Bij dyslexie
Nadere informatieMijn kind heeft moeite met lezen en spellen. Is het misschien dyslectisch? En wat nu?
Mijn kind heeft moeite met lezen en spellen. Is het misschien dyslectisch? En wat nu? voorlichtingsfolder voor ouders R.K. basisschool De Wingerd Zwaag Inleiding In deze folder willen we u iets vertellen
Nadere informatieFlitsend Spellen en Lezen 1
Flitsend Spellen en Lezen 1 Flitsend Spellen en Lezen 1 is gericht op het geven van ondersteuning bij het leren van Nederlandse woorden, om te beginnen bij de klanklettercombinaties. Doelgroep Flitsend
Nadere informatieDeel II Aanmeldingsformulier dyslexiezorg (in te vullen door school)
033-2983197 info@praktijkdeziel.nl www.praktijkdeziel.nl Deel II Aanmeldingsformulier dyslexiezorg (in te vullen door school) 1.0 Algemeen deel Gegevens school Adres: PC/Woonplaats: Telefoon: E-mail adres:
Nadere informatieVan onderwijs naar zorg: doorverwijzen bij een vermoeden van dyslexie in het kader van de vergoedingsregeling
Van onderwijs naar zorg: doorverwijzen bij een vermoeden van dyslexie in het kader van de vergoedingsregeling Het onderwijs en de gezondheidszorg dragen samen de verantwoordelijkheid voor het voorkomen
Nadere informatiePreventie & Remediëring
Preventie & Remediëring van leesproblemen, spellingproblemen en laaggeletterdheid - evidence based - primair onderwijs Dexlex Preventie en Remediëring van leesproblemen, spellingproblemen en laaggeletterdheid
Nadere informatieFlitsend Spellen en Lezen 1
Flitsend Spellen en Lezen 1 Flitsend Spellen en Lezen 1 is gericht op het geven van ondersteuning bij het leren van Nederlandse woorden, om te beginnen bij de klanklettercombinaties. Doelgroep Flitsend
Nadere informatieDyslexie: onderbenutting van talent in MBO en HO? Prof. Dr. Aryan van der Leij
Dyslexie: onderbenutting van talent in MBO en HO? Prof. Dr. Aryan van der Leij Wat is dyslexie? Hoe diagnostiseer je dyslexie? Kan dyslexie zich pas laat manifesteren? Voortraject: vmbo, havo, vwo Welke
Nadere informatieAdviesburo Comenius bestaat al ruim 20 jaar en is in Midden Nederland bij ouders, scholen en huisartsen inmiddels een begrip.
1 2 INFORMATIE OVER COMENIUS Adviesburo Comenius bestaat al ruim 20 jaar en is in Midden Nederland bij ouders, scholen en huisartsen inmiddels een begrip. Wij mogen daarom met recht zeggen een ruime ervaring
Nadere informatieProtocol Leesproblemen en dyslexie
www.pcpokrimpenerwaard.nl Protocol Leesproblemen en dyslexie Geloof in onderwijs DE ARK - DE WEGWIJZER - ICHTHUSSCHOOL - DE RANK - KON. JULIANASCHOOL - KON. WILHELMINASCHOOL - EBEN-HAËZER - DE BRON Inhoudsopgave
Nadere informatieDyscalculieprotocol Cluster Jenaplan
Dyscalculieprotocol Cluster Jenaplan Eerste versie 2015-2016 Het volgen van - en begeleiding bij ernstige rekenproblemen en dyscalculie Stappenplan bij (ernstige ) rekenproblemen en dyscalculie De vier
Nadere informatieDyslexiegids
Dyslexiegids 2017-2018 Woord vooraf Beste ouders, Onze school zet hoog in op passend onderwijs. Want niet ieder kind leert op dezelfde manier en heeft behoefte aan dezelfde dingen. Dat vinden wij heel
Nadere informatieUw kind heeft moeite met lezen Wat kunt u van De Noordkaap verwachten?
Uw kind heeft moeite met lezen Wat kunt u van De Noordkaap verwachten? 1 Inhoud Voorwoord... 3 1 Leesproblemen... 4 2 Mogelijk dyslexie... 4 2.1. De dagelijkse lespraktijk.... 4 2.2: De stappen die genomen
Nadere informatieLeesproblemen, Laaggeletterdheid Dyslexie
Leesproblemen, Laaggeletterdheid Dyslexie Kennismaken met Lexima 2002 start Lexima Examens en CITO Digitale bestanden Cursussen Onderzoek Protocollen ICToplossingen Lexima Academie Lexima Samenwerken Conferenties
Nadere informatieDyslexie valt als voldaan wordt aan de criteria onder de zorgverzekeringswet, waardoor kinderen gebruik kunnen maken van de vergoedingsregeling voor
Inhoudsopgave 1 Introductie 4 2 Het belang van psycho-educatie 6 3 Het herkennen van dyslexie 8 4 Diagnose dyslexie 10 5 Vergoedingsregeling 12 6 De dyslexieverklaring 13 7 Dyslexie: herkomst en hersenwerking
Nadere informatieBij een voldoende score op het didactisch onderzoek worden geen verdere stappen genomen. Bij een lage score volgt stap 3.
Protocol Dyslexie LOKET Zwijndrecht Inleiding Dyslexie is door de overheid erkend als een leerstoornis. Dat betekent dat er voor de leerlingen met dyslexie ondersteuning is en hoort te zijn. In dit protocol
Nadere informatieVRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS QUICKSCAN
VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS QUICKSCAN 1 = zeer oneens 2 = oneens 3 = eens 4 = zeer eens Zorgniveau 1 Leestijd 1. Leerkrachten in groep 1 en 2 besteden minimaal 5 uur per week aan doelgerichte taalactiviteiten
Nadere informatieDyslexie. Beatrijs Brand
Dyslexie Beatrijs Brand Hoe lezen wij? T s errassend oeveel ekst r emist an orden Vlgones een oznrdeeok op een Eglnese uvinretsiet mkaat het neit uit in wlkee vloogdre de lttres in een wrood saatn (c)
Nadere informatiePROTOCOL Ernstige Rekenwiskundeproblemen
PROTOCOL Ernstige Rekenwiskundeproblemen en dyscalculie Stichting Primair Onderwijs Achterhoek Lohmanlaan 23 7003 DJ Doetinchem INHOUDSOPGAVE Inleiding... 3 Visie en uitgangspunten... 3 Route... 4 Wat
Nadere informatieVOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Leeshuis
VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Leeshuis Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer
Nadere informatieVRAGENLIJST VOORTGEZET ONDERWIJS QUICKSCAN
VRAGENLIJST VOORTGEZET ONDERWIJS QUICKSCAN De opzet van de vragenlijst De stellingen hebben betrekking op de verschillende zorgniveaus zoals in het onderwijscontinuüm omschreven (CED groep: Struiksma &
Nadere informatieDraaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven)
Draaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven) Naam leerling: Klas:.. Wat is het? DYSORTHOGRAFIE Moeizame automatisatie aan de klank-tekenkoppeling.
Nadere informatieERWD-beleid HNL. (Ernstige Reken- Wiskundeproblemen en Dyscalculie)
ERWD-beleid HNL (Ernstige Reken- Wiskundeproblemen en Dyscalculie) 2015/2016 ! Inhoudsopgave! Doel%van%deze%brochure% 2! Wat%is%het%verschil%tussen%rekenproblemen%en%dyscalculie?% 2! ERWD%en%Het%Nieuwe%Lyceum%
Nadere informatieGedurende de gehele schoolperiode wordt door de docenten zoveel mogelijk aandacht gegeven aan de volgende punten:
Pakket van maatregelen bij Dyslexie en Dyscalculie Dyslexie Algemeen: Gedurende de gehele schoolperiode wordt door de docenten zoveel mogelijk aandacht gegeven aan de volgende punten: Stimuleren Schriftelijk
Nadere informatieEffectiviteit van een gestructureerde, fonologisch gebaseerde dyslexiebehandeling
Effectiviteit van een gestructureerde, fonologisch gebaseerde dyslexiebehandeling In elke klas zitten wel een aantal kinderen die veel moeite hebben met het leren lezen en spellen. Voor een groot deel
Nadere informatieJong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers
Jong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers Programma Kennismaken Presentatie Jong geleerd Warming-up Pauze Praktische oefening Afsluiting Jong geleerd over het belang van actieve stimulering van ontluikende
Nadere informatieProtocol leesproblemen en dyslexie
Groep 1 en 2 Periode: Toetsen: Bij uitslag: Inzetten op: Materialen/ methode: Hele jaar kleutersignaleringslijst Kleuterplein Zorgen om leesmotivatie. november gr. 2 gr. 2 gr.2 gr.2 Geletterdheid (hierin
Nadere informatiereken maar! van leest Iedereen kan (leren) rekenen!
reken maar! van leest Iedereen kan (leren) rekenen! Visie Iedereen kan (leren) rekenen. Alleen niet iedereen pakt het spontaan op. De ontwikkeling op het gebied van rekenen kun je vergelijken met het bouwen
Nadere informatieRol van de interne begeleider in effectief leesonderwijs (basisonderwijs)
36 Bijlage 5 Rol van de interne begeleider in effectief leesonderwijs (basisonderwijs) De schoolleider en de interne begeleider geven samen leiding aan het borgen van het leesonderwijs. Beiden hebben hierin
Nadere informatieDyslexieprotocol Pallas Athene College
Dyslexieprotocol Pallas Athene College 1. Inleiding Doel en uitgangspunten Het Pallas Athene College wil alle leerlingen met dyslexie die ondersteuning en begeleiding bieden die zij nodig hebben om de
Nadere informatieDyslexie, wat is dat eigenlijk? Dyslexie in de zorgverzekering, wat gaat er veranderen?
Uw kind en dyslexie Dyslexie, wat is dat eigenlijk? Dyslexie is een handicap die iedereen kan treffen. Het is een ernstige beperking bij het lezen en spellen van taal. Dyslexie is aangeboren en onafhankelijk
Nadere informatieLeidraad vergoedingsregeling dyslexie van onderwijs naar zorg: doorverwijzing bij een vermoeden van dyslexie VERSIE 2.0
Leidraad vergoedingsregeling dyslexie van onderwijs naar zorg: doorverwijzing bij een vermoeden van dyslexie VERSIE 2.0 Samenstelling van de werkgroep: Maud van Druenen, Expertisecentrum Nederlands Femke
Nadere informatieJAARGANG 44, NR2 /JUNI 2014 OPINIE EN ONDERZOEK VOOR DE SCHOOLPRAKTIJK. Leesproblemen. kun je (zo) voorkomen! in opdracht van
JAARGANG 44, NR2 /JUNI 2014 OPINIE EN ONDERZOEK VOOR DE SCHOOLPRAKTIJK Leesproblemen kun je (zo) voorkomen! in opdracht van preventie INHOUD differentiëren COLOFON: Deze special is gemaakt in opdracht
Nadere informatieDE KERNVISIE METHODE KRACHTIG ANDERS LEREN
DE KERNVISIE METHODE KRACHTIG ANDERS LEREN Voor kinderen met leerproblemen (ook bij dyslexie en dyscalculie) Kinderen met leerproblemen werkelijk kunnen helpen Leerkrachten en kinderhulpverleners hebben
Nadere informatieDyslexie protocol en stappenplan
Dyslexie protocol en stappenplan Wat is dyslexie? Dyslexie is een taalverwerkingsstoornis, waardoor leren lezen en spellen voor veel problemen zorgt. Kinderen met dyslexie hebben vooral veel moeite met
Nadere informatieProtocol dyscalculie en ernstige rekenproblemen
Protocol dyscalculie en ernstige rekenproblemen Dit protocol heeft als doel richtlijnen te geven voor de begeleiding van leerlingen met dyscalculie en ernstige rekenproblemen op Thorbecke vmbo-pro. Het
Nadere informatieAanmelding Achterstand, scores, meetmomenten, doublure Geboden hulp, ondersteuningsniveaus, interventies lezen en spellen Comorbiditeit Verwachtingen
ONL Leerlingdossier Aanmelding Achterstand, scores, meetmomenten, doublure Geboden hulp, ondersteuningsniveaus, interventies lezen en spellen Comorbiditeit Verwachtingen naar ouders Aanmelden Wie? Ouders
Nadere informatieGeslaagd met dyslexie en dyscalculie
Geslaagd met dyslexie en dyscalculie Aryan van der Leij Universiteit van Amsterdam 2011 d.a.v.vanderleij@uva.nl Aanleiding Welke motieven zitten er achter die maatregel? Welk doel heeft de maatregel? Waaruit
Nadere informatieJAARGANG 44, NR6 /JUNI 2014 OPINIE EN ONDERZOEK VOOR DE SCHOOLPRAKTIJK. Leesproblemen. kun je (zo) voorkomen! in opdracht van
JAARGANG 44, NR6 /JUNI 2014 OPINIE EN ONDERZOEK VOOR DE SCHOOLPRAKTIJK Leesproblemen kun je (zo) voorkomen! in opdracht van preventie INHOUD differentiëren COLOFON: Deze special is gemaakt in opdracht
Nadere informatieNeem er even de tijd voor!
DYSLEXIE Neem er even de tijd voor! Ongeveer 3,5 procent van alle leerlingen in het basis- en het voortgezet onderwijs heeft problemen met lezen en spellen als gevolg van dyslexie. Een deel van deze kinderen
Nadere informatieDyslexie, wat is dat eigenlijk?
Dyslexie, wat is dat eigenlijk? Dyslexie is een handicap die iedereen kan treffen. Het is een ernstige beperking bij het lezen en spellen van taal. Dyslexie is aangeboren en onafhankelijk van intelligentie.
Nadere informatieEarly Grade Learning: The Role of Teacher-Child Interaction and Tutor- Assisted Intervention A.H. Zijlstra
Early Grade Learning: The Role of Teacher-Child Interaction and Tutor- Assisted Intervention A.H. Zijlstra In het promotie onderzoek van Haytske Zijlstra is de effectieve implementatie van een preventieve
Nadere informatielezen als de basis van leren
lezen als de basis van leren Lezen is een van de belangrijkste vaardigheden die we in ons leven leren. Door te lezen doen we nieuwe kennis op, kunnen we ons ontspannen en de wereld om ons heen beter begrijpen.
Nadere informatieEen voorbeeld van een schoolprogramma gericht op preventie van overgewicht in Nederland: het DOiT programma
7 Samenvatting 8 Dit proefschrift beschrijft de voorbereiding op de landelijke implementatie van het Dutch Obesity Intervention in Teenagers (DOiT) programma. Daarnaast wordt de evaluatie beschreven die
Nadere informatieBeleidsstuk dyslexie. Augustus 2014
Beleidsstuk dyslexie Augustus 2014 Saltoschool Reigerlaan Beleidsstuk dyslexie 01-08-2014 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1 Screening en signalering... 3 1.1 Groep 1... 3 1.2 Groep 2... 3 1.3 Groep 3... 4
Nadere informatieZorgniveau 2 Zorgniveau 3
Leerlinggegevens: Naam: Groep: Namen betrokkenen/functie: Startdatum handelingsplan: Einddatum handelingsplan: Voorbeeld handelingsplan Beginsituatie Beschrijf hier de kern van het probleem a.d.h.v. toets-
Nadere informatieAfspraken mbt protocol dyslexie Van Dijckschool Bilthoven. Inhoudsopgave:
11-12-2007 Inhoudsopgave: 1. Dyslexie...3 1.1 Wat is het dyslexieprotocol?...3 1.2 Doel van het Protocol Dyslexie....3 1.3 Inhoud van het protocol...3 2. Preventie en interventiehandelingen...4 2.1 Groep
Nadere informatieDyslexie, wat is dat eigenlijk? Dyslexie in de zorgverzekering, hoe werkt het?
Uw kind en dyslexie Dyslexie, wat is dat eigenlijk? Dyslexie is een handicap die iedereen kan treffen. Het is een ernstige beperking bij het lezen en spellen van taal. Dyslexie is aangeboren en onafhankelijk
Nadere informatieWerkbijeenkomst intern begeleiders
Werkbijeenkomst intern begeleiders Van het SWV Duin- en Bollenstreek 28 september 2015 Jolanda Roelfsema, MA Education Taal-/dyslexiespecialist PO www.leerkracht.nu info@leerkracht.nu Programma 19.30 20.15
Nadere informatietoetsen van Veilig Leren lezen en Estafette. groepen 1 2 LOVS Cito Taal voor Goed lees en spellingsonderwijs in de groepen 3 tot en met 8
onderwijs en zorgarrrangement op De Wilgen uitgevoerd door meetinstrumenten Zorgniveau 1 = basisarrangenment Zorgniveau 1 Leerkracht Methodegebonden Gestructureerde stimulering van beginnende geletterdheid
Nadere informatieLeerlingdossier Vergoedingsregeling Dyslexie
Leerlingdossier Vergoedingsregeling Dyslexie dekroon,diagnostiek enbehandelcentrum Koningin Wilhelminalaan 9 7415 KPDeventer Tel:06-81285377 info@centrumdekroon.nl Leerlingdossier Vergoedingsregeling Dyslexie
Nadere informatieVeelgestelde vragen (FAQ) EED Ernstige Enkelvoudige Dyslexie-ondersteuning SWV Brabantse Wal
Veelgestelde vragen (FAQ) EED Ernstige Enkelvoudige Dyslexie-ondersteuning SWV Brabantse Wal Inhoud Basisondersteuning: waarvoor zijn scholen verantwoordelijk, op het gebied van lees- en/of spellingsproblemen?...
Nadere informatieHet IGDI model. Het belang van goede instructie. Bij welke leerkrachten leren kinderen het beste? (Good 1989) Instructie en risicoleerlingen
Het IGDI model Leesverbetertraject Enschede 8/11/07 Het belang van goede Risicoleerlingen deden het bij goede leerkrachten net zo goed als gemiddelde leerlingen bij zwakke leerkrachten. Niets was effectvoller
Nadere informatieActief beleid in signalering en diagnostiek van dyslexie
Actief beleid in signalering en diagnostiek van dyslexie Wat zijn de opbrengsten voor de organisatie Dr. Judith Bekebrede judith.bekebrede@bekebrede-onderwijsconsulent.nl Prevalentie I Tussen 4 14% 4%
Nadere informatiePROTOCOL DYSLEXIE ANNIE M.G. SCHMIDTSCHOOL, DEN HAAG. 1.Inleiding
PROTOCOL DYSLEXIE ANNIE M.G. SCHMIDTSCHOOL, DEN HAAG 1.Inleiding In dit protocol wordt beschreven hoe op de Annie M.G. Schmidtschool wordt gewerkt aan het voorkomen, onderkennen en aanpakken van lees-
Nadere informatieWelke behandelingen voor dyslexie worden door de externe behandelcentra aangeboden en wat is er bekend over de effectiviteit ervan?
Opgesteld door: Sjerp van der Ploeg m.m.v. Frans Ronteltap, Thoni Houtveen en Hanneke Wentink Vraagsteller: coördinator samenwerkingsverband primair onderwijs Met dank aan: drs. F. Scheltinga voor bereidheid
Nadere informatie8-10-2015. Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Toetsen. Contactgegevens
Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Toetsen WWW.CPS.NL Contactgegevens Willem Rosier w.rosier@cps.nl 06 55 898 653 Wat betekent dit voor het meten van de 21ste eeuwse taalvaardigheden? We hebben
Nadere informatieBeleidsstuk dyslexie. Oktober 2016
Beleidsstuk dyslexie Oktober 2016 Saltoschool Reigerlaan Beleidsstuk dyslexie 01-08-2014 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1 Screening en signalering... 3 1.1 Groep 1... 3 1.2 Groep 2... 3 1.3 Groep 3... 3
Nadere informatieOnderwijs op Lariks - Dyslexie. M. Hurenkamp, RT-er L.A. Smit, orthopedagoog
Onderwijs op Lariks - Dyslexie M. Hurenkamp, RT-er L.A. Smit, orthopedagoog Definitie dyslexie Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat
Nadere informatieSchoolondersteuningsprofiel
Schoolondersteuningsprofiel samenwerkingsverband primair onderwijs Inhoudsopgave Inleiding 3 1. 4 2. Missie en Visie 4 3. ondersteuning 5 4. Wat kan de 6 4.1 Regionale afspraken minimaal te bieden ondersteuning
Nadere informatieEED-ZORG HOLLAND RIJNLAND
EED-ZORG HOLLAND RIJNLAND IB-bijeenkomst 6 september 2017; Rijnstreek 12 september 2017; Duin- en bollenstreek 14 september 2017; Leiden Programma BELEIDSDOCUMENT Beleidsdocument Beschrijft procedures
Nadere informatieVisie op taal en geïntegreerde zorg verankeren op beleidsniveau: Good practices en succesfactoren van implementatieprocessen in diverse VO-sectoren.
Nationale Dyslexie Conferentie 2013 Paralleltrack VO2 Visie op taal en geïntegreerde zorg verankeren op beleidsniveau: Good practices en succesfactoren van implementatieprocessen in diverse VO-sectoren.
Nadere informatie9-12-2011. Expertise. Passend digitaal onderwijs: Rekentuin.nl ICT. Individuele verschillen. Toekomst van de educatieve ICT
Expertise Talent is overrated Passend digitaal onderwijs: Rekentuin.nl Marthe Straatemeier Universiteit van Amsterdam & Oefenweb.nl Deliberate practice: intensieve langdurige op het kind afgestemde training
Nadere informatieHandreiking invulling zorgniveau 2 en 3 bij vermoeden (ernstige enkelvoudige) dyslexie
Handreiking invulling zorgniveau 2 en 3 bij vermoeden (ernstige enkelvoudige) dyslexie Adelante audiologie & communicatie Vanaf 1 januari 2015 is de bekostiging en uitvoering van beleid met betrekking
Nadere informatieZijn zithouding heeft de volgende kenmerken: - te dicht op papier - schouders/ hoofd scheef - rechterelleboog niet op tafel - zit onderuitgezakt
Samenvatting Aangezien het niveau van de motorische - en schrijfvaardigheden van de kinderen in mijn stagegroep laag ligt, wil ik de kwaliteit van het handschrift verbeteren. In dit onderzoek geef ik antwoord
Nadere informatieK e r n v i s i e m e t h o d e
Kinderen met leerproblemen werkelijk kunnen helpen Leerkrachten en kinderhulpverleners hebben er dagelijks mee te maken. Leerlingen die na grondige uitleg, extra persoonlijke aandacht en grote inspanningen
Nadere informatieLeesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO. Betsy Ooms
Leesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO Betsy Ooms Opzet Doel leesonderwijs (en spellingonderwijs) Doorgaande lijn Kenmerken goed leesonderwijs Extra aandacht voor monitoring, als belangrijk
Nadere informatieSCHOOL ONDERSTEUNINGS PROFIEL
Met het Schoolondersteuningsprofiel worden de volgende onderdelen in beeld gebracht (zie kader): Specifieke kennis en kunde Aantoonbare specifieke deskundigheid Extra ondersteuning ism externe partners
Nadere informatieFormat Leerlingdossier Dyslexie
Format Leerlingdossier Dyslexie Aanmeldformulier in te vullen door de school voor dyslexieonderzoek Gelieve een complete uitdraai van het Leerlingvolgsysteem,de AVI-gegevens, eventuele entreetoetsen, het
Nadere informatieesther dyslexiepraktijk
esther dyslexiepraktijk molema Dyslexiepraktijk Esther Molema Dyslexiepraktijk Esther Molema is een praktijk waar kinderen met dyslexie en hun ouders terecht kunnen voor behandeling, advisering en coaching.
Nadere informatieDyslexieprotocol De Wegwijzer
Dyslexieprotocol De Wegwijzer 2010 1 Inhoud A. Wat is dyslexie? B. Wie doet binnen de school uitspraken over dyslexie? C. Hoe spreken we over dyslexie met de ouders? D. Strategie voor de begeleiding van
Nadere informatieFlitsend Spellen en Lezen 1
Flitsend Spellen en Lezen 1 Flitsend Spellen en Lezen 1 is gericht op het geven van ondersteuning bij het leren van Nederlandse woorden, om te beginnen bij de klanklettercombinaties. Doelgroep Flitsend
Nadere informatie25-4-2013. Ontstaan Rekentuin en Taalzee. Rekentuin. Taalzee. Demonstratie. Rekentuin & Taalzee Spelenderwijs oefenen en toetsen
Ontstaan Rekentuin en Taalzee Rekentuin is ontwikkeld door de programmagroep Psychologische Methodenleer van prof. dr. Han van der Maas aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Rekentuin & Taalzee Spelenderwijs
Nadere informatieHet meten van intonatie en het ondersteunen van het stillezen
Het meten van intonatie en het ondersteunen van het stillezen aanscherpingen in het LIST-project Thoni Houtveen 10 e LIST/DENK! Conferentie 19 april 2018 ACCURAAT EN SNEL LEZEN ÉN INTONATIE Fluency reading
Nadere informatiePassend onderwijs Verdieping Ontwikkelingsperspectief & Technisch lezen 26-11-2014
Passend onderwijs Verdieping Ontwikkelingsperspectief & Technisch lezen 26-11-2014 Annemarie Vink avink@hetabc.nl Dianne Roerdink droerdink@hetabc.nl Technisch lezen 8-10-2014 www.hetabc.nl 2 Programma
Nadere informatieBETER BIJ DE LES INFORMATIE
BETER BIJ DE LES INFORMATIE Training in executieve functies BROCHURE Beter bij de les is bedoeld voor kinderen op de basisschool vanaf 8 jaar en bestaat uit een Werkboek, een Handleiding en Trainingsmateriaal
Nadere informatieVergoede zorg van enkelvoudige dyslexie en de transitie van zorgverzekeraars naar gemeenten
Algemene informatie vergoede diagnostiek en behandeling ernstige enkelvoudige dyslexie: Vergoede zorg van enkelvoudige dyslexie en de transitie van zorgverzekeraars naar gemeenten Hoe het begon. Al voor
Nadere informatieLeescentrum. Jaarverslag Leescentrum. Schooljaar 2010-2011. Samenwerkingsverband Barneveld e.o.
Leescentrum Samenwerkingsverband Barneveld e.o. Jaarverslag Leescentrum Schooljaar 2010-2011 Barneveld, december 2011 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Het leescentrum van het Samenwerkingsverband Barneveld
Nadere informatieUw kind en dyslexie. Brochure voor ouders
Uw kind en dyslexie Brochure voor ouders Dyslexie, wat is dat eigenlijk? Dyslexie is een aangeboren handicap die iedereen kan treffen. Onafhankelijk van intelligentie. Dyslexie is een hardnekkig probleem
Nadere informatieSpeaking of Reading. The Role of Basic Auditory and Speech Processing in the Manifestation of Dyslexia in Children at Familial Risk B.E.
Speaking of Reading. The Role of Basic Auditory and Speech Processing in the Manifestation of Dyslexia in Children at Familial Risk B.E. Hakvoort Samenvatting Dyslexie komt voor bij ongeveer 3 tot 10%
Nadere informatieCBS Maranatha. Doel: Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14
CBS Maranatha Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14 Doel: Doel van ons dyslexieprotocol is een zo goed mogelijke begeleiding van leerlingen met (dreigende) leesproblemen.
Nadere informatieDyslexieprotocol. Wat is dyslexie? Het belang van vroegtijdige signalering
Dyslexieprotocol Wat is dyslexie? Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren van het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau.
Nadere informatieDocument Opbrengsten Gereformeerde Basisschool Benjamin
Document Opbrengsten Gereformeerde Basisschool Benjamin Gereformeerde Basisschool Benjamin Koolweg 9, 6446 TM Brunssum 045-5216561, www.gbbenjamin.nl Maart 2015 1. Inhoudsopgave 1. Inhoudsopgave 2. Inleiding
Nadere informatieInleiding 4. Engels in het basisonderwijs 5. Words&Birds een verrijking van de les, een verbreding van de wereld 6. Wat is Words&Birds?
Inleiding 4 Engels in het basisonderwijs 5 Words&Birds een verrijking van de les, een verbreding van de wereld 6 Wat is Words&Birds? 6 Wat zijn de belangrijkste eigenschappen van Words&Birds? 6 Met welk
Nadere informatie