Een astrolabium is een toestel waarmee plaats en hoogte van sterren berekend kan worden.

Transcriptie

1 Tijd van ontdekkers en hervormers 5.1 De wereld wordt groter. Het begin van de Europese overzeese expansie Het veranderende mens en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling. Wereldbeeld rond Dacht men echt dat de wereld plat was. nee alleen bij domme boeren en sommige christelijke leiders. Het merendeel van de wetenschappers ging ervan uit dat wereld rond was (al vanaf Griekse tijd(pythagoras)). Het foute idee dat mensen vóór de tijd van de ontdekkingsreizen geloofden dat de Aarde plat was ontstond in 19e eeuw. Dit geloof is nog wijdverspreid en wordt zelfs in leerboeken overgenomen. Afbeelding is uit Lʹatmosphère: météorologie populaire (1888) moest lezers doen geloven dat middeleeuwers dachten dat aarde plat was. Tijd van ontdekkers en hervormers 5.1 De wereld wordt groter. Het begin van de Europese overzeese expansie Het veranderende mens en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling. Tijd van ontdekkers en hervormers 5.1 De wereld wordt groter. Het wereldbeeld werd beter en er kwamen door technische vindingen mogelijkheden om verder op ontdekkingstocht te gaan: door de kruistochten waren er meer contacten met de Arabische wereld en kennis over Zuid Oost Azië nam hierdoor toe. Via China en de Arabische wereld kwamen zaken als het astrolabium, kompas en buskruit naar Europa. in Middellandse zeegebied was er ook veel uitwisseling van kennis over zeestromen, windrichtingen en zeeroutes door de zeelieden er kwamen ook steeds betere en betrouwbare kaarten en zeewaardige schepen (karveel) Een astrolabium is een toestel waarmee plaats en hoogte van sterren berekend kan worden. Het astrolabium was 1200 jaar lang het instrument voor navigatie op zee. 1

2 Wereldkaart 1482 Motieven ontdekkingsreizen: 1. Economisch: geld verdienen, rijk worden. Over land naar verre oosten werd door macht van de Arabieren steeds moeilijker. Dus wilde men via een zeeroute naar Azië gaan concurreren met Arabische handel in o.a. slaven, goud, specerijen, zijde. 2. Politiek: uitbreiding grondgebied, macht en status (land, vorst, ontdekkingsreiziger) op zoek naar bondgenoten tegen de moslims (mythische priester Johannes Pape Jan ) 3. Religieus cultureel het christelijk geloof verspreiden, invloed van de islam verminderen op zoek naar avontuur Eerste ontdekkingsreizen door Portugezen? Vb.1: Bartolomeus Dias (1488) bereikt als 1 e zuidpunt Afrika. Vb.2: Vasco da Gama (1497) bereikt als 1 e westkust India. Portugees karveel, dit scheepstype was heel geschikt voor reizen op open zee. Het zuidelijke handelsnetwerk rond de Middellandse Zee raakt verbonden met Zuid en Oost Azië en dat van de Hanze in het Noorden. Portugese factorijen (handelspost) 2

3 Voorbeeld; oorspronkelijk Portugese factorij = versterkte handelspost, Feitoria mina (1482) in huidige Ghana (vroegere goudkust). In 1637 door Nederland ingenomen. Spanje volgt Portugal; Nadat de Spaanse koningen Ferdinand (van Aragon) en Isabelle (van Castilië León)de laatste moslims uit Spanje verdreven hadden (einde Reconquista 1492) konden zij hun aandacht pas echt op overzeese ontdekkingstochten richten. Men gaf de Italiaan Columbus geld om een nieuwe westelijke route naar Azië te vinden. Granada; Alhambra Castilië León Aragon 3

4 Het wereldbeeld van Columbus. Kaart van Toscanelli die hij gebruikte tijdens zijn eerste reis, geprojecteerd op werkelijke situatie. Tijd van ontdekkers en hervormers 5.1 De wereld wordt groter. Het begin van de Europese overzeese expansie Het veranderende mens en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling. Naam Amerika De Florentijn Amerigo Vespucci beschrijft rond 1502 de Zuid Amerikaanse kust en trekt de conclusie dat een Nieuwe Wereld was ontdekt, die uiteindelijk op een kaart van Waldseemuller (1507) naar hem genoemd werd. 4

5 Spanje volgt Portugal; de Spanjaarden zochten na 1492 verder naar een nieuwe westelijke route naar Azië. Verklaring; Spanje en Portugal hadden de (toen bekende) wereld verdeeld in twee delen. Het westelijk deel was voor Spanje, het oostelijk deel voor Portugal. Als Spanje zelf handel wilde drijven met Indië, dan moesten Spaanse ontdekkingsreizigers wel een route zoeken via het westen. Waar spreekt men Portugees en Spaans? 1 e reis om de aarde: Ferdinand Magalhaes (Portugees in Spaanse dienst/1522): Westelijke route naar Azië bleek niet interessant. Maya s, Azteken en Inca s; Hoog ontwikkelde culturen (Grote steden, irrigatiesystemen, terrassen, gemeenschappelijk bezit grond, nauwkeurige kalender) maar men kende b.v. geen trekdieren of wiel! 5

6 Maar ook wrede culturen: In de ideologie van het Aztekenrijk speelde b.v. het mensenoffer een centrale rol. Film (10 min.):apocalypso Efteling! Een chac mool (Mexico), waarschijnlijk werden mensenharten op chac mools gepresenteerd aan de goden Na Columbus reizen Spaanse avonturiers (conquistadores) naar de Nieuwe Wereld om daar gebieden te veroveren. Voorbeelden: Cortez (veroverde het rijk van de Azteken, Midden Amerika Mexico 521 n. Chr.) en Pizarro (veroverde het Incarijk, Z Amerika, Peru 533 n. Chr.). Met een relatief klein aantal Spaanse soldaten wisten ze enorme slachtingen aan te brengen onder de inheemse bevolking, redenen: 1. Betere bewapening, paarden harnas, vuurwapens,. 2. ze maakte gebruik van twisten tussen de plaatselijke stammen 3. de plaatselijke bevolking werd getroffen door pokken, tyfus, mazelen en, griep. Europese ziektes waartegen de indianen geen immuniteit hadden opgebouwd. Francisco Pizarro Hernán Cortés 6

7 Spaanse avonturiers kregen grote landgoederen (haciëndaʹs) en de plaatselijke bevolking werd gedwongen daarop zware arbeid te verrichten. De indianen konden het zware werk op de plantages niet aan stierven bij bosjes. Mensen als de Spaanse priester Bartolome de las Casas zorgden ervoor dat er in 1542 nieuwe wetten kwamen waarbij indiaanse slavernij werd verboden en de plaatselijke bewoners als mensen werden erkend. De Encomienda akkers Spaans fort haven Tempel Azteken voorman monnik Inheemse behuizing kerk bewaking Dwangarbeid Maar het trieste gevolg was wel dat men nu slaven uit Afrika ging halen om op de plantages te werken! 7

8 Gevolgen ontdekkingsreizen voor Spanje en Europa: Economische en politieke gevolgen: 1. begin van Europese overzeese expansie, kolonisatie van overzeese gebieden, 2. uitbreiding van de handelsnetwerken en ontstaan van de trans Atlantische handelsdriehoek. 3. nieuwe producten naar Europa (suiker, tabak, cacao, koffie, katoen, aardappel) 4. handel in bijvoorbeeld specerijen via de landroutes (karavaanhandel) en de Middellandse zee verdwijnt of neemt sterk af maar ook de handel via de Oostzee wordt minder belangrijk, 5. nieuwe (economische en politieke) machtsverdeling in de wereld 6. deelname aan de slavenhandel 7. economische groei maar ook enorme toename geldhoeveelheid (goud & zilvervloot uit Z Amerika) in Europa (gevolg = inflatie) Driehoekshandel Amerika Goederen Hout Koffie Cacao Katoen Tabak Aardappel Rietsuiker Goud & Zilver Goederen Slaven Goederen Wapens Textiel Luxe goederen Europa Afrika Culturele en wetenschappelijke gevolgen: 1. een veranderend wereldbeeld, nieuwe (wereld)kaarten, nieuwe zee en landkaarten, nieuwe zeeroutes 2. nieuwe wetenschappelijke belangstelling, 3. grotere kennis van de wereld door contacten met bewoners van overzeese gebieden, uitwisseling van kennis en van producten 8

9 Gevolgen voor bewoners van overzeese gebieden: 1. verovering van gebieden en onderwerping, moord en doodslag onder de oorspronkelijke bewoners van overzeese gebieden, ontwrichting van de samenleving, ontwrichting van de cultuur en beschaving 2. samenleving scherp ingedeeld naar etnische afkomst, slechte maatschappelijke positie voor nakomelingen van oorspronkelijke bewoners en slaven 3. uitbuiting van de overzeese gebieden, ontstaan van ongelijkheid in de wereld 4. nieuwe en dodelijke ziektes in de overzeese gebieden, 5. christelijke missionarissen, katholieke geloof wordt in veel meer landen ingevoerd, 6. Spaanse taal en cultuur in veel landen ingevoerd, 7. slaven uit Afrika gehaald, slavernij op haciënda s, Ingescheept Ontscheept Percentage katholieken per land 9

10 Na het succes van de Portugezen en Spanjaarden volgen er al snel meer landen waaronder Nederland! Isabella Castilië Leon Plus ultra verwijst naar de ontdekkingsreizen Keizer Karel V, koos aan het begin van de 16 e eeuw de tekst Plus Ultra (Steeds Verder) als wapenspreuk van Spanje, om aan te geven dat sinds de ontdekking van de nieuwe wereld de Straat van Gibraltar (zuilen van Hercules) niet langer meer het einde van de wereld was en dat Spanjes ambities verder reikten. Ferdinand van Aragon Granaatappel = Granada (1492 einde Reconquista) Leuk om te weten : De Spaanse vlag als geschiedenisboek 10