Aantastingen door insekten en mijten in

Transcriptie

1 L. G. Morl, Instituut voor Bos- en Ntuuronderzoek (IBN-DLO), Wgeningen Antstingen door insekten en mijten in 1992: in bossen, ntuurgebieden en wegbeplntingen Voor 1992 is weer een overzicht smengesteld vn de wrgenomen schdelijke insekten en mijten in bos en lndschp zols deze door onze wrnemers in het lnd zijn ingestuurd. N de bespreking vn enkele bijzondere ntstingen volgen lgemene overzichten. De gegevens over ntstingen bij bomen in het stedelijk groen worden gepubliceerd in 'Tuin en Lndschp'. Bijzondere ntsting bij Ntuurmonumenten door voorjrsuil Een bijzondere insektenntsting deed zich voor in twee terreinen vn Ntuurmonumenten. qu uiterlijk niet leken op de klei- In de Plnken Wmbuis ging het Medio juni werd op de lokties ne wintervlinder of groene eike- om klvrt over 0,2 h in een Otterloosche Bos en Plnken bldroller. Het bleek hier te gn bosrnd met doorgegroeid voor- Wmbuis klvrt bij eik gecon- om rupsen vn de voorjrsuil, mlig eikenhkhout. In het stteerd door groene rupsen die Orthosi cersi (syn. 0. stbilis). Otterloosche Bos werd klvrt geconstteerd over 1 h bos met 80-jrige Ameriknse eik, inlndse eik, krent en enkele Mlus sylvestris. Orthosi cersi is beslist geen zeldzme soort, de vlinder komt lgemeen in Europ en ook in Nederlnd voor en kn in de fruitteelt schdelijk zijn. Ook in bossen, bosrnden, hgen en struikgews, met nme op de zndgronden, is de vlinder een lgemene verschijning op eik, iep en wilg. Het bijzondere is dt, voor zover we weten, in Nederlnd nooit eerder klvrt in bossen is wrgenomen. Over de levenscyclus vn de vlinder is Fig. 1. De rups vn de voorjrsuil veroorzkte klvrt bij eiken vn Ntuurmonumenten. NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFT 1993

2 Fig. 2. De vlinder vn de voorjrsuil vliegt l in mrt. het volgende te vertellen. De vlinder vliegt in het voorjr (mrtmei) en zet de creme- tot bluwgrijskleurige eitjes in groepjes f op de dn nog kle twijgen. De uitkomende rupsjes voeden zich eerst in smengesponnen jong bld en lter gewoon op het bld. De rupsen zijn groen met geelchtige witte spikkels en geelchtige ringen tussen de segmenten met op de rug drie geelchtige lengtelijnen. Achter de kop en op het elfde segment zijn opvllende, gele dwrsbnden nwezig (fig. 1). Eind juni zijn de 4 cm lnge rupsen volgroeid en begeven ze zich in de strooisellg om dr te verpoppen. De onopvllende roestbrui- om de verspreiding vn de eike- disch in bosrnden. De rupsen ne vlinders verschijnen omst- processievlinder vst te stellen. bezitten zeer giftige brndhren reeks mrt en drmee is de Het resultt ws dt er rupsen- die bij mens en dier hevige en cyclus rond (rter & nesten over een vrij groot gebied lngdurige huidirittie en ontste- Hrgreves, 1987; Vn Frnkenhuyzen, 1988)(fig. 2). In het Otterloosche Bos konden een ntl bruinzwrte poppen in de strooisellg worden teruggevonden. In de Plnken Wmbuis hdden de wilde zwijnen de poppen opgespoord en zelfs n intensief zoeken ws geen enkele pop te vinden. Het is dn ook niet te verwchten dt de klvrt zich hier in 1993 nogmls zl voordoen. Inventristie vn de eikeprocessievlinder In 1991 werd de giftige eikeprocessievlinder, Thumetopoe processione, voor het eerst sinds bijn 100 jr mssl in Nederlnd wrgenomen. De rupsennesten vn deze soort werden toen met nme frekwent ngetroffen in de eiken lngs de provincile weg N269, Reusel- Hilvrenbeek. Medewerkers vn het consulentschp NBLF in Tilburg gingen in 1992 op pd vn 13 uurhokken, onder de lijn Tilburg-Eindhoven, werden ngetroffen. De dichtheid vn nesten ws echter zeer lg. De vuist- tot voetblgrote nesten vn de eikeprocessievlinder bevinden zich op de stm of in een tkoksel. Tot nu toe zijn er lleen nesten ngetroffen in weg- beplntingen en slechts. spor- i Fig. 3. Er wren veel meldingen over de rdppelgl bij eik. Deze gl kn wel 4 cm groot worden NEDERLANDS BOSBOUW ' TIJDSHRIFT 1993

3 Fig. 4. De knoppergl bij zomereik ontstt lleen ls er een moseik in de buurt is. kingen vn de luchtwegen en ogen kunnen veroorzken. Uitsluitend rupsennesten die een gevr voor de volksgezondheid vormen moeten worden verwijderd. Het betreft dus met nme nesten die boven fiets- of wndelpden hngen. Dit moet met de grootste voorzichtigheid gebeuren (Morl, 1992). Opvllend veel gllen op eik In het lgemeen zijn gllen op eik niet schdelijk en dt is wrschijnlijk de oorzk dt ze mr weinig worden gemeld. Toch kunnen de wrnemingen interessnt zijn omdt ze op lnge termijn inzicht kunnen geven in de onderlinge relties tussen plnt, dier en klimt. In 1992 kwmen er veel meldingen binnen over de meest opvllende gl op eik, de rdppelgl, Biorhiz pllid. Deze sponschtig nvoelende gl kn soms wel 4 cm groot zijn (fig. 3). Binnenin zitten vele met elkr vergroeide kmertjes, elk met een witte glwesplrve. De gllen worden n de knoppen gevormd, mr omdt er flinke ntllen gllen op een twijg kunnen zitten, lijkt het lsof ze op het hout gevormd worden. Ook opvllend is de knoppergl, veroorzkt door Andricus quercusclicis. Deze gl ontspringt tussen eikel en npje en is zeer onregelmtig vn vorm (fig. 4). Deze gllen ontstn n zomereik mr lleen ls er een moseik, Quercus cerris, in de buurt is. Een beplde genertie glwespen mkt meeldrdgllen bij de moseik. Vervolgens gt de nieuwe genertie glwespen nr zomereik wr de eikelgllen gevormd worden. Verder wren verschillende soorten bldgllen soms zeer mssl op inlndse eik nwezig zols de glppel, veroorzkt door ynips quercusfolii, de pltjesgl, door Neuropterus lbipes, de rode erwtegl, door ynips divis en de stijnen knoopjesgl, door Neuropterus numismlis. Sterfte vn jonge eiken in wegbeplntingen Op verschillende pltsen werd melding gemkt vn sterfte bij jonge eiken in wegbeplntingen. In Leusden stierven 80 eiken en in Helden 70 eiken die begin 1991 wren geplnt. De bomen wren lleml ngetst door de eikespintkever, Scolytus intrictus. De 2,5 tot 4 mm grote kever vliegt omstreeks mei en voert rijpingsvrt uit n de bsis vn jonge tkken die drdoor kunnen verdrogen en fsterven. Drn boort de kever zich in de boom (fig. 5) en mkt dwrs op de stm, onder de bst, een 1-3 cm lnge moedergng wrin de eitjes worden fgezet. De uitkomende lrven mken n weerszijden vn de moedergng tot 15 cm lnge gngen die in de lengterichting vn de stm verlopen en diep in het spinthout gn (fig. 6). De witte lrven overwinteren in deze gngen. Het volgende voorjr vindt de verpopping plts en komen de jonge kevers tevoorschijn. Mogelijk kn er in wrme zomers sprke zijn vn twee generties per jr. In dt NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFT 1993 Fig. 5. Een eikespintkever boort zich in de bst vn een jonge eik om er een moedergng n te leggen. gevl vindt de verpopping nog hetzelfde jr plts en leggen de jonge kevers in september een nieuw broedsysteem n. De eikespintkever komt voornmelijk voor bij eik en soms bij beuk, kstnje, wilg, populier, en iep. Meestl beschouwt men de eikespintkever ls een secundir schdelijke kever, dt wil zeggen dt de kever lleen verzwkte bomen ntst. Mr er zijn ook berichten dt gezond lijkende bomen worden ngetst. Het is wel zo dt de kever een voorkeur heeft voor ps geplnte nog niet goed ngeslgen jonge bomen. Als er dn ook nog eens een droog groeiseizoen volgt dn zijn de bomen extr gevoelig. Door de kronen bijtijds flink te snoeien kn men droogtestress soms voorkomen, omdt hierdoor het vochtverlies door verdmping vermindert. Men kn een bestrijding uitvoeren door ngetste bomen geruime tijd voor de vliegperiode vn de kever te verwijderen en te vernietigen. De keverpopultie wordt dn verkleind en drmee de kns op nieuwe ntstingen. Ontwikkeling bstkevers N de jnuri- en februristor-

4 B Fig. 6. N het wegsnijden vn de bst wordt het broedbeeld vn de eikespintkever zichtbr. Hier in een pril stdium. soorten bstkevers sterk vergroot. In de loop vn 1990 bleek de popultieopbouw echter erg mee te vllen (Morl, 1991). N een zwre storm met veel omgewid of fgebroken hout is het vk onmogelijk om l het hout bijtijds te ruimen. In dt gevl moet men op grond vn houtsoort de juiste prioriteit stellen (Ns, 1990). Dt de effecten vn niet geruimd stormhout op de ontwikkeling vn bstkevers nog lng kunnen nijlen, bleek in 1992 voor de letterzetter het gevl te zijn. Een overzicht vn de meldingen vn de belngrijkste bstkevers: Letterzetter, Ips typogrphus. Zwre ntstingen werden gemeld op verschillende pltsen in Z-0 Frieslnd en Drenthe. Op kleine schl kwm de kever voor in Gelderlnd, Noord- Brbnt en Overijssel. In vergelijking met 1991 is de letterzetter zeer duidelijk toegenomen. De zwrste ntstingen vonden plts in de ompgnonsbossen bij Appelsch. Hier wren c bomen ngetst. Deze bomen werden echter ps in juni; dus n het uitvliegen vn de kevers, geveld. Om verdere problemen te voorkomen zl hier totl 40 h fijnspr vroegtijdig worden gekpt. De toenme vn de letterzetter is wrschijnlijk mede het gevolg vn de ltste droge zomers wrdoor de hrsdruk vn de sprren lg ws en de kevers gemkkelijker de bomen konden binnendringen. Verder zijn er n de stormen in 1990 veel nieuwe bosrnden ontstn. De nieuwe rndbomen verzwkten ten gevolge vn het plotseling drdoor de verdmping hoger werd. Deze bomen zijn extr ntrekkelijk voor de letterzetter. De ltste jren zijn er veel nieuwe beheerders gekomen die de grote plgen n de stormen vn 1972 en 1973 niet hebben meegemkt. Drdoor is men hier en dr wt nonchlnt geweest met het ruimen vn de levende, nog stnde hlf fgebroken stmmen die in 1991 ls broedboom en in 1992 ls infectiehrd voor gezonde bomen hebben gediend. Ook hebben sommige houthndelren stpels geveld sprrehout te lng in het bos lten liggen. De AID heeft l enkele wrschuwingen en bekeuringen n beheerders uitgedeeld om uitbreiding vn de n- NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFT 1993 tstingen te voorkomen. Om de populties letterzetters te verkleinen, wil het Sttsbosbeheer in Drente op enkele pltsen vllen met lokstoffen inzetten. De letterzetter komt norml gesproken lleen voor bij Pice-soorten mr incidenteel kn ook Pinus ls broedboom fungeren, zols in Odoorn wrschijnlijk het gevl ws. Hier fungeerde een stpel ngetst sprrehout ls infectiebron voor een ntl in de buurt stnde dennen. Lriksbstkever, Ips cembre. Deze bstkever werd sinds 1982 niet meer wrgenomen totdt in 1990 en 1991 lichte ntstingen werden gemeld in de boswchterij Grolloo en bij Gees. In 1992 werd de kever slechts

5 Fig. 7. Door een zwre ntsting vn de Weymouthwolluis zien de stmmen vn Pinus strobus er ls besneeuwd uit. wrgenomen in enkele stnde bomen en liggend hout bij Anloo en in liggend hout bij Gees. Dennescheerder, Tomicus piniperd. Vn de dennescheerder werden slechts lichte ntstingen gemeld op enkele pltsen in Gelderlnd en N-Brbnt. Andere ntstingen Plkker, Lymntri dispr. In het verleden veroorzkte de plkker over grote oppervlktes klvrt bij loof- en nldhout, met nme in het Peelgebied (Schuring, 1982). De ltste jren is dit insekt niet meer gemeld, mr in 1992 werden in N- Brbnt enkele zwre ntstingen gesignleerd in lndschppelijke beplntingen met eik. Opmerkelijk wren de ntstingen bij verschillende soorten stdsbomen in Amsterdm. Weymouthwolluis, Pineus strobi. Op verschillende pltsen ws deze luis mssl op Pinus strobus nwezig. De stmmen kunnen, behlve bij de tkkrnsen, er ls besneeuwd uitzien (fig. 7). Slechts bij zeer mssl optreden kn voortijdige nldvl en verdroging vn jonge loten optreden. Spinselmotten, Yponomeut spp. Het ntl meldingen in 1992 overtrof lle jrlijkse meldingen sinds 1946 wrmee het fgelopen jr een bsoluut topjr werd. Het meest werden ntstingen gemeld op vogel- NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFT 1993 kers, krdinlshoed en meidoorn, in mindere mte op sleedoorn, lijsterbes en schietwilg, en incidenteel op kornoelje en liguster. Stijnvlinder, Leucom slicis. Bij Wilderhof (Gr.) trd klvrt op bij 2 h produktiebos met 10 tot 15-jrige populier. Eikerdvlo, Altic quercetorum. Net ls in 1991 kwmen er weer veel meldingen binnen. Het is bekend dt de eikerdvlo zich in wrme zomers mssl kn ontwikkelen. Opvllend is hierbij dt de meldingen uitsluitend uit N-Brbnt en Limburg kwmen. Litertuur rter, D.J. & B. Hrgreves Thieme's rupsengids. Thieme B.V., Zutphen. 296 pp. Doom, D,, Schdelijke bosinsekten. In: Bosbescherming. Pudoc, Wgeningen. pp Frnkenhuyzen, A. vn Schdelijke en nuttige insekten en mijten in fruitgewssen. Nederlndse Fruittelers Orgnistie, 's- Grvenhge. 285 pp. Morl, L.G., Antstingen door insekten en mijten in 1990: in bossen, ntuurgebieden en wegbeplntingen. Nederlnds Bosbouwtijdschrift 63 (4): Morl, L.G., Antstingen door insekten en mijten in 1991: in bossen, ntuurgebieden en wegbeplntingen. Nederlnds Bosbouwtijdschrift 64 (3): Ns, R.M.W.J., N de storm. Bosbouwvoorlichting (extr nurnmer): 1-3. Schuring, W., Antstingen door insekten en mijten op bomen en struiken. Nederlnds Bosbouwtijdschrift 54 (5): Schwenke, W. (ed.) Die Forstschdlinge Europs. Bnd I- III. Prey, Hmburg. 215

6 Tbel 1. De in 1992 opgetreden insekten en mijten gerngschikt nr wrdplnt (inclusief de lichte ntstingen). Tble 1. Infesttions by insects nd mites in 1992, grouped ccording to their host plnts (light infesttions included). loofhout brodleved trees Alnus B. Ehrh Betul L. llun Slisb. orylus L. ornus L. rtegus L. Euonyrnus L. Fgus L. Frxinus L. Hippophe L. Ligustrum L. Populus L. Prunus L. Quercus L. Slix L. Sorbus L Ulmus L. 216 I Viburnurn L. ngetst door ttcked by Agelstic lni L. Altic quercetorum (Fourc.) Depurus betule (L.) Strophosomus spp. Lochme suturlis Thoms. roesus septentrionlis (L.) Yponomeut sp. Abrxs grossulrit (L.) Euproctis chrysorrhoe L. Yponorneut pdellus L. Yponorneut cgngellus Hb. Agelstic lni ryptococcus fgisug Lind. Phyllphis fgi L. Rhynchenus fgi L. ossus cossus L. Operophter brurnt L. Pseudocherrnes frxini Kltb. Euproctis chrysorrhoe L. Yponomeut sp. ossus cossus L. Gypsonom cerin Dup. Leucorn slicis L. Prnthrene tbniformis Rott. Phyllodect spp. Rhynchenus populi F. Sperd crchris L. Sesi piformis (lerck) Yponorneut evonyrnellus L. Altic quercetorum (Fourc.) Andricus fecundtor Htg Andricus kollri Htg Andricus quercusclicis Burgsdorf Blninus glndiurn Mrsh. Biorhiz pllid (Oliv.) ossus cossus L. ynips quercusfolii L. Ernnis defoliri l. Lyrnntri dispr L. ~lcosom neustri L. Neurooterus lbioes Schenk ~europterus numismlis Geoff. Operophter brurnt L. Orthosi cersi F. Rhynchenus quercus L. Scolytus intrictus (Rtz.) Strophosornus spp. Thurnetopoe processione L. Tortrix viridn L. ossus cossus L. Melsorn populi L. Phyllodect spp. Yponomeut rorrellus Hb. Yponorneut pdellus L. Scolytus scolytus F. Mlcsom neustri L. Tenthredinide sp. Pyrrhlt viburni (Pyk.) NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFT 1993 elzehn eikerdvlo berkesigrernker dennekno~snuitkevers heidehntje elzebldwesp spinselmot bonte bessevlinder bstrdstijnvlinder rneidoornspinselmot krdinlshoeds~inselrnot elzehntje wollige beukestmluis beukebldluis beukespringkever wilgehoutrups kleine wintervlinder esseschorsluis bstrdstijnvlinder spinselmot wilgehoutrups populierescheutboorder stijnvlinder populiereglsvlinder bldhntjes populierespringkever grote populiereboktor horzelvlinder pruimespinselmot eikerdvlo nnsglwesp knikkerglwesp knopperglwesp eikelboorder rdppelglwesp wilgehoutrups glppelwesp grote wintervlinder plkker ringelrups pltjesglwesp stijnen knoopjesglwesp kleine wintervlinder voorjrsuil eikespringkever eikespintkever denneknopsnuitkevers eikeprocessievlinder groene eikebldroller wilgehoutrups rode populierehn wilgehntjes wilgespinselmot rneidoornspinselmot grote iepespintkever ringelrups bldwesp sneeuwblhn

7 Tbel 1. De in 1992 opgetreden insekten en mijten gerngschikt nr wrdplnt (inclusief de lichte ntstingen). Tble 1. Infesttions by insects nd mites in 1992, grouped ccording to their host plnts (light infesttions included). nldhout conifers ngetst door ttcked by Abies Mill. Hylobius bietis L. Lrix Link Adelges lricis Vllot oleophor lricell Hb. Ips cembre Heer Pice Dietr. Adelges bietis (L.) Eltobium bietinum Wlk. Ips typogrphus L. Pristiphor bietin hrist. Pinus L. Blstesthi turionell (L.) Brchyderes incnus (L.) inr spp. Diprion pini L. Hylobius bietis L. Ips typogrphus L. Neodiprion sertifer (Geoff.) Pineus pini Mcq. Pineus strobi Htg Pissodes nottus F. Pissodes piniphilus (Herbst) Rhycioni buolin D. et S. Schizolchnus pineti F. Strophosomus spp. Tomicus piniperd L. Pseudotsug rr. Adelges cooleyi Gill. Hylobius bietis L. Strophosomus spp. grote dennesnuitkever lrikswolluis lriksmot lriksbstkever sprppelglluis groene sprreluis letterzetter sprrebldwesp denneknoprups grijze dennesnuitkever tkluizen gewone dennebldwesp grote dennesnuitkever letterzetter rode dennebldwesp wollige denneluis weymouthwolluis kleine dennesnuitkever dennestksnuitkever dennelotrups grijze nldluis denneknopsnuitkevers gewone dennescheerder douglswolluis grote dennesnuitkever denneknopsnuitkevers NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFT 1993

8 Tbel 2 De grd vn ntsting in de verschillende provincies Tble 2 The degree of infesttion in the different provinces A ernstige ntstingen wronder klvreterij hevy infesttions including complete defolition idem, doch pltselijk ditto, but locl O> l B mtige ntstingen O moderte infesttions.- > u - b idem, doch pltselijk 9 m ditto, but locl. u n lichte ntstingen light infesttions c idem, doch pltselijk ditto, but locl u 218 Insektensoort/insect species OLEOPTERA (KEVERS) ermbycide (boktorren) Sperd crchris L.-grote populiereboktor c hrysomelide (bldhntjes) Agelstic lni L.-elzehn B b bc bc B b c Altic quercetorum Foudr.-eikerdvlo Ab Ac Lochme suturlis (Thorns.) -heidehntje Melsom populi L.-rode populierehn Phyllodect spp.-wilgehntjes Phyllodect vulgtissim L.-bluwe wilgehn Pyrrhlt viburni L.-sneeuwblhn urculionide (snuitkevers) Blninus glndium Mrsch.-eikelboorder Brchyderes incnus (L.) -grijze dennesnuitkever Deporus betule (L.) -berkesigremker Hylobius bietis L.-grote dennesnuitkever Pissodes nottus F.-kleine dennesnuitkever Pissodes piniphilus (Herbst)-dennestksnuitkever Rhynchenus fgi L.-beukespringkever Rhynchenus populi F.-populierespringkever Rhynchenus quercus L.-eikespringkever Strophosomus spp.-denneknopsnuitkevers Scolytide (bstkevers) Ips cembre Heer -lriksbstkever Ips typogrphus L.-letterzetter Scolytus intrictus (Rtz.)-eikespintkever Scolytus scolytus F.-iepespintkever Tornicus pini~erd L.-ewone dennescheerder LEPIDOPTERA (VLINDERS) oleoohoride (kokerrumen) ~oleo~hor lricell b.-lriksmotje osside (houtrupsen) ossus cossus L.-wilgehoutrups Geometride (spnrupsen) Abrxs grossulrit (L.) -bonte bessevlinder Ernnis defoliri l.-grote wintervlinder Operophter brumt L.-kleine wintervlinder Lsiocmpide (spinners) Mlcosom neustri L.-ringelrups Lymntriide (spinners) Euproctis chrysorrhoe L.-bstrdstijnvlinder Leucom slicis L.-stijnvlinder Lymntri dispr L.-plkker Noctuide (uilen) Orthosi cersi (F.) -voorjrsuil Sesiide (wespvlinders) Prnthrene tbniformis Rott.-populiereglsvlinder b c b bc b b b c c b c NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFT 1993

9 Tbel 2 De grd vn ntsting in de verschillende provincies Tble 2 The degree of infesttion in the different provinces A ernstige ntstingen wronder klvreterij hevy infesttions including complete defolition idem, doch pltselijk ditto, but locl B mtige ntstingen moderte infesttions.- 1 b idem, doch pltselijk ditto, but locl lichte ntstingen light infesttions c idem, doch pltselijk ditto, but locl UI > O Sesi piformis (lerck) -horzelvlinder Thumetopoeide (processievlinders) Thumetopoe processione L.-eikeprocessievlinder Tortricide (bldrollers) Blstesthi turionell (L.) -denneknoprups Gypsonom cerin Dup.-populierescheutboorder Rhycioni buolin D. et S.-dennelotrups Tortrix viridn L.-groene eikebldroller Yponomeutide (spinsel- stippelmotten) Yponomeut cgngellus Hb.-krdinlshoedspinselmot Yponomeut evonymellus L.-pruimespinselmot Yponomeut pdellus L.-meidoornspinselmot Yponomeut rorrellus Hb.-wilgespinselmot Yponomeut SP.-spinselmot HYMENOPTERA (VLIESVLEUGELIGEN) ynipide (glwespen) Andricus fecundtor Htg -nnsglwesp Andricus kollri Htg -knikkerglwesp Andricus quercusclicis Burgsdorf -knopperglwesp Biorhiz pllid (Olivier) -rdppelglwesp ynips quercusfolii L.-glppelwesp ynips spp.-glwespen Neuropterus lbipes Schenck -pltjesglwesp Neuropterus numismlis Geoff.-stijnen knoopjesglwesp Diprionide (dennebldwespen) Diprion pini L.-gewone dennebldwesp Neodiprion sertifer (Geoff.) -rode dennebldwesp Tenthredinide (bldwespen) roesus septentrionlis (L.) -elzebldwesp Pristiphor bietin hrist.-sprrebldwesp Tenthredinide SP.-bldwespen HOMOPTERA (BLADLUIZEN EN VERWANTEN) Adelgide (wolluizen) Adelges bietis (L.) -sprppelglluis Adelges cooleyi Gill.-douglswolluis Adelges lricis Vllot -lrikswolluis Pineus pini Mcq.-wollige denneluis Pineus strobi Htg -weymouthwolluis Aphidide (bldluizen) Eltobium bietinum Wlk.-groene sprreluis llphidide (bldluizen) Phyllphis fgi L.-beukebldluis Eriococcide (schildluizen) ryptococcus fgi Lind.-wollige beukestmluis Pseudochermes frxini Kltb.-esseschorsluis Lchnide (stm- en tkluizen) inr spp.-tkluizen Schizolchnus pineti F.-grijze nldluis b A Ab b Abc c b c c c c b c Abc A b NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFT 1993