Wegbeheer Gevolgen van budgetaanpassing en varianten voor de toekomst

Transcriptie

1 Wegbeheer Gevolgen van budgetaanpassing en varianten voor de toekomst Rapportage Gemeente Montfoort augustus 2012 definitief

2 Wegbeheer Gevolgen van budgetaanpassing en varianten voor de toekomst Rapportage dossier : BB2015 registratienummer : AM-AF versie : 2.0 classificatie : Gemeente Montfoort augustus 2012 definitief DHV B.V. Niets uit dit bestek/drukwerk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. drukwerk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van DHV B.V., noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. Het kwaliteitssysteem van DHV B.V. is gecertificeerd volgens ISO 9001.

3 INHOUD BLAD 1 INLEIDING 2 2 WEGBEHEER IN PERSPECTIEF 3 3 HUIDIGE SITUATIE 4 4 GEVOLGEN VAN BUDGETAANPASSING 7 5 VARIANTEN VOOR DE TOEKOMST Variant 1 - Optimaal Variant 2 - Budget Variant 3 - Budget 2012 (met bezuiniging) 12 6 ADVIES 13 7 COLOFON 14 BIJLAGEN 1 Wettelijk kader en regelgeving 2 Overzicht onderzoekslocaties AM-AF

4 1 INLEIDING AANLEIDING In 2011 is door Breijn B.V. het wegbeheersplan opgesteld. In het beheersplan is de kwantiteit en kwaliteit van het wegennet van de gemeente Montfoort nader uitgewerkt en is beschreven welke onderhoudsmaatregelen wanneer moeten worden uitgevoerd en wat de kosten daarvan zijn. Op basis van de wegbeheersystematiek van het CROW 1 is dit vertaald in een planning en begroting voor het groot onderhoud van de wegen in de periode Enerzijds geeft dit de wegbeheerder houvast bij de uitvoering van wegbeheer en anderzijds geeft het aan welke budgetten vanuit technisch oogpunt gereserveerd dienen te worden. Nadat het beheerplan is opgesteld heeft een bezuinigingsronde plaatsgevonden. Door de gemeenteraad is uitgesproken dat hij op het totale budget voor wegonderhoud ,- wil bezuinigen. Met deze financiële bezuinigingsambitie heeft de Raad echter nog geen beeld van wat dat precies betekent. Welke consequenties hebben deze bezuinigingen op het resultaat buiten op straat, bijvoorbeeld ten aanzien van veiligheid, beeldkwaliteit, kapitaalvernietiging en welke andere keuzes zijn er te maken voor de toekomst? PROBLEEMSTELLING De gemeente heeft aan DHV gevraagd om in beeld te brengen wat de consequenties zijn van het verlagen of het verhogen van het budget en welke varianten er zijn om hier de komende jaren mee om te gaan. AANPAK Door Breijn B.V. zijn de gegevens behorende bij het wegbeheersplan aangeleverd en door de gemeente is informatie verschaft over de begroting. Op basis van deze informatie zijn de verschillende varianten uitgewerkt. De uitkomsten zijn verwerkt in een conceptrapport dat besproken is met de gemeente waarna het rapport definitief is gemaakt. Vanuit de gemeente Montfoort zijn de volgende medewerkers betrokken bij de totstandkoming van het rapport: Jos van Beek, medewerker civieltechniek Hans Teeuwen, manager Ruimtelijke Ordening en Beheer Sadeq Zafar, medewerker GIS LEESWIJZER Voorliggend rapport is een aanvulling op het wegbeheersplan en beoogd in duidelijke en begrijpbare taal de gemeenteraad te informeren over het wegbeheer. In hoofdstuk 2 wordt de wettelijke taak en de wegbeheersystematiek toegelicht. In hoofdstuk 3 is de huidige situatie beschreven. De belangrijkste gegevens over de kwantiteit en kwaliteit van het areaal worden kort beschreven evenals het beschikbare budget. In hoofdstuk 4 zijn de consequenties van het aanpassen van het onderhoudsbudget uitgewerkt. De verschillende keuzemogelijkheden en de beoordeling van die keuzes is omschreven in hoofdstuk 5. Tot slot is in hoofdstuk 6 de conclusie en bijbehorende aanbevelingen uitgewerkt. 1 Het nationale kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte. AM-AF

5 2 WEGBEHEER IN PERSPECTIEF WEGBEHEER ALS WETTELIJKE TAAK De gemeente Montfoort is verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van het gemeentelijke wegennet. De gemeente heeft in haar rol als wegbeheerder geen volledige vrijheid in het vaststellen van haar beleid. Het beheer van wegen is namelijk (deels) in nationaal geldende wetten en besluiten geregeld. Zij geven de kaders aan waarbinnen de uitvoering van de beheertaak plaats zal moeten vinden. Voor het beheer en onderhoud zijn diverse wetten en regelingen van belang. De belangrijkste daarvan zijn: - Grondwet - Wegenverkeerswet 1994 (WVW) - Wegenwet - Burgerlijk Wetboek (BW) - Wet milieubeheer (Wm) - Code Milieuverantwoord Wegbeheer - Wet geluidhinder (WGH) - Europese Richtlijn Omgevingslawaai - Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) - Gemeentewet Meer informatie over deze wet- en regelgeving is uiteengezet in bijlage 1. CROW WEGBEHEERSYSTEMATIEK Voor het wegbeheer is een richtlijn ontwikkeld die als hulpmiddel dient om tot de meest optimale meerjarenplanning te komen, de CROW wegbeheersystematiek. Deze systematiek is in Nederland het belangrijkste standaardwerk voor het beheer en onderhoud van wegen en wordt door verreweg de meeste gemeenten, provincies en waterschappen gebruikt. Ook de gemeente Montfoort gebruikt deze systematiek. De systematiek is gebaseerd op zogenaamd rationeel wegbeheer. Dit is een praktische benadering waarmee kan worden voorspeld hoe een weg in de toekomst zal slijten. Uitgangspunt is een goed onderhouden wegennet dat bestaat uit verhardingen met een verschillende levensduurverwachting en kwaliteit. Verder houdt de systematiek rekening met gemiddelde omstandigheden en een normale wijze van gebruik. Met behulp van een digitaal beheersysteem kan worden bepaald op welk tijdstip, in welke omvang, welke onderhoudsmaatregel moet worden genomen om het onderhoud op de meest optimale wijze uit te voeren. Het uitgangspunt daarbij is om een maximale levensduur van de verhardingen te verkrijgen. Vanuit technisch en financieel oogpunt wordt aanbevolen om de door het beheersysteem voorgestelde onderhoudsmaatregelen geheel uit te voeren. Alleen dan is er namelijk sprake van een efficiënte besteding van financiële middelen. AM-AF

6 3 HUIDIGE SITUATIE WEGENAREAAL De gemeente Montfoort beheert verschillende soorten verhardingen. Bijvoorbeeld doorgaande wegen in asfaltverhardingen, trottoirs van betontegels, woonstraten uitgevoerd in gebakken klinkers, etc. In de onderstaande tabel zijn de oppervlaktes per soort verharding weergegeven zoals die door de gemeente worden onderhouden. Soort verharding Oppervlakte (m2) Percentage Elementenverharding % Asfaltverharding % Overige verhardingen % Totaal % Tabel 1 - Oppervlakte in m2 per soort verharding (bron: wegbeheersplan 2012/2016, Breijn B.V.) KWALITEITSONTWIKKELING VERHARDING De kwaliteit van de verhardingen is op basis van de CROW richtlijnen uitgedrukt in drie kwaliteitsklassen: voldoende, matig en onvoldoende. Wegen worden als voldoende beoordeeld wanneer er geen of alleen lichte schades voorkomen. Matig geeft aan dat een weg bijna aan onderhoud toe is. Onvoldoende wil zeggen dat onderhoud moet plaatsvinden. Het is dus normaal dat een deel van de wegen als onvoldoende wordt beoordeeld. In onderstaande figuur is deze kwaliteitsontwikkeling weergegeven in het zogenaamde zaagtandmodel : In onderstaande tabel zijn de verschillende kwaliteitsniveaus met behulp van enkele foto s nader geïllustreerd: Voldoende Matig Onvoldoende Achterstallig Asfaltverharding Elementenverharidng AM-AF

7 UITKOMST VISUELE WEGINSPECTIE 2010 In onderstaande tabel is de vastgestelde kwaliteit in Montfoort weergegeven, op basis van de in 2010 uitgevoerde visuele weginspectie en de norm van het CROW voor gemeenten op een klei en veen ondergrond: Inspectiejaar Voldoende Matig Onvoldoende Achterstallig % 8% 4% 14% Norm CROW 78 88% 8 13% 3 9% 0% Tabel 2 Kwaliteit verhardingen op basis van inspectie 2010 Opvallend is dat de kwaliteitsverdeling afwijkt van de landelijke norm van CROW. Dat betekent dat het areaal er gemiddeld slechter bij ligt dan in de landelijke onderhoudsrichtlijn is voorgeschreven. Verder uitstel van onderhoudsmaatregelen wordt technisch als niet verantwoord gezien. De afwijking wordt met name veroorzaakt door het percentage achterstallig onderhoud: onderhoud aan wegen dat in het verleden al uitgevoerd had moeten worden. Het moment van het uitvoeren van onderhoud is op deze verhardingen een (te) lange tijd uitgesteld. Van het totale areaal in Montfoort wordt 14% als achterstalling aangemerkt, terwijl de norm voorschrijft dat dit slechts 0% mag zijn. In 2012 is opnieuw een visuele weginspectie uitgevoerd. De resultaten van deze inspectie zijn nog niet volledig verwerkt in het beheersysteem en konden daarom nog niet worden gepresenteerd in deze rapportage. Al wel kan worden opgemerkt dat het resultaat niet sterk afwijkt ten opzicht van UITKOMST VERHARDINGSONDERZOEK BUITENWEGEN 2012 Om beter in beeld te krijgen welke wegen voor reconstructie2 in aanmerking komen heeft Breijn B.V. een onderzoek uitgevoerd naar de structurele conditie van de verhardingsconstructies van diverse wegen in het buitengebied van de gemeente Montfoort. Het onderzoek naar de conditie van de weg bestaat uit het uitvoeren van valgewichtdeflectiemetingen (VGD-metingen), constructieboringen en het opstellen van een onderhoudsadvies. In het onderzoek zijn 9 buitenwegen onderzocht. In bijlage 2 is een overzicht van deze wegen opgenomen. Onvoldoende kantopsluiting Een aantal van de onderzochte wegen liggen op een dijkje waarbij de berm niet veel breder is dan een halve meter met direct daarna een steil talud, deze wegen zijn instabiel. De instabiliteit wordt veroorzaakt door onvoldoende kantopsluiting vanuit de berm in combinatie met belasting op de rand van de weg. Dit is helaas niet op te lossen door alleen maatregelen aan de verharding te nemen. Om de instabiliteit in het weglichaam op te lossen zijn grootschalige maatregelen in de berm noodzakelijk die de kantopsluiting verbeteren. Wanneer gekozen wordt geen maatregelen in de berm uit te voeren, wordt geadviseerd om de betreffende wegen af te sluiten voor vrachtverkeer. Dit kan echter problemen opleveren voor aanliggende (landbouw)bedrijven die de wegen moeten gebruiken om van en naar het bedrijf te komen. Vervanging Uit het onderzoek blijkt dat nagenoeg alle wegen (met uitzondering van twee wegvakken) volledig vervangen moeten worden. De verharding op deze wegen is namelijk versleten en kan niet meer worden gerepareerd door alleen onderhoudsmaatregelen uit te voeren. De periode tot aan de vervanging varieert tussen de 1 en 5 jaar. Concreet betekent dit dat de komende vijf jaar ieder jaar twee wegen aangepakt moeten worden. De kosten voor de vervanging van deze wegen worden door Breijn B.V. verder in beeld gebracht. 2 Complete vervanging van de verharding inclusief de fundering. AM-AF

8 BESCHIKBAAR BUDGET Groot onderhoud De gemeente Montfoort had in 2011 jaarlijks een structureel budget van 340k beschikbaar voor het uitvoeren van groot onderhoud aan de verhardingen. In 2011 is een structurele bezuiniging van 80k doorgevoerd op het groot onderhoud. Het beschikbare budget in 2012 bedraagt door deze bezuiniging nog 260k voor groot onderhoud. Het benodigde budget voor het groot onderhoud is in hoofdstuk 5 per variant uitgewerkt. Klein onderhoud In 2011 was er jaarlijks een structureel bedrag van ca. 197k beschikbaar voor uitvoeren van kleine onderhoudswerkzaamheden. Uit het budget voor klein onderhoud wordt o.a. het herstellen van schades, de onkruidbestrijding op de verharding en het onderhoud aan de bermen en de belijning bekostigd. In 2011 is een structurele bezuiniging van 40k doorgevoerd op het klein onderhoud. Het beschikbare budget in 2012 bedraagt door deze bezuiniging nog ca 157k voor klein onderhoud. Het benodigde budget voor het klein onderhoud, varieert tussen de 100k en 200k per jaar, afhankelijk van de omvang en de kwaliteit van het areaal. In principe sluit dit aan op het beschikbare budget. Wel is de verwachting dat bij een afname van het budget voor groot onderhoud (variant 2 of variant 3) de kosten voor het klein onderhoud zullen toenemen 3. Overzicht In onderstaande tabel zijn beschikbare budgetten en de bezuiniging weergegeven. Beschikbare budgetten Budget 2011 Bezuiniging Budget 2012 Klein onderhoud (x 1000) Groot onderhoud (x 1000) Totaal (x 1000) Tabel 3 Beschikbare budgetten en bezuiniging 3 Wanneer een weg bijvoorbeeld niet voorzien wordt van een nieuwe asfaltdeklaag, omdat daar onvoldoende financiële middelen vanuit het groot onderhoud voor beschikbaar zijn. Dan zal de weg slijten en zullen er op termijn gaten in het wegdek ontstaan. Deze gaten moeten (tijdelijk) worden gerepareerd met koud asfalt om ongelukken te voorkomen. Het vullen van deze gaten valt onder de noemer klein onderhoud en zo zijn er nog diverse andere voorbeelden te noemen. AM-AF

9 4 GEVOLGEN VAN BUDGETAANPASSING WAT IS HET EFFECT VAN HET NIET UITVOEREN VAN ONDERHOUD? Als de gemeente het onderhoud op basis van de huidige budgetten inclusief de bezuiniging uit blijft voeren, kan niet dat onderhoud uitgevoerd worden wat technisch nodig is. De kwaliteit van de verharding zal dan verder afnemen en onder het basisniveau komen te liggen. OP WELKE TERMIJN ZAL DIT WAARSCHIJNLIJK OPTREDEN? De bovengenoemde knelpunten zijn in eerste instantie niet zo zichtbaar, inwoners zullen niet direct klagen. De zichtbare consequenties kunnen in dit stadium deels nog wel met lapmiddelen en adhoc-maatregelen binnen de perken worden gehouden, de structurele achteruitgang gaat echter gewoon door. De verwachting is dat bij gelijkblijvend budget, de gevolgen de komende vijf jaar in toenemende mate duidelijk en merkbaar zullen worden. WAT ZIJN DAN DE ZICHTBARE EN MERKBARE GEVOLGEN EN WELKE RISICO S ONTSTAAN IN DIE SITUATIE? In het algemeen kunnen de gevolgen van een structureel tekort op onderhoud in een aantal fasen worden onderscheiden. Afhankelijk van het type verharding, de ligging, de gebruiksintensiteit en de weersomstandigheden, zijn deze fases deels parallel en deels overlappend. In onderstaande figuur zijn de verschillende fasen weergegeven, gebaseerd op eigen ervaring van DHV, die in de praktijk is getoetst. Op dit moment bevindt de gemeente zich ongeveer tussen fase 4 en 5. Wij verwachten dat de komende jaren de gevolgen ook voor gebruikers meer en meer merkbaar zullen worden (fase 6). De kapitaalvernietiging (kosten van vervolgschade) is nu nog beperkt, maar zal de komende jaren eveneens toenemen (fase 7) evenals het risico op ongevallen. Om dit te voorkomen moet veiligheid actief aandacht blijven krijgen. AM-AF

10 WAT IS DAARVAN DE IMPACT? De vraag is welk effect dit heeft op de lange termijn doelstellingen en de ambities (impact) van de gemeente. In het Raadsprogramma worden veiligheid, bereikbaarheid, openbare ruimte en economische ontwikkelingen als belangrijke thema s benoemd. Veiligheid Veiligheid is een basisrecht voor iedereen in Montfoort. Dat geldt voor inwoners, mensen die in de gemeente werken, bedrijven en voor mensen die graag in Montfoort op bezoek komen. Een veilige leefomgeving is een hoge prioriteit voor dit college. Omdat scholen goed en veilig bereikbaar moeten zijn, wordt onder meer ingezet op het verbeteren van de verkeersveiligheid in de omgeving van en fietsroutes naar scholen. Als gevolg van een achterblijvend beheer en onderhoud kan dit basisrecht op termijn in het geding komen, door schades aan verhardingen zoals bijvoorbeeld gaten in de weg en losliggende stoeptegels waardoor de kans op ongevallen toeneemt. Bereikbaarheid De verkeersintensiteit in de gemeente neemt steeds meer toe. Dat uit zich in steeds drukkere wegen, maar ook in een toenemende parkeeroverlast. Daarnaast is het openbaar vervoer in de gemeente niet optimaal. Ook gaat de gemeente gaat actief aan de slag met het weren van sluipverkeer en het opstellen van een verkeerscirculatieplan voor de binnenstad. Uitgangspunt is een goede en acceptabele afhandeling van het verkeer. Een achterblijvend beheer en onderhoud kan op de lange termijn tot gevolg hebben dat wegen tijdelijk (vanwege grote onderhoudsingrepen) of permanent afgesloten worden hierdoor kan de bereikbaarheid van de gemeente verder onder druk komen te staan. Economische ontwikkelingen Een gezond lokaal economisch beleid is gebaseerd op samenwerking en overleg tussen gemeente en bedrijfsleven. Bedrijven zorgen voor werkgelegenheid en de gemeente zorgt ervoor dat het ondernemersklimaat in Montfoort zo optimaal mogelijk is. Een goed ondernemersklimaat heeft te maken met diverse aspecten, gedacht kan worden aan bereikbaarheid voor transportondernemingen, maar ook aan bijvoorbeeld de uitstraling van de openbare ruimte voor de detailhandel. Door een achterblijvend beheer en onderhoud komen deze en ook andere aspecten onder druk te staan. Waardoor op de lange termijn de economische doelstellingen mogelijk niet gerealiseerd worden. Openbare ruimte De beleving van de openbare ruimte is voor inwoners erg belangrijk. Daar wordt de kwaliteit van het wonen in Montfoort en Linschoten aan afgemeten. Het beleid van de gemeente op het terrein van de openbare ruimte is er de komende vier jaar op gericht om het kwaliteitsniveau minimaal te handhaven op het huidige niveau. Door het doorvoeren van de bezuinigingen is het niet mogelijk om dezelfde hoeveelheid maatregelen in de openbare ruimte uit te voeren, zoals dat voorheen gebeurde. Hierdoor kan het huidige kwaliteitsniveau niet gehandhaafd blijven. Dit zal met name gevolgen hebben op de tevredenheid van de inwoners en het leefbaarheidcijfer van de gemeente. Tot slot Een structureel tekort op het beheer en onderhoud van de verhardingen zal over meerdere jaren heen de lange termijn ambities van de gemeente, zoals geformuleerd in het Raadsprogramma , in gevaar kunnen brengen. Het probleem daarbij is dat een langzaam ontstane achterstand niet op korte termijn is in te halen, gelet op de enorme bedragen waar het bij het onderhoud van de wegverhardingen vaak om gaat. AM-AF

11 5 VARIANTEN VOOR DE TOEKOMST AANPAK Voor de toekomst zijn een drietal varianten ontwikkeld op basis van het door Breijn B.V. opgestelde wegbeheersplan en de resultaten van de weginspectie Per variant is een korte omschrijving van de inhoud van de variant gemaakt, zijn de financiële consequenties met behulp van het wegbeheersysteem van DHV in beeld gebracht en is een uitwerking gemaakt van de gevolgen aan de hand van de in hoofdstuk 4 beschreven schaalverdeling. Vervolgens is per variant een beoordeling uitgewerkt. BEOORDELINGSMETHODE De beoordeling van de verschillende varianten gebeurt met een zogenaamde multicriteria-analyse (MCA). De MCA is een evaluatiemethode om tussen diverse alternatieven een rationele keuze te maken op basis van meer dan één onderscheidingscriteria. Om zo het beslissingsproces transparant te maken en de beslissers te ondersteunen bij het maken van een keuze. De onderscheidingscriteria zijn: Financieel: wat zijn de financiële consequenties van de variant, hoeveel budget is nodig? Kapitaalvernietiging: hoeveel kapitaalvernietiging financiële schade als gevolg van het uitstellen van onderhoud - treedt op? 4 Beeldkwaliteit: hoe ontwikkelt het beeld zich? Technische kwaliteit: wat zijn de gevolgen voor de technische (niet zichtbare) kwaliteit van de verhardingen? Veiligheid: wat zijn de consequenties voor de veiligheid (als afgeleide van schades die op zullen treden)? Lange termijn doelstellingen: wat zijn de consequenties voor de lange termijndoelstellingen op het gebied van veiligheid, bereikbaarheid, economische ontwikkeling en openbare ruimte, zoals verwoord in het Raadsprogramma ? Ieder aspect wordt op een uniforme wijze beoordeeld aan de hand van onderstaande 4-schaal: Zeer goed Goed Slecht Zeer slecht VARIANTEN De volgende varianten zijn uitgewerkt: Variant 1 - Optimaal Variant 2 - Budget 2011 Variant 3 - Budget 2012 (met bezuiniging) 4 Het criteria kapitaalvernietiging geeft aan welke kosten naar de toekomst worden doorgeschoven en welke extra kosten daardoor te verwachten zijn. Het uitstellen van onderhoud leidt in de toekomst namelijk tot extra onderhoud en daardoor extra kosten (zie ook de uitleg, zoals beschreven in voetnoot 5). Bij het doorrekenen van de kapitaalvernietiging kan het beheerprogramma echter alleen uitrekenen welke kapitaalvernietiging optreedt binnen de planperiode Dit geeft een vertekend beeld, omdat hierdoor naarmate het budget afneemt ook de kapitaalvernietiging lijkt af te nemen (vergelijk variant 1 en variant 3). In werkelijkheid is deze kapitaalvernietiging echter voor het grootste deel dus buiten de planperiode geschoven: de kosten komen pas in 2017 en later. Dat betekend dus nadrukkelijk niet dat deze kosten zijn verdwenen. Het cijfer dat is opgenomen voor het achterstallig onderhoud geeft een indicatie van het financiële stuwmeer dat ontstaat als gevolg van een tekort aan onderhoudsbudget. AM-AF

12 5.1 Variant 1 - Optimaal OMSCHRIJVING Variant 1 - Optimaal is gebaseerd op de landelijke technische standaard, zoals die is uitgewerkt in de wegbeheersystematiek van het CROW (zie hoofdstuk 2). In deze variant wordt al het achterstallige onderhoud aangepakt (de kosten daarvan bedragen ca. 5,1 miljoen), waarna de wegen die van onvoldoende kwaliteit zijn worden aangepakt. Hierdoor komt het gehele wegenareaal in Montfoort op het CROW Basisniveau te liggen. Het onderhoud wordt op het technisch en financieel meest optimale moment uitgevoerd, op een zodanige wijze dat een maximale levensduur van de verhardingen wordt verkregen. Kapitaalvernietiging wordt grotendeels voorkomen. FINANCIEEL Om de kwaliteit van de verhardingen de komende vijf jaar naar het CROW Basisniveau te brengen en daar vervolgens ook te houden zijn de benodigde budgetten voor het groot onderhoud uitgewerkt. In onderstaande tabel zijn de gemiddelde budgetten voor het groot onderhoud per planjaar weergegeven. Planjaren Beschikbaar budget (x 1000) Benodigd budget (x 1000) Verschil (x 1000) Voor het uitvoeren van het groot onderhoud is jaarlijks een bedrag van 680K extra nodig bovenop het reeds beschikbare budget. De kapitaalvernietiging bedraagt in planjaar K en het achterstallig onderhoud onderhoud dat niet kan worden uitgevoerd vanwege een tekort aan onderhoudsbudget bedraagt 0. GEVOLGEN In het voorgaande hoofdstuk zijn de gevolgen van een structureel tekort op onderhoud beschreven. Opgemerkt is dat de gemeente zich op dit moment tussen fase 4 de zichtbare (beeld)kwaliteit neemt af en fase 5 verslechterd beeld toename klachten en meldingen bevindt en dat de trend voor de toekomst negatief is. De variant Optimaal beoogt echter, door een structurele extra investering, een kwaliteitsimpuls te realiseren, waardoor de gemeente Montfoort in de toekomst haar ambitie weer kan realiseren fase 1, 2. De gevolgen zoals die zijn beschreven treden in deze variant niet op. Deze variant draagt op een positieve manier bij aan het bereiken van de lange termijn ambities van de gemeente. BEOORDELING In onderstaande MCA is de beoordeling van het Variant 1 - Optimaal nader uitgewerkt. Criteria Score Toelichting Financieel / budget -- Structureel is 680K extra benodigd. Kapitaalvernietiging + Kapitaalvernietiging 212k. Geen achterstallig onderhoud. Beeldkwaliteit + De beeldkwaliteit neemt licht toe. Technische kwaliteit ++ De technische kwaliteit verbetert aanzienlijk. Veiligheid + De veiligheid verbeterd in de loop der jaren. Lange termijndoelen + Deze variant levert een positieve bijdrage aan de lange termijn doelen. Totaal + Deze variant scoort overall goed. AM-AF

13 5.2 Variant 2 - Budget 2011 OMSCHRIJVING Variant 2 - Budget 2011 is een voortzetting van de situatie zoals die was in 2011, voordat de bezuiniging op wegbeheer is doorgevoerd. Feitelijk gaat deze variant dus in op de effecten van het terugdraaien van de bezuiniging. In deze variant is gezocht naar het zo optimaal mogelijk inzetten van de beperkte middelen. Dat is gebeurd door het opleggen van het budget uit 2011 waarna met behulp van het wegbeheersysteem is bepaald welke schades eerst moeten worden aangepakt en welke daarop volgend. Een deel van de voorkomende schade kan echter niet worden aangepakt deze schuiven door na de planperiode (naar planjaar 2017) en worden dan ook niet aangepakt, het achterstallige onderhoud wordt eveneens niet opgelost. FINANCIEEL In onderstaande tabel zijn de gemiddelde budgetten voor het groot onderhoud per planjaar weergegeven. Planjaren Beschikbaar budget (x 1000) Benodigd budget (x 1000) Verschil (x 1000) Voor het uitvoeren van het groot onderhoud is jaarlijks een bedrag van 80K extra nodig bovenop het reeds beschikbare budget. De kapitaalvernietiging bedraagt in planjaar k en het achterstallig onderhoud onderhoud dat niet kan worden uitgevoerd vanwege een tekort aan onderhoudsbudget bedraagt ca. 2,8 miljoen. GEVOLGEN Variant 2 is de basisvariant. Dit is een continuering van het beleid voor de bezuinigingen. Dit betekent dat de positie ongeveer gelijk blijft ten opzichte van de huidige situatie. Geen verslechtering, maar ook geen verbetering. De onderhoudsachterstanden blijven oplopen (fase 3) op termijn zal de beeldkwaliteit daardoor afnemen, omdat meer geïnvesteerd moet worden in het technisch op peil houden van de verhardingen. Daardoor zal ook de klachten- en meldingenstroom op gang komen. Een basiskwaliteit wordt in deze variant nog steeds gegarandeerd, maar deze loopt op termijn wel terug. Voor de lange termijn doelstellingen beoordelen we deze variant als neutraal. BEOORDELING In onderstaande MCA is de beoordeling van het Variant 2 Budget 2011 nader uitgewerkt. Criteria Score Toelichting Financieel / budget - Structureel is 80K extra benodigd. Kapitaalvernietiging - Kapitaalvernietiging 223k. Achterstallig onderhoud 2,7 miljoen. Beeldkwaliteit - Beeldkwaliteit neemt licht af. Technische kwaliteit - Technische kwaliteit neemt licht af. Veiligheid + Veiligheid komt niet in het geding. Lange termijndoelen - Deze variant levert geen bijdrage aan de lange termijn doelen. Totaal - Deze variant scoort overall matig tot slecht. AM-AF

14 5.3 Variant 3 - Budget 2012 (met bezuiniging) OMSCHRIJVING Variant 3 - Budget 2012 (met bezuiniging) is de uitwerking van de huidige situatie, zoals die nu is sinds de bezuiniging op wegbeheer is doorgevoerd. Feitelijk gaat deze variant dus in op de effecten van invoeren van de bezuiniging. In deze variant is evenals in variant 2 gezocht naar het zo optimaal mogelijk inzetten van de beperkte middelen. Dat is gebeurd door het opleggen van het budget 2012 waarna met behulp van het wegbeheersysteem is bepaald welke schades eerst moeten worden aangepakt en welke daaropvolgend. Een deel van de voorkomende schade kan echter niet worden aangepakt deze schuiven door na de planperiode (naar planjaar 2017) en worden dan ook niet aangepakt, het achterstallige onderhoud wordt eveneens niet opgelost. FINANCIEEL In onderstaande tabel zijn de gemiddelde budgetten voor het groot onderhoud per planjaar weergegeven. Planjaren Beschikbaar budget (x 1000) Benodigd budget (x 1000) Verschil (x 1000) Deze variant gaat uit van het beschikbare budget van 260K per jaar. Aanvullend is geen budget benodigd. De kapitaalvernietiging bedraagt in planjaar k en het achterstallig onderhoud onderhoud dat niet kan worden uitgevoerd vanwege een tekort aan onderhoudsbudget bedraagt ca. 3,5 miljoen 5. GEVOLGEN Variant 3 is de bezuinigingsvariant. Ten opzichte van het huidige beleid betekent dit een versobering van de kwaliteit. Naast een zichtbare afname van de beeldkwaliteit, waardoor de klachten- en meldingenstroom op gang zullen komen, leidt deze variant ook tot een teruggang van de technische kwaliteit. De bewoners gaan echt merken aan de verhardingen dat deze minder worden onderhouden. Hierdoor liggen ook veiligheidsrisico s op de loer. Voor de lange termijn doelstellingen beoordelen we deze variant op alle onderdelen als negatief, het draagt op geen enkele manier bij aan de ambities die de gemeente wenst te realiseren. BEOORDELING In onderstaande MCA is de beoordeling van het Variant 3 Budget 2012 (met bezuiniging) nader uitgewerkt. Criteria Score Toelichting Financieel / budget + Deze variant past binnen het beschikbare budget. Kapitaalvernietiging -- Kapitaalvernietiging 184k. Achterstallig onderhoud 3,5 miljoen. Beeldkwaliteit - Beeldkwaliteit neemt af Technische kwaliteit - Technische kwaliteit neemt af. Veiligheid - Veiligheid komt op termijn in het geding. Lange termijndoelen -- Deze variant levert een negatieve bijdrage aan de lange termijn doelen. Totaal -- Deze variant scoort overall slecht tot zeer slecht. 5 Dat is een toename van ca. 700k ten opzichte van variant 2 (huidig budget). Terwijl de bezuiniging over 5 planjaren een besparing oplevert van 400k. Per saldo is het resultaat van deze bezuinigingsmaatregel dus 300K negatief. Dit wordt veroorzaakt door het fenomeen: schade als gevolg van schade. Onderhoud nu niet uitvoeren leidt er op de lange termijn toe dat meer en duurder onderhoud nodig is. Vergelijk het met een kozijn dat geschilderd moet worden, doe je er niets aan dan bladert de verf af en rot het kozijn op termijn geheel weg. Dan moet het kozijn geheel vervangen worden en dat is kostbaarder dan een periodieke schilderbeurt. Zo werkt het ook met verhardingen. AM-AF

15 6 ADVIES CONCLUSIE Op basis van de uitwerking van de gevolgen en de uitkomst van de multicriteria-analyse wordt Variant 1 - Optimaal als beste beoordeeld. Wij adviseren dan ook te kiezen voor deze variant en hiervoor structureel 680k extra budget per jaar beschikbaar te stellen. Het uitvoeren van het geplande onderhoud stopt namelijk de verdere achteruitgang van de onderhoudskwaliteit en heeft slechts een minimale kapitaalvernietiging tot gevolg. Hierdoor zal de kwaliteit van de verhardingen toenemen, zowel voor wat betreft het aanzien als de technische staat en komen de lange termijn ambities op de onderdelen veiligheid, bereikbaarheid, economie en openbare ruimte, zoals verwoord in het Raadsprogramma , niet in gevaar. AANBEVELINGEN 1. Neem de verantwoordelijkheid van de gemeente Montfoort als wegbeheerder serieus. Beheer draait vooral om de tactische vraag hoe zo efficiënt en effectief mogelijk de strategische doelen van de raad op een operationeel niveau in de uitvoering gerealiseerd kunnen worden. Wanneer de kwaliteit van de verhardingen terugloopt, als gevolg van aanpassingen in het beschikbare budget, vraagt dit om een proactieve houding van de beheerorganisatie om de negatieve gevolgen zo veel mogelijk te beperken. 2. Borg te allen tijde de veiligheid in de openbare ruimte om aansprakelijkheid als beheerder te voorkomen. Risicomanagement is een uitstekend hulpmiddel om hierin ook met beperkte middelen de juiste keuzes te maken. 3. Zorg voor een voorziening in de gemeentebegroting en voorzie deze van de benodigde financiële middelen, zodat het groot onderhoud aan de wegen altijd op het technische en financieel meest gunstige moment kan worden uitgevoerd. 4. Probeer zoveel als mogelijk kapitaalvernietiging te voorkomen, dat ontstaat als gevolg van het verschuiven van onderhoudsmaatregelen in de tijd. Focus in dat licht primair op schade op asfaltverhardingen en secundair op schade op elementenverhardingen. 5. Werk integraal en streef naar maximale efficiency in de uitvoering. Combineer budgetten en de uitvoering van wegwerkzaamheden zo veel als mogelijk met rioleringswerkzaamheden, wegreconstructies, etc. Op alle niveaus dient dit aandacht te krijgen, want ook in de verdere planvoorbereiding en uitvoering kunnen dergelijke kansen zich voordoen. 6. De huidige economische omstandigheden leiden vaak tot interessante aanbestedingsvoordelen, benut deze zo veel mogelijk. Ook het samen met buurgemeenten aanbesteden van onderhoudswerkzaamheden leidt tot schaalvoordelen evenals het gebruik maken van nieuwe, innovatieve contractvormen. 7. Moet er tot slot nog meer worden bezuinigd. Verlaag dan (noodgedwongen) de ambities van de gemeente en stel het kwaliteitsniveau voor de verhardingen verder naar beneden bij. Breng in dat geval nadrukkelijk de consequenties daarvan voor de totale kwaliteit van de openbare ruimte en de bijbehorende risico s in beeld en formuleer adequate beheersmaatregelen om deze risico s te beheersen. AM-AF

16 7 COLOFON Gemeente Montfoort/Wegbeheer AM-AF Opdrachtgever : Gemeente Montfoort Project : Wegbeheer Dossier : BB2015 Omvang rapport : 14 pagina's Auteur : ing. J. Schreuder Bijdrage : A. Jagmoham, ing. P.S. den Otter Interne controle : ing. P.S. den Otter Projectleider : ing. J. Schreuder Projectmanager : ing. N.N.A. van Huët Datum : 8 augustus 2012 Naam/Paraaf : AM-AF

17 Asset and Information Management Verlengde Kazernestraat ZA Deventer Postbus AX Deventer T (0570) F (0570) E deventer@dhv.com

18 BIJLAGE 1 Wettelijk kader en regelgeving Voor het beheer en onderhoud van wegen zijn de volgende wetten en regelingen van belang: - Grondwet - Wegenverkeerswet 1994 (WVW) - Wegenwet - Burgerlijk Wetboek (BW) - Wet milieubeheer (Wm) - Code Milieuverantwoord Wegbeheer - Wet geluidhinder (WGH) - Europese Richtlijn Omgevingslawaai - Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) - Gemeentewet Enkele relevantie zaken zijn hieronder uitgewerkt: Grondwet Volgens artikel 21 van de Grondwet is de zorg van de overheid gericht op de bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van het leefmilieu. Gemeentewet Lid 2 van artikel 24 geeft aan dat het college ten minste eens in de 4 jaar een nota onderhoud (Nota Kapitaalgoederen) aanbiedt aan de raad. De nota geeft kaders weer voor de inrichting van het onderhoud, het beoogde onderhoudsniveau, de planning van het onderhoud, de meerjarige kosten en budgettaire beslag van het onderhoud voor het openbaar groen, water, wegen, kunstwerken, straatmeubilair en speeltoestellen. Wegenverkeerswet 1994 (WVW) De wegenverkeerswet 1994 verplicht de wegbeheerder onder meer om de verkeersveiligheid te verzekeren, de wegen berijdbaar te houden en de bereikbaarheid te waarborgen. Wegenwet Volgens de Wegenwet moet de wegbeheerder zorgen dat de binnen haar gebied liggende wegen in goede staat verkeren. Zonder aansprakelijkheid te scheppen, doet deze wet een beroep op de maatschappelijke plicht van de beheerder om op te treden als goed rentmeester. Daarbij wordt de beheerder verplicht om voorzieningen regelmatig en duurzaam te onderhouden. Burgerlijk Wetboek (BW) Op grond van risicoaansprakelijkheid is de beheerder aansprakelijk voor schade als de verharding niet voldoet aan de eisen die men daaraan in de gegeven omstandigheden mag stellen en daardoor gevaar voor personen of schade aan zaken oplevert. Ook heeft de beheerder te maken met schuldaansprakelijkheid. Op de beheerder rust een algemene zorgplicht voor een veilige openbare ruimte. Die zorgplicht houdt in ieder geval in dat zodra de beheerder op de hoogte is van een gevaarlijke situatie, er passende maatregelen getroffen moeten worden. De beheerder moet kunnen aantonen wat hij heeft gedaan om risico's voor de weggebruiker te beperken en dat hij structureel aan monitoring en onderhoud doet. Het Burgerlijk Wetboek schrijft geen frequenties voor met betrekking tot monitoring, het CROW adviseert jaarlijks een globale visuele inspectie uit te voeren. Alleen op die manier is het risico van de aansprakelijkheidsstelling door weggebruikers terug te dringen. Onontbeerlijk voor een overtuigende bewijsvoering zijn daarbij een preventief onderhoudsbeleid, een goede klachtenregistratie en een goed werkend wegbeheersysteem. Als gevolg van het BW, met het daarin aangepaste aansprakelijkheidsrecht, is het aantal klachten en daarmee het aantal aansprakelijkheidsstellingen toegenomen. Gemeente Montfoort/Wegbeheer bijlage 1 AM-AF

19 BIJLAGE 2 Overzicht onderzoekslocaties In onderstaande tabel zijn de locaties weergeven waar de verhardingsonderzoeken zijn uitgevoerd: Nr Wegnaam Beginpunt Eindpunt Lengte (in m) 1 Engherzandweg Dorpstraat Zuid Linschoterzandweg Noord Linschoterdijk M.A. Reinaldweg Poort huis te Linschoten Haardijk Noord Linschoterdijk Korte Linschoten westzijde Schapenlaan Noord Linschoterdijk Haardijk Korte Linschoten westzijde M.A. Reinaldweg Haardijk Lindeboomseweg Doeldijk MastwIjkerdijk Mastwijkerdijk Lindeboomseweg Achthove-West Achthove-West Mastwijkerdijk Huisnummer Cattenbroekerdijk Lagekade IJsselveld 3500 Op onderstaande kaart zijn de verschillende onderzoekslocaties weergegeven: Gemeente Montfoort/Wegbeheer bijlage 2 AM-AF