6,5. Samenvatting door J woorden 9 januari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden. Samenvatting geschiedenis 2: hoofdstuk 2

Transcriptie

1 Samenvatting door J woorden 9 januari ,5 28 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Samenvatting geschiedenis 2: hoofdstuk 2 De Middeleeuwen ( ) De middeleeuwen kreeg zijn naam door de geleerden uit de 15e eeuw. Zij vonden de periode voor de middeleeuwen en hun eigen periode erg belangrijk. De eeuwen die daar in het midden lagen worden dus de middeleeuwen genoemd. Bij het examen worden de middeleeuwen in drie fases ingedeeld. In de vroege middeleeuwen zijn er geen steden. In de hoge ontstaan die net en in de late veranderd de macht van de vorsten en staten ontwikkelen zich. West-Europa, een lappendeken van Germaanse staten Door de val van het Romeinse rijk kregen de Germanen een groot deel van West-Europa in handen. Germanen verschillende volken dorpen en landbouw gelaagde samenleving met slaven onderaan. Germanen vereerden meer goden dan de christenen. De Germanen gaven hun god een naam in hun eigen taal waardoor de oppergod bij elke Germaanse stam anders was. De waarden van de Germanen waren het overleven van de eigen stam, de normen de stam verdedigden en een deugd was dapperheid. De bekendste Germaanse stam waren de Franken. Deze stam vocht soms tegen elkaar, soms met de Romeinen en soms tegen hen. Deze stam was bang en zij wilden een leider. Clovis werd een dergelijke leider. Veel Frankische stammen werden verslagen en andere sloten zich bij hen aan. Hij ging naar Frankrijk en zijn volk werd het eerste christelijk Germaans volk. Frankrijk is door zijn overwinningen naar de Franken vernoemd. Clovis werd gesteund door de kerk en zo moest de kerk af en toe wel geweld toestaan. De bekendste leider werd echter Karel de Grote. Hij had te maken met armoede en met dreigende invasies. Er waren natuurlijk verschillende talen bij de Germanen. Dat leverde zoveel problemen op dat Karel naar de kerk ging en het Latijn tot moedertaal verhief. Christenen kregen zo een belangrijke taak onder Karel. Door de dreigende invasies liet Karel een ruiterij opzetten. Hij breidde zijn rijk erg uit en ging naar Rome om de paus te beschermen. Boeren De Romeinse steden waren in het Romeinse rijk erg groot geworden maar nadat het rijk viel liepen ze leeg. Veel mensen werden boer, ook doordat handel drijven een makkelijke prooi werd voor rovers. Doordat de Pagina 1 van 5

2 geestelijken wel in de steden bleven, bijvoorbeeld om een bisdom te besturen, moesten zij worden onderhouden en zo kwam er toch een beetje werk in de stad. Omdat er geen handel was moesten de boeren zichzelf voeden. Dat leverde veel honger en doden op. Er waren veel domeinen die bestuurd werden door grootgrondbezitters. Op een dergelijk domein zorgde men voor alles dat ze nodig hadden. Er waren een aantal vrije boeren en zij hadden hun eigen grond. De boeren die op domeinen leefden waren horigen en de grond hadden zij geleend in rui; voor bescherming. Zij moesten veel pacht betalen. Als je meer land had gepacht kon je ook meer verbouwen en als je weinig pacht hoeft te betalen hou je meer over. Sommige werkten de hele week voor de heer en zij hadden nauwelijks tijd voor hen eigen eten. Slaven kon je beter pacht geven. Zo werden ze goedkoper. Edelen Feodaal stelsel leenheren met veel domeinen (hoge edelen) leenmannen lenen die domeinen leenmannen kunnen leenheer worden door hun geleende domeinen weer door te lenen. Voor land kreeg de leenheer trouw en de leenman kreeg bescherming. Geestelijken Seculiere geestelijken leefden onder de mensen. Een parochie is een groepje geestelijken in een domein. Daaronder ook dorpspriesters die als voornaamste doel hadden, mensen voor te bereiden op de dood. Daarboven stonden de bisschoppen en zij moesten toezicht houden op de parochie. Daarboven stonden de aartsbisschoppen en zij hadden eigen bisdommen. De paus stond bovenaan en hij bestuurde de kerk. De reguliere geestelijken leefden afgesloten van de wereld, zo konden ze niet ten prooi vallen aan de verleidingen. Orden bestonden uit monniken en nonnen van verschillende kloosters. Aan het hoofd van een dergelijk klooster stond een abt of abdis. Er was in een klooster een strikte dagindeling. Een monnik of non mocht niet trouwen, moest al zijn bezittingen afgeven en moest het klooster gehoorzamen. Reguliere geestelijken gingen zich ook bezighouden met reizigers onderdak geven en zieken verzorgen enz. Grote invloed van het geloof De kerk kreeg erg veel invloed omdat zij als enige konden lezen schrijven. Daarom hadden zij ook politieke functies. Er bestond een gerechtshof wat er voor kon zorgen dat zelfs de paus van zijn functie werd ontheven en in de hel terechtkwam. De kerk was erg rijk omdat de christen 1/10 bezitting weggaf, er was ook een grote invloed in de literatuur, de kunst en de wetenschap. Inkomsten kreeg de kerk mede door dingen te bouwen en te verpachten zoals dijken maar ook inpoldering en ontbossing. Sociale mobiliteit in de vroege middeleeuwen Er was weinig kans om je op te klimmen in de maatschappij. Als vrije boer kon je horig worden. Als je van adel was bleef je dat ook wel. Alleen in de kerk konden bijvoorbeeld boeren zich hoge functies verwerven. Er waren in de middeleeuwen drie lagen. De boeren die waren onderverdeeld in vrije en horigen. Je had hoge en lage geestelijken en ook hoge en lage edelen. Opkomst Islam in de Arabische wereld Pagina 2 van 5

3 Mekka lag heel gunstig voor de handel en er kwamen veel godsdienstige heen om hun goden te eren. Mohammed werd daar ook geboren en was geïnteresseerd in de godsdienst. Hij kreeg van een engel van Allah te horen om zijn wil kenbaar te maken. Daarom wordt hij ook wel de profeet genoemd. Islam betekend onderwerping aan Gods wil. Veel Arabieren werden moslim en zij veroverden veel gebieden. Veel mensen in de veroverde gebieden werden ook moslim. Mede omdat je anders 2e rangsburger werd en je kon heel makkelijk moslim worden. Het Arabischislamitische wereld en mensbeeld Allah is de god van de moslims. Mohammed was niet alleen stichter van zijn eigen staat maar ook een politiek leider. De Ka aba werd het centrum van de wereld. Om moslim te worden heb je 5 plichten. Geloofsbelijdenis uitspreken, zo werd je moslim. 5 maal per dag bidden. Aalmoes aan de staat geven. Vasten en een eer in je leven naar Mekka gaan. Sharia is de islamitische wetgeving. Een heilige oorlog is de verovering van een gebied in naam van de Islam. De Islam verbreiden is een van de plichten van een moslim. Niet al het vlees mocht worden gegeten en ook niet alles mag je drinken. Er werd vroeger niemand gedwongen om moslim te worden. Andere godsdiensten werden ook geaccepteerd. Moslims mogen maximaal 4 vrouwen hebben en een man kon zonder reden scheiden. De bruidsschat was wel voor de vrouw. De bouwkunst leverde een aantal heel mooie moskees op. De Arabieren hadden op het gebied van wetenschap en onderwijs een grote voorsprong op de Europeanen. Dat de Arabieren goede artsen waren kwam vooral omdat er geen kerk was die de experimenten belemmerde. Kruistochten tegen de moslims Kruistochten zijn de tochten die de christenen maakten met hun legers om Palestina vrij te maken. Dat land was het heilige land voor het christendom. Toen de Arabieren dat hadden veroverd waren ze erg aardig tegen de pelgrims die het land kwamen bezoeken toen een ander islamitisch volk Palestina veroverde werden zij onroyaal tegenover de pelgrims. Toen heeft de paus opgeroepen tot kruistochten tegen de Islamieten. Opkomst van steden vanaf de 11e eeuw De handel nam weer toe door gilden. Zo n gilde is een groep mensen met hetzelfde beroep wat de belangen dient. Er kwam gewapende begeleiding voor de handelaars. De adel en de vorsten wilden de steden terug en zij hielpen de handelaren. Er kwam geen tol meer en de wegen werden beter. Een verbond zoals de Hanze zorgde ook voor een betere handel. Het werd uiteindelijk een verbond tussen steden die dezelfde munten en maten gingen gebruiken. Om handel te kunnen drijven zijn er steden nodig, want dit is de beste plaats om te verzamelen. De ambachtslieden waren het belangrijkst in de kleine steden. In de groten steden groeide het aantal arbeiders door het op grote schaal laten maken van bepaalde producten. De boeren trokken ook naar de stad omdat ze of te weinig grond hadden of omdat ze meer vrijheid wilden. Om beter handel te kunnen drijven kregen stadsburgers hun eigen rechten. Zo hadden ze geen verplichtingen, en konden ze een eigen rechtspraak maken. Er kwam ook belasting in ruil voor die rechten. Pagina 3 van 5

4 Door het oprichten van de gilde was er geen concurrentie en zo had iedereen in een gilde ongeveer hetzelfde inkomen. Alleen een gilde lid mocht het beroep uitoefenen. Meesters waren erg in de minderheid. In het begin vormden de meesters van de gilden de bovenlaag in de stad. Later werden dat de ondernemers, zij betaalden loon en hadden de eindproducten in handen. En daaronder kwamen dan de ambachtslieden en de meesters. Daaronder kwamen de ongeschoolde arbeiders die vaak sjouwwerk deden. Zwervers en criminelen vormden de onderlaag. De joden werden gemeden in de stad omdat zij door de kerk werden gezien als de moordenaars van Jezus. Veel van hen werden geldschieter en dat bleek een beroep te zijn dat onmisbaar was voor andere als zij iets wilden aanschaffen. Om toe te treden tot gilden had iedereen in het begin veel kans. Toen de geschoolde arbeiders groter werden dan het aantal beschikbare gildenplaatsen werden alleen de zonen van gildenleden nog lid. Er ontstonden vaak opstanden van de geschoolde arbeiders met slecht werk. De stad leek eerst wel op het platteland. Er werd belasting betaald aan de adel en die zorgde dan weer voor bescherming en rechten. Toen de steden drukker, groter en rijker werden kwam het platteland op de tweede plaats. Boeren deden niet meer mee. Opstanden en ketterijen worden onderdrukt De toenemende welvaart in de stad leverde geen betere omstandigheden op voor de arbeiders. Toen de welvaart niet meer groeide kwamen er veel werklozen in opstand. De macht konden ze alleen nooit in handen houden. Ketterijen zijn gedachten van afgekeerde christenen tegen de kerk waarvan de kerk zegt dat ze onjuist zijn. Dominicanen en franciscanen waren orde die in de rechtspraak kwamen van de kerk. Zo konden ze de ketters op de brandstapel gooien en de ketterij tegengaan. Het joods-christelijke wereldbeeld Er was in de middeleeuwen, op de monniken na, geen geografische kennis. Wat iets verder lag dan waar men woonden was vaak voor een deel fantasie. De wereld als bol bestond niet meer en de wereld werd uitgebeeld als platte schijf op OT kaarten. Dat is een platte kaart met de aarde als ronde schijf. Er staan drie continenten (Europa, Azië en Afrika) op die zijn gescheiden door water inde vorm van de T. Jeruzalem lag in het midden. Later, toen men zich meer interesseerden in andere wereldbeelden kwam een bolvormige aarde weer terug. Het joods-christelijke mensbeeld Met joods-christelijk wordt bedoeld dat de ideeën over het mens en wereld beeld van joden en christenen hetzelfde waren. God heeft alles geschapen en als de mens gehoorzaamd komt hij inde hemel. God staat centraal en als je ervoor kiest om tegen zijn wil in te gaan kom je in de hel. Volgens het mensbeeld is de mens geneigd tot het kwade maar als je probeert te leven naar Jezus zijn wil dan kan je in de hemel komen. Leven is voorbereiden op het leven na de dood. Er is gelijkheid, iedereen is gelijk. De vrouw is ondergeschikt en seks in een relatie is bedoeld om kinderen te krijgen. Het gezag kwam van de kerk en dat was normaal. Overal had de kerk veel macht, wat minder in de politiek. Pagina 4 van 5

5 Andere uitingen van de middeleeuwse cultuur Pas in de late middeleeuwen werden er weer scholen gebouwd. Daarvoor kon alleen de kerk lezen en schrijven. De beste scholen werden universiteiten. Daar kon je, je specialiseren. De invloed van de kerk werd hierdoor minder. Niet alleen de kerk kon meer lezen of schrijven. En op de universiteiten werd het Romeinse recht afgeschaft. Latijn werd een erg belangrijke taal. Het is een tijd de belangrijkste spreektaal geweest maar ook daarna zag je het vaak terug. Heiligenleven = verhaal met een heilige man of vrouw waarin hun leven wordt beschreven Epos = heldendicht, geschreven door de adel Burgers schreven spotdichten en fabels. De kerken zijn de belangrijkste gebouwen in de middeleeuwen. Romeins is te herkennen aan de ronde bogen, kleine ramen en dikke muren en zuilen. Gotisch is te herkennen aan de spitse bogen, glas in lood, weinig muur en slanke zuilen. De schilderijen en de beeldhouwwerken werden in kerken belangrijk. Kerken werden versierd met soort strips omdat de meeste mensen niet konden lezen. Afbeeldingen van mensen waren niet echt omdat het meer ging om wat de mens deed. Pagina 5 van 5