Wat zijn de verschillende ontwikkelingsgebieden?

Transcriptie

1 3 Pedagogisch beleid 1k.1 ontwikkelingsgebieden 1 van 12 Wat zijn de verschillende ontwikkelingsgebieden? Wat is kleine motoriek De kleine motoriek gebruiken we bij alles wat we dagelijks doen. Zelf kunnen eten met en lepel, mes vork, je zelf kunnen aankleden en knopen en ritsen dicht kunnen maken, kunnen schrijven en tekenen, dingen kunnen pakken en weggeven. Het gaat om vaardigheden die zorgen voor de zelfstandigheid van een kind. De kleine motoriek zijn de bewegingen die we met onze handen en vingers maken. Bij elke fase van de motorische ontwikkeling hebben kinderen hun handen nodig om op te steunen of om zich vast te houden. Daarom kan de kleine motoriek zich alleen ontwikkelen als het kind in de nieuwe houding een goed evenwicht heeft bereikt. Pas als het zover is dat bijvoorbeeld het kind zelfstandig kan zitten gaat het kind met de handjes experimenteren. Hoe langer het kind dan in deze houding met de handen kan spelen en experimenteren, des te meer de kleine motorische ontwikkeling wordt gestimuleerd. Vandaar dat het belangrijk is, dat een kind de tijd krijgt om elke fase rustig te doorlopen. De motoriek van kinderen van 0-tot 4 jaar in grote lijnen. De motorische ontwikkeling verloopt in grote lijnen in verschillende fases. Voor de grote motoriek is dat: zitten, kruipen, staan, lopen, rennen, huppelen en fietsen. Voor de kleine motoriek is dat: kleuren, kleien, plakken, knippen, schrijven. Sommige baby's kunnen al voor hun eerste verjaardag lopen maar de meeste kinderen worden pas met hun tweede jaar flink mobiel. Het begint met een paar stijve stapjes. De knietjes trekt het kind eerst nog hoog op bij elke stap, en als het voetje neerkomt raken eerst de teentjes de grond in plaats van de hieltjes of wordt het voetje plat gezet. Pas later na veel oefenen gaat dit soepeler en zal het voetje netjes afrollen van hiel naar teen bij elke stap. De spieren worden sterker en het evenwichtsgevoel beter. Het kind leert dan om zijn tempo op te voeren of te verlagen, stil te staan, te draaien en soepel over voorwerpen heen te lopen. Daarna leert het kind nog moeilijkere bewegingen zoals rennen, op de bank klimmen, met twee voeten in de lucht springen. De hele dag door kan het kind dan het klimmen en klauteren en de motoriek oefenen. Tussen de leeftijd van twee en vier leert het kind zich zelf uitkleden en weer wat later ook zelf kleren aantrekken met wat hulp. Ritsen en veters zijn nog wel erg moeilijk. Vanaf een jaar of 3 kunnen de meeste peuters wel zelfstandig de trap op en af lopen. De rol van pm-er in het ondersteunen van de spelontwikkeling Om te zorgen dat de kleine motoriek zich goed kan ontwikkelen is het van belang dat er aan een paar voorwaarden wordt voldaan. De voorwaarden zijn: een goed evenwicht, dat beide handen goed samenwerken en dat zorgt er weer voor dat beide hersenhelften gestimuleerd worden om samen te werken, een goede ooghandcoördinatie, Het evenwicht moet dus goed gestimuleerd zijn. Daarom is het belangrijk om kinderen van alle leeftijden bewegingen en spelletjes waarbij het evenwicht wordt aangesproken aan te bieden. Bied het kind in elke fase de tijd en ruimte om met zijn handen te voelen, te oefenen en te experimenteren. Bied ook veel en afwisselend speelgoed aan, zodat het kind op verschillende manieren wordt uitgedaagd. Het omgaan met allerlei materialen zoals zand, bonen erwten, water modder etc. werkt stimulerend en uitdagend. Biedt bij kinderen onder 4 jaar alles symmetrisch aan. Vaardigheden zoals een bal gooien en

2 3 Pedagogisch beleid 1k.1 ontwikkelingsgebieden 2 van 12 vangen, worden ook in symmetrie geleerd. Veel later zal een kind met één hand een bal vangen en gooien. Wat is de grote motoriek De grote motoriek gebruiken we haast bij alles wat we doen. We leren zitten, kruipen, staan, lopen, rennen, huppelen en fietsen. Onder de grote motoriek verstaan we het bewegen van ons hele lijf. In de eerste jaren ontwikkelt en groeit een kind sneller en spectaculairder dan in enige andere fase van zijn leven. Van een totaal hulpeloze, door reflexen gestuurde baby in foetushouding tot een klein hummeltje dat rondrent, springt en overal opklautert. Tijdens het bewegen en spelen ontdekken baby s en jonge kinderen hun eigen lichaam en worden zich bewust van hun mogelijkheden. Ook ervaren zij hoe dat voelt en welke klanken en woorden erbij horen. Het kind ontdekt niet alleen zijn eigen lichaam maar ook zijn omgeving. Er is steeds een wisselwerking tussen het kind en de wereld om hem heen. De motoriek van kinderen van 0-tot 4 jaar in grote lijnen. Motoriek is de manier van bewegen van het lichaam en ontwikkelt zich voortdurend. Vanaf de eerste ontwikkeling van de embryo ontwikkelt zich de motoriek. De baby wordt geboren met een reflexmotoriek. Voorbeelden van reflex motoriek zijn: zuig-, knijpreflex, en de asymmetrische halsreflex (als een baby ligt zijn arm en been aan kruinzijde gebogen en aan aangezichtzijde gestrekt). Deze reflexen zijn grotendeels verdwenen als de baby de dreumes leeftijd bereikt. De slurf fase breekt aan met de slurf bewegingen. Deze bewegingen hebben als basis de links rechts tegenstellingen. Dat kun je goed zien want zo zodra een spier aan de ene kant van het lichaam zich aanspant, wordt de overeenkomstige spier aan de andere zijde van het lichaam ontspannen. De romp buigt dan afwisselend van links naar rechts en zo ontstaat de beweging. Aan de handen kun je heel goed zien dat bij een knijpbeweging van de ene hand bij de andere hand de vingers zich spreiden. Motorisch ontwikkelen de kinderen zich erg snel: van rug lig omrollen over beide zijdes, buik lig, kruiphouding, zitten, knieënstand, schuttersstand (steunen op een knie) en optrekken tot stand. Daarna lopen met armen hoog en beentjes wijd en hoe beter het evenwicht wordt, des te lager gaan de armen en de benen meer naar elkaar toe. Naast de ontwikkeling van de motoriek is er ook sprake van een sensomotorische ontwikkeling. De ontwikkeling van de zintuigen komt op gang: Smaak - alles wordt in de mond gestopt Reuk - een pasgeboren baby herkent moeder aan geur, uit onderzoek is gebleken dat een 3-jarige kleuter uit een stapel kleren zo de kleding van zijn moeder pakt Visueel - alles volgen met hoofd en ogen. Laat kinderen tot 3 jarigenleeftijd liever nog geen snelle t.v. programma's bekijken, maar beelden met weinig figuurtjes erop en die langer stilstaan, dit is veel beter voor de ontwikkeling van de ogen. Gehoor - muziekje boven bed, luisteren naar stem van degene die tot ze spreekt, schrikken van de stofzuiger of het blaffen van een hond, etc. De rol van pm-er in het ondersteunen van de grote motoriek Kinderen bewegen met het hele lichaam gaan rennen, op de bank klimmen, met twee voeten in de lucht springen enz. De kinderen vinden het heerlijk om te bewegen en kunstjes uit te proberen. Zorg dat de kinderen dagelijks genoeg beweging hebben zodat ze kunnen klimmen klauteren en rennen. Zorg dat er ook binnen genoeg ruimte is om de motoriek goed te oefenen. Oefen ook geregeld voor de oog-hand coördinatie

3 3 Pedagogisch beleid 1k.1 ontwikkelingsgebieden 3 van 12 De oog-hand coördinatie speelt een belangrijke rol bij de grote motoriek. De ogen sturen het lichaam meer en meer aan tot gericht handelen. De indrukken uit de buitenwereld worden in de hersenen verwerkt, vastgelegd en omgezet tot gericht handelen. Zo kun je met de kinderen oefenen met ballen gooien. Ballen worden vaak nog scheef weggegooid. Omdat ze nog geen oriëntatie in de ruimte hebben: onder/boven worden bijvoorbeeld nog verwisseld. Wat is lichamelijke verzorging Het allerbelangrijkste bij de mens is wel zijn eigen lijf. Zonder een lichaam kun je niet leven. Daarom is het van belang dat we de kinderen leren om goed voor hun lichaam en zichzelf te zorgen. Ook is het belangrijk dat zij zich goed voelen als mens in hun omgeving en daar ook zorg voor dragen. Zorg dragen voor je lichaam zoals tandenpoetsen, haren kammen, mond schoonmaken na het eten, dik aankleden ter bescherming van de kou of een pet dragen tegen de zon zijn duidelijke praktische voorbeelden van activiteiten die te maken hebben met de lichamelijke verzorging. Goed zorgen voor jezelf betekent ook leren opkomen voor jezelf en zorg dragen voor de ander, zodat je in harmonie met elkaar bent en plezier beleefd met elkaar. Kinderen willen we meegeven dat ze blij zijn met zichzelf en hun lichaam. Dat ze goed in hun vel zitten en dat ze respect hebben voor anderen. Het ontdekken dat iedereen er anders uit kan zien maar dat dit verschil alleen aan de buitenkant zit. Het zorg dragen voor de omgeving betekent leren verantwoordelijkheid te nemen voor je omgeving en je eigen rol daarin. Voor de kinderen kan dit betekenen het opruimen van speelgoed of het weggooien van een zakdoek in de prullenbak. Het is een ontwikkelingsgebied die heel breed is in te vullen en waar wij als Drie Ballonnen veel aandacht voor hebben. Zo hebben we vanuit onze visie veel aandacht voor het respect hebben voor jezelf en de ander. De lichamelijke verzorging van 0 tot 4 jaar in grote lijnen Bij baby s ligt de aandacht met name in het stimuleren van het bewegen van hun lijf en het genieten van hun lijf. De basis begint bij het je goed voelen. Zorg dragen dat de baby s letterlijk lekker in hun lijf zitten. Door ze op tijd die verzorging te geven die ze behoeven aan eten, verschonen en spelen. Daarnaast ze speelgoed aan te bieden die ze goed kunnen ontdekken door het in de mond te stoppen. Maar wel het allerbelangrijkste geborgenheid bieden en veel te knuffelen en de baby s hun lichaam te laten ontdekken. De kinderen van de dreumes groep krijgen steeds meer oog voor hun omgeving en hebben ook steeds meer oog voor de ander. Op die leeftijd komt er meer aandacht voor het verzorgen van het eigen lijf door de kinderen zelf hun gezicht te poetsen na het eten of de jas te pakken voor het naar buiten gaan. Het rekening gaan houden met de ander wordt bijvoorbeeld gestimuleerd door samen met kinderen spelletjes te gaan doen of de kinderen elkaar te laten troosten bij ongelukjes. Ook gaan de kinderen echt leren om hun eigen speelgoed op te ruimen. Op de ukken en peuterleeftijd ervaren de kinderen duidelijk dat zij een individu zijn en gaan ze ontdekken dat niet iedereen er hetzelfde uitziet. De kinderen moeten leren rekening te gaan houden met elkaar door bijvoorbeeld samen te spelen met speelgoed, leren wachten op je beurt. Daarnaast gaan kinderen ook leren om onderlinge conflicten samen op te lossen. Kinderen kunnen nu ook steeds meer verantwoording aan voor hun eigen verzorging op het gebied van aankleden, jas aan en uit doen, naar de wc gaan, tafel dekken, boterham smeren enz. De rol van pm-er in het ondersteunen van de lichamelijke verzorging Op de baby leeftijd ben je als pm-er veel bezig met de verzorging van de kinderen. Naarmate ze ouder worden nemen de verzorgende taken af en is het van belang dat de Pm-er bewust bezig is met het stimuleren tot zelfstandigheid bij de kinderen. Dit betekent dat het van belang is dat de kinderen de gelegenheid krijgen om te oefenen. Kinderen

4 3 Pedagogisch beleid 1k.1 ontwikkelingsgebieden 4 van 12 leren door te oefenen, hoe meer ze oefenen hoe beter resultaat. Het is daarbij van belang om de kinderen aan te moedigen en te begeleiden. Wees geduldig en laat kinderen hun eigen fouten maken daar leren ze het meeste van maar neem het niet over. Dat werkt namelijk heel demotiverend en kan tot gevolg hebben dat kinderen denken dat ze het niet zelf kunnen. Kinderen leren niet alleen door oefenen maar ook door naar elkaar te kijken. Stimuleer ze daarom ook om elkaar te helpen en geef de kinderen veel complimenten wanneer ze hun best doen om iets onder de knie te krijgen. Wat is sociaal emotionele ontwikkeling? De ontwikkeling waarbij kinderen leren omgaan met zichzelf, andere kinderen en volwassenen en waarbij ze leren wat de eigen en wat andermans gevoelens zijn. Als je het opsplitst dan is het sociale aspect : de ontwikkeling die jonge kinderen doormaken zodat ze op een prettige manier in verhouding tot andere mensen komen te staan. Onder de sociale ontwikkeling vallen alle sociale vaardigheden van de mens. Het emotionele aspect : de ontwikkeling van het gevoelsleven. Het leren uiten van de emoties zoals blijheid, verdriet, angst, plezier, boosheid. De sociaal emotionele ontwikkeling van 0 tot 4 in grote lijnen Baby s krijgen op de groep al meteen de mogelijkheid om elkaar te zien en aan te raken: samen op de mat, tegenover elkaar in het wipstoeltje. Op het moment dat jonge kinderen zich gaan voortbewegen stuiten ze letterlijk en figuurlijk op de ander. Zij zijn nog niet in staat met andere rekening te houden dat komt dat komt pas rond de 24 maanden. Rond de twee/drie jaar is de sociale ontwikkeling nog in een begin fase, het is nog meer een naast elkaar spelen in plaats van met elkaar spelen. Het verschil tussen ík en de ander wordt steeds duidelijker. Vanaf anderhalf jaar zijn de groepsactiviteiten van belang. Zo leren kinderen bewust te worden van anderen, rekening met elkaar te houden en samen plezier te maken. In deze fase worden kinderen gevoelig voor het maken van eenvoudige afspraken, het gebruiken van simpele spelregels als: op je beurt wachten en het vragen om speelgoed. Het werken als groep met elkaar wordt vanaf nu steeds belangrijker. Natuurlijk wel met oog voor het individuele kind zodat iedereen zich naar eigen vermogen kan ontwikkelen. De rol van pm-er in het ondersteunen van de sociaal emotionele ontwikkeling Als pm-er ben je de hele dag bezig met de kinderen om hun sociale gedrag te stimuleren. Door samen te spelen, je legt uit en verteld als er iets is. Zo benoem je de emoties, bied veiligheid, troost en zorgt voor een prettige sfeer op de groep met elkaar. De vraag is echter of je dit bewust doet en weet dat je bezig bent met het ondersteunen van hun sociaal emotionele ontwikkeling van de kinderen. Er is een werkmethode genaamd Sociaal spel die een heldere indeling heeft gemaakt van sociale gedrag van kinderen. Zij noemen het competenties. Als pm-er kun je aan al deze competenties werken met de kinderen. Daarnaast kun je deze indeling ook gebruiken om te zien waar het kind staat in zijn ontwikkeling. Ervaringen delen : deelt het kind met anderen wat hem bezighoudt (verbaal als non-verbaal) zowel de positieve als de negatieve ervaringen? Heeft het kind plezier met anderen? Aardig doen: benadert het kind anderen op een positieve manier en draagt het zorg voor anderen? Samen doen: kan het kind samen met andere kinderen iets doen ( naast elkaar of met elkaar spelen)?

5 3 Pedagogisch beleid 1k.1 ontwikkelingsgebieden 5 van 12 Een taak uitvoeren: hoe gaat het kind om met opdrachten en klusjes doen? Jezelf zijn in je omgeving: hoe beweegt het kind zich onder de mensen; hoe gemakkelijk laat hij zich zien en horen? Opkomen voor jezelf: hoe gaat het kind om met weerstand? Kan het kind voor zichzelf zorgen of vraagt hij om hulp? Omgaan met ruzie/conflicten: kan het kind belangentegenstellingen oplossen? Wat is taalontwikkeling Een groot deel van leren en ontwikkelen is afhankelijk van de taal. De taal is de basis van communicatie en begint eigenlijk al onmiddellijk na de geboorte als de baby op zijn ouders reageert met geluidjes. Door het leren en gebruiken van woorden kunnen kinderen hun leefwereld begrijpen en ordenen. De taalontwikkeling wordt sterk beïnvloed door de omgeving van het kind en is essentieel voor het denken, redeneren en zich iets herinneren. Kinderen zoveel mogelijk stimuleren om zich de taal eigen te maken daar gaat het om bij taalontwikkeling. De taal ontwikkeling van kinderen van 0-tot 4 jaar in grote lijnen. Op de babygroep is het van groot belang dat er veel tegen baby's wordt gesproken. Het is daarbij belangrijk om oogcontact met de baby te maken en de geluiden die de baby zelf maakt na te doen. Maar er moet niet alleen babytaal worden gesproken. Kinderen leren dan niet de klanken te herkennen die in de gesproken taal voor komen. Bij de baby en dreumesgroep is het al belangrijk om dagelijks te zingen en voor te lezen, woordjes te benoemen bij de plaatjes. Bij alle activiteiten( spelen, opruimen,verschonen enz.) die je met de kinderen onderneemt is het van belang om te praten. Als een kind verder is in zijn taalontwikkeling is het belangrijk de woorden in een zinnetje te herhalen. Het spelen met taal kan steeds meer worden uitgebreid met allerlei spelletjes zoals Ra Ra wat zie ik, verhaaltjes vertellen, kringgesprek, zingen, lezen, Dvd verhalen kijken etc. Al deze vormen van spelen met taal zijn heel belangrijk en een goede stimulans voor het vormen van de woordenschat. De rol van pm-er in het ondersteunen van de taalontwikkeling Een pm-er speelt een belangrijke rol bij de taalontwikkeling van de kinderen op de groep. Heel de dag ben je bezig met taal door te benoemen wat een kind hoort, ziet en doet. Hierbij is herhaling heel belangrijk, bijvoorbeeld door antwoord te blijven geven op de 'hoe'- en 'waarom'- vragen en uitleggen hoe we met elkaar omgaan en waarom iets niet mag en iets anders wel. Kinderen vinden herhaling ook prettig omdat ze dan weten wat er komen gaat zoals het steeds opnieuw voorlezen van een favoriet boek, dan kennen de kinderen de tekst en reageren daarop en dat is ook bij bekende liedjes zingen. Wanneer kinderen woorden verkeerd uitspreken of zinnen dan is het de bedoeling dat de Pm-er dit op een speelse manier verbeterd. Niet door direct te reageren en te verbeteren maar door antwoord te geven. In je antwoord kun je dan het woord nogmaals noemen of de zin in een goede vorm herhalen. Taal en/of uitspraak van woorden leer je niet door corrigeren, maar door spelenderwijs te oefenen. Belangrijk is om speelgoed aan te bieden dat uitnodigt tot praten, zoals het in een klein groepje een spel te doen, kringspelletjes en met poppenkastpoppen te spelen. In een kleiner groepje durven kinderen ook makkelijker te praten.

6 3 Pedagogisch beleid 1k.1 ontwikkelingsgebieden 6 van 12 Het spreekt voor zich dat we als pm-ers moeten letten op ons eigen taalgebruik door begrijpelijk te spreken, niet te vloeken en correct grammaticaal te spreken. Ook wanneer we met collega s en ouders praten is het belangrijk om goed te praten en te weten dat kinderen veel opvangen. Sommige zaken kan je dan ook beter niet bespreken waar de kinderen bij zijn. Activiteiten ter bevordering van de taalontwikkeling In het algemeen kunnen je zeggen dat het belangrijk is om speelgoed aan te bieden dat uitnodigt tot praten, zoals het in een klein groepje een spel te doen, kringspelletjes en met poppenkastpoppen te spelen. In een kleiner groepje durven kinderen ook makkelijker te praten. Wat is cognitieve ontwikkeling Cognitieve ontwikkeling is het steeds meer in staat zijn tot het opnemen, verwerken en weer opnieuw kunnen gebruiken van kennis en informatie. De cognitieve ontwikkeling kan eigenlijk niet los gezien worden van de sociale emotionele ontwikkeling, de lichamelijke ontwikkeling en van de taalontwikkeling. Wij geven deze ontwikkeling wel apart aan binnen De Drie Ballonnen om zo iedere maand één specifieke activiteit te ondernemen om dit ontwikkelingsgebied te stimuleren. De cognitieve ontwikkeling van kinderen van 0 tot 4 jaar in grote lijnen. De cognitieve ontwikkeling hangt sterk af van waar je hersens en lichaam toe in staat zijn op een bepaalde leeftijd. Zo vormt bij de jongste kinderen de ontwikkeling van oog-hand coördinatie, ontwikkeling door horen, zien en voelen, de ontwikkeling van bewust nadenken de basis voor de cognitieve ontwikkeling. Bij baby s van 2-4 maanden wordt de motoriek van armen en handen steviger. Hierover krijgt de baby meer controle en is in staat om een handeling willekeurig uit te voeren. Door deze eerste willekeurige handelingen begint de oog-hand coördinatie op te treden. De oog-hand coördinatie geeft het kind bewegingservaringen waardoor het leert nadenken over het resultaat in uitgevoerde beweging. Hierdoor krijgt het kind het eerste inzicht in oorzaak en gevolg. Tussen 7-8 maanden kunnen handelingen al vanuit oorzaak/ gevolg plaatsvinden. Doordat de baby,s/dreumes steeds beter horen, zien, voelen en steeds mobieler worden zijn ze in staat om tussen de maanden voorwerpen vast te houden en van alle kanten te bekijken. Ook kunnen ze voorwerpen ergens instoppen en het liefst in de mond. Zo leren ze verschillende vormen en voorwerpen kennen (door te kijken) en verschillende structuren (door te voelen). Ze leren ook verschillende klanken (door te horen). De informatie die de dreumesen kinderen binnenkrijgen via bewegen, kijken, voelen, luisteren, zorgt ervoor dat ze met maanden symboolbewustzijn hebben. Dat is het herkennen van voorwerpen en geluiden en ook leren ze dat alles een naam heeft. Bewust nadenken gaat nu van start. Daarnaast begint de creativiteit van het kind zich te ontwikkelen. Dit begint met een simpele vorm van fantasie als een kind een beeld van zijn moeder in zich ronddraagt. Als moeder er niet is, fantaseert hij moeder af en toe. Voor de dreumes/jonge Uk is ze er dan nog, want tot de kleutertijd kan een kind niet goed uit elkaar houden wat echt is en wat niet. Tussen de twee en de vijf jaar kunnen er perioden zijn waarin de fantasie de overhand lijkt te hebben over het besef van de werkelijkheid. Kinderen tussen de 2 en 6 jaar komen in het dagelijks leven zoveel verschijnselen tegen die zij niet begrijpen dat zij hun fantasie wel in moeten zetten om het te kunnen plaatsen.

7 3 Pedagogisch beleid 1k.1 ontwikkelingsgebieden 7 van 12 Een voorbeeld: De stofzuiger laat onder groot lawaai alles wat op de grond ligt verdwijnen. Toch niet alles. De tafels, stoelen en het speelgoed blijven staan. Een uk/ peuter begrijpt niet dat de diameter van de slang daar iets mee te maken heeft. Dus hij fantaseert een verklaring. Misschien dat de stofzuiger alleen dingen eet die hij lekker vindt. Maar wie weet of de stofzuiger kleine jongentjes ook niet heel smakelijk vindt Doordat realiteit en fantasie in de ukken/peutertijd verwisselbaar zijn, kunnen kinderen heel bang worden van hun eigen bedenksels. De rol van pm-er in het ondersteunen van de cognitieve ontwikkeling De kinderen hebben veel fantasie en maken samen met de werkelijkheid daar één geheel van. Wij als Pm-ers moeten op letten dat we hun verhaal serieus nemen en niet interpreteren als dat het kind zou liegen. Als het kind namelijk iets vertelt geeft het niet aan dat het zijn fantasie is en niet de werkelijkheid. Fantasiebeelden hebben voor de uk/peuter dezelfde betekenis als de werkelijkheidsbeelden. Wat is omgevingsbewustzijn Vanaf de geboorte ervaart een baby de wereld om zich heen. Naar mate de baby groeit, neemt de kijk op de wereld ook toe, de baby kan zich steeds gemakkelijker zelfstandig verplaatsen en zijn zintuigen ontwikkelen zich steeds beter. Het kind wordt zich bewust van mensen en zaken in zijn omgeving. Letterlijk ligt de wereld aan hun voeten. Het is van groot belang dat de kinderen iedere dag gestimuleerd worden om hun omgeving te verkennen. Zo ervaren ze nieuwe zaken en vergroot het hun leefwereld. Het is daarbij wel van belang om ze te begeleiden en uitleg te geven over die wereld daaraan verlenen de kinderen de zekerheid om de wereld te blijven ontdekken. Bij het oudere kind speelt hier vooral dat het zich steeds meer bewust gaat worden dat we met elkaar op de wereld zijn en we samen moeten leren spelen, werken en ontspannen. Omgevingsbewustzijn van 0 tot 4 in grote lijnen Na de geboorte neemt een baby bewegingen, harde geluiden en geuren waar. De oren en neus helpen de baby meer bij het oriënteren dan de ogen. Het zicht is een geval apart. De baby kan in de eerste dagen al verschillende kleuren waarnemen en afstanden schatten, toch zijn er maar twee soorten afstand: die binnen armlengte en de onbereikbare. Alles wat verder dan een armlengte weg is, ziet de baby heel wazig. De onmiddellijke omgeving ziet de baby redelijk duidelijk. Het gaat dan om dingen op een afstand van 20 tot 30 centimeter, De eerste maanden zijn baby's van top tot teen op mensen ingesteld. Natuurlijk herkennen ze voorwerpen als hun speen of teddybeer, maar ze vinden gezichten nog veel interessanter. Met drie maanden legt de baby de eerste sociale contacten. Ook gaat de motorische vaardigheden met stappen vooruit. Daardoor wordt de wereld steeds groter. De baby kan nu gericht naar de rammelaar grijpen en de knuffel aanraken. Steeds als het kind haar hoofdje wat draait, ontdekt ze iets nieuws. Hoe beter de baby kan zien (na ongeveer een half jaar past de gezichtsscherpte zich aan verschillende afstanden aan), hoe beter ze de gezichten om zich heen uit elkaar kan houden. Na zes, zeven maanden herkent het kind haar ouders en broers en zussen al van enkele meters afstand. Ook kan het kind onbekenden identificeren en dat kan het kindje angstig maken. Het kind kan verlegen worden. Rond de tiende maand ontwikkelt een kind een belangrijke vaardigheid, dat wordt objectpermanentie genoemd. De baby weet nu dat iets nog bestaat wanneer het op het moment niet zichtbaar is. Daarom houdt de baby ook zo van verstopspelletjes.

8 3 Pedagogisch beleid 1k.1 ontwikkelingsgebieden 8 van 12 Wanneer de kinderen gaan kruipen, gaan ze ook hun nabije omgeving verkennen, maar nog niet zonder ouders of bekende Pm-er. Het kind heeft vertrouwde mensen nodig. Die zijn hun houvast. Naar hen keren ze steeds weer terug en kunnen ze bijkomen van hun avonturen. Alleen op die manier hebben ze voldoende energie en vertrouwen om de wereld te verkennen. Na hun eerste verjaardag gaan kinderen ook ineens andere mensen waarnemen naast mama en papa, en zich steeds meer voor andere kinderen interesseren. Wanneer het kind gaat lopen kunnen ze zelf bepalen in welke richting ze lopen en wat ze willen bekijken. Hun wereld wordt weer een stuk groter. Rond de twee jaar hebben de kinderen enorm veel zelfvertrouwen. Het gevoel is dan "Ik kan alles, en de wereld draait om mij." Hoe meer ervaringen ze opdoen, hoe slimmer ze worden en hoe concreter hun doelen. De kinderen gaan nu ook plannen maken. Niet voor de hele dag, maar voor de komende minuten. De kinderen krijgen ook vaste voorstellingen in hun hoofd. Zo weten de kinderen dat er straks aan tafel eerst het liedje smakelijk eten wordt gezongen voordat er gegeten gaat worden. De kinderen zien alles voor zich. Op die manier brengen ze namelijk orde in hun belevingswereld en maken ze hun leven overzichtelijk voor zichzelf. Dat geeft houvast. Daarom is het belangrijk dat de pedagogisch medewerker uitleg geeft wat er gaat gebeuren en welke activiteiten er worden ondernomen. Als kinderen niet weten wat er gaat gebeuren dan weten ze niet hoe het verder moet en kunnen ze in paniek raken. Kinderen zijn van nature is nieuwsgierig en willen zelf ontdekken. Bijvoorbeeld het zelf ontdekken dat je met een pen schrijft en met plaksel plakt en dat de kachel heet is, dat je rustig moet drinken uit een beker anders klotst het erover heen. Een peuter moet heel veel leren. De wereld is voor een peuter reusachtig. Een peuter kan zich nog niet de echte realiteit van de wereld voor ogen halen en kan zich er nog niet echt iets bij voorstellen. De rol van pm-er in het ondersteunen van het omgevingsbewustzijn. Bewust bezig zijn met het hier en nu, wat er op dat moment om je heen gebeurd is een belangrijk gegeven bij omgevingsbewustzijn. Het letterlijk oog hebben voor dat wat er gebeurd in de omgeving en hiervoor open staan. Als Pm-er is het de kunst om niet steeds (teveel) bezig te zijn met wat er allemaal nog moet gebeuren. Wanneer je voornamelijk gericht bent op het dagschema, eet en slaapmomenten en het vast houden aan een tijdschema dan sta je minder open, heb je minder oog voor het moment zelf. Kinderen leven in het hier en nu, als pm-er is belangrijk dat je hier bewust van bent. In het hier en nu ontmoet je de kinderen en heb je direct en vaak het makkelijkst contact. Als volwassene zorg je ervoor dat je bewust contact maakt met de kinderen door in te gaan op hun belevingswereld (het hier en nu). Vanuit het hier en nu maak je contact en neem je de kinderen de hele dag mee in de wereld om hen heen. Als pm-er stimuleer je de kinderen in hun ontwikkeling naar zelfstandige mensen. Door ze vertrouwen te geven in zichzelf en hun omgeving (complimenten geven en aanmoedigen) ondersteun en stimuleer je het omgevingsbewustzijn van de kinderen. Door met elkaar te zorgen voor een goede fijne sfeer/omgeving op de groep/locatie zullen de kinderen dit ook ervaren en zich prettig voelen, in hun omgeving, op het Kdv en de Bso. Je prettig voelen en vertrouwen hebben in de omgeving zijn een goede basis om je omgevingsbewustzijn verder uit te diepen en te ontwikkelen. Dat geld voor zowel kinderen als voor volwassen. Iedereen heeft zijn eigen waarden, normen en filters. De gekeurde bril waardoor je kijkt en een

9 3 Pedagogisch beleid 1k.1 ontwikkelingsgebieden 9 van 12 mening hebt en vormt over je omgeving. Wees bewust van je eigen gekleurde bril wanneer je de kinderen ondersteund en begeleid in hun ontdekkingstocht van de wereld om hun heen. Geef de kinderen de ruimte om op ontdekking te gaan en te ervaren zonder direct je eigen visie en mening weer te geven. Wat is spelontwikkeling Spelen is voor kinderen heel belangrijk. Spel is een manier om de wereld te ontdekken en te leren hanteren. Maar misschien nog veel belangrijker kinderen beleven er plezier aan. Dat kan alleen wanneer kinderen zich veilig voelen en op hun gemak zijn. Spelen is één van de belangrijkste activiteiten binnen het KDV. Het spreekt haast voor zich maar een kind moet wel het juiste speelgoed krijgen aangeboden en op het juiste moment. Zodat het kind actief, geconcentreerd en nieuwsgierig blijft om verder te spelen. De spel ontwikkeling van kinderen van 0-tot 4 jaar in grote lijnen. Spelontwikkeling verloopt in drie fases. De ontwikkelingsfasen van spel overlappen elkaar. Een baby is nog aan het leren lopen (bewegingsspel) maar vindt het ook al leuk om met water te kliederen (manipulerend spel). Bewegingsspel: De ontwikkeling van het spel begint bij het kind zelf: bij zijn eigen lichaam en bewegingen. Baby s hebben plezier in bewegen en vinden het leuk te ontdekken en te oefenen wat ze allemaal met hun lijf kunnen. Later kunnen zij zichzelf omrollen. Grijpen naar dingen en zwaaien. Ook ontdekken ze voorwerpen. Ze stoppen alles in hun mond slaan op voorwerpen en gooien ermee. Eerst ongecontroleerd maar later worden het bewuste acties. Zij krijgen door dat zij zelf dingen direct beïnvloeden. Op deze manier leren zij zichzelf en de wereld om hen heen kennen. Baby s spelen nog niet samen maar zijn wel in elkaar geïnteresseerd., ze kijken naar elkaar, maken geluiden en raken elkaar soms aan. Manipulerend spel: Het bewegingsspel gaat over op manipulerend spel. Door bezig te zijn met allerlei spullen en voorwerpen doen baby s ontdekkingen. Zoals het rollen van een bal. Kinderen combineren het een met het ander. Ze gaan de betekenis van voorwerpen herkennen. In het spel, dat eerst uit ongecontroleerde bewegingen bestond ontstaat structuur. De kinderen hanteren het speelgoed nu ook:ze manipuleren het. Ze stapelen voorwerpen op elkaar, maken rijtjes en doen voorwerpen ergens in of halen het eruit. Hoe ouder de kinderen worden, hoe meer doordacht en ingewikkeld de constructies worden. Ze ordenen materialen; wat hoort bij elkaar en wat niet. Ze zien overeenkomsten en verschillen. Kinderen kunnen in deze fase kort met speelgoed spelen. Meestal spelen ze nog naast elkaar met hun eigen speelgoed en nog niet met elkaar. Fantasiespel: Rond de twee jaar gaat de fantasie een rol spelen: voorwerpen krijgen en andere functie of rol. Een blokje wordt opeens een telefoon en een stokje een vork, ook gaan ze gedrag imiteren van volwassenen uit het dagelijkse leven. Kinderen gaan elkaar na doen en beginnen elkaar aan te vullen. Zo bouwen ze dan samen een toren. De kinderen spelen samen met materialen maar er is nog geen rolverdeling. Dit ontstaat pas later, als de kinderen dingen uit de grote mensen wereld gaan naspelen in bijvoorbeeld de poppenhoek. Door ervaringen na te spelen in rolspel vorm

10 3 Pedagogisch beleid 1k.1 ontwikkelingsgebieden 10 van 12 verwerken en uiten de kinderen zich. Wanneer de peuter ouder wordt kan hij steeds meer regels in hun spel hanteren en op hun beurt wachten. Je hebt verschillende soorten spelactiviteiten: Oefenspel: Dit spel is in de ontwikkeling van spelen het eerste spel ze oefenen met de materialen die aanwezig zijn en herhalen dit vaak. Steeds iets bouwen en omgooien. Experimenteerspel: De kinderen gaan verder in op hun oefenspel door bijvoorbeeld andere elementen toe te passen zoals water in de zandbak te doen. Materieel spel: Bij dit spel gaan de kinderen het materiaal verkennen ze pakken de fietsen, karren om hier een spel mee te spelen. Hierbij is het vooral het rondjes rijden. Nabootsingspel: Het kind gaat van het rondjes rijden over op het naspelen van de grotere kinderen en doen hun ouders/ volwassenen na. Ze rijden ergens doelgericht heen. En de kar is nu een auto of bus/trein enz. Symbolisch spel: De voorwerpen in de poppenhoek krijgen nu betekenis ze gaan bijvoorbeeld pakjes brengen of boodschappen doen, hier komen dus ook losse materialen bij te pas. De onderstaande spelvormen gaan langzaamaan ontstaan bij de peuters maar zijn meer voor de oudere kinderen van de basisschool Rollenspel: De kinderen gaan nu samen met andere kinderen spelen en doen de rollen die ze in het dagelijks leven tegenkomen na. Maar ook fantasie verhalen kunnen verzonnen worden er komen als het ware dialoogjes tussen de kinderen Constructiespel: Hierbij gaan de kinderen echt wat maken ze gaan bouwen met stokjes, stenen enz. bijvoorbeeld een hut maken of een brug. Regelspel: Bij dit spel spelen de kinderen met zelfbedachte regels of een spel wat ze geleerd hebben in de klas. Denk hierbij aan tikspelen. Prestatiespel: Dit is het spel waar de kinderen kunnen winnen of behendig voor moeten zijn. Blikgooien en ballen in een net gooien zijn voorbeelden hierbij. Door de spelen is er sprake van een ontwikkeling in de spelkwaliteit. Hierbij speelt de pedagogisch medewerker een grote rol. De rol van pm-er in het ondersteunen van de spelontwikkeling Natuurlijk is het ook hier van belang om te weten in welke fase het kind zit om hem goed te kunnen ondersteunen. Het is niet alleen het spel zelf spelen maar ook aandacht hebben voor de mede spelers. Daarnaast is het van belang dat de kinderen de rust hebben om met hun eigen spel aan de slag te gaan. Dit kan het best gecreëerd worden door verschillende speelhoeken te maken op de groep. Met name bij de Ukken en Peutergroep is het van belang om de kinderen te motiveren in hun eigen spel te blijven en te zorgen dat ze niet steeds worden afgeleid door anderen. Wanneer het spel niet op gang komt bij de kinderen dan kun je ze begeleiden door even mee te spelen en ze een nieuw element aan te bieden. Wees alert op kinderen die verlegen zijn dat je die als pm-er extra ondersteund in het spel met andere kinderen. Zorg er daarnaast voor dat je steeds in verschillende groepjes een spel speelt zodat de kinderen elkaar allemaal leren kennen. Vraag: Kan je voorbeelden geven van activiteiten bij verschillende ontwikkelingsgebieden? Antwoord: Ontwikkelgebieden Omgevingsbewustzijn Activiteiten (voorbeelden) Buiten spelen

11 3 Pedagogisch beleid 1k.1 ontwikkelingsgebieden 11 van 12 Sociaal- emotionele ontw. Lichamelijke verzorging Lichamelijke (motorische) ontwikkeling Cognitieve ontwikkeling Taal ontwikkeling Spel ontwikkeling Wandelen en alles bekijken Wie ben je, waar woon je beroepen familie benoemen Ik zie ik zie wat jij niet ziet Kind vanuit zichzelf laten praten Emoties laten benoemen Helpen Ruzies zelf laten oplossen Praten, knuffelen, kind laten lachen, reageren op het kind (interactie) Kring gesprekjes voeren, kinderen praten en luisteren met en naar elkaar. Met kinderen boos, blij, verbaasd enz. kijken. Drama spel, ieder een rol. Kinderen ondersteunen in hun spel met andere kinderen Je handen wassen na wc bezoek Na het eten je snoet poetsen Denkbeeldige situatie uitbeelden, zoals wassen, douchen e.d. Gesprekjes voeren over bijv. je insmeren met zonnebrand crème, nagels knippen. De kapper op school. Baby op z n buik leggen en met een bal stimuleren te gaan kruipen Stimuleren om iets te pakken Beweging spelletjes op bijv. muziek: lopen als een reus, huppelen enz. Toren bouwen met blokjes Kleuren Knippen of iets uit prikken Voorwerpen benoemen, vragen waar is de. Kiekeboe spelletje, kind leert dat als je iets of iemand niet ziet het er toch nog is) Relaties leren leggen, bijv. de jas aan de kapstok hangen. Dieren plaatjes laten zien en geluiden die erbij horen Opdrachten laten uitvoeren, bijv. leg het bord op de tafel (alle voorzetsels) Liedjes zingen Klanken en geluidjes maken en nadoen Boeken met plaatjes benoemen Bij alles wat je doet zeggen/benoemen wat je doet. Kring gesprekjes met de kinderen (wat heb je het weekend gedaan) Nieuwe woorden aanbieden adh bijv. een bezoek aan het bejaarden tehuis (rolstoel, rollator) Spelen in poppenhoek, bouwhoek Alle spelletjes passend bij de leeftijd: liedjes, kiekeboe, muziekspelletjes, buiten spelletjes (bijv. hinkelen) kringspelletjes, wedstrijdspelletjes enz.. i

12 3 Pedagogisch beleid 1k.1 ontwikkelingsgebieden 12 van 12