Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting door een scholier 2764 woorden 15 juni ,1 10 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden H3 Middeleeuwen. Tijd van monniken en ridders/vroege Middeleeuwen, n. Chr.: -De verbreiding van het Christendom in geheel Europa: -Klooster: Het centrum voor het bekeringswerk van monniken. Zodat monniken zich af konden scheiden van de samenleving. -Byzantijnse rijk: De gebruikelijke naam voor het Oost-Romeinse rijk. -Gevolgen: Een gevolg is iets dat komt nadat er iets gebeurt is. (oorzaak) -Clovis bekeerde zich tot het Christendom (waarschijnlijk in 496 na Chr.) -De Franken werden bekeerd tot het Christendom door Clovis. -Karel bekeerde de Saksen tot het Christendom door ze te dwingen, onder bedreiging van de doodstraf. -Verspreiding van het Christendom, waarbij drie monniken zich onderscheiden hebben: Amandus, Willibrord en Bonifatius. (ongeveer de 7de en 8ste eeuw na Chr.) -Germaanse godsdienstige gebruiken bleven bestaan in het Christendom. -Slavische vorsten voerden ook het Christendom in. (8ste-10de eeuw na Chr.) -Er ontstonden tegenstellingen tussen de Christelijke kerken in West- en Oost-Europa. -In 768 werd Karel de Grote koning. -Op kerstmis in het jaar 800 kroonde de paus Karel tot keizer. -Clovis: Hij was koning van een van de Frankische stammen. Hij bekeerde zich tot het Christendom en zorgde ervoor dat alle inwoners van zijn rijk het Christendom aannamen. -Amandus: Een Franse monnik. Hij stichtte kloosters als centrum van de monniken, van daaruit konden de monniken de mensen bekeren. Noord-Frankrijk en het zuiden van Nederland waren zijn belangrijkste werkterrein. -Bonifatius: Een Engelse monnik, hij wilde de Friezen bekeren. Hij werd in 732 door de paus tot aartsbisschop van Mainz benoemd. Hij is in Dokkum vermoord door vijandige Friezen. Pagina 1 van 7

2 -Willibrord: Een Engelse monnik, die naar Nederland kwam om de Friezen te bekeren. Hij werd de 1ste bisschop van Utrecht. -Karel de Grote: Hij was de bekendste koning van de Franken. In het jaar 800 kroonde de paus Karel tot keizer. -Vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid: -Interpretatie: Een verhaal waarin vanuit een vraagstelling of hypothese verzamelde gegevens met elkaar in verband worden gebracht. -Agrarisch-urbane cultuur: De bevolking leefde zowel op het platteland als in de steden en leefde vooral van landbouw en van handel en nijverheid. -hofstelsel (domeinstelsel): Hoe het grootgrondbezit in grote delen van West-Europa werd georganiseerd en geëxploiteerd. -Domein: Een soort dorp met land eromheen. Het was eigendom van een edelman, bisschop of klooster. -Horige: De mensen die hoorden bij hun grond. Ze werkten voor hun heer, ze moesten ook herendiensten verrichten. -Herendiensten: De diensten die de horigen voor de heer moesten verrichten. -Leenheer: De koning of edelman die het landgoed te leen geeft aan leenmannen. -Leenman: Degene die het (het landgoed) te leen krijgt. -Leenstelsel: Is een vorm van bestuur, waarbij een leenheer een groot deel van zijn macht uitleent aan leenmannen. In ruil voor herendiensten. -Feodalisme: Ander woord voor leenstelsel. -Vazallen: Zo werden de leenmannen in de Middeleeuwen genoemd. (vazal=dienaar of helper) -Ridder: Een soort soldaat van de koning/edelman. Dat waren eigenlijk de leenmannen. -De meeste Romeinse steden in de Middeleeuwen liepen leeg, doordat het Romeinse rijk uiteenviel. -De agrarisch-urbane samenleving (uit het Romeinse rijk) veranderde in een agrarische samenleving. Dat gebeurde in de Vroege Middeleeuwen. -Het hofstelsel (domeinstelsel) ontstaat. (in de Vroege Middeleeuwen) -De slavernij verdwijnt. (in de Vroege Middeleeuwen) -Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur: -Paus: Hij is de bestuurder van de kerk en had het recht kerkelijke wetten en bepalingen af te kondigen waaraan alle christenen zich moesten houden. Hij was de hoogste kerkelijke leider. Hij had ook het oppertoezicht op de kloosters, verder kon hij concilies bijeenroepen. -Bisschop: Zij stonden boven de dorpspriesters. Zij waren meestal van adellijke afkomst. Het was hun taak toezicht te houden op de parochies in hun bisdom. Zij benoemden en ontsloegen dorpspriesters en ze beheerden het kerkelijk bezit in hun bisdom. Veel bisschoppen waren daarnaast ook leenmannen van koning. -Aartsbisschop: Zij stonden boven de bisschoppen. Zij hadden een eigen bisdom en oefenden daarin dezelfde taken Pagina 2 van 7

3 uit als een bisschop. Daarnaast hielden zij toezicht op een aantal bisschoppen en bisdommen. -Bisdom: -Seculiere geestelijken: Hier behoren de paus, bisschoppen en priesters bij. Zij leefden wel tussen andere mensen. -Reguliere geestelijken: Hier behoren de monniken en nonnen bij, zij leefden niet tussen andere mensen, maar in een klooster tussen andere monniken en nonnen. Zij leefden volgens bepaalde regels. -Monnik: Hoort bij de reguliere geestelijkheid, leeft in een klooster volgens bepaalde regels, afgezonderd van de buitenwereld. Zo heten de mannen in het klooster. -Non: Hoort bij de reguliere geestelijkheid, leeft in een klooster volgens bepaalde regels, afgezonderd van de buitenwereld. Zo heten de vrouwen in het klooster. -Dorpspriesters: Daar bestaat de lage geestelijkheid uit. Deze waren meestal van boerenafkomst en hadden weinig of geen opleiding gehad. Het was hun taak toezicht te houden op het leven van hun inwoners van hun parochie. -Parochie: Een groep gelovigen, die meestal samenviel met een dorp in een domein. Iedere parochie had haar eigen kerk. -Concilie: Kerkvergadering van alle bisschoppen. -Abt: Hoofd van een klooster voor mannen. -Abdis: Hoofd van een klooster voor vrouwen. -Benedictijnen: De oudste orde, doe genoemd is naar Benedictus. -Sacramenten: De belangrijkste rituelen bij een geloof. (heilige handelingen) -Orden: Groepen waarin monniken en nonnen uit verschillende kloosters zich in verenigden. -Het leenstelsel (ook wel feodalisme) ontstond. (Vroege Middeleeuwen) -Tijdens het leenstelsel raakte het bestuur versnipperd. -Er werden kloosters gesticht, zodat monniken en nonnen zich terug konden trekken. -De geestelijken hadden grote invloed op literatuur, kunst en wetenschap. Zij konden als enigen lezen en schrijver, en zij waren de enigen die aan wetenschap deden. -Ontstaan en verbreiding van de islam: -Islam: Godsdienst gesticht door Mohammed, die Mohammed preekte. Islam betekent letterlijk: onderwerping aan Gods wil. -Moslim: De aanhangers van de Islam. Moslims betekent: zij die zich onderwerpen aan God. -Kalief: De opvolgers van Mohammed. Zij waren tegelijk religieuze en politieke leiders. -Kaäba: Grote moskee in Mekka, werd voorgesteld als het (Islamitische) centrum van de wereld. -Ramadan: De maand waarin de moslims vasten. Het is de maand waarin de Koran als eerst aan Mohammed geopenbaard en waarin de eerste grote overwinning werd behaald op de vijanden uit Mekka. Door het vasten nadert men dichter tot Allah en tot het hiernamaals waarin voedsel en drank overbodig zijn. Ook doet men boete voor zonden. Er en ontstaat meer begrip voor het lijden van armen. -Hadj: De pelgrimstocht die een moslim minstens één keer in zijn leven naar Mekka moet ondernemen, als hij ertoe in staat is. Pagina 3 van 7

4 -Soenna: Alle overgeleverde handelingen en uitspraken van de profeet Mohammed. -Koran: Het boek van de moslims. Net zoals de Bijbel voor de Christenen. -Sharia: De islamitische wetgeving. Sharia betekent: de weg die gevolgd moet worden. De Sharia regelt zowel betrekkingen tussen Allah en de mensen als de betrekkingen tussen de mensen onderling. Zij bestaat niet alleen uit godsdienstige regels, maar bijv. ook uit familierecht, strafrecht en volkenrecht. De Sharia is in de loop van de eeuwen door schriftgeleerden opgesteld. De inhoud van de wetgeving kwam sterk overeen met de wetgeving in het O.T. De Soenna en de Koran zijn de bronnen voor de Sharia. -Djihad: Hiermee wordt bedoeld dat moslims verplicht zijn zich in dienst van de overheid te stellen om de Islam te verbreiden. Eeuwenlang hebben de moslims dit uitgelegd als de plicht tot de heilege oorlog, de verovering van gebied in naam van de Islam. Later zijn de moslims de Djihad als een verdedigende taak gaan zien: het weren van de invloed van niet-moslims. -In de 6de eeuw was Mekka de belangrijkste en welvarendste stad van het Midden-Oosten. -Rond 570 werd in Mekka Mohammed geboren. -In 632 na Chr. overleed Mohammed in Mekka. -De Islam ontstond in de 6de en 7de eeuw, op het Arabisch schiereiland. -De Arabieren veroverden grote gebieden: grote delen van het Perzische en het Byzantijnse rijk, evenals de kuststrook van Noord-Afrika. -De Arabische kunst had een grote bloei van de 8ste tot 12de eeuw. -De Arabieren hadden een grote voorsprong in de wetenschap vergeleken met West-Europa. -Allah: De enige God van de moslims. Allah betekent God in het Arabisch. -Mohammed: De belangrijkste profeet (boodschapper) van de Islam. Tijd van steden en staten/late Middeleeuwen, n. Chr.: -Expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van de kruistochten: -Kruistocht: De militaire tochten/expedities die tussen 1096 en 1270 naar het heilige land werden georganiseerd. Ze werden kruistochten genoemd omdat de deelnemers een kruis op hun kleding hadden gemaakt Met dat kruis werd het Christendom bedoeld. Het doel was het bevrijden van Palestina (het heilige land). -In 1095 riep de paus alle mensen in Europa op mee te doen met de bevrijding van Palestina. -Aan het eind van de 11de eeuw begonnen de kruistochten. -De kruistochten vonden plaats tussen 1096 en 1270 na Chr. -Saladin: De sultan van Egypte, die in 1187 Jeruzalem had veroverd. Pagina 4 van 7

5 -De opkomst van handel en ambachten legt de basis voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving: -Hanze: Een organisatie waarbij kooplieden uit verschillende steden met elkaar gingen samenwerken. Ze hielpen elkaar bij de onderlinge handel en de handel met andere gebieden. Later groeide de Hanze uit tot een handelsorganisatie tussen steden. Samen probeerden ze zoveel mogelijk handelsbelemmeringen weg te werken. Ze maakten afspraken om dezelfde munten, maten en gewichten te gebruiken. -De kooplieden wisten in de loop van de 11de en 12de eeuw een groot deel van de hindernissen voor de handel te overwinnen. -Daardoor herleefde de handel in de loop van de 11de en 12de eeuw. -Herleving van de steden, tegelijk met de herleving van de handel. -Herleving van de ambachten, doordat de steden herleefden. -Door de herleving van handel, steden en ambachten ontstond er weer een agrarisch-urbane samenleving. -Johannes Gutenberg: De uitvinder van de boekdrukkunst. -De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden: -Stadsrechten: Aparte rechten die hoorden bij een stad. Ze verschilden van stad tot stad. In verregaande vorm hielden zij in: geen verplichtingen meer tegenover de grootgrondbezitter, zelf bestuur en rechtspraak mogen regelen en zelf mogen bepalen wie stadsburger is en wie niet. -Gilde: Organisatie van mensen die hetzelfde beroep uitoefenden. De mensen sloten zich aaneen om hun belangen te verdedigen. Een voordeel hieraan was dat er minder concurrentie was, en betere kwaliteit van de producten. -Gildebrief: Een reglement waaraan de gildeleden zich moesten houden. Daarin werd precies voorgeschreven hoeveel leerlingen en gezellen (knechten) een meester mocht hebben, hoe lang de werktijden waren, welke materialen wel of niet mochten worden gebruikt, welke kwaliteit de producten moesten hebben, waar en wanneer de producten mochten worden verkocht, wat de prijs van de producten was, enzovoort. -Ketterijen: Meningen die de leiders van de Kerk verboden hadden. De Kerk verbood de uiting van kritische gedachten en vervolgde de aanhangers. Een voorbeeld van ketterij waren de Katharen uit Frankrijk. -Rechtbanken van Inquisitie: Speciale gerechtshoven die door de paus waren ingesteld. Het doel was om de ketters op te sporen en te berechten. -De stedelingen kregen stadsrechten. (Late Middeleeuwen) -Er werden gilden opgericht. (Late Middeleeuwen) -Conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat behoort te hebben: Pagina 5 van 7

6 -Investituurstrijd: Het conflict over de benoeming (investituur) van bisschoppen, abten en andere geestelijken (107. Dit conflict speelde zich af tussen Gregorius de 7de en Hendrik de 4de. -Er ontstond een Investituurstrijd in 1073, tussen Gregorius de 7de en Hendrik de 4de. -De tegenpaus kroonde Hendrik de 4de in 1084 tot keizer. -Machtstrijd tussen de paus en de vorst wordt uiteindelijk door de vorst gewonnen. -Jan van Eyck: de belangrijkste vertegenwoordiger van de Vlaamse schilderkunst van de 15de eeuw. -Gregorius de 7de: De paus die probeerde meer macht te hebben dan de vorst Hendrik de 4de, maar hij verloor de strijd tussen Kerk en staat. -Hendrik 4de: Hij won de strijd tussen Kerk en staat van paus Gregorius de 7de, en werd door een tegenpaus tot keizer gekroond. -Begin van staatsvorming en centralisatie: -Nationalisme: Het gevoel van saamhorigheid van een groep mensen die samen een staat vormen of willen vormen. Een persoon die bijv. voor nationalisme zorgde was: Jeanne d Arc. -Centralisatie: Dat is het samentrekken van het bestuur naar een centrum. Het gaat samen met staatsvorming. Het begin hiervan deed zich het eerst voor in Engeland, door Willem de Veroveraar. -Canossa: Daar heeft keizer Hendrik de 4de gesmeekt bij paus Gregorius om hem te vergeven. Daar komt de uitdrukking de gang naar Canossa maken uit. -Domesday Book: Hierin noteerden ambtenaren hoeveel mensen er woonden en hoeveel grond zij hadden, als die gegevens werden in dit boek verzameld. Domesday boek betekent: boek van de dag van het laatste oordeel. Het boek moest voor de koning dienen als basis bij het opleggen van belastingen. Willem de Veroveraar was de eerste koning in Europa die wist uit hoeveel steden en dorpen zijn rijk bestond. -Magna Charta: Betekent: grote oorkonde. Magna Charta was dat de koning geen belasting mocht kon opleggen zonder toestemming van de adel, geestelijkheid en burgerij. Aangezien de Magna Charta voor het hele land gold, was het toch een vorm van centralisatie. Later ging men de Magna Charta beschouwen als het begin van een grondwet. -Hogerhuis: Betekent: House of Lords. Daarin konden de koning en de hoge adel zittingen houden en overleggen. -Lagerhuis: Betekent: House of Commons. Hierin konden de lagere adel en de burgerij in vergaderen om gezamenlijke standpunten, geformuleerd als verzoek (petitie) aan de koning voor te leggen. -Parlement: Het Hogerhuis en het Lagerhuis samen. -Kathedralen: Grote kerken in steden in de Late Middeleeuwen waar een bisschop zetelde. -Heiligenleven: Een verhaal waarin het leven van een man of vrouw wordt beschreven. De schrijvers waren geestelijken. -Lyriek: Korte gedichten over verdriet en vreugde, vaak ook over liefde. -Romaans: Bouwstijl uit de Vroege Middeleeuwen. Pagina 6 van 7

7 -Gotisch: Bouwstijl uit de Late Middeleeuwen. -Het nationalisme ontstaat. (Late Middeleeuwen) -Nationale staten ontstaan. -Het begin van staatsvorming en centralisatie. (het eerst in Engeland) -In 1066 veroverde de Normandische hertog Willem de Veroveraar Engeland. -In 1077 smeekte keizer Hendrik de 4de paus Gregorius om vergeving in Canossa. -Jeanne d Arc stichtte a.h.w. het nationalisme in Frankrijk. Ze vocht mee in de 100-jarige oorlog.(in 1429 verscheen Jeanne d Arc, maar in 1431 werd ze gevangen genomen en terechtgesteld) -In de 14de eeuw ontstonden het Hogerhuis en het Lagerhuis. -De honderdjarige oorlog begon na de dood van de Franse koning, en duurde van 1337 tot Het Christelijke wereldbeeld veranderde. (Middeleeuwen) -De vraag naar onderwijs aan niet-geestelijken nam toe in de Late Middeleeuwen. -De rechtspraak veranderde (Late Middeleeuwen). -De literatuur veranderde (Late Middeleeuwen). -De bouwkunst veranderde van de Romaanse bouwstijl (Vroege Middeleeuwen) naar de Gotische bouwstijl (Late Middeleeuwen). -Willem de Veroveraar: Hij was de 1ste koning in Europa die wist uit hoeveel steden en dorpen zijn rijk bestond. Hij begon de centralisatie in Engeland. -Jeanne d Arc: Een vrouw uit Frankrijk die zorgde voor het nationalistische gevoel in Frankrijk. Zij heeft een grote invloed op de geschiedenis gehad. Zij werd door vele mensen geëerd, en nu nog steeds. -Filips Augustus: Begon met de centralisatie in Frankrijk. Hij was een Franse koning. -Gebroeders van Limburg: Drie broers die beroemd zijn geworden door hun goede en gedetailleerde schilderkunst. In die tijd waren het erg goede schilders, zeker vergeleken met andere schilders van toen. Pagina 7 van 7