Versie voor Onderwijscommissie 5 oktober / Faculteitsraad 6 oktober Laatst veranderd op:

Transcriptie

1 Versie voor Onderwijscommissie 5 oktober / Faculteitsraad 6 oktober Laatst veranderd op: Grondige Herziening Curriculum In te dienen: Oktober 2011 Uit te rollen: Academiear Bachelor in de Informatica Master in de Informatica Master of Computer Science Onderwijscommissie Informatica Grondige herziening Curriculum Informatica /41

2 INHOUDSTAFEL INLEIDING...3 TIJDSPAD...3 SWOT ANALYSE...4 KRIJTLIJNEN...5 I. DOELSTELLINGEN VAN DE OPLEIDING...7 DOELSTELLING EN AMBITIE...7 KERNCOMPETENTIES...7 VERDERE STAPPEN...12 II. REALISATIE COMPETENTIEONTWIKKELING IN HET CURRICULUM...14 CONGRUENTIETABELLEN...14 CRITERIA BACHELOR KERNCOMPETENTIES...14 CRITERIA MASTER KERNCOMPETENTIES...16 COMPUTERNETWERKEN EN GEDISTRIBUEERDE SYSTEMEN...17 CRITERIA AFSTUDEERRICHTING DATABASES...18 CRITERIA AFSTUDEERRICHTING SOFTWARE ENGINEERING...18 TOETSBELEID...18 III. OPBOUW VAN HET CURRICULUM...19 OPBOUW VAN HET BACHELOR PROGRAMMA...19 LEERLIJNEN BACHELOR...21 OPBOUW VAN HET MASTER PROGRAMMA...22 WAT IS ER VERANDERD?...23 OVERZICHT OPLEIDINGSONDERDELEN...26 IV. STAGE (NIET VAN TOEPASSING)...27 V. MASTERPROEF OF BACHELORPROEF...28 BACHELOR EINDWERK...28 MASTERPROEF...28 VI. STUDEERBAARHEID...31 STUDIETIJDSMETINGEN...31 STUDIEBEGELEIDING...31 VII. STUDIEMATERIAAL...32 VAKBESCHRIJVINGEN...32 HANDBOEKEN EN CURSUSNOTA S...32 ELEKTRONISCHE LEEROMGEVING...32 EVENTUELE PORTFOLIO S...32 VIII. INSTROOM STUDENTEN...33 SLAAGCIJFERS 1STE BACHELOR...33 INSTROOM MASTER...33 IX. INTERNATIONALISERING...35 X. ONDERWIJSTAAL...40 MEERWAARDE VOOR DE STUDENT...40 MEERWAARDE VOOR DE STUDENT...40 ONDERWIJS- EN EXAMENREGLEMENT...40 XI. DOCEERBAARHEID...41 Grondige herziening Curriculum Informatica /41

3 Inleiding In het kader van de 8-rige kwaliteitscyclus onderwijs was de opleiding Informatica aan de universiteit Antwerpen in 2009 aan de beurt om bezocht te worden door een visitatiecommissie. De Universiteit Antwerpen heeft beslist om die te koppelen aan de interne kwaliteitszorg onderzoek en dus ook een onderzoeksvisitatie te organiseren vlak voor de onderwijsvisitatie. In juni 2007 werd gestart met het voorbereiden van het zelfstudierapport onderzoek; in september 2007 ook met het voorbereiden van het zelfstudierapport onderwijs beiden ter voorbereiding van de respectievelijke visitaties (i.e. externe kwaliteitszorg). * Het zelfstudierapport onderzoek werd afgerond in nuari 2008; de visitatiecommissie is langs geweest in april 2008 en publiceerde haar bevindingen in juni * Het zelfstudierapport onderwijs werd afgerond in december 2008; de visitatiecommissie is langs geweest in februari 2009; publiceerde haar bevindingen in oktober Beide zelfstudierapporten zijn opgesteld als een strategisch 5-ren plan, waarin wordt nagedacht over wat onderzoek en onderwijs Informatica aan de Universiteit Antwerpen inhoudt. De rapporten proberen een antwoord te geven op de vraag wie we zijn we en wat we willen bereiken. * Elk van die interne zelfstudierapporten formuleerden een aantal aandachtspunten. * De externe visitatiecommissies onderzoek en onderwijs formuleerden een aantal aanbevelingen. Vanuit de zelfstudierapporten en de visitatierapporten werd in april 2011 een inventaris gemaakt van alle aandachtspunten en aanbevelingen. Die werden gerangschikt op twee assen (impact en slaagkans) en op basis daarvan werd een prioriteit toegekend. Die prioriteit moet de onderwijscommissie informatica helpen om te bepalen wanneer ze elk van die actiepunten en aanbevelingen zal aanpakken. Deze inventaris werd begin mei 2011 voorgelegd aan de centrale onderwijscommissie van de universiteit Antwerpen, die op 5 september via haar leescommissie heeft teruggekoppeld. Veel van die aandachtspunten, aanbevelingen worden geïmplementeerd door middel van een grondige curriculumwijziging die via de onderwijscommissie - faculteitsraad - onderwijsraad wordt behandeld in het academiear om effectief van start te gaan in Tijdspad 28 september 2011 * Rondsturen leden OC Informatica * Indienen faculteitsraad 5 oktober 2011 * Onderwijscommissie Informatica 6 oktober 2011 * Faculteitsraad 14 oktober 2011 * Indienen Departement Onderwijs september 2012 * Uitrollen nieuwe curriculum Grondige herziening Curriculum Informatica /41

4 SWOT analyse Voorafgaand sommen we eerst de uitgangspunten op van beide zelfstudierapporten, zijnde de SWOT analyse (Strengths Weaknesses Opportunities Threats) die aan de basis lag van beide zelfstudierapporten en de uiteindelijke curriculumherziening. * Research mission: The research in Computer Science ( Informatica ) at the University of Antwerp should cover a representative sample of the field to provide excellent academic education and achieve excellent service to the society. In order to develop a culture of biodiversity, we actively look for synergies both inside and outside the department. * Doelstelling: Het doel van de opleiding Informatica aan de Universiteit Antwerpen is bekwame en wetenschappelijk gevormde informatici af te leveren. Na hun opleiding (a) zijn zij in staat zich de nieuwste technologische ontwikkelingen in de diverse deelgebieden eigen te maken, (b) kunnen zij deze waar nodig ook exploiteren binnen hun beroepscontext, en (c) kunnen zij zelf een originele bijdrage leveren tot de verdere evolutie van de informatica. * Ambitie: De onderwijscommissie Informatica van de Universiteit Antwerpen wil een unieke opleiding aanbieden gebaseerd op de aanbevelingen van gerenommeerde wetenschappelijke organisaties zoals ACM, IEEE en SIAM. Ze wenst dat haar alumni voldoende diepgang en flexibiliteit bezitten om gegeerd te zijn op de arbeidsmarkt en academische posities te bekleden in universiteiten en onderzoeksinstellingen met wereldfaam. Daartoe hanteert zij een transparant en activerend leerproces, conform de visie van de Universiteit Antwerpen rond studentgecentreerd onderwijs. Sterke punten (en hoe deze te behouden) Master-curriculum [ afstudeerrichtingen en opties uitbouwen] Bachelor-curriculum [ profileringsruimte versterken] Gemotiveerde (onderwijs)staf [ personeelsbeleid bijsturen] Lage drempel [ kleinschaligheid bewaren] Pedagogisch concept [ projectwerk verfijnen] Uitstekende infrastructuur [ moderniseren] Goed draaiend kwaliteitszorgsysteem [ actieve rol blijven spelen] Kerncompetenties op maat [ regelmatig herevalueren] Efficiënte thesisbegeleiding [ richtlijnen verfijnen] Slagvaardige onderwijscommissie [ regelmatig herziening curriculum] Risico s (en hoe deze te vermijden) Rationalisatienorm Bachelor [ in- en doorstroomcijfers opvolgen] Besparingen [ allocatiemodel opvolgen, maatregelen bij curriculumherziening 2011] Verminderen AAP-kader [ assistentenkader ontzien] Toenemende administratie [ administratieve last afstoten] Zwakke punten (en hoe ze om te buigen) Lage slaagcijfers in 1ste Bachelor [ streefdoel 50% per semester opvolgen] Weinig Internationalisering [ inspanningen intensifiëren] Geen echte alumniwerking [ alumniwerking opzetten] Leefbaarheid Master [ herbezinning curriculumherziening 2011] Opportuniteiten (en hoe deze te activeren) Meer studenten [ voorlichtingsactiveiten concentreren + zijdelingse instroom master] Nieuwe personeelsleden [ synergieën onderzoek/afstudeerrichtingen creëren] Samenwerking andere universiteiten [ samenwerking verder zetten] Associatie [ uitkijken naar mogelijke samenwerking] Onderzoek [ aanbevelingen onderzoeksvisitatie opvolgen] Grondige herziening Curriculum Informatica /41

5 Krijtlijnen Ter voorbereiding van de grondige curriculumherziening 2011 heeft de OC krijtlijnen uitgezet, t.t.z. de thema's die we tijdens de curriculumherziening willen aanpakken. Deze krijtlijnen werden na de paasvakantie 2011 bevroren zodat we voor de zomervakantie alle noodzakelijke veranderingen konden identificeren, het dossier dat U nu in de handen houdt op te stellen om tenslotte in het academiear het hernieuwde curriculum uit te rollen. Hieronder alvast de krijtlijnen zoals we ze hebben bepaald; achtergrondinformatie (analyses, cijfers, alternatieven) over deze krijtlijnen zijn te vinden op > BACHELOR * (a) Doelpubliek: Gelet op onze brede instroom met vaak beperkte wetenschappelijke/wiskundige voorkennis is de structuur van ons bachelor-programma misschien niet aangepast. Moeten we de drempel op een of andere manier verlagen (zonder daarom het niveau te laten zakken) of blijven we voornamelijk mikken op een instroom met echte wetenschappelijke interesse? We mikken voornamelijk op een instroom met een echte wetenschappelijke interesse. * (b) 1ste programmeertaal: De 1ste programmeertaal is het meest zichtbare element van de pedagogische strategie in een informatica-opleiding. Dit is ren Oberon en C++ geweest, maar misschien is het tijd om die keuze te veranderen. Momenteel ligt een concreet voorstel ter tafel om een combinatie van Python en C++ te hanteren, waarbij die programmeertalen ook daadwerkelijk gebruikt worden in andere vakken. * (c) Projectwerking: Voornamelijk in BA3 (1ste semester) zijn er veel "versnipperde" projecten, waardoor de studiedruk hoog (te hoog?) is. Projectwerking blijft wel een pedagogisch speerpunt van onze opleiding dus dat willen we niet verminderen. Hoe kunnen we de synergie tussen die projecten vergroten? Het "Eindwerk bachelor" vervalt en wordt "Project gedistribueerd programmeren". Daarmee wordt elk van de drie afstudeerrichtingen in elk van de ren gerepresenteerd door een project. Daardoor wordt alvast een betere synergie gecreëerd. Er worden in de 1ste semester van het ar tijdsmetingen georganiseerd om te zien hoe zwaar de projectdruk echt ligt. * (d) Expliciete kerncompetenties: De kerncompetenties (i.e. tastbare doelen voor de studenten op het einde van het traject) moeten traceerbaar zijn in het curriculum, vakbeschrijvingen en examens. De kerncompetenties werden aangepast en uitgebreid; evenals de congruentietabel. Deze kerncompetenties worden mee opgenomen in vakbeschrijvingen en besproken in de lessen. * (e) Alumni-werking: De alumni (als vertegenwoordigers van het beroepenveld) moeten ook inspraak krijgen in de curriculumherziening. Liever dan grootse enquêtes uit te schrijven zetten we een klankbord op, waarbij we één keer per ar onze alumni uitnodigen voor een gesprek rond de lange termijn strategie. Grondige herziening Curriculum Informatica /41

6 MASTER * (f) 3 afstudeerrichtingen: Momenteel studeren minder dan 20 studenten af per ar. Dit kleine aantal wordt dan nog (erg onevenwichtig) versnipperd over 4 (vier!) afstudeerrichtingen. Bovendien hebben recente besparingen ons gedwongen om een aantal professoren- en assistentenplaatsen op te geven. Kunnen we nog 4 afstudeerrichtingen aan? Zouden we niet beter de tering naar de nering zetten en het aantal afstudeerrichtingen reduceren? Vanaf bieden we slechts drie afstudeer-richtingen aan: (1) Databases, (2) Software Engineering, (3) Computernetwerken en Gedistribueerde Systemen; de richting Computationele Informatica zal vervallen. * (g) Internationalisering: Om het aantal studenten in de master op te krikken tot 30 mikken we op een internationale zij-instroom. Het engelstalig programma "Master in Computer Science" wordt daarom nauw geïntegreerd met de "Master in de Informatica Optie onderzoek" Grondige herziening Curriculum Informatica /41

7 I. Doelstellingen van de opleiding Doelstelling en ambitie Doelstelling: Het doel van de opleiding Informatica aan de Universiteit Antwerpen is bekwame en wetenschappelijk gevormde informatici af te leveren. Na hun opleiding (a) zijn zij in staat zich de nieuwste technologische ontwikkelingen in de diverse deelgebieden eigen te maken, (b) kunnen zij deze waar nodig ook exploiteren binnen hun beroepscontext, en (c) kunnen zij zelf een originele bijdrage leveren tot de verdere evolutie van de informatica. Om die doelstelling te realiseren krijgt een bachelor informatica een wetenschappelijke basisvorming in de informatica die hem of haar moet toelaten problemen systematisch te analyseren en de nodige software oplossingen uit te bouwen. Hij of zij moet in staat zijn om samen met anderen softwaresystemen te ontwerpen, bouwen en onderhouden en beschikt daarom over de communicatievaardigheden nodig voor de contacten met collega's en opdrachtgevers. Bovendien kan hij of zij technische taken (zoals het beheer van een lokaal netwerk, het opzetten van een databank) plannen en uitvoeren, en beschikt hij of zij over de nodige parate kennis om concrete softwareproblemen (o.a. compatibiliteit, bestandsformaten, versiebeheer, installatie,...) op korte termijn op te lossen. De wetenschappelijke basisvorming is er in eerste instantie op gericht om vlot om te kunnen gaan met abstracte modellen, vandaar het niet te onderschatten aandeel wiskunde. Daarnaast moeten gegevens omtrent een informaticaprobleem (vb. netwerk performantie, databank integriteit, algoritmische complexiteit) op een wetenschappelijk verantwoorde manier verzameld en geïnterpreteerd kunnen worden. Gezien de snelle evolutie is een bachelor informatica in staat de technologische ontwikkelingen op te volgen, zich eigen te maken en toe te passen. Autonomie en creativiteit zijn essentieel, vandaar dat een bachelor informatica in staat moet zijn om een complexe opdracht in deeltaken op te delen, elk van die deeltaken afzonderlijk uit te voeren en toch het groter geheel niet uit het oog te verliezen. Een master informatica krijgt aansluitend een diepgaande wetenschappelijke vorming in één van de subdisciplines van de informatica, die hem of haar moet toelaten te functioneren op leidinggevend niveau en onderzoek en ontwikkeling te verrichten in een academische zowel als een industriële context. Net zoals een bachelor informatica moet hij of zij in staat zijn om samen met anderen softwaresystemen te ontwerpen, bouwen en onderhouden, maar de schaal van systemen waarover we spreken wordt veel groter, de problemen die aangepakt worden zijn complexer, zijn/haar verantwoordelijkheid wordt veel belangrijker en dus ook de nood aan degelijke wetenschappelijk gefundeerde methoden. Daarom zal hij of zij zich niet beperken tot het opvolgen en toepassen van de technologische ontwikkelingen, maar ze zelf kunnen exploiteren of er actief toe bijdragen. Ambitie: De onderwijscommissie Informatica van de Universiteit Antwerpen wil een unieke opleiding aanbieden gebaseerd op de aanbevelingen van gerenommeerde wetenschappelijke organisaties zoals ACM, IEEE en SIAM. Ze wenst dat haar alumni voldoende diepgang en flexibiliteit bezitten om gegeerd te zijn op de arbeidsmarkt en academische posities te bekleden in universiteiten en onderzoeksinstellingen met wereldfaam. Daartoe hanteert zij een transparant en activerend leerproces, conform de visie van de Universiteit Antwerpen rond studentgecentreerd onderwijs. Kerncompetenties Om traceerbaarheid tussen de doelstelling & ambitie en het curriculum mogelijk te maken, heeft de onderwijscommissie Informatica een reeks kerncompetenties gedefinieerd die onze studenten tijdens de opleiding dienen te verwerven, en die geïnspireerd zijn op de welbekende Dublindescriptoren. De kerncompetenties worden opgesomd in Tabel 1, p. 8; Tabel 2, p. 9; Tabel 3, p. 10; Tabel 4, p. 11 en Tabel 5, p. 12. Grondige herziening Curriculum Informatica /41

8 Wat is er veranderd? **NIEUW** De formulering van alle kerncompetenties is aangepast; zij zijn nu allen geschreven vanuit het standpunt van de bachelor/respectievelijk master. Daarnaast zijn enkele kleinere herformuleringen doorgevoerd. Bovendien is zowel voor de bachelor als voor de master een kerncompetentie "Maatschappij" toegevoegd waarin maatschappelijke en ethische implicaties van de opleiding worden vastgelegd. Tenslotte zijn er aparte kerncompetenties voor de verschillende afstudeerrichtingen geformuleerd. Kerncompetenties Bachelor Informatica. Wanneer is een bachelor een bekwame informaticus? Analyse en ontwerp. Een bachelor informatica kan een analyse en ontwerp opstellen voor een kleinschalig software project; kleinschalig betekent dat het project valt te overzien door één persoon. Hij of zij kan een geïdentificeerd probleem begrijpen en een potentiële oplossing modelleren. Implementatie. Een bachelor informatica kan een nieuwe softwaresysteem bouwen. Hij of zij kan al dan niet als deel van een ploeg een gegeven basisontwerp omzetten in een werkend programma. Hij of zij kan het basisontwerp verfijnen (vb., een geschikte interface opstellen), de te gebruiken software selecteren, bestaande componenten integreren. Onderhoud. Een bachelor informatica kan een bestaand software systeem onderhouden. Hij of zij kan bestaande programma s aanpassen aan veranderingen in mogelijkheden van zowel hardware als software (upgrades). Hij of zij kan bestaande programma s ook mee laten evolueren met veranderde behoeften. Databank. Een bachelor informatica kan een gegevensmodel voor een databank opstellen en implementeren. Hij of zij kan bestaande databanken ook mee laten evolueren met veranderde behoeften. Netwerk. Een bachelor informatica kan een lokaal netwerk beheren. Hij of zij kan de geschikte netwerkinfrastructuur en protocollen selecteren, evenals schaal- en performantie problemen aanpakken die zich kunnen stellen. Vakbekwaamheid. Een bachelor informatica bezit de nodige parate kennis en praktische vaardigheden om concrete software problemen (o.a. compatibiliteit, bestandsformaten, versiebeheer, installatie,... ) op korte termijn op te lossen. Hij of zij kan in kleinere organisaties (KMO) advies geven over nieuwe automatiseringsprojecten (haalbaarheid, nut, benodigde apparatuur, ). Maatschappij. **NIEUW**Een bachelor informatica heeft een kritische instelling, ook tegenover het eigen vakgebied. Hij of zij heeft weet van de deontologische code binnen ons domein en kan zijn verworven kennis in een bredere wetenschappelijke en maatschappelijke context kaderen. Communicatievaardigheden. Een bachelor informatica kan contacten met collega s en opdrachtgevers zowel schriftelijk als mondeling onderhouden. Tabel 1: Overzicht van de kerncompetenties Bachelor Informatica Grondige herziening Curriculum Informatica /41

9 Kerncompetenties Academische Bachelor. Wat onderscheidt een academische bachelor van een professionele bachelor? Wiskundige basis. Een academische bachelor informatica heeft een stevige wiskundige vorming achter de rug, nodig voor het begrijpen van de in de informatica gangbare wetenschappelijke technieken en methodes. Formeel denken. Een academische bachelor informatica bezit een abstraherend vermogen nodig om vlot om te kunnen gaan met abstracte modellen om formele redeneringen en argumentaties mogelijk te maken. Levenslang leren. Een academische bachelor informatica kan de vakliteratuur volgen (hoofdzaak in het Engels) om op de hoogte te blijven van recente ontwikkelingen. Hij of zij heeft een denkkader waarin de samenhang tussen de verschillende deelgebieden in de informatica wordt gevat. Wetenschappelijke aanpak. Een academische bachelor informatica kan op een wetenschappelijke manier data verwerken. Hij of zij kan op een systematische manier gegevens verzamelen, ze op een correcte manier interpreteren en er de nodige conclusies aan verbinden. Wetenschappelijke basis. Naast een gedegen kennis van de fundamentele begrippen, methodes en deelgebieden van de Informatica, heeft een academische bachelor informatica ook een zicht op andere wetenschappelijke disciplines (o.a., wiskunde, natuurkunde, economie) met hun gangbare wetenschappelijke technieken, methodes en beperkingen. Autonoom en creatief. Door zijn brede basisvorming is een academische bachelor informatica in staat een complexe opdracht in deeltaken op te delen, elk van die deeltaken afzonderlijk uit te voeren en toch het groter geheel niet uit het oog te verliezen. Bovendien is een bachelor in staat tot zelfreflectie, zodat gelijkaardige opdrachten in het vervolg beter zullen worden uitgevoerd. Tabel 2: Overzicht van de academische kerncompetenties Bachelor Informatica Grondige herziening Curriculum Informatica /41

10 Kerncompetenties Master Informatica. Wanneer is een master een bekwame informaticus? Analyse. Een master informatica kan een analyse uitvoeren voor een grootschalig informaticaproject. Hij of zij kan taken identificeren die voor automatisering in aanmerking komen, kan de achterliggende bedrijfsprocessen begrijpen, en de overeenkomstige gebruikersbehoeften vastleggen. Dit vereist de nodige kennis om vlot met personen actief in andere disciplines te communiceren. Ontwerp. Een master informatica kan een ontwerp opstellen voor grootschalige informaticasystemen. Hij of zij kan een decompositie maken van een specifiek probleem om tot een haalbare oplossing te komen. Hij of zij kan componenten identificeren die kunnen bijdragen tot een oplossing (vb. software bibliotheek, type netwerk, soort databank). Hij of zij kan de gekozen oplossingen documenteren op verschillende niveaus van abstractie. Evolutie. Een master informatica kan de noodzakelijke evolutie van informaticasystemen ondersteunen. Hij of zij kan problematische componenten identificeren, oplossingsstrategieën selecteren, de nodige aanpassingen doorvoeren zonder de werking van het bestaande systeem te compromitteren. Kwaliteitscontrole. Tijdens het uitvoeren van informaticaprojecten kan een master informatica de nodige controles voorzien om vooraf gespecificeerde kwaliteitsnormen te halen (cf. betrouwbaarheid, onderhoudbaarheid, veiligheid, ). Na het uitvoeren van informaticaprojecten kan hij of zij de nodige lessen trekken om de kwaliteitsnormen waar nodig te optimaliseren. Selectie. Een master informatica kan verschillende technieken, methodes, talen, architecturen, ten opzichte van elkaar afwegen rekening houdend met hun inherente beperkingen en het feit dat informatie over concrete oplossingen veelal commercieel is gekleurd. Hij of zij kan de strategische beslissingen in dit verband nemen: vb. hoe beveiligen we ons netwerk? welk type databank? welke rol voor formele specificaties? Hij of zij kan de genomen beslissingen wetenschappelijk motiveren. Rapporteren. Een master informatica kan rapporteren zowel schriftelijk als mondeling over de voortgang en status van informaticaprojecten aan opdrachtgevers en experten in andere disciplines (dus niet informatici). Maatschappij. **NIEUW**Een master informatica heeft zin voor verantwoordelijkheid. Hij of zij kan verbanden leggen tussen maatschappelijke stromingen en ontwikkelingen in de informatica en de gevolgen van zijn of andermans handelen inschatten. Om zijn/haar rol in de maatschappij optimaal te vervullen, specialiseert de master informatica zich in één van drie mogelijke profielen: Onderzoek en Ontwikkeling, Onderwijs of Ondernemen. Leiden. Een master informatica kan een groep informatici aansturen, met inbegrip van (a) het inschatten van de benodigde middelen (apparatuur, mankracht, competenties); (b) het opstellen van een taakverdeling op basis van technische competenties; (c) het plannen in de tijd van wanneer welke taken worden uitgevoerd; (d) het opvolgen en bijsturen van een dergelijke planning. Tabel 3: Overzicht van de kerncompetenties Master Informatica Grondige herziening Curriculum Informatica /41

11 Kerncompetenties Master Informatica Onderzoeksgerichtheid. Wat betekent het voor een master om wetenschappelijk geschoold te zijn? Diepgang. Een master informatica heeft theoretisch inzicht en praktische ervaring met instrumenten, technieken en methodes toegepast binnen wetenschappelijk onderzoek van een bepaald deelgebied van de informatica. Onderzoek en Ontwikkeling. Een master informatica kan deelnemen aan onderzoek en ontwikkeling in een productgerichte omgeving. Dit houdt in dat hij of zij (a) experimenten kan opzetten om vast te stellen of bepaalde technieken bruikbaar zijn voor zijn bedrijf; (b) opportuniteiten kan (h)erkennen om producten en productieprocessen te verbeteren; (c) kosten en baten van nieuwe technieken en methodes kan inschatten; (d) nieuwe technieken kan aanwenden om een strategisch voordeel op de concurrentie te creëren. Fundamenteel Onderzoek. Een master informatica bezit de vaardigheden die nodig zijn om zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te kunnen aanvatten, bijvoorbeeld met het oog op het behalen van een doctoraat. Dit houdt in dat hij of zij (a) inzicht heeft in de actuele onderzoeksvragen binnen een deelgebied van de informatica; (b) in staat is om de implicaties van recente onderzoeksresultaten in te zien; (c) zelfstandig gepubliceerde resultaten of technieken kan toepassen in een nieuwe context. Tabel 4: Overzicht van de wetenschappelijke kerncompetenties Master Informatica Kerncompetenties Master Informatica Specialisatie. Welke specifieke kerncompetenties worden verworven binnen de afstudeerrichting? **NIEUW** Computernetwerken en Gedistribueerde Systemen Ontwerp van protocollen. Een master informatica met specialisatie computernetwerken en gedistribueerde systemen kan algoritmen en protocollen ontwerpen voor optimaal gebruik in hedendaagse systemen (vb., draadloze netwerken, cloud computing, ). Hij of zij kan dergelijke algoritmen en protocollen ook analyseren en optimaliseren afhankelijk van de context waarin ze gebruikt dienen te worden. Modelleren en simuleren. Een master informatica met specialisatie computernetwerken en gedistribueerde systemen kan het gedrag van hedendaagse systemen bestuderen (performantie, robuustheid, schaalbaarheid, ) aan de hand van modellen en simulaties. Wiskundige modellering. Een master informatica met specialisatie computernetwerken en gedistribueerde systemen is in staat om in te schatten of een bepaald wiskundig model geschikt is voor een gegeven situatie. Hij of zij is in staat snel (kleine) aanpassing aan, of variant van een bestaande model te maken. Hij of zij kan zelf eenvoudige problemen abstraheren en modeleren en trekt de nodige inzichten en lessen uit de bekomen resultaten. Specialisatie Databases Data-mining. Een master informatica met specialisatie databases kan een data mining probleem herkennen en er de beste oplossingsstrategie voor selecteren (vb., beslissingsbomen, associatie regels, bayesian networks, ). Hij of zij kan data mining technieken toepassen op grote en complex gestructureerde databases en de resultaten zinvol interpreteren. Daarnaast is hij of zij in staat om nieuwe evoluties in het wetenschappelijk onderzoek in data mining op te volgen, zich eigen te maken en er zelf toe bij te dragen. Data modellering. Een master informatica met specialisatie databases kan voor data intensieve toepassingen het beste database model en de optimale ondervragingstechniek selecteren. Hij of zij kan recente database technologie (vb., gedistribueerde en heterogene databanken) inzetten waar nodig, in het bijzonder voor webtoepassingen. Tenslotte heeft hij of zij een uitgebreide kennis van de grondslagen van databases, die aangewend kan worden bij het ontwikkelen van nieuwe technieken en toepassingen. Grondige herziening Curriculum Informatica /41

12 Software Engineering Modelleren. Een master informatica met specialisatie software engineering maakt gebruik van modellen om alle aspecten van een informatica systeem te beschrijven en te kwantificeren. Hij of zij beschikt over een overzicht van de meest gangbare modelleerformalismen en hun belangrijkste kenmerken (voor- en nadelen, specifiek toepassingsgebied, ). Hij of zij heeft enkele ervan toegepast tijdens enerzijds het ontwerp van een nieuw systeem als anderzijds de analyse of verbetering van een bestaand systeem. Hij of zij is in staat deze modellen te gebruiken voor de communicatie met niet informatica-specialisten. Werktuigen (Tools). Een master informatica met specialisatie software engineering heeft ervaring met de beschikbare werktuigen voor analyse, verificatie, simulatie en transformatie van software systemen. Hij of zij heeft inzicht in hun interne werking, wat tot uiting komt in het succesvol combineren, aanpassen of bouwen van dergelijke werktuigen (vb., uitbreidingen maken op open-source instrumenten). Tabel 5: Overzicht van de kerncompetenties per afstudeerrichting Deze lijst kerncompetenties is het resultaat van een intensief analyseproces dat verlopen is in verschillende stappen. Interne lijst (december 2002): Uit het zelfstudierapport van 2001 werd een lijst kerncompetenties en eindtermen gedistilleerd door een interne werkgroep van de OC Informatica. Dit op basis van de toen geldende richtlijnen aangaande curriculumwijzigingen opgesteld door het departement onderwijs naar aanleiding van de bachelor-master hervormingen. Nazicht door departement Onderwijs (oktober 2003): Het departement onderwijs heeft deze kerncompetenties getoetst aan de vereisten van het toenmalige decreet en enkele veranderingen gesuggereerd. Die zijn uiteindelijk opgenomen in de uiteindelijke curriculumherziening [31]. Toetsing aan DublinDescriptoren (september2006): Naar aanleiding van het capaciteitsplan ingediend bij de aanvraag tot omvorming naar een 2-rige master werden competenties voor de master-opleidingen geformuleerd op basis van de welbekende Dublin Descriptoren [2]. Deze kerncompetenties werden per consensus overeengekomen tussen de verschillende universiteiten. Doorlichting Onderwijs (december 2007 april 2008): In de aanloop naar het zelfevaluatierapport heeft de onderwijscommissie Informatica een reeks sessies gehouden waarbij elk van de docenten uitleg gaf over de verschillende vakken onder zijn/haar verantwoordelijkheid. Daarbij werd de congruentie tussen de opleidingsonderdelen en de verschillende kerncompetenties geverifieerd en werden kerncompetenties aan de Dublin Descriptoren getoetst. Op basis daarvan werd de formulering van enkele van de kerncompetenties lichtjes gewijzigd. Programma evaluatie (april 2008): In parallel met de doorlichting Onderwijs werd tijdens de programma-evaluatie gevraagd aan de alumni en bachelor-master studenten in hoeverre zij vonden dat ze de gestelde kerncompetenties hadden verworven. Bovendien werd aan een werkgroep van alumni gevraagd inhoeverre die kerncompetenties overeenkwamen met de beroepsprofielen waarop gemikt werd. Visitatiecommissie (september 2010): De visitatiecommissie deed in haar visitatierapport enkele concrete aanbevelingen omtrent de kerncompetentie. Op basis daarvan werden de lijst kerncompetenties herzien en uitgebreid. Curriculumherziening (oktober september 2011): Naar aanleiding van de curriculumherziening werden ter verificatie congruentietabellen opgesteld. Verdere stappen Het analyse proces rond de kerncompetenties is nog niet volledig afgerond. Volgende stappen moeten nog uitgevoerd worden. ** BESPREKEN TIJDENS ONDERWIJSCOMMISSIE** Grondige herziening Curriculum Informatica /41

13 Toetsing alumni (herfst 2011): In het kader van een betere alumni-werking zal in november 2011 een klankbord met vertegenwoordigers van de alumni worden opgezet. Een concreet agenda-punt wordt een tweede toetsing van de kerncompetenties aan de beroepsprofielen. Toetsing studenten (herfst 2011): Met de studentenvertegenwoordigers van de onderwijscommissie zal in een werkgroep de kerncompetenties en congruentietabellen expliciet worden geverifieerd. Toetsing leerlijnen (herfst 2011): Er zullen kleine werkgroepen met de leerlijnen worden samengeroepen om de kerncompetenties te bediscussiëren in functie van het **toetsbeleid**. Terugkoppeling onderwijsraad UA (herfst 2011): Ook de centrale onderwijsraad kan en zal suggesties voor verbetering maken, en die moeten ook geïncorporeerd worden. Vertaling Engels (februari 2012): Eens de kerncompetenties zijn geverifieerd kunnen ze vanaf februari vertaald worden naar het Engels. Grondige herziening Curriculum Informatica /41

14 II. Realisatie competentieontwikkeling in het curriculum Congruentietabellen Als voornaamste instrument om de realisatie van de doelstellingen te meten, maakt de onderwijscommissie Informatica gebruik van een reeks kerncompetenties die onze studenten tijdens de opleiding dienen te verwerven (zie Tabel 1, p. 8; Tabel 2, p. 9; Tabel 3, p. 10; Tabel 4, p. 11 en Tabel 5, p. 12). Per opleidingsonderdeel wordt via een 3-puntschaal (+, ++, of +++) vastgelegd in welke mate een kerncompetentie vervuld wordt. De eigenlijke congruentieteabellen zijn te vinden in bijlage. Hieronder de criteria die gehanteerd worden bij de 3-puntschaal. Criteria Bachelor Kerncompetenties Analyse en ontwerp * [+++] Het analyseren en ontwerpen van software staat centraal; de studenten moeten een (individueel) project uitvoeren, en slagen voor dat project is noodzakelijk. * [ ++ ] Het analyseren en ontwerpen van software is belangrijk; de studenten moeten een toegepast (individueel) project uitvoeren dat zwaar in het eindcijfer doorweegt. * [ + ] Studenten worden analyse en ontwerptechnieken aangeleerd. Implementatie * [+++] Het ontwikkelen van software staat centraal, waarbij de nadruk ligt op de integratie en selectie van bestaande softwarecomponenten. * [ ++ ] Het ontwikkelen van software staat niet noodzakelijk centraal, maar een belangrijk deel van de cursus bestaat uit een project waarbij er voornamelijk verder gebouwd dient te worden op bestaande (recent ontwikkelde) softwarecomponenten. * [ + ] Het ontwikkelen van software staat niet centraal, de studenten leren werken met bepaalde software systemen en kunnen inschatten wanneer het gebruik van deze software het meest geschikt is. Onderhoud * [++] Het onderhouden van bestaande software vormt een belangrijk thema van de cursus. * [ + ] Er wordt aandacht besteed aan het belang en de praktische uitvoering van upgrades van bestaande software. Databank * [+++] De fundamenten van databanken staan centraal en er wordt veel aandacht besteed aan de praktische implementatie ervan en aan het gebruik van SQL. * [ ++ ] Databanken vormen een centraal thema, waarbij er veel van de aandacht uitgaat naar het opstellen van een gegevensmodel, alsook aan de gerelateerde technologie\"en. * [ + ] Er wordt vaak de nadruk gelegd op de keuze van de gehanteerde datastructuren (en hun efficiëntie) bij het ontwikkelen van software. Netwerk * [+++] Het beheren van een lokaal netwerk wordt vanuit een praktisch oogpunt benaderd. * [ ++ ] Veel aandacht gaat uit naar de componenten die we terugvinden in een lokaal netwerk, maar eerder vanuit een theoretische invalshoek en met nadruk op schaal- en performantie problemen. * [ + ] In deze cursus worden de componenten van lokale netwerken kort aangehaald. Vakbekwaamheid * [++] Praktische kennis voor het oplossen van vaak voorkomende problemen wordt aangebracht en de nodige inzichten om te adviseren bij de aankoop van apparatuur worden meegegeven. Grondige herziening Curriculum Informatica /41

15 * [ + ] Algemene (theoretische) kennis in verband met computersystemen wordt aangebracht die toelaat alledaagse problemen aan te pakken en eventueel te adviseren bij de keuze van apparatuur (en de bijhorende software). Maatschappij. **NIEUW** > [+++] De deontologische code van de informatica is een thema binnen de lessen. Studenten worden ermee geconfronteerd en worden gedwongen standpunt in te nemen. > [++] Studenten worden geconfronteerd met belangrijke historische mijlpalen binnen de informatica en hun maatschappelijke implicaties > [ + ] Studenten maken een project en worden gewezen op de regels omtrent het kopiëren van code van anderen. Communicatievaardigheden * [+++] Het lesmateriaal wordt voornamelijk door de studenten zelf aangebracht door middel van voordrachten of een substantieel deel van het materiaal wordt in groepjes besproken door de studenten. Communicatie met niet-informatici wordt gestimuleerd. * [ ++ ] De studenten moeten een uitgebreid projectverslag uitwerken dat een substantieel onderdeel vormt bij hun eindbeoordeling. * [ + ] Het onderling bespreken van oplossingen wordt sterk gestimuleerd, mogelijk in het kader van een kleinschalig project waaraan meerdere studenten samenwerken. Wiskundige basis * [++] Het cursusmateriaal voorziet een stevige wiskundige onderbouw die aangewend kan worden voor tal van andere opleidingsonderdelen. * [+] Een eerder beperkte wiskundige onderbouw wordt verschaft waar onmiddellijk beroep op wordt gedaan in de cursus zelf. Formeel denken. * [+++] Het materiaal vergt een hoge mate van formeel redeneren en/of het abstraherend vermogen van de studenten wordt erg op de proef gesteld. * [ ++ ] In grote delen van de cursus wordt er omgegaan met formele modellen die dienen tot het verschaffen van inzicht in het cursusmateriaal. * [ + ] Er zijn enige raakpunten qua formeel denken, maar deze vormen slechts een beperkt deel van de cursus. Levenslang leren. * [+++] De student gaat zelf actief op zoek naar informatie (i.e.\ het cursusmateriaal bestaat voornamelijk uit papers, RFCs, IETF documenten, ). * [ ++ ] Om te slagen, wordt van een student verwacht dat hij zelf selecteert tussen (technologische) alternatieven die expliciet aangeboden worden. * [ + ] Het onderwerp van de cursus is sterk gevoelig aan nieuwe ontwikkelingen; dit komt tot uiting in het feit dat onderdelen ervan frequent herzien moeten worden. * [ + ] De studenten maken veelvuldig gebruik van Engelstalige vakliteratuur. Wetenschappelijke aanpak * [+++] Het omgaan met, verwerken en interpreteren van data vormt het centrale thema. * [ ++ ] Dataverwerking en interpretatie vormt één van de thema's. * [ + ] Bepaalde vaardigheden om problemen efficiënter aan te pakken door een correcte data interpretatie worden aangebracht. Wetenschappelijke basis * [+++] Het materiaal is toepasbaar in vele deelgebieden van de wetenschap en studenten uit verschillende opleidingen volgen deze cursus samen. * [ ++ ] Een groot percentage van het aangeboden materiaal is rechtstreeks toepasbaar in andere deelgebieden. De studenten krijgen zicht op andere wetenschappelijke disciplines. * [ + ] Sommige onderwerpen uit de cursus zijn zonder meer van toepassing in een aantal wetenschappelijke takken. Autonoom en creatief Grondige herziening Curriculum Informatica /41

16 * [ ++ ] De onderwijsvorm (project, portfolio, ) verplicht een student tot zelfreflectie. * [ + ] Het verwerken van de leerstof vereist dat de student een complexe opdracht in deeltaken opdeelt, elk van die deeltaken afzonderlijk uitvoert en toch het groter geheel niet uit het oog verliest. Criteria Master Kerncompetenties **Alle onderstaande criteria zijn NIEUW** Analyse * [+++] De student moeten een (individueel) project uitvoeren, waarbij een probleemanalyse een nodige voorwaarde is voor het slagen voor dat project. * [ ++ ] De student verwerft een overzicht van de verschillende analyse methodes voor een bepaald informaticaprobleem en kan de voor- en nadelen t.o.v. elkaar afwegen. * [ + ] De student leert analyse technieken aan. Ontwerp * [+++] De studenten moeten een (individueel) project uitvoeren, waarbij een gefundeerd ontwerp een nodige voorwaarde is voor het slagen voor dat project. De keuze van de componenten die bijdragen tot een oplossing (vb. software bibliotheek, type netwerk, soort databank) wordt gemotiveerd. * [ ++ ] De student verwerft een overzicht van de verschillende ontwerp methodes voor een bepaald informaticaprobleem en kan de voor- en nadelen t.o.v. elkaar afwegen. * [ + ] De student leert ontwerptechnieken aan. Evolutie * [+++] De studenten moeten een (individueel) project uitvoeren, waarbij ze via tussentijdse deelopleveringen tot een uiteindelijke oplossing komen. * [ ++ ] De student snapt de lange termijn implicaties van een bepaalde techniek of oplossing. Voorbeelden van dergelijke implicaties worden in de les gegeven (vb. overgang naar IPv6, overgang naar andere databankmodellen, evolutie van programmeertalen, ) * [ + ] De student heeft een historisch overzicht van hoe de technologie binnen een bepaald domein tot stand is gekomen. Kwaliteitscontrole * [+++] De studenten moeten een (individueel) project uitvoeren, waarbij ze de nodige controles moeten voorzien om vooraf gespecificeerde kwaliteitsnormen te halen. Deze normen hebben zowel te maken met de kwaliteit van het opgeleverde eindproduct (snelheid, betrouwbaarheid, ), als met het proces dat tot dit eindproduct leidt (op tijd, initiatief bij problemen, ). * [ ++ ] De student verwerft een overzicht van de verschillende kwaliteitscriteria die voor een bepaalde technologie bestaan (vb. performantie, expressiviteit, ) en kan die t.o.v. elkaar afwegen. * [ + ] De student snapt de gradaties in kwaliteitsniveaus die voor een bepaalde technologie bestaan. Hij of zij weet hoe die vast te stellen. Selectie * [+++] De studenten moeten een (individueel) project uitvoeren, waarbij ze verschillende alternatieven t.o.v. elkaar moeten afwegen en uiteindelijk een weloverwogen keuze maken. * [ ++ ] De student verwerft een overzicht van de voor- en nadelen van een bepaalde technologie en kan die t.o.v. elkaar afwegen. * [ + ] De student verwerft een overzicht van de voor- en nadelen van een bepaalde technologie. Rapporteren * [+++] Het lesmateriaal wordt voornamelijk door de studenten zelf aangebracht door middel van voordrachten of een substantieel deel van het materiaal wordt in groepjes besproken door de studenten. Communicatie met niet-informatici wordt gestimuleerd. Grondige herziening Curriculum Informatica /41

17 * [++] De studenten moeten een (individueel) project uitvoeren, waarbij ze zowel mondeling als schriftelijk moeten rapporteren en waarbij dit rapport een nodige voorwaarde is voor het slagen voor dat project. * [ + ] De studenten moeten een uitgebreid projectverslag uitwerken dat een substantieel onderdeel vormt bij hun eindbeoordeling. Maatschappij * [ +++ ] De student slaagt voor alle vakken in één van de opties (Onderzoek en Ontwikkeling, Onderwijs of Ondernemen) * [ ++ ] Studenten moeten aantonen verbanden gelegd te hebben tussen verschillende vakken binnen de opleiding en daar de implicaties van in te zien. * [ + ] Studenten worden aangespoord verbanden te leggen tussen verschillende vakken binnen de opleiding. Leiden * [++] De studenten moeten een (individueel) project uitvoeren volgens een vooraf bepaald plan. Ze nemen zelf de nodige initiatieven als dit plan afwijkt van de realiteit en contacteren daaromtrent de betrokkenen. * [ + ] Studenten dienen een plan op te stellen voor een uit te voeren niet triviale taak. Diepgang * [+++] De studenten moeten een literatuurstudie uitvoeren wat een nodige voorwaarde is voor het slagen van dit vak. * [ ++ ] De studenten moeten een literatuurstudie uitvoeren wat een significant aandeel is van het slaagcijfers voor dit vak. * [ + ] De studenten krijgen een overzicht van de instrumenten, technieken en methodes toegepast binnen wetenschappelijk onderzoek van een bepaald deelgebied van de informatica. Onderzoek en Ontwikkeling * [ ++] Een student moet verschillende experimenten opzetten, uitvoeren en erover rapporteren. * [ ++] De student moet een experiment opzetten, uitvoeren en erover rapporteren. * [ + ] De student heeft een voldoende overzicht van de technologie binnen een bepaald deeldomein om opportuniteiten te (h)erkennen. Fundamenteel Onderzoek * [+++] De student moet een onderzoeksvoorstel uitwerken waaruit inzicht blijkt in de actuele onderzoeksvragen binnen een deelgebied van de informatica. * [ ++ ] De student is in staat is om de implicaties van recente onderzoeksresultaten in te zien. * [ + ] De student kan zelfstandig gepubliceerde resultaten of technieken kan toepassen in een nieuwe context. Computernetwerken en gedistribueerde Systemen Ontwerp van protocollen > +++ Het ontwerpen, analyseren en implementeren vormt een centraal thema en vormt de voornaamste component van het bijhorende practica > ++ Tijdens deze cursus wordt het ontwerp van tal van algoritmen en protocollen toegelicht en wordt er (vaak) ook aandacht besteed aan hun bijhorende software implementatie > + Het ontwerp en analyse van algorithmen (en hun software implementaties) komt eerder sporadisch aan bod tijdens deze cursus Modeleren en simuleren > +++ Het modeleren en simuleren vormt een centraal thema en is een belangrijk onderdeel van het bijhorende practica > ++ Het modeleren en simuleren is een belangrijk onderdeel van deze cursus > + Modeleren en simuleren komt eerder sporadisch als thema aan bod tijdens deze cursus Wiskundige modellering (van telecom en gedistribueerde systemen): Grondige herziening Curriculum Informatica /41

18 > +++ de cursus dekt elk van de 4 vaardigheden af. > ++ de cursus dekt minstens 2 vaardigheden af > + de cursus dekt minstens 1 vaardigheid af Criteria Afstudeerrichting Databases Data-mining > +++ het bestuderen van de wetenschappelijke achtergronden, de fundamentele aspecten en de recente ontwikkelingen op het gebied van data mining > ++ het kunnen herkennen van een data mining probleem en het kunnen vertalen naar bestaande data mining technieken en deze kunnen toepassen > + het aanleren van verschillende bestaande data mining technieken Data modellering > +++ het bestuderen van de wetenschappelijke achtergronden, de fundamentele aspecten en de recente ontwikkelingen op het gebied van database modellen > ++ het kunnen integreren van database technieken in moderne data intensieve toepassingen zoals van gedistribueerde en heterogene databanken. > + het aanleren van de fundamenten van het relationele database model Criteria Afstudeerrichting Software Engineering Modelleren > +++ Modellen en modelleren vormen een centraal thema van het vak. Studenten ervaren de voor- en nadelen van de gebruikte modelleertechnieken aan de lijve door oefeningen, projectwerk,... > ++ Modellen worden in dit vak gebruikt om als middel om een ander doel te bereiken (vb. verificatie, testen, reverse engineering,...) > + Modellen worden gebruikt ter communicatie met andere informatica disciplines Werktuigen (tools) > +++ Werktuigen vormen een essentiële stap om de leerdoelen voor dit vak te bereiken. Studenten maken uitbreidingen en aanpassingen aan bestaande instrumenten. > ++ Studenten ervaren de voor- en nadelen van de gebruikte werktuigen aan de lijve door oefeningen, projectwerk,.... > + Studenten krijgen een overzicht van de gangbare werktuigen te gebruiken binnen deze discipline. Toetsbeleid **DISCUSSIEPUNT OP DE ONDERWIJSCOMMISSIE** Verzekeren dat de vakinhouden, werkvormen en toetsing afgestemd zijn op de leerdoelen van de opleiding is in eerste instantie een verantwoordelijkheid van de docent in kwestie. Net zoals voor het studiemateriaal is dit volgens het subsidiariteitsbeginsel de beste plaats om deze verantwoordelijkheid te leggen. De Onderwijscommissie Informatica beperkt zich in deze dan ook tot een rol "op afstand", waarbij het voornamelijk de bedoeling is om ervaringen uit te wisselen tussen de verschillende docenten. De expliciet geformuleerde leerlijnen (zie Leerlijnen Bachelor, p. 21) zullen daarbij een helpende hand vormen. Grondige herziening Curriculum Informatica /41

19 III. Opbouw van het curriculum Opbouw van het bachelor programma Het bachelorprogramma is opgebouwd als een wetenschappelijke basisopleiding in de informatica. Er wordt gestreefd naar inzicht, eerder dan encyclopedische kennis. Vandaar dat er veel aandacht wordt besteed aan het leggen van een goede wetenschappelijke basis: dit vereist de introductie van een aantal abstracte modellen, waarvan de eigenschappen bestudeerd worden met behulp van concepten uit de logica en de wiskunde. Vervolgens wordt het verband gelegd naar toepassingen, maar zonder het fundamenteel wetenschappelijk perspectief uit het oog te verliezen. Noodzakelijke kennis en inzichten die niet tot de informatica behoren worden grotendeels aangeboden in aparte, ondersteunende vakken. De basis van de opleiding bestaat daarom uit twee blokken (a) de fundamenten van de informatica (waar zowel de informatica als wetenschappelijke discipline als de praktische programmeervaardigheden aan bod komen; (b) de noodzakelijke wetenschappelijke voorkennis en maatschappelijke vorming. Bovenop dit fundament voorzien we drie pijlers die een breed en wetenschappelijk gefundeerd overzicht bieden van het vakgebied Informatica (cfr. de drie verticale witte balken in het midden van Figuur 1). De drie pijlers' zijn gedefinieerd conform de internationaal geldende richtlijnen (ACM, IEEE en SIAM) en vormen telkens de basis voor een afstudeerrichting in de masters (cfr. de blokjes in stippellijn bovenaan Figuur 1). Software Engineering Databases Computernetwerken en Gedistribueerd e Systemen Software Engineering Informatiesystemen Computer Engineering Bachelor Master Fundamenten van de Informatica Andere wetenschappen Figuur 1: Opbouw bachelorprogramma De vier pijlers zijn qua inhoud breder dan de corresponderende afstudeerrichtingen. Toch wordt voor de eenvoud en transparantie naar de studenten toe voornamelijk gecommuniceerd in termen van afstudeerrichtingen. Hieronder volgt wat in elk van de vier pijlers wordt behandeld. Grondige herziening Curriculum Informatica /41

20 Software Engineering: Deze pijler omvat het ontwikkelen en onderhouden van software systemen die betrouwbaar en efficiënt moeten zijn, en die aan allerlei door hun gebruikers opgelegde eisen moeten voldoen. Ze is ontstaan als reactie op factoren zoals de complexiteit en kostprijs van software systemen, en hun toenemend gebruik in toepassingen waarbij betrouwbaarheid cruciaal is. In deze discipline worden principes van wiskunde en theoretische informatica gecombineerd met technieken en methoden uit de ingenieurswereld. Er ligt veel nadruk op een kennismaking met realistische software systemen, zoals die werkelijk door derden gebruikt worden, en op hun ontwerp, testing en onderhoud. Informatiesystemen: In deze pijler ligt de nadruk op informatie, en wordt technologie gezien als een middel voor de generatie, het opslaan, verwerking en verspreiding van informatie. De expert in Informatiesystemen speelt een sleutelrol bij het bepalen van de eisen waaraan de informatiesystemen van een organisatie moeten voldoen, en is actief in hun specificatie, ontwerp en implementatie. Hij moet naast technisch-wetenschappelijke bagage ook inzicht hebben in de organisatorische principes en werkwijzen, zodat hij effectief een brugfunctie kan vervullen tussen de technische en de management afdelingen in een bedrijf. In onze opleiding wordt de nadruk gelegd op de studie van databases en datamining. Computer Engineering: Deze pijler omvat het ontwerp en de bouw van computers en op computers gebaseerde systemen: hardware, software, communicatie, en de interacties daartussen. Theorieën, principes en technieken uit de traditionele "Electrical Engineering" en de wiskunde worden toegepast op het ontwerp van computers en computer-gebaseerde systemen. De studie in Computer Engineering zoekt een goede balans tussen de aspecten software en hardware, en ze sluit qua algemene opzet aan bij ingenieursopleidingen. Een belangrijk actueel thema is dat van de "Embedded'' systemen: apparatuur waarin zowel software als hardware ingebed zijn, zoals mobiele telefoons, alarmsystemen, medische apparatuur, en vele andere. Deze vier pijlers zijn voldoende breed om de technisch-wetenschappelijke kant van het vakgebied te omvatten. Dat blijkt ook uit een vergelijking met het curriculum beschreven in de meest recente curriculumrichtlijn opgesteld door de gezaghebbende instanties ACM/AIS en IEEE waarop de drie pijlers zijn geïnspireerd. Merk op dat de curriculumrichtlijn van ACM/AIS en IEEE naast de drie bovenvermelde pijlers nog twee andere deelgebieden onderscheidt: Computer Science en Information Technology. Computer Science dekt daarbij de theoretische basis voor de modellen en algoritmen die in de verschillende deelgebieden gebruikt worden; ook de kennis over de nieuwste ontwikkelingen in gebieden als robotica, intelligente systemen of bioinformatica wordt tot Computer Science gerekend. Deze onderwerpen komen aan bod onder de noemer Fundamenten van de Informatica (cfr. horizontale balk in Figuur 1). Information Technology staat in de curriculumrichtlijn van de ACM/AIS en IEEE voor een deelgebied dat sterk gericht is op het management-aspect en op de bedrijfseconomische context. Wij laten het in onze opleiding bewust buiten beschouwing omdat studenten die dit tot het centrale thema van hun studie willen maken worden doorverwezen naar de UA-opleiding ''Handelsingenieur Beleidsinformatica'', binnen de faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen. Voorbereiding op de afstudeerrichting. Het verplichte deel van het programma (147 studiepunten) garandeert dat de studenten van elk van de pijlers de basisvakken volgen, zodat zij een goed inzicht verwerven in de methodes en problemen die in de master opleiding aan bod zullen komen in elk van de afstudeerrichtingen. Aan de hand van de zogenaamde profileringsruimte (een keuzepakket van 30-studiepunten 9 in het tweede ar; 21 in het 3de ar) kunnen zij zich dan eventueel verder oriënteren naar één van de 4 afstudeerrichtingen en/of verbreden naar andere disciplines. In elk geval wordt daarbij gezorgd dat er geen hiaten in de voorkennis of vaardigheden ontstaan. Het is met andere woorden mogelijk een afstudeerrichting te beginnen, waarbij geen van de corresponderende keuzevakken werd gevolgd. Grondige herziening Curriculum Informatica /41