5.4. Boekverslag door Ilse 2747 woorden 23 januari keer beoordeeld. Geschiedenis. Geschiedenis hoofdstuk 3 en 4 Gemaakt door Ilse Hielkema

Transcriptie

1 Boekverslag door Ilse 2747 woorden 23 januari keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Geschiedenis hoofdstuk 3 en 4 Gemaakt door Ilse Hielkema HOOFDSTUK 3 Ontwikkeling christendom rond 500: het Romeinse rijk eindigde en de middeleeuwen begon de Frankische koning Clovis ( ) liet zich rond 496 met Krijgers dopen het christendom werd daarmee bevorderd in West-Europa. Daarna verbrokkelde het rijk. Door invallen Saksen en Angelen verdween Christendom in Brittannië. Clovis staat symbool voor het Christendom in West-Europa : Ierse monniken brengen christendom terug in Brittannië 690: De paus stuurt Willibrord als missionaris naar onze streken. missionaris: brachten ontwikkelingen hoe je moest lezen en schrijven, ook voor het geloof verspreiden 754: Bonifatius bij Dokkum vermoord friezen 800: Karel de Grote wordt keizer van een Groot Europees rijk. Friezen en Saksen worden definitief gekerstend: overgang van heidendom tot christendom. gekerstend: heidenen overbrengen naar Christendom Karel de Grote: staat generaal voor hofstelsel en feodalisme/stelsel : ontwikkeling Europa niet hoog 814: Karel de Grote sterft. Gevolg: christendom komt onder druk. Er komen veel oorlogen. Europa komt onder druk 800/900: Vikingen vallen vanuit het Noorden geregeld binnen. Slaven en Hongaren vanuit het Oosten. Europa komt onder druk 1000: Europa is christelijk. Hongaarse, Poolse, Scandinavische vorsten ook. In Rusland heerst het byzantijnse christendom. De slag bij Poitiers Pagina 1 van 14

2 Islamitische aanvoerder Abd alrahman Christelijke aanvoerder Karel Martel 6 dagen lang tegen over elkaar o 7e dag Rahman valt aan Franken (Christenen) gedisciplineerd en zwaarbewapende militairen Franken gewonnen dachten dat veldslag volgende dag door zou gaan, islamieten verdwenen Arabieren van Spanje naar Zuid-Frankrijk o Bordeaux geplunderd toen naar Poitiers Wat als de moslims bij Poitiers hadden gewonnen? o Koran op school o Arabieren door gevaren tot Engeland Slag bij Poitiers belangrijk oor Frankisch rijk Karel krijgt Frankrijk Slag tussen Godsdiensten Karel Martel grootvader Karel de Grote BETEKENIS: godsdiensten, klein leger Karel gewonnen van Arabieren. 3.1 Ontstaan islam weinig met wetenschappelijke zekerheid bekend godsdienst gesticht dor Arabische koopman Mohammed. Volgens geschriften kreeg Mohammed in 610 van Allah opdracht om zijn profeet te worden Tot 632 engel Gabriel hem verzen doorgegeven van Allah Dit kwam later in de Koran Islam net als Christendom 1 god en boodschap voor de hele mensheid Na dood Mohammed kozen zijn volgelingen een nieuwe leider o Kreeg titel KALIEF (opvolger) o Islam breidde zich snel uit onder de eerste kaliefen Sjiieten: lid van de minderheidsgroep binnen de islam die alleen Ali en zijn nakomelingen als opvolger van Mohammed erkent. Soennieten: lid van de grootste geloofsrichting binnen de islam. Pagina 2 van 14

3 Ali laatst gekozen kalief, Mohammeds neef en schoonzoon. Door oorlog en inname van de stad Damascus kwam er een opstand sjiieten vinden dat de macht van de nakomelingen van Ali zijn reconquista = herovering. Christelijke herovering van Spanje en Portugal op de islam moor = moslim in of uit noordwest-afrika Arabieren tolerant o Ze stonden de joden en christenen toe hun geloof te blijven oefenen o Mochten profeten Mohammed niet beledigen o Joden en christenen meer belastingen betalen o Arabisch voertaal de Arabieren vernietigden niet andere culturen, maar vertaalden alles. 3.2 De ontwikkeling in West-Europa van landbouw stedelijke naar landbouwsamenleving. na ondergang weinig romeinse rijk over in West-Europa W-E in jaren samenleving vrijwel agrarisch. o Land bracht weinig op o Steden waren er nauwelijks o Iedereen werkt op platteland o Ze leefden van de opbrengst van eigen land o Weinig contact met buitenwereld In romeinse rijk bestonden landbouwbedrijven met slaven. Er waren ook boeren met eigen land o Productie daalde o Keizers verboden boeren grond te verlaten Onvrijheid neemt nog meer toe o Overheid kan geen bescherming bieden o Bendes vrij spel o Kleine legertjes ontstaan Horigheid = toestand waarbij halfvrije boeren hun land niet mogen verlaten o Waren niet helemaal rechteloos, zoals slaven Pagina 3 van 14

4 In Europa ontstaan hofstelsel = landbouwstelsel waarbij horige boeren op een autarkisch domein gebonden zijn aan een heer of klooster o Midden in landbouwgemeenschap stond het hof, het hoofdgebouw van de heer met schuren, molen en bijgebouwen Herendiensten = boeren moesten enkele dagen op het land van de heer werken o Smit, timmerman, spinnen, weven Betalingen waren vaak in natura Vaak grote verschillen tussen domeinen 3.3 Karel de Grote wel lezen, niet schrijven o Adviseurs kunnen dit wel o Hierdoor kan Karel wetten instellen voor het hele rijk o Karel deed wel zijn best om te leren schrijven Karel enige koning uit Middeleeuwen waar we veel van weten Dienaar Einhard een biografie geschreven over Karel Karel kon ook meedogenloos zijn. Rond 500 waren in heel W-E Germaanse koningen aan de macht o Clovis (Frank) o Werd op 15 jarige leeftijd uitgeroepen tot koning van een klein gebied bij België breidde dit uit door Frankische koningen te vermoorden en slagvelden. Clovis gaat dood in 511 rijk naar zijn 4 zoons 1 zoon maakt andere zoons dood deze zoon heeft weer 4 zoons oorlog In 8e eeuw kreeg Karel Martel hele Frankische rijk in handen. Kleinzoon Karel de Grote breid dit met oorlogen verder uit Karel de Grote heerst over een heel groot rijk Karel wordt gekroond tot keizer Karel regeert anders dan de Romeinen o Karel afhankelijk van lagere heren Vochten met hem mee, leverden soldaten Er ontstaat een nieuw bestuurssysteem: o Leenstelsel/ feodalisme = bestuurssysteem waarbij koningen en andere hogere leenheren grond en ambten in leen geven aan vazallen. o Gebaseerd op persoonlijke banden Karel de Grote verdeelde zijn rijk in graafschappen en hertogdommen. Pagina 4 van 14

5 Karel regeerde niet vanuit een hoofdstad, maar reisde rond laat zien dat hij de baas is. Na dood Karel gingen graven zelf land uitlenen o Het gevold was dat rond het jaar 1000 veel kleinere kasteelheren feitelijk onbeperkte macht hadden rond hun burchten. Ridders = strijder te paard o Beter dan ruiters te voet o Wel duur o Moesten zich ridderlijk gedragen; moed, eerlijkheid, trouw en kameraadschap. 3.4 Rooms katholieke kerk geleid vanuit Rome (romeins rijk) In grote steden bisschoppen de leiding in kerk Elke bisschop benoemde in zijn bisdom de lagere geestelijken. Hoogste geestelijke is de paus In het Oost-Romeinse rijk ontstond de Byzantijnse of Grieks-orthodoxe kerk, die vanuit Constantinopel werd geleid door keizer. Volgens pausen, keizers en koningen alleen wereldlijke macht o Daarom scheur (schisma) tussen de rooms katholieke en de Griekse christendom 3e eeuw speciale geestelijken die zich afzonderen van wereld o Monniken en nonnen o Meesten wonen in klooster o Rooms katholieke kerk hanteerden voorschriften van Benedictus. o Monniken geen persoonlijk bezit o Klooster niet verlaten o Hooft klooster = abt Pagina 5 van 14

6 Christendom wordt kleiner door invallen Germanen, Angelen en Saksen. Vanaf 450 Christelijk geloof verspreiden naar Ierland, 1e kerstende gebied. Keerpunt bekering Clovis. o In een veldslag in nood de god van christenen geroepen veldslag gewonnen o Clovis laat zich dopen krijgers. Rond 600: Ierse monniken brengen christendom terug in UK. o Kwamen ook missionarissen Willibrord o Monnik die leiding kreeg om de Friezen te bekeren. o Friezen verzetten zich met geweld. o Pas onder Karel de Grote definitief bekeerd Rond het jaar 1000 bekeerde Hongaarse, Poolse en Scandinavische koningen zich. HOOFDSTUK 4 Ontwikkeling handel Rond 1000: In Holland nog geen steden, veel gebied is ontoegankelijk door moeras : ontstaan grote verstedelijkte regio s in Vlaanderen en Nood-Italië. Groei economie, ontstaan markten en gilden. o Mensen worden bankiers, er is rente. o Geldeconomie staat symbool voor welvaart stelt nog niet veel voor. o Door de steden kan ruilhandel niet altijd meer, geld begint te ontstaan. Ontwikkeling die langzaam opgang komt 1200: ontwikkeling Dordrecht als belangrijkste Hollandse handelsstad : Hamburg aan de Elbe wordt centraal handelscentrum. De stad is het kruispunt tussen West- Europa (zout, laken) en Oost-Europa (hout, graan) Vanaf 1350: Ontstaan Hanzesteden zoals Hamburg, Lübeck, Zwolle. Ook Bolsward en Stavoren. Hanze: lagere belastingen voor kooplieden en bescherming door soldaten Hanze: organisatie van Hanzesteden die bij elkaar handelskantoren hadden en gezamenlijk optraden om hun belangen te behartigen. 1370: Deense koning Waldemar 4e wil tot eisen aan de Sont. Hij wordt verslagen. Er bleef vrije handel. Er ontstaan een geldeconomie. Handelaren werden soms bankiers. Vanuit Venetië ontstaan vanaf 1200 meer handel in Middellandse zeegebied en in Azië. Pagina 6 van 14

7 4.1 De opkomst van handel en ambacht en herleving van de landbouw stedelijke samenleving. Na 1000 n.c. kreeg West-Europa weer een landbouw stedelijke samenleving Dordrecht oudste stad van Holland o Rond 1200 ontstaan o Bij monding van grote Nederlandse rivieren Dordrecht bij monding rivieren profiteerde van opkomende handel werd belangrijkste Hollandse stad. 19 november 1421 noodlot overstromingsramp Dordrecht + omgeving o 10tallen dorpen verzwolgen o Dordrecht werd eiland Werd ingehaald door andere steden, Leiden + Delft Rond 1000 jaar weer steden in West-Europa o Na 500 jaar weer landbouw stedelijke samenleving Meeste steden ontstonden vaak aan rivieren Vervoer over water Middeleeuwse stede: o Geen rechte straten o Wirwar o Nauwe steegjes o Kerken o Stadsmuren, stadswallen o stadspoorten o Dicht opeengeplakte houten huizen o GEEN tempels, theaters en badhuizen Geen agressieve Vikingen o Steden gaan ontstaan Nederzettingen niet geplunderd o Gewassen kan om te groeien o Er kwamen meer mensen o Natuur teruggedrongen Landbouwmethoden verbeterd Boeren gingen specialiseren Overschotten verkocht op markten door handelen Steden groeien welvaart groeit handel ging verder naar nadere steden specialiseren door Pagina 7 van 14

8 handel geldeconomie ontwikkeling bankiers 4.2 Opkomst van de stedelijke burgerij en toenemende zelfstandigheid van steden Middeleeuwse steden hadden grote vrijheden Leven in stad niet gezond. o Mensen wonen dicht op elkaar o Hygiëne slecht o Geen riolering/waterleiding o Vuil niet opgehaald Mensen in steden sneller dood dan er geboren worden Konden alleen groeien door mensen van platteland gebeurde ook stad bood kansen Graaf, hertog of koning gaf stadrechten Stadrechten geven: eigen bestuur Eigen wetten Het recht om tol te heffen Recht om muren te bouwen In ruil voor deze privileges belasting betalen Voor koningen is stadsrechten goed, ze profiteren maakte ze afhankelijk Burgerij werd machtiger, adel minder Alleen burgers met burgerrechten konden volledig profiteren van de vrijheden van de stad o Burgerrechten kopen na 1 jaar en 1 dag. Arbeiders en los werkvolk, geen burgers, waren nooit op één plaats Geestelijken geen burgers vielen onder het kerkelijk recht Burgers werden beschermd door stadsrechten Burgers konden lid worden van schutterij Burgerrechten nodig om in een gilde te komen o Voor elke ambacht een gilde Anders geen werk Gilde regelt: Pagina 8 van 14

9 o Beroepsopleiding o Producten van goede kwaliteit o Stelde prijzen vast o Feesten regelen voor leden o Zorgt voor bejaarde, werkeloze, zieke en invalide leden o Ook begrafenissen en ondersteunde weduwen Liepen samen in optochten in gilde uniform Steden waren duidelijk afgescheiden van platteland Poorten dicht voor aanvallen 4.3 Het begin van staatsvorming en centralisatie. Uit het Frankische rijk van Karel de Grote onstonden 2 rijken: Duitsland en Frankrijk. Vanaf 1337 voerde de Franse koning oorlog tegen de Engelse koning had grote gebieden in Frankrijk. (Karel was hier al dood) 100 jarige oorlog Uiteindelijk verloor de Engelse koning zijn bezittingen in Frankrijk Franse koning machtigste man van Frankrijk Franse koning liet iedereen belasting betalen o Maakt wetten o Regeerde land vanuit hoofdstad Parijs Er was een proces van centralisatie en staatsvorming op gang gekomen. Centralisatie= ontwikkeling waarbij een land steeds meer vanuit een hoofdstad wordt bestuurd Staatsvorming = vorming van een overheid met ambtenaren en een door de overheid betaald leger Rond 1000 Duitse koning machtiger dan Franse, maar Duitsland geen hoofdstad Duitse koning laat zich kronen tot keizer o Laat zien dat hij opvolger is van Romeinse keizers + Karel de Grote Duitsland: hertogen en graven baas in eigen gebied o Oorzaak: koningschap in Duitsland niet erfelijk Machtigste edelen + geestelijke kozen koning Pagina 9 van 14

10 Engeland: o 1066 stak de Normandische hertog Willen de Veroveraar het kanaal over en veroverde Engeland Gaf delen in leen, hield wel de controle o Engeland werd de best georganiseerde Europese staat van de Middeleeuwen. Grondgebied van Nederland en België was van hertogdommen en bisdommen Grootste deel Nederland hoorde bij Duitsland Graaf WillemІІ van Holland in 1247 tot Duitse koning gekozen o Voordat hij gekroond werd in Rome gedood Rond 1430 Nederland onder 1 vorst: Filips van Bourgondië (Filips de Goede) o Had Bourgondië + Vlaanderen geërfd: begon zelf centraal bestuur met hoofdstad Brussel. Toenemende geldeconomie staatsvorming en centralisatie Koningen vragen belastingen o Door dit geld: - abtenaren - Huursoldaten - Wapens 1215 dwongen edelen koning Jan zonder Land een stuk te tekenen Magna Carta bond hem aan regels Voor belastingen toestemming vragen als koning o Hierover parlement gevormd Drie standen: adel, geestelijkheid, burgerij Frankrijk heeft Staten-Generaal o Vertegenwoordigers uit hele land vergaderen o Dus belangrijk o Ontstond nationaal gevoel 4.4 Het conflict tussen de wereldlijke en geestelijke macht In 1303 paus Bonifatius 8e overvallen in paleis Rome o Hij moest aftreden van Franse koning, wilde paus niet gevangen genomen later vrijgelaten, overleden Primaat = oppergezag 2 machten: wereldlijke macht en geestelijke macht Pagina 10 van 14

11 Wereldlijke macht: orde in wereld Geestelijke macht: beslissingen over alle geloofszaken In 1075 stelde paus Gregorius 7e dat de paus als vertegenwoordiger van Christus boven de wereldlijke heerser stond o Vond ook dat leken (mensen die niets van de kerk weten) zich ook niet mee moeten bemoeien Wereldlijke heersers veel macht op geestelijken o Gaven de bisschoppen in hun gebied de tekenen van hun waardigheid Investituur Koning Frankrijk steeds meer macht in kerk: koning vrome dienaar kerk o Wel veel ruzie tussen koning en paus Inquisitie: kerkelijke rechtbank die onderzoeken deed naar ketterij en ketters veroordeelde Paus hoogste geestelijke machthebber o Hij bepaalde wat het juiste geloof was o Wie afwijkt is ketter Inquisitie: speciale rechtbank voor ketterij Monniken door Europa reizen opsporen ketters + hulp gewapende troepen Gebruik van martelingen o Bij berouw een lichtere straf Niet onderwerpen brandstapel Later ook heksen vervolgen o Iedereen met onaangepast gedag 4.5 De expansie van de christelijke wereld In 1095 paus Urbanus 2e een dramatische oproep aan alle christenen o Niet meer tegen elkaar vechten, maar tegen de Islamitische turken Iedereen moest zich aansluiten bij een gewapende tocht naar Jeruzalem Kruistocht: gewapende tocht om Jeruzalem of andere gebieden voor het christendom te veroveren In 1099 werd Jeruzalem ingenomen bloedbad o Verovering mogelijk door de verdeeldheid onder de moslims In 1187 nam Saladin Jerusalem in. o Leidde tot een nieuwe kruistocht waaraan de Franse en Engelse koningen en de Duitse Keizer meededen. o Deze en latere kruistochten niet zo succesvol Pagina 11 van 14

12 Expansie = uitbreiding Kruistochten vb. van christelijke expansie Meer christenen bevolking groeide. Expansie ook bij middellandse zee Christelijke ridders veroverden Sicilië en andere eilanden van moslims. Bij Kreta werden slaven aan het werk gezet o Economische succesvol o Basis voor de latere Europese expansie over de hele wereld Italiaanse handelaren in 13e eeuw drongen diep in Azië door Vanaf 1219 onderwierpen Mongoolse ruiters China en bijna alle islamitische gebieden in Azië. De bekendste reiziger werd Marco Polo uit Venetië. Populair boek over geschreven. Na 130 geen reizen, Mongoolse rijk viel uiteen. Katharen De inquisitie ging door met de vervolging tot er geen katharen meer waren. Religieuze beweging Inspireren door Jezus Christus Satan was almachtig De katharen werder vervolgd door de inquisitie: uitgemoord. Het was een religieuze beweging, die los kwam te staan van de katholieke kerk. Wat was hier opvallend aan? Ze lieten zich inspireren door het leven van Jezus Christus, maar de interpretatie week af van die van de katholieke kerk. Er is dus een hele groep vermoord. De heilige geest was verlossing De inquisitie was eigenlijk een soort leger Mensen die niet aan doel werd voldaan, werden vermoord. H3 De tijd van monniken en ridders (34-47) Pagina 12 van 14

13 34-35: betekenis Slag bij Poitiers 36-37: doorlezen om een goed algemeen beeld te krijgen 3.1 De opkomst van de islam 38-39: rol Mohammed in opkomst islam- overeenkomsten islam en christendom-scheuring sjiieten en soennieten- uitbreiding en culturele bloei- koran-jihad-profeet-kalief-moren. 3.2 Hofstelsel en horigheid 40-41: algemeen beeld West-Europa (ruilhandel)- ontstaan horigheid- uitvoering beschrijven hofstelsel domein vroonland -herendiensten 3.3 Het feodale stelsel 42-43: situatie West-Europa rond Clovis wordt christen - 8ste eeuw Karel Martel - opkomst, betekenis, positie keizer Karel de Grote - feodaal stelsel - ambt - vazal of leenman - toestand na Karel de Grote tot ridders 3.4 Christendom in Europa 44-45: positie paus en rooms-katholieke kerk - bisschop, bisdom, byzantijnse kerk - wereldlijke macht geestelijke macht tweezwaardenleer schisma betekenis/gevolgen doop Clovis - missionarissen, rol Willibrord - christendom tussen Doorlezen voor verkrijgen algemeen goed beeld H4 De tijd van steen en staten (48-63) 48-49: Situatie Hamburg Hanzesteden kogge opkomst burgerij en steden : Vorsten en centraal bestuur afname feodalisme strijd pausen en koningen opkomst antisemitisme Mongoolse rijk verstedelijking Holland en Vlaanderen. 4.1 De opkomst van steden Pagina 13 van 14

14 52-53: Dordrecht groei steden: waarom? drieslagstelsel geldeconomie. 4.2 De stedelijke burgerij 54-55: Uitleg ongezonde stad relatie stad en adel baljuw stadsrechten schutterij schepenen. 4.3 Staatsvorming en centralisatie 56-57: Ontwikkeling macht Franse koning Duitse Koningschap situatie Engeland rol Filips de Goede t.a.v. Staten Generaal. 4.4 Kerk en staat 58-59: Primaat wereldlijke en geestelijke macht betekenis paus Gregorius 7e (1075) investituur groei macht Franse koning inquisitie ketters rol monniken. 4.5 Christelijk Europa de buitenwereld 60-61: Oproep paus Urbanus in 1095 verovering Jerusalem succes eerste kruistochten nederlaag tweede kruistocht betekenis expansie kruistocht reconquista handel Azië rol van Venetië daarin Marco Polo : Lees 62 goed door. En bestudeer Pagina 14 van 14