Tussenrapportage haalbaarheidsonderzoek ruiterpaden en ruiterroutes in de Krimpenerwaard

Transcriptie

1 Tussenrapportage haalbaarheidsonderzoek ruiterpaden en ruiterroutes in de Krimpenerwaard 23 maart 2017 Maarten van Arkel Luc Korpel Dirk Verhagen Kees Kool 1

2 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding 2. Proces 3. Uitkomsten verkennend onderzoek 3.1. Behoefte en draagvlak 3.2. Route, fysieke condities en technische uitvoering 3.3. Juridische aspecten 3.4. Investering en beheer 3.5. Organisatie beheer BIJLAGEN 1. Processchema 2. Overzichtskaart stallen en maneges Krimpenerwaard 3. Mogelijke ruiterroute Krimpenerwaard 4. Mogelijke ruiterroute Krimpenerwaard ondergrond, constructie 2

3 1. INLEIDING Op 7 april heeft het Dagelijks Bestuur Groenalliantie Midden-Holland op verzoek van de gemeente Krimpenerwaard besloten om een verkennend onderzoek uit te voeren naar de mogelijkheden om ruiterpaden en ruiterroutes in de Krimpenerwaard te realiseren. Het besluit van het DB om een haalbaarheidsonderzoek naar ruiterpaden en ruiterroutes vloeit voort uit het volgende: - Ruiters en hippische bedrijven pleiten al jaren voor het inrichten van ruiterpaden en ruiterroutes in de Krimpenerwaard. Er staan ca.1500 paarden in de Krimpenerwaard op stal waarvan ca. 50% in beginsel de wens heeft om buiten te kunnen rijden. - Er zijn, behoudens een kleine bewegwijzerde ruiterroute nabij Krimpen aan den IJssel, in het buitengebied van de Krimpenerwaard geen voorzieningen voor de paardensport beschikbaar zoals ruiterpaden en ruiterroutes. - Ruiters (en menners) lopen momenteel overal in het buitengebied rond, zowel op plaatsen waar dat goed kan, maar vaak ook in terreinen en op paden waar dat niet gewenst is. Het leidt tot onduidelijkheid over het toegestane gebruik, soms zelfs tot hinder en overlast voor andere recreanten. Ook zorgt het voor schade aan paden en bermen en kan voor onvoorziene beheerlasten zorgen. - Het realiseren en formaliseren van een of meer ruiterpaden en/of ruiterroutes kan een middel zijn om het bestaande gebruik van terreinen en wegen door ruiters te reguleren en tegelijkertijd tegemoet te komen aan de wens van ruiters voor een (stelsel van) ruiterpaden en ruiterroutes. Het bestuursbesluit zegt over de uitkomst van het haalbaarheidsonderzoek het volgende: Het haalbaarheidsonderzoek zal deel uit gaan maken van de Kwaliteitsimpuls Krimpenerwaard zodat de haalbaarheid kan worden bezien mede in de inhoudelijke en financiële context van de andere projecten. Hierbij wordt in het bijzonder gekeken naar het onderzoek mountainbikeroute. Het onderzoek brengt in beeld: - Behoefte aan ruiterroutes en paden in de Krimpenerwaard, inclusief mogelijke route - Fysieke condities en randvoorwaarden voor ruiterroutes en paden - Samenhang met bestaande routestructuren en te ontwikkelen routestructuren - Indicatieve beheer- en onderhoudslasten - Mogelijkheden tot samenwerking met en cofinanciering door gebiedspartners - Korte inventarisatie van leerervaringen met het beheer en de financiering van ruiterroutes en paden elders in Zuid-Holland. Deze rapportage vermeldt de eerste uitkomsten van het onderzoek. Definitieve besluitvorming over de realisatie van een ruiterroute in de Krimpenerwaard is pas mogelijk indien het bestuur over alle noodzakelijke informatie beschikt. Het gaat dus om een tussenstap. 2. PROCES (zie bijlage 1) Fase april juli 2016 In deze periode zijn met gebruikers, beheerder, gemeenten en grondeigenaren de wensen, mogelijkheden en voorwaarden verkend. Tijdens een aantal werkbijeenkomsten is een mogelijke route en de technische uitvoering daarvan verkend. Ondanks de inspanningen werd de uitkomst in eerste instantie onvoldoende gedragen. Door de verschillende verwachtingen over de kans op realisatie bleek een bevredigend vervolg niet mogelijk. In overleg tussen bestuur en G. Z-H is besloten het proces vanaf de zomer opnieuw vorm te geven. Fase augustus maart 2017 Mede op verzoek van de gebruikersgroep is dhr. J. Sinke, zelfstandig adviseur en regioconsulent van de Koninklijke Nederlandse Hippische Sportbond (KNHS), ingehuurd voor advies. Hij heeft een aantal 3

4 bouwstenen voor het onderzoek opgeleverd, zoals een voorstel voor een ruiterroute/menroute, de technische uitvoering daarvan, juridische vraagstukken en bewegwijzering. Op verzoek van enkele ruiters heeft dhr. Sinke ook meegedacht over de bijdrage die ruiters kunnen leveren bij het beheer en onderhoud. Staatsbosbeheer (tot 1 januari 2017 GZH) heeft een bureauanalyse uitgevoerd om de potentiële doelgroep voor ruiterpaden en -routes in beeld te brengen. Zo zijn landelijke cijfers en trends over ruiterrecreatie geanalyseerd. Er is een inventarisatie van de paardenpopulatie bij (pension)stallen en maneges in de Krimpenerwaard uitgevoerd. Ook zijn steekproefsgewijs de wensen voor het gebruik van de buitenruimte door ruiters onderzocht. Tenslotte is gekeken welke alternatieven in de regio bestaan. Verder is de voorgestelde route in overleg met de beheerder getoetst op mogelijke verstoring van natuurwaarden en conflicten met andere recreatieactiviteiten. Samen met terreinbeheerders is het routevoorstel van de heer Sinke op enkele punten aangepast. Op 21 december 2016 zijn tijdens een werkbijeenkomst met ruiters en andere belanghebbenden de bouwstenen gepresenteerd, verbeterd en gezamenlijk aangevuld. De technische specificatie van de routes is een belangrijk aandachtspunt vanwege de kwetsbare bodemgesteldheid in grote delen van de Krimpenerwaard. Tijdens de bijeenkomst is daarom besloten om met belangstellenden op 14 januari jl. een veldbezoek aan Midden Delfland te brengen om voorbeelden van ruiterpadconstructies te bekijken. De beoogde route loopt over het grondgebied van verschillende eigenaren. Met de provincie Zuid-Holland (eigenaar talud N210) en het Hoogheemraadschap (eigenaar fietspaden) als belangrijkste is de bereidheid om ruiterroutes op hun grondgebied te faciliteren verkend. Met beide gemeenten worden momenteel de ruimtelijk-juridische knelpunten verkend. Op basis van het routevoorstel en de meest wenselijke technische uitvoering is een indicatie van de investeringskosten en van de beheerlasten gemaakt. De ruiters hebben, samen met de Stichting Verenigingen Nederlek (SVN) aan Groenalliantie een voorstel gedaan om (een deel van) het regulier onderhoud voor de ruiterroute te uit te voeren en te financieren. Tenslotte is op 15 maart jl. een bijeenkomst met ruiters en Stichting Verenigingen Nederlek (SVN) georganiseerd waarbij de uitkomsten van de verkenning en de hoofdlijnen van de rapportage zijn gepresenteerd. 3. UITKOMSTEN VERKENNEND ONDERZOEK 3.1 Behoefte en draagvlak Cijfers en landelijke trends Uit Het grote paardensportonderzoek 2015 (KNHS) kan geconcludeerd worden dat er in Nederland ca ruiters zijn. Hiervan kan 80% worden aangemerkt als recreatieruiters, die gezamenlijk jaarlijks 17 miljoen buitenritten maken. Ter vergelijking: volgens de kerncijfers van de organisatie ContinuVeijetijdsOnderzoek (CVTO ) ondernemen wandelaars 427 miljoen activiteiten en fietsers 205 miljoen. In het eerste decennium van de 21e eeuw is het aantal maneges fors toegenomen. In 2008 telde Nederland 1220 maneges. De meeste maneges bevinden zich in de provincies Gelderland (16%), Noord-Brabant (17%), Noord- Holland (11%) en Zuid-Holland (13%). Ca. 15% van de Nederlandse paardensporters woont in 2015 in de provincie Zuid-Holland. Gemiddeld 50% van alle paardensporters rijdt vooral op eigen terrein of bij een pensionstal. Bijna de helft van de paardensporters rijdt wel eens in de vrije natuur. Rijden in de vrije natuur neemt toe met de leeftijd. 4

5 Recreatieruiters rijden meestal dicht bij huis. In 2007 was de gemiddelde afstand die voor het beoefenen van de paardensport werd afgelegd 10,6 kilometer. Paardensporters rijden vrijwel altijd in de eigen provincie, 37% blijft zelfs binnen de eigen gemeente. De ruiters besteden 2-5 uur per week aan hun sport. In Nederland ligt ruim 4000 kilometer aan ruiterpad (ter vergelijking: er is ruim kilometer aan bewegwijzerde fietsroutes). 54% van de ruiters maakt wel eens gebruik van bewegwijzerde ruiterroutes. Er is geen behoefte aan landsdekkende doorgaande routes. Er is wel behoefte aan meer korte routes, vooral in de buurt van grote steden en maneges. Deze korte routes kunnen in een aantal regio s worden uitgebouwd tot regionale routenetwerken. Zuid-Holland Zuid-Holland heeft een zeer beperkt aanbod aan ruiterpaden. In 2008 noteert men 105 km aan ruiterpaden, tegen 830 km in Drenthe en 594 in Noord-Brabant. Alleen Groningen heeft minder ruiterpaden dan Zuid- Holland. Het zijn begrijpelijkerwijs de provincies met veel zandgronden die de meeste ruiterpaden hebben. De Zuid-Hollandse waarden en veenweidegebieden zijn een witte vlek op de Zuid-Hollandse kaart van De meeste openbare terreinen in het buitengebied zijn toegankelijk voor ruiters, maar de toegankelijkheid van het agrarisch gebied en de terreinen van de waterschappen kan verbeteren. Het gebrek aan geld voor aanleg en onderhoud is één van de belangrijkste redenen van beheerders om terreinen niet open te stellen voor ruiters en menners. Het aanleggen van ruiterpaden vergt een aanzienlijke financiële investering. In veengebieden zijn ruiterpaden dure voorzieningen en moeilijk te beheren. Krimpenerwaard De Krimpenerwaard kent een karakteristiek open weidelandschap. Het Loetbos en de Krimpenerhout vormen daarbinnen een groene ruggengraat. Het contrast draagt bij aan de belevingswaarde van het gebied. Het Loetbos en de Krimpenerhout worden gebruikt door verschillende recreanten; wandelaars, fietsers, kanoërs en spelende kinderen. Er worden veel honden uitgelaten. Beide gebieden kennen een nauw vertakt stelsel van paden en routes voor wandelaars en fietsers. Ook zijn er kanoroutes. Er wordt een nieuwe MTBroute gerealiseerd. In de Krimpenerwaard staan ca paarden op stal. In vergelijking met andere gebieden is dat niet bijzonder veel (ter vergelijking: in Midden-Delfland 4500 paarden). Er is een grote ruimtelijke spreiding van (pension)stallen en maneges, met een zekere concentratie in t Beijersche en in de omgeving van de Krimpenerhout en het Loetbos. In dit centrale deel van de Krimpenerwaard bestaat de doelgroep uit ongeveer 600 ruiters (zie bijlage 2). Er is een actieve groep menners. De omvang daarvan is onbekend. Onderzoek van KNHS wijst uit dat de groep menners gemiddeld zo n 10% van de ruitersporters uitmaakt. De behoefte bestaat vooral uit buitenritten van 1 á 2 uur, al of niet in lesverband. Aanvullend is er behoefte aan langere buitentochten. De bereikbaarheid vanuit de stallen wordt belangrijk gevonden. Regionaal aanbod Tussen Krimpen aan de Lek en Krimpen aan den IJssel loopt een ruiterroute. Verder gebruiken ruiters wandel- of fietspaden of de openbare weg of in de bermen. Langs de N210 wordt al veel gereden. Alternatieven in de regio zijn er in Midden Delfland, Rottemeren, Voorne Putten, IJsselmonde. Naar verwachting wordt een nieuwe ruiterroute in de Krimpenerwaard vooral lokaal gebruikt. Het stallen van paarden bij de bedrijven in de Krimpenerwaard wordt aantrekkelijker door deze voorziening, waardoor de doelgroep zal kunnen toenemen. 5

6 3.2. Route en uitvoering, fysieke condities Route (zie bijlage 3 en 4) Er is een gecombineerde ruiter- en menroute te realiseren die op draagvlak van ruiters en menners kan rekenen. Deze is gesitueerd in het centrale gedeelte van de Krimpenerwaard en loopt van het buitengebied van Krimpen aan den IJssel via de Krimpenerhout, het Loetbos naar het groengebiedje nabij de Kijfhoekse en Okkersekade. De route loopt deels over het oude talud van de N210, deels over bestaande fietspaden. Ongeveer een derde van de ruiterroute wordt aangelegd als half verhard ruiterpad (bijlage 4). De route vermijdt plekken met een concentratie van andere recreatieactiviteiten en belangrijke natuurwaarden. De route wordt bij volledige realisatie gedeeltelijk gecombineerd met de geplande MTB-route (bijlage 3). In de verdere uitwerking wordt het samenvoegen van een aantal tracés afgestemd en geconcretiseerd met de MTB-ers en de ruiters. Technische uitvoering De technische uitvoering blijft gezien de bodemgesteldheid in de Krimpenerwaard een lastig verhaal. De beoogde route loopt voor ongeveer één derde door laag, nat veengebied met een geringe draagkracht. Ervaringen in Midden Delfland en de Bernisse laat zien dat een stevige fundering en toplaag van half verharding van ca. 30 cm. nodig is om grote gebruiksschade te voorkomen en beheerlasten te beperken. Bij de half verharde delen van de route kan afsluiting in nattere winterperiodes noodzakelijk zijn. Op andere delen van de route is een lichtere constructie mogelijk. Zo biedt het talud van de oude N210 van zichzelf voldoende draagkracht en volstaat het opvullen van gaten en het rijden over de huidige grasondergrond. De route krijgt een breedte van 1,50 meter en is geschikt voor ruiters en menners Juridische aspecten Grondeigendom De route loopt over het grondgebied van verschillende eigenaren. Naast Groenalliantie zijn dat de provincie Zuid-Holland (oude talud N210, beheer door Ballast Nedam) en het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard (de fietspaden). Zowel provincie als het hoogheemraadschap staan niet afwijzend tegenover een ruiterroute op hun grondgebied, maar belangrijke voorwaarden voor medewerking zijn: geen toename verkeersonveiligheid, geen risicoaansprakelijkheid, geen extra (beheer)lasten. De uitwerking hiervan op de voorgestelde route moet nader uitgewerkt worden. RO-regelgeving De vigerende bestemmingsplannen bieden niet overal ruimte voor ruiterroutes (en mountainbikeroutes). Dit geldt onder andere voor het Loetbos dat een natuurbestemming met dubbelbestemming waarde archeologie heeft. Een oplossing kan worden gevonden in een bestemmingsplanwijziging of - wat de voorkeur heeft - een uitgebreide Wabo-procedure. Wegenverkeerswet De mogelijke route loopt deels over bestaande wegen en fietspaden. Hier is de Wegenverkeerswet van toepassing. Het formaliseren van een ruiterroute over bestaande wegen zal mogelijk een wijziging van de status van deze wegen betekenen (van fietspad > recreatiepad). Risicomanagement en aansprakelijkheid Het gebruik van ruiterpaden kan tot schade aan paard, ruiter of materiaal leiden. De eigenaar/beheerder kan aansprakelijk gesteld worden bij gebleken gebreken aan het pad of de route. Dat vraagt nadere uitwerking met de verschillende grondeigenaren en beheerders. Bij overdracht van beheer en onderhoud door Groenalliantie is hierover een sluitende overeenkomst nodig. Dit vergt nader onderzoek op betekenis en consequenties. 6

7 3.4. Investeringskosten en jaarlijkse beheerlasten Investeringskosten Het realiseren van de volledige beoogde route in de voorgestelde technische uitvoering vergt een investering van tussen en Hierin is de aanleg van de paden, de bewegwijzering, (vee)afzettingen en enkele andere, kleine voorzieningen opgenomen. Jaarlijkse beheerlasten De beheerlasten komen globaal op een bedrag tussen de en ,- per jaar (exclusief efficiencywinst door combinatie met de mountainbikeroute). 3.5 Organisatie en financiering van beheer en onderhoud Leerervaringen in Rottemeren en Midden-Delfland Het recreatieschap Rottemeren heeft in 2015 voor het beheer en regulier en grootonderhoud van de ruiterroute rond de Zevenhuizerplas een uitvoeringsovereenkomst gesloten met de Stichting Vrienden van het Ruiterpad Zevenhuizerplas. De overeenkomst is gekoppeld aan een subsidiebeschikking met voorwaarden waarbij de stichting een jaarlijkse financiële bijdrage ontvangt. In de beschikking zijn de afgesproken resultaten vastgelegd. In de uitvoeringsovereenkomst is ook de aansprakelijkheid geregeld. Beheer en financiering ruiterroute Krimpenerwaard De Stichting Servicepunt Verenigingen Nederlek (SVN) heeft, op verzoek en samen met hippische bedrijven en particuliere ruiters en menners in de Krimpenerwaard een voorstel uitgewerkt voor het uitvoeren en financieren van het onderhoud van de beoogde ruiterroute. Het aanbod heeft betrekking op de organisatiestructuur, de reikwijdte van het beheer en onderhoud, de financiering, promotie en communicatie. Het voorstel biedt een constructieve basis om tot goede afspraken te komen over (een eigen bijdrage) aan beheer en onderhoud. De volgende aspecten moeten nog uitgewerkt worden: - Borgen continuïteit en commitment van de gebruikers - Formuleren kwaliteitseisen en resultaten - Reikwijdte beheer- en onderhoudspakket - Financiering - Risicomanagement en aansprakelijkheid - Contractzaken zoals contractduur (pilot?) etc 4. CONCLUSIE Het haalbaarheidsonderzoek laat zien dat in de Krimpenerwaard een ruiterroute is aan te leggen die op draagvlak van de ruiters kan rekenen. De route past globaal binnen de randvoorwaarden op het gebied van technische realisatie, natuurwaarden, overig recreatief gebruik. Ook staan betrokken eigenaren/beheerders in principe niet afwijzend tegenover het faciliteren van een route op hun grondgebied (wel stellen zij strikte voorwaarden). Groenalliantie heeft door haar verschillende rollen een bijzondere positie in deze. Het gebiedsbrede onderzoek wordt onder haar regie uitgevoerd, maar zij is tegelijk ook één van de belanghebbenden als terreineigenaar en beheerder van natuur- en recreatiegebieden in het gebied, als uitvoerder van de Kwaliteitsimpuls Krimpenerwaard en als beheerder van routestructuren. 7

8 Op sommige onderdelen is nadere verdieping en uitwerking nodig om meer zekerheid over de realisatie en financierbaarheid te krijgen. Het verdient aanbeveling om deze verdiepingsslag uit te voeren alvorens verder besluiten te nemen over de ontwikkeling van de ruiterroute. Het betreft de volgende aspecten: - Kaderstelling Kwaliteitsimpuls Krimpenerwaard In het uitvoeringsplan van de Kwaliteitsimpuls Krimpenerwaard is aangegeven dat in het Loetbos geen ruiterrecreatie mogelijk is vanwege de aanwezige natuurwaarden. Onderzocht zou moeten worden of, en zo ja onder welke voorwaarden hiervan kan worden afgeweken zodat aan de natuuren recreatiedoelstelling recht kan blijven worden gedaan. Hierbij is een parallel met de MTB-route aanwezig. - Juridisch Er zijn diverse juridische aspecten die nadere verdieping en uitwerking vergen: o Planologische belemmeringen: voor enkele delen van de ruiterroute (en mountainbikeroute) past deze niet binnen het vigerende bestemmingsplan. Onderzocht moet worden of via aanpassing of een afwijkingsprocedure de ruiterroute alsnog mogelijk wordt. o Belemmeringen Wegenverkeerswet: medegebruik ruiters op bestaande fietspaden o Risicobeheersing en aansprakelijkheid o Voorwaarden Hoogheemraadschap en Provincie Zuid-Holland - Route en uitvoering o Optimalisatie van de mogelijke ruiterroute in relatie tot de al besloten MTB-route o Oplossing overige knelpunten medegebruik door ruiters op fietspaden zoals veiligheid, overlast, vervuiling, beheerkosten etc. - Beheer en onderhoud o Optimaliseren afspraken over beheer en onderhoud door ruiters (en SVN) o Subsidiemogelijkheden 8