3,9. Samenvatting door een scholier 1043 woorden 28 januari keer beoordeeld. Geschiedenis

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1043 woorden 28 januari ,9 50 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Begin: 1453: val ORR (Byzantijnen, Turken) Einde 100-jarige oorlog 1492: Columbus -> Amerika Val van Granada (islam weg uit Spanje) 1517: Protestant Luther hangt 95 stellingen op aan kerkpoort in Wittenberg =>Protestantisme=>godsdienstoorlogen (katholicisme opgesplitst) 1520: Boekdrukkunst(Guthenberg) Loden letters ipv hout => vlottere verspreiding nieuwe gedachten =>stroomversnelling door gebeurtenissen -> wereld in 1450 heel anders dan in 1520 Einde: 1789: Franse Revolutie (boeren Absolute macht) Geen resultaat in Engeland =>roemrijke revolutie Rusland => oktoberrevolutie Washington 1e president Amerika Benaming: Nieuwe Tijd of moderne tijd Periode Renaissance/humanisme (16e E) Vele gebieden onbekend wegens monsters Andere mensen Angst voor onbekende Aarde = plat OT-Kaart Orient=oosten Azië bovenaan (want aards paradijs + zon komt op) Grieken in Oudheid zeiden dat aarde rond was Ptolemaeus (2e E n/c) werkt met lengte en breedtegraad Ontdekkingstocht Kruistochten: specerijen, luxeproducten, sieraden Handel met oosten via Turkije Pagina 1 van 7

2 -documenten uit oudheid -Marco Polo en Willem van Rubroeck naar Azië Turken willen winst en er mag enkel via hen verkocht worden Portugal en Spanje zoeken een alternatief Hendrick de zeevaarder + Columbus 1453: verschillende geleerden vluchten voor Turken naar Westen =>kennis uit de oudheid komt tot bij ons Technische verbeteringen: -kompas -karveel kogge -zeekaarten nieuw wereldbeeld godsdienst: Pape Jan (katholieke koning) vraagt hulp van het Westen politiek: een verkregen gebied ging naar de koning (gebiedsuitbreiding) zin voor avontuur Angst door verhalen en onbekende 14e E: Portugezen verkennen Afrikaanse kust en geven er namen aan (ivoor, goud) Doel=Indië Bartholomeo Díaz bereikt als eerste Kaap Goede Hoop Indische Oceaan Vasco da Gama meert aan in Calicut (Calcutta) Lokale bevolking in India drijft enkel nog handel met Portugezen Ook handel met Indische en Oost-Afrikaanse kust Portugezen vestigen zich in binnenland en zo ontstaan handelsfactorijen Luxegoederen verkocht Handel in Oosterse goederen komt in handen van West-Europa Strategische rol Venetië en Genua als doorvoerhaven Antwerpen gaat belangrijke rol spelen Columbus: Italiaan die onder Spaanse vlag vaart Wil Indië bereiken via het Westen (aarde is rond) 12 augustus tot 12 oktober (7 weken) Pagina 2 van 7

3 redding (geen eten) dankzij San Salvador (heilige redder) Cuba, Indianen niet uit Indië door beschrijving van Marco Polo Onderkoning West-Indië = historische fout! (Latijns-Amerika) Mare Clausum zeeën behoren toe aan het land dat ze zich had toegeëigend Portugal kreeg zeeën rond Afrikaanse kusten (1481) Verdrag van Tordesillas in 1494: 48 O=van Portugal en Z=van Spanje Mare Liberum zeeën zijn vrij en zijn van alle landen (Engeland, Frankrijk en de Verenigde Provinciën zouden dit verdrag nooit aanvaarden) Hendrik VII van Engeland wilde Indië ook via Westen bereiken John Cabot werd uitgezonden maar vond geen noordwest-doorvaart Maar ontdekte wel Nova Scotia en Newfoundland Frans I van Frankrijk steunde de expeditie van da Verrazano (1523) en van Jaques Cartier die de Sint- Laurensstroom opzeilde en Quebec stichtte (1535) Barentz ontdekte Spitsbergen en Nova Zembla (1596) maar vond geen noordelijke doorgang *opbrengst door reizen naar Noord-Amerika: vis, bont, hout, hars, terpentijn en wetenschappelijke kennis *opbrengst in Zuid-Amerika: goud en zilver In Zuid-Amerika was niet zo veel te vinden en door dat gebrek aan aantrekkingskracht liet de kolonisatie langer op zich wachten Na overzeese expedities ook handels- en landbouwnederzettingen Portugal wilde specerijenhandel houden maar heeft te weinig manschappen om binnenland van Azië te bezetten => stichten van versterkte handelsposten (inlandse goederen opgeslagen en verscheept) Handelaars waren staatsambtenaren (privé-initiatief) Spanjaarden veroverden brutaal gebieden voor goud => bevolking afgeslacht of onderworpen (conquistadores) Cortez => vernietigde Aztekenrijk in Mexico Montejo => vernietigde Mayacultuur in Yucatan Pizarro en Almagro => vernietigden Incarijk van Peru Ponce de Leon => vernietigde indianenbeschaving van Florida Missionarissen probeerden inboorlingen te christianiseren Kolonisten: Spaanse verarmde adel kreeg land om plantages en zilvermijnen uit te baten ( belasting) Nieuwe landeigenaars als slaven behandeld Pagina 3 van 7

4 Las Casas nam Indianen in bescherming => vanaf dan enkel negerslaven Bestuur tussen Vuurland en Californië in Sevilla gecentraliseerd => Spaanse taal en cultuur verdrong inlandse Door rijkdom Spaanse kolonies: 16e E leidende Europese mogelijkheid Francis Drake: maakte als eerste Engelsman een reis rond de wereld en vond noordwestelijke doorvaart (=>verheven door koningin tot adel); wou kolonies met geweld veroveren VOC = Verenigde Oost-Indische Compagnie (vrachtvoer tussen China en Japan) Handelsmonopolie + bestuurlijke en militaire bevoegdheden in kolonies Engelsen en Fransen naar Noord-Amerika => bevolkingskolonies Arabieren hadden geen zeevaart nodig; ze konden alles via land vervoeren. In Indische Oceaan ontwikkelden ze maritieme vaardigheden (beste zeevaartgidsen) Ze deden ook niet aan zeevaart omdat ze barrière niet mochten doorbreken (Koran) maar ze moesten wel naar wetenschappelijke kennis zoeken. Enige wat hen zeevaart zou opleveren = bekeren van ongelovigen Chinezen wilden met zeevaart de Mingdynastie verkondigen (indruk maken) Humanisme In 16e E over heel Europa verspreid Literair-wetenschappelijke kant van Renaissance Kenmerken: *bewondering voor de oudheid (voornamen) *kritisch niets zomaar aannemen => onderzoeken -directe bronnen -geen herontdekking van bronnen -wel directe bronnen opsporen maken van kritische versies klassiekers toonaangevend *universele mens -verstandige en veelzijdige mens -noodzakelijk Grieks, Latijns en Hebreeuws -Da Vinci: krijgskundige, beeldhouwer, wiskudige,... Pagina 4 van 7

5 *zelfbewuste mens -nu veel meer trotse mensen -streven naar faam -antropocentrisme -respect voor de oudheid -Karel de Stoute: je l ai empris *volmaakte mens -gelijkmatig, symmetrische, gulden snede -mooie, gespierde mens -menselijk lichaam in al zijn schoonheid -Botticelli: naakte, heidense vrouwen voorbeelden: Machiavelli Il Principe *doel heiligt de middelen: liegen en bedriegen mag *zelfbewust Erasmus Lof der zotheid *lacht met dwaasheid *klaagt wantoestanden Kerk aan *Collegium Trilingue Thomas More Utopia *aanklagen toestanden in de wereld *godsdienstvrijheid + verdraagzaamheid *ter dood veroordeeld Vesalius, Copernicus, Galilei, Mercator, Plantijn Geocentrisme vs. Heliocentrisme Ptolemaeus Copernicus, Galilei Aristoteles Newton (zwaartekracht => kometen in hun banen) Bijbel vs. Wetenschap Minckelers: Leuvenaar die lichtgas heeft uitgevonden Gebroeders Montgolfier: luchtballon Volta: Volt => voltazuil (energiezuil, energiemeter) J. Watt: stoommachine Galenus (2e E): gladiatorenarts ME: ideeën van Galenus kritiekloos overgenomen Vesalius: *lijken stelen + ontleden *vader van anatomie en moderne geneeskunde *Galenus is soms verkeerd *lijfarts van Karel 5 en Filips 2 Pagina 5 van 7

6 Leonardo da Vinci: schilder Simon Stevin: 10-delig stelsel: maten, munten en gewicht Dodoens: wetenschappelijk werk over planten Van Leeuwenhoek: eerste microscoop Mercator: wereldkaart (cirkel + atlas) Renaissance Kunstenaars: *voorbeelden uit Klassieke Oudheid *schrijvers, kunstenaars en geleerden *gingen in op jeugdgevoel, levensvreugde, verheerlijking van de natuur en lichaam met schoonheid, harmonie en maatgevoel =>naakt, ideale schoonheid, lijden, leven en dood *individualist en veelzijdig mens =>handtekening; schilder, wetenschapper *sommigen waren getormenteerde persoonlijkheden, innerlijk verscheurd door tegengestelde krachten van ascese en zinnelijkheid =>Michelangelo *in de wetenschappen: eerst obseveren, dan verklaring zoeken en proeven doen -> wetten en theorieën opdrachtgevers: burgerij; kunst, veel geld, profiteren Italiaanse families worden mecenas Kerk: versiering, rijkdom, macht en grootheid uitstralen (Vaticaan) Steden: uitstraling bevorderen Vorsten: macht, rijkdom, uitstraling Ontstaan: Firenze en Venetië: de rijke burgerij omringen door kunstenaars = macht Italië veel voorbeelden => komst van geleerden was van doorslaggevende Betekenis 15e E: Quattrocento => Firenze met medici als mecenas Brunelleschi Donatello Venetië en Milaan: verschillende palazzi 16e E: Cinquecento => Rome, Venetië en Milaan Bramante en Michelangelo: st. Pietersbasiliek Da Vinci, Raffaël, Titiaan Verspreiding door: *Duitse en Franse vorsten die met hun gevolg in Italië oorlog Voerden *Italiaanse handelaars Pagina 6 van 7

7 Beperkingen: Noordeuropese kunstenaars raakten moeilijk los van de gotiek resultaat: mengelingen van beide kunststromingen Groei nieuwe mentaliteit: -Val Byzantium -Levensechte portretten en perspectief = kunst, meer ateliers, medici (edelen laten zich meer schilderen) -meer boeken over dagelijkse leven en menselijke (on)- deugden; volkscultuur revolutie in domein literatuur en taalwetenschap -contact met Oosten: technische kennis en zin voor maat (vergrote interesse voor de oudheid) -ontdekkingstochten (nieuw wereldbeeld) -boekdrukkunst (goedkopere en snellere verspreiding van nieuwe gedachten) -geloof -kruistochten (contact met nieuwe gebieden Pagina 7 van 7