Betreft vergadering Commissie Economie en Mobiliteit van 21 november Annemieke Lobik, ,

Transcriptie

1 Griffier van de Staten Geleidebrief informatief Naam voorstel Managementrapportage wegen 2011, Betreft vergadering Commissie Economie en Mobiliteit van 21 november 2011 Te verzenden aan Commissie E&M groep 1 t/m 7 Verzenddatum 28 oktober 2011 Commissiegriffier Annemieke Lobik, , a.lobik@zeeland.nl Inhoudelijk ambtenaar Verantwoordelijk bestuurder Gedeputeerde Van Beveren Inhoudelijk Naam voorstel Aanleiding Toezegging aan PS van 24 juni 2011, nr. 14, n.a.v. de Programmabegroting. Betreft toezending van de managementrapportage wegen Bevoegdheid Wat stellen GS voor? Toelichting Kosten en dekking Overige informatie Voorstellen om de toezegging af te voeren aangezien de toegezegde informatie is verstrekt.

2 e Managementrapportage wegen 2011 KOAC NPC Instituut voor materiaal- en wegbouwkundig onderzoek B.V. KvK Apeldoorn BTW NL B.01 NL-Apeldoorn, Groningen, Nieuwegein, Vught en B-Mechelen Telefoon KOACNPC of KOAC NPC Laboratoria en Metingen zijn RvA geaccrediteerd conform ISO/IEC KOAC NPC vestigingen in Nederland zijn gecertificeerd conform ISO 9001

3 Projectnummer : e Offertenummer en datum : o101477/ou/rmi, d.d. 14 december 2010 Titel rapport : Managementrapportage wegen 2011 Status rapport : Definitief Naam opdrachtgever : Provincie Zeeland Adres : Postbus 524 Plaats : 4330 AM MIDDELBURG Naam contactpersoon : de heer A.B. Wondergem Datum opdracht : 22 december 2010 Kenmerk opdracht : Contactpersoon KOAC NPC : ir. K.M. Diederiks-Verhoeven Auteur(s) rapport : ir. K.M. Diederiks-Verhoeven ing. G.W. Zwart Rapportage Autorisatie Naam: ing. G.W. Zwart Naam: ir. K.M. Diederiks-Verhoeven Functie: Handtekening: adviseur productgroep Beheer Functie: Handtekening: manager productgroep Beheer Datum: Datum: Zonder schriftelijke toestemming van KOAC NPC mag het rapport niet anders dan in zijn geheel worden gereproduceerd. e pagina 2 van 26

4 Inhoudsopgave 1 Inleiding managementrapportage Aanleiding Leeswijzer Wegbeheersystematiek Korte en middellange termijnplanning Lange termijnplanning Beeldkwaliteit Aansprakelijkheid in relatie tot wegbeheer Algemeen Risicoaansprakelijkheid Schuldaansprakelijkheid Beheersing van claimrisico's Kwantitatieve gegevens verhardingen Kwaliteit verhardingen Algemeen Technische kwaliteit Beleidsthema's Beeldkwaliteit Onderhoudsplanningen Algemeen Maatregelprijzen en kentallen Keuzemogelijkheden Soorten onderhoudsplanningen Onderhoudsplanning o.b.v. basisbegroting Onderhoudsscenario's o.b.v. budgetbegroting Samenvatting...25 Bijlage 1 Resultaten begrotingen e pagina 3 van 26

5 1 Inleiding managementrapportage 1.1 Aanleiding De provincie Zeeland heeft ca. 4,2 miljoen m 2 verhardingen in beheer. Deze verhardingen maken onderdeel uit van de openbare ruimte. Het is de taak van de overheid deze ruimte zodanig te beheren dat het zijn functie kan vervullen, dan wel er voor te zorgen dat zijn functie wordt aangepast aan de veranderende vraag naar mobiliteit. Wegbeheer is een wezenlijk onderdeel van het beheer van de openbare ruimte. Het is het plannen, voorbereiden en uitvoeren van werkzaamheden die erop gericht zijn het wegennet blijvend zijn functie te laten vervullen. De Provincie Zeeland heeft het opstellen van een managementrapportage uitbesteed aan KOAC NPC. In dit rapport wordt verslag gedaan van de resultaten van het onderzoek naar het verloop van de kwaliteit van de verhardingen in de provincie en de onderhoudsbehoefte voor de komende 10 jaar. De resultaten worden in dit rapport beschreven. Dit rapport is gebaseerd op de landelijke inspectie- en wegbeheersystematiek volgens respectievelijk CROW-publicatie 146b en Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt aangegeven welke systematieken in Nederland gangbaar zijn, wat deze inhouden en wat de verschillen en overeenkomsten zijn. Hoofdstuk 3 geeft de relatie weer tussen wegbeheer en de aansprakelijkheid. Op basis van de aanwezige gegevens is in hoofdstuk 4 een kwantitatief overzicht gemaakt van de verhardingen. In hoofdstuk 5 wordt de kwaliteit van het wegenareaal van de provincie weergegeven. Hoofdstuk 6 behandelt verschillende onderhoudsscenario's inclusief de bijbehorende consequenties. Het rapport sluit af met een samenvatting. e pagina 4 van 26

6 2 Wegbeheersystematiek 2.1 Korte en middellange termijnplanning Met de systematiek van wegbeheer wordt beoogd om aan de hand van de conditie van de verhardingen van een wegennet een verantwoorde en gemotiveerde onderhoudsplanning- en begroting op te stellen. De systematiek biedt de wegbeheerder: inzicht in de huidige én toekomstige kwaliteit van zijn verhardingen; inzicht in de meerjaren onderhoudsbehoefte op netwerkniveau; indicatie van de projecten welke op korte termijn aangepakt dienen te worden. Het stelt de wegbeheerder in staat op technische, dus gefundeerde basis prioriteiten te stellen, waarmee de kosten kunnen worden geoptimaliseerd. In Nederland is de systematiek voor wegbeheer voor de korte termijn gestandaardiseerd door het CROW, het nationale kenniscentrum voor verkeer, vervoer en infrastructuur. Het CROW is een organisatie die zich richt op regelgeving in de grond- weg- en waterbouw (gww). Daarnaast verzorgen zij onderzoek, overdracht en uitwisseling van kennis en ervaring op gww-gebied. Sinds 1975 zijn diverse werkgroepen actief geweest in het opzetten van een systematiek voor het beheer van verhardingen in Nederland. In 2004 is deze systematiek geheel herzien. Voor het opstellen van de in deze rapportage opgestelde onderhoudsbegrotingen is gebruik gemaakt van het wegbeheerprogramma VIAVIEW van KOAC NPC. VIAVIEW is een geautomatiseerd systeem, gebaseerd op de CROW-systematiek. Hiermee kan een optimale beheerstrategie voor de wegen worden opgesteld op basis van technische kenmerken van de verharding. Een van de technische kenmerken is schade van de verharding. Voor elke schade is een model opgezet met behulp waarvan het gedrag in de tijd beschreven kan worden. De combinatie van gedragsmodellen en landelijk aanvaarde onderhoudsrichtlijnen is één van de basiselementen van het wegbeheer. Het doel van een wegbeheersysteem is het komen tot een zo efficiënt mogelijke inzet van financiële middelen. Dit betekent dat gestreefd moet worden naar een zo hoog mogelijk rendement van de financiële middelen die aan het onderhoud van de wegen wordt besteed. Een optimaal rendement wordt bereikt wanneer de juiste maatregel op het juiste moment wordt uitgevoerd. Over de gehele levensduur van het wegennet zijn de kosten van onderhoud daarbij minimaal. Is dit niet mogelijk in verband met een tekort aan financiële middelen, dan geeft het wegbeheersysteem inzicht in de conditie van verhardingen, waarbij het beschikbare budget op basis van prioriteiten wordt verdeeld. Het gevolg zal zijn dat het kwaliteitsniveau van verhardingen zal afnemen. Steeds vaker zullen reparatiewerkzaamheden (klein onderhoud) uitgevoerd moeten worden. Dit onderhoud levert géén bijdrage aan de structurele restlevensduur van verhardingen, maar slechts een tijdelijke bijdrage aan de functionele levensduur. Ook het aantal te reconstrueren wegen zal verder toenemen. Door het uitvoeren van extra klein onderhoud en het uiteindelijk uitvoeren van zwaardere maatregelen is er sprake van kapitaalsvernietiging. e pagina 5 van 26

7 Het CROW heeft op basis van aanwezige kennis en praktische inzichten voor alle wegtypen een algemeen bruikbare set richtlijnen opgesteld, behorend bij het systeem van visuele inspectie. De CROW-richtlijnen zijn de technische ondergrens; zij zijn de onderkant van een verantwoord wegbeheer. Ze zijn zo opgesteld dat het technisch noodzakelijke onderhoud in de juiste periode wordt gepland. Veiligheid, duurzaamheid, comfort en aanzien en het voorkomen van kapitaalvernietiging hebben bij het opstellen van de richtlijnen een rol gespeeld. De genoemde richtlijn is het minimale kwaliteitsniveau. Daarnaast is er een hoger kwaliteitsniveauniveau gedefinieerd, waarbij de richtlijn één klasse strenger is. Dit wordt de strengere richtlijn genoemd. De technische kwaliteit wordt bepaald door de inspectieresultaten te toetsen aan de richtlijnen. Het kwaliteitniveau wordt weergegeven in 3 niveaus; voldoende, matig en onvoldoende en uitgedrukt in het percentage van het totale verhardingsoppervlak. Voldoende betekent dat de schade nog ruim voor de richtlijn is (> 5 jaar). Matig betekent dat verwacht wordt dat de richtlijn op korte termijn bereikt zal worden (ca. 3-5 jaar). Onvoldoende betekent dat de richtlijn bereikt of overschreden is (1-2 jaar) en dat het onderhoud op korte termijn moet worden uitgevoerd. Indien de richtlijn overschreden is, is er sprake van een onderhoudsachterstand. Voor het bepalen van de actuele kwaliteit worden de wegvakonderdelen beoordeeld op aanwezige schade. De wegverhardingen worden conform de CROW publicatie 146b op de in tabel 1 genoemde schades beoordeeld. Tabel 1: Geïnspecteerde schadebeelden conform CROW Type verharding Schadegroep Textuur Vlakheid Samenhang Waterdichtheid Asfalt rafeling dwarsonvlakheid scheurvorming - oneffenheden langsonvlakheid comfortindex (fietspaden) Elementen - dwarsonvlakheid - - oneffenheden langsonvlakheid comfortindex (fietspaden) Beton - oneffenheden comfortindex (fietspaden) scheurvorming voegvulling De wegbeheersystematiek beidt ook de mogelijkheid om de kwaliteit weer te geven per beleidsthema. In tabel 2 is een verklaring van de thema's weergegeven. Voor het vaststellen van het kwaliteitniveau vanuit de beleidsthema's is niet alleen de richtlijn van belang. Ook de mate waarin de schade is gerelateerd aan het thema speelt een rol. Dit heeft tot gevolg dat de kwaliteitsverdeling anders is dan bij de algemene technische kwaliteit. Onderhoud vanwege bijvoorbeeld het beleidsthema veiligheid betekent dat de schades die van invloed zijn op de veiligheid in ernst of in omvang de onderhoudsgrens zijn gepasseerd. e pagina 6 van 26

8 Tabel 2: Verklaring beleidsthema's Thema Omschrijving Aanzien Comfort Veiligheid Duurzaamheid Het aanzien van de verharding wordt in hoge mate bepaald door de algehele onderhoudstoestand van een weg. Het comfort wordt bepaald door de mate waarin de weggebruiker hinder ondervindt van de onderhoudstoestand van de weg. Met name vlakheid heeft invloed op het comfort. Hierbij kan ook gedacht worden aan opspattend water uit (regen)plassen, die op de weg blijven staan. Veiligheid geeft aan in hoeverre het veilig is gebruik te maken van de wegverharding. Als dat niet het geval is, kunnen er gevaarlijke situaties ontstaan, die mogelijk leiden tot ongevallen en/of schadeclaims. Duurzaamheid heeft betrekking op de technische instandhouding van de verharding. Het schadebeeld scheurvorming is bijvoorbeeld van invloed op de duurzaamheid. Bij schade die valt onder dit thema geldt dat bij niet tijdig herstellen van de schade een zwaardere en duurdere onderhoudsmaatregel noodzakelijk is. Indien niet tijdig wordt hersteld, zal sprake zijn van kapitaalvernietiging. Een volledige beschrijving van de methodiek is opgenomen in CROW-publicatie 147: Wegbeheer. 2.2 Lange termijnplanning Voor de lange termijnplanning (>5 jaar) worden cyclusbedragen berekend, welke theoretisch nodig zijn om de verharding eeuwig in goede staat te houden. De actuele kwaliteit van de verhardingen wordt hierin niet meegenomen. Het resultaat van een onderhoudscyclus is het gemiddeld benodigd bedrag per vierkante meter per jaar (cyclusbedrag). Vermenigvuldiging van de oppervlakten met het cyclusbedrag levert een gemiddeld benodigd budget per jaar op. Er kan bij deze systematiek worden gekozen uit vier verschillende beheerkwaliteiten. De kwaliteiten verschillen onderling in de frequentie waarmee bepaalde maatregelen worden toegepast. In tabel 4 zijn de vier kwaliteitsniveaus weergegeven. Tabel 4: Beschrijving van de kwaliteitsniveaus Kwaliteitsniveau Omschrijving R - (sober) R (basis) R + (goed) R ++ (uitstekend) Langere cyclusperioden (3-5 jaar langer ) voor groot onderhoud Gangbaar onderhoud, waar mogelijk conform CROW of andere richtlijnen Kortere cyclusperioden (4-6 jaar korter) voor groot onderhoud Als R+ maar met hogere frequentie verwijderen van veegvuil Als je kiest voor kwaliteitsniveau R - accepteer je achterstalligheid. Dit is bij verhardingen in verband met veiligheid en kapitaalvernietiging geen optie. Om deze reden is het kwaliteitsniveau R - voor wegverhardingen gelijkgesteld aan het referentieniveau R, dat uitgaat van de CROW-richtlijnen voor wegbeheer. Zoals in tabel 4 is weergegeven, onderscheidt niveau R ++ zich van R + door de frequentere veegvuilverwijdering. Omdat dit geen invloed heeft op de kwaliteit van de verharding is R ++ gelijk aan R +. e pagina 7 van 26

9 De systematiek staat beschreven in CROW-publicatie 145: Beheerkosten openbare ruimte. Tussen de korte en middellange termijn én de lange termijnplanning is een relatie gelegd. Lange termijnkwaliteitsniveau R (basis) komt overeen met de standaardrichtlijn in de korte en middellange termijnplanning. Kwaliteitsniveau R + (goed) komt overeen met de strengere richtlijn voor de korte en middellange termijn. 2.3 Beeldkwaliteit De afgelopen jaren is veel aandacht besteed aan het vertalen van beleidsdoelstellingen in de openbare ruimte naar een voor iedereen te bevatten beeldkwaliteit. In april 2007 heeft het CROW de Kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte (KOR) uitgebracht (CROW-publicatie 288) met als doel een landelijke standaard voor de openbare ruimte te creëren in het beschrijven van de onderhoudskwaliteit op basis van foto's, beschrijvingen en prestatie-eisen. Van de relevante onderdelen in de openbare ruimte zijn 5 kwaliteitsniveaus beschreven en voorzien van een sprekende afbeelding. Met deze catalogus kan de beeldkwaliteit voor de verschillende onderdelen van de openbare ruimte concreet en meetbaar worden gemaakt en is het mogelijk om een relatie te leggen tussen herkenbare beelden en de technische kwaliteit. Voor het bepalen van de beeldkwaliteit wordt gebruik gemaakt van schaalbalken. Elke schaalbalk beschrijft een kwaliteitscriterium (bv. rafeling) dat van toepassing is op het betreffende object, in dit geval de verharding. De onderhoudskwaliteit wordt daarbij uitgedrukt in 5 kwaliteitsniveaus, variërend van zeer goed (A + ) tot te slecht (D). Deze kwaliteitsniveaus zijn voor wegen gerelateerd aan bestaande CROW-richtlijnen. De 5 niveaus vormen samen een schaalbalk. Tabel 5 geeft de relatie weer tussen beeldkwaliteit en technische kwaliteit. VIAVIEW biedt de mogelijkheid om de kwaliteitsgegevens uit het beheersysteem te gebruiken om de beeldkwaliteit van de verhardingen te bepalen. Tabel 5: Beeldkwaliteit versus technische kwaliteit Beeldkwaliteit Technische kwaliteit A + Nagenoeg ongeschonden = geen schade A Mooi, comfortabel = enige schade voldoende B Functioneel = waarschuwinggre matig ns overschreden C Onrustig beeld, discomfort of enige vorm van hinder = richtlijn bereikt onvoldoende D Kapitaalvernietiging, uitlokking van vernieling, functieverlies, juridische aansprakelijkstelling of sociale onveiligheid = achterstallig onderhoud achterstallig De schaalbalken bestaan uit vier elementen. 1. Ten eerste de foto's. De foto's maken in een oogopslag duidelijk om welk criterium het gaat, bijvoorbeeld dwarsonvlakheid of oneffenheden. e pagina 8 van 26

10 2. Ten tweede bestaat de schaalbalk uit korte beschrijvingen, bijvoorbeeld er is geen rafeling volgens de CROW-systematiek voor wegbeheer. 3. Ten derde bestaat de schaalbalk uit prestatie-eisen. Een voorbeeld van een dergelijke eis is spoordiepte 10 mm, omvang 0% per 100 m Als laatste is de bijbehorende technische kwaliteit weergeven conform de CROWinspectiemethodiek. In tabel 6 is één en ander gevisualiseerd. Tabel 6: Voorbeeld schaalbalk dwarsonvlakheid Dwarsonvlakheid D C B A A+ BESCHRIJVING Er is veel ernstige Er is aanzienlijke Er is enige Er is lichte Er is geen BEELD- dwarsonvlakheid dwarsonvlakheid dwarsonvlakheid dwarsonvlakheid dwarsonvlakheid KWALITEIT (spoorvorming). (spoorvorming). (spoorvorming). De (spoorvorming). Er (spoorvorming). Er De richtlijn van de De richtlijn van de waarschuwingsgrens is enige schade is geen schade CROW- CROW- van de CROW- volgens de volgens de systematiek voor systematiek voor systematiek voor CROW- CROW- wegbeheer is met wegbeheer is wegbeheer is systematiek voor systematiek voor meer dan één overschreden. overschreden. wegbeheer. wegbeheer. klasse overschreden. Er is sprake van onderhoudsachterstand. TECHNISCH NIVEAU Achterstallig Onvoldoende Matig Voldoende TECHNISCHE BEOORDELING Op den duur zal CROW-publicatie 145 'Beheerkosten openbare ruimte' verdwijnen en worden vervangen door de beeldkwaliteit, waarbij de cycluskosten voor de lange termijnplanning afhankelijk zullen zijn van de gekozen beeldkwaliteit in plaats van de kwaliteitsniveaus R - tot en met R ++. e pagina 9 van 26

11 3 Aansprakelijkheid in relatie tot wegbeheer 3.1 Algemeen Indien te weinig budget beschikbaar is voor het noodzakelijk onderhoud heeft dat invloed op de onderhoudskosten in de toekomst, maar daarnaast heeft dit ook tot gevolg dat extra kosten ontstaan door de wettelijke aansprakelijkheid van de beheerder indien burgers schade ondervinden door gebreken aan de verharding. Sinds 1992 is door invoering van het Nieuw Burgerlijk Wetboek de wettelijke aansprakelijkheid van de beheerder van de openbare ruimte gewijzigd. De schuldaansprakelijkheid is sindsdien gewijzigd in risicoaansprakelijkheid. Dit heeft tot gevolg dat ook wanneer een beheerder zijn zorgverplichting is nagekomen, hij toch aansprakelijk kan zijn voor schades. Verder worden burgers mondiger en beschikken steeds meer burgers over rechtsbijstandverzekeringen. Hierdoor worden meer claims toegekend en wordt de behandeling van schadeclaims arbeidsintensiever. Omdat in het Burgerlijk Wetboek bepaald is dat de wegbeheerder in beginsel aansprakelijk is als de weg of de weguitrusting niet voldoet aan de eisen, is het raadzaam om een systeem van wegbeheer te voeren waarbij de mogelijkheid van ontstaan dan wel het voortbestaan van gebreken aan de weg tot een minimum wordt gereduceerd. Hiermee wordt de kans op aansprakelijkheidsstelling beperkt. Het kwaliteitsniveau dient minimaal hoog genoeg te zijn om aansprakelijkheid te voorkomen. Door de kwaliteitsgegevens aan de CROW-richtlijnen te toetsen wordt vastgesteld of aan het landelijk gehanteerde kwaliteitsniveau wordt voldaan. De CROW-richtlijnen geven een minimum aan. Dit houdt in dat de kwaliteit van de wegenareaal voldoet aan de minimale eisen van verkeersveiligheid en duurzaamheid. Indien dit niet het geval is moet er voor gezorgd worden dat de gebruiker op een adequate wijze wordt geïnformeerd over het mogelijk gevaar op het betreffende wegvak en hoe de gebruiker hier mee om moet gaan. De wettelijke aansprakelijkheid kan onderverdeeld worden in 2 hoofdvormen; risicoaansprakelijkheid en schuldaansprakelijkheid. 3.2 Risicoaansprakelijkheid Er is sprake van risicoaansprakelijkheid indien de schade het gevolg is van een gebrek aan de openbare weg. Er is sprake van een gebrek aan de weg als de weg niet voldoet aan de eisen die men er onder de gegeven omstandigheden aan mag stellen en hierdoor een gevaarlijke situatie ontstaat. Dit houdt in dat de wegbeheerder aansprakelijk is voor schade als gevolg van een gebrek, ook al was hij niet op de hoogte van het gebrek. Voorbeelden van gebreken zijn: gaten in de weg, losliggende stoeptegels, ondeugdelijk uitgevoerde drempels, etc. e pagina 10 van 26

12 Als eenmaal vastgesteld is dat schade is ontstaan als gevolg van een gebrek dan is de enige mogelijkheid voor de wegbeheerder om onder de aansprakelijkheid uit te komen een beroep te doen op de zogenaamde tenzijclausule. De tenzijclausule houdt onder meer in dat de wegbeheerder niet aansprakelijk is als er een zeer korte periode ligt tussen het ontstaan van het gebrek en het ontstaan van de schade. Een beroep op de tenzijclausule dient goed te worden onderbouwd. De wegbeheerder moet aantonen dat, ook al was hij van de situatie op de hoogte, vanwege het korte tijdsbestek tussen het ontstaan van het gebrek en het ontstaan van de schade geen mogelijkheid bestond tot het treffen van maatregelen. Verder dient de wegbeheerder aan te tonen dat de weg regelmatig is gecontroleerd en dat een doeltreffende maatregel is uitgevoerd indien schade is geconstateerd. Deze controles, evenals eventueel uitgevoerde maatregelen, moeten bijvoorkeur worden vastgelegd wil de wegbeheerder zich hierop kunnen beroepen. 3.3 Schuldaansprakelijkheid Indien de schade niet het gevolg is van een gebrek aan de weg zelf, maar van de aanwezigheid van losse voorwerpen of substanties op de weg, dan is er sprake van schuldaansprakelijkheid. In tegenstelling tot de risicoaansprakelijkheid geldt dat de wegbeheerder aan de aansprakelijkheid kan ontkomen door aan te tonen dat zij niet op de hoogte was (of had kunnen zijn) van de betreffende situatie. Ook hier geldt dat de wegbeheerder moet aantonen dat de weg regelmatig is gecontroleerd en dat een doeltreffende maatregel is uitgevoerd indien schade is geconstateerd. 3.4 Beheersing van claimrisico's De werkprocessen voor het beheer van de openbare ruimte zijn van invloed op de kans op claims. Het beheer van de openbare ruimte is het systematisch plannen, budgetteren, voorbereiden en uitvoeren van activiteiten die erop gericht zijn de openbare ruimte zijn functie te laten vervullen. Wanneer de beheerprocessen goed functioneren kan dat (letsel)schade voor de gebruiker van de openbare ruimte voorkomen, en dus weinig claims tot gevolg hebben. De volgende 4 bedrijfsprocessen zijn van belang voor de beheersing van claimrisico s: Meldingproces Voor de beheerders zijn meldingen van burgers een directe en redelijk betrouwbare bron van informatie. Meldingen moeten inhoudelijk beoordeeld worden en zo nodig moeten maatregelen worden getroffen. Tenslotte worden lessen getrokken uit de melding en het meldingenproces Claimbehandelingsproces Het claimbehandelingsproces heeft als doel om de claims van gedupeerden rechtvaardig, effectief en efficiënt af te wikkelen. e pagina 11 van 26

13 3.4.3 Inspectieproces Het inspectieproces geeft informatie over de staat van de openbare ruimte. Door middel van inspecties worden de beheergegevens up-to-date gemaakt Onderhoudsproces Het onderhoudsproces bestaat uit alle maatregelen waarmee de openbare ruimte op het gewenste kwaliteitsniveau wordt gehouden. Het op een goede manier beheren van gegevens over de openbare ruimte is een belangrijke onderdeel van het proces. Voor het plannen is namelijk inzicht nodig in het verschil tussen gewenst en huidige kwaliteitsniveau. Naast het plannen moet het onderhoudsproces worden uitgevoerd en geëvalueerd. Er dient dan ook voldoende budget vrij gemaakt te worden om het minimaal landelijk kwaliteitsniveau te kunnen realiseren. Door de kwaliteitsgegevens aan de CROW-richtlijnen te toetsen wordt vastgesteld of aan het landelijk gehanteerde kwaliteitsniveau wordt voldaan. Dit houdt in dat de kwaliteit van de wegenareaal voldoet aan de minimale eisen van verkeersveiligheid en duurzaamheid. Indien dit niet het geval is moet er voor gezorgd worden dat de gebruiker op een adequate wijze wordt geïnformeerd over het mogelijk gevaar op het betreffende wegvak en hoe de gebruiker hier mee om moet gaan. In het beheergebied van de provincie verkeert 7% van het verhardingsoppervlak onder de CROW-richtlijn. Het gemiddelde streefbeeld voor Nederland ligt tussen de 4 en 9% onvoldoende. e pagina 12 van 26

14 4 Kwantitatieve gegevens verhardingen In januari 2007 is een aantal wegen overgedragen aan het waterschap (ca. 70 km). Ook zijn er een aantal parallel wegen overgedragen van het waterschap aan de provincie. Daarnaast heeft Rijkswaterstaat een aantal wegen overgedragen aan de provincie (ca. 70 km). Het totale oppervlak aan verhardingen bedraagt op dit moment ca. 4.2 miljoen m 2 (peildatum januari 2011). In figuur 1 is een overzicht gegeven van het verhardingenoppervlak per wegtype. De verhardingstypen zijn gegroepeerd in asfalt, cementbeton en elementen, waarbij het overgrote deel van de verhardingen is uitgevoerd in asfalt oppervlak [m 2 ] gemiddeld belaste w eg parallelw egen fietspaden Cementbeton Elementen Asfalt wegtype Figuur 1: Oppervlak per verhardingstype naar wegtype [m 2 ] De rijbaanverhardingen in de provincie Zeeland zijn allemaal ingedeeld in de gebruiksfunctie gemiddeld belaste weg. De provincie is geografisch verdeeld in drie districten. In figuur 2 is een overzicht van de oppervlakte per verhardingstype per district in een staafdiagram weergegeven. e pagina 13 van 26

15 Oppervlakte [m2] Noord-Zeeland Midden-Zeeland Zeeuw sch-vlaanderen Cementbeton Elementen Asfalt Figuur 2 Verdeling rijbanen naar verhardingstype en district De fietspaden en parallelwegen liggen geografisch verdeeld over de drie districten. In figuur 3 is een overzicht gegeven van het oppervlak per district. Daarbij is een onderverdeling gemaakt naar verhardingstype Oppervlakte [m2] Noord-Zeeland Midden-Zeeland Zeeuw sch-vlaanderen Cementbeton Elementen Asfalt Figuur 3 Verdeling fietspaden/parallelwegen naar verhardingstype en district In figuur 4 is een overzicht gegeven van het oppervlak per district met een onderverdeling naar type onderdeel. e pagina 14 van 26

16 Oppervlakte [m2] Noord-Zeeland Midden-Zeeland Zeeuw sch-vlaanderen Parallelw egen Fietspaden Figuur 4 Verdeling fietspaden/parallelwegen naar type onderdeel en district e pagina 15 van 26

17 5 Kwaliteit verhardingen 5.1 Algemeen De kwaliteit van de openbare ruimte staat volop in de belangstelling. Een goede openbare ruimte zorgt ervoor dat mensen zich snel, veilig en comfortabel kunnen verplaatsen van de ene plek naar de andere. Daarnaast is de openbare ruimte een ontmoetingsplaats voor allerlei sociale activiteiten. Kwaliteit is een complex begrip dat niet eenvoudig is te beschrijven. Het gaat om de vragen: Welk onderhoudsniveau is minimaal noodzakelijk? Welk onderhoudsniveau is gewenst? De uiteindelijke beslissing welk kwaliteitsniveau wordt gehanteerd is een bestuurlijke afweging. 5.2 Technische kwaliteit Jaarlijks wordt de technische kwaliteit van de rijbanen in de provincie Zeeland door middel van een geautomatiseerd meetvoertuig gemeten. De kwaliteit van de fietspaden wordt door middel van een globale visuele inspectie bepaald. Op basis van de uitgevoerde inspectie in 2010 is in de figuur 5 is de kwaliteit grafisch weergegeven. Uit de resultaten kan opgemaakt worden dat 7% van het verhardingsoppervlak de classificatie onvoldoende krijgt waarvan 6% achterstallig onderhoud. Ongeveer 3% van het verhardingsoppervlak krijgt de classificatie matig en 90% van het geïnventariseerde oppervlak heeft een voldoende kwaliteit. 7% 3% 90% voldoende matig onvoldoende Figuur 5: Kwaliteit areaal provincie Zeeland e pagina 16 van 26

18 5.2.1 Kwaliteit rijbanen en fietspaden/parallelwegen In figuur 6 is de verdeling van de huidige kwaliteit van de rijbanen en fietspaden/parallelwegen apart weergegeven. Uit de figuur kan opgemaakt worden dat er weinig kwaliteit verschil is tussen de 2 categorieën. Provincie totaal RB Provincie totaal FP/PW 7% 3% 8% 4% 90% 88% voldoende matig onvoldoende Figuur 6 Kwaliteit rijbanen in 2010 In tabel 1 en 2 is eveneens de kwaliteit ten opzichte van het voorgaande managementrapportage weergegeven. Voor de rijbanen is de kwaliteit vrij constant en hoog gebleven. De kwaliteit van de fietspaden/parallelwegen is in de afgelopen 4 jaar sterk toegenomen. Tabel 1 Kwaliteit rijbanen 2006 en Voldoende 88% 90% Matig 5% 3% Onvoldoende 7% 7% Tabel 2 Kwaliteit fietspaden/parallelwegen 2006 en Voldoende 81% 88% Matig 2% 4% Onvoldoende 17% 8% e pagina 17 van 26

19 5.3 Beleidsthema's De kwaliteit per beleidsthema voor de provincie is weergegeven in figuur 7. Veiligheid Duurzaamheid 6% 1% 6% 2% 93% 92% Comfort Aanzien 1% 1% 6% 1% 98% 93% voldoende matig onvoldoende Figuur 7: Kwaliteit per beleidsthema De verdeling in voldoende matig onvoldoende verschilt onderling als de diverse beleidsthema's met elkaar worden vergelijken. De beleidsthema's duurzaamheid, veiligheid en aanzien scoren goed. De score voor comfort is zeer goed. Duurzaamheid en aanzien wordt voor een groot deel bepaald door het schadebeeld scheurvorming en heeft vooral betrekking op asfaltverhardingen. Veiligheid en comfort worden met name beïnvloed door vervormingen (dwarsonvlakheid en oneffenheden). e pagina 18 van 26

20 5.4 Beeldkwaliteit In onderstaand overzicht is de kwaliteit van de verhardingen van de provincie Zeeland weergegeven, uitgedrukt in de vijf kwaliteitsniveaus van de beeldkwaliteit. 0% 0% 6% 20% 74% A+ A B C D Figuur 8: Beeldkwaliteit areaal provincie Zeeland 2010 e pagina 19 van 26

21 6 Onderhoudsplanningen 6.1 Algemeen Voor het bepalen van de hoeveelheid groot onderhoud wordt op basis van de technische gegevens volgens de methode van CROW een onderhoudsplanning vastgesteld voor een periode van 10 jaar met als startpunt De eerste 5 jaar wordt hierbij bepaald aan de hand van de actuele kwaliteit van de verhardingen en de verwachting ten aanzien van het verloop van de kwaliteit (gedragsmodellen). Voor de daarop volgende jaren worden cyclusbedragen berekend, welke theoretisch nodig zijn om de verharding eeuwig in goede staat te houden. 6.2 Maatregelprijzen en kentallen Korte en middellange termijn Voor het bepalen van de onderhoudskosten voor de korte en middellange termijn is gebruik gemaakt van de maatregelen en maatregelprijzen uit het beheersysteem van het provincie Zeeland Lange termijn Voor het bepalen van de kosten voor groot onderhoud voor de lange termijn is uitgegaan van een basis onderhoudcyclus voor asfaltverhardingen: jaar 15 vervangen deklaag 10,15 per m 2 jaar 30 versterken 23,70 per m 2 Jaar 45 rehabilitatie De maatregelprijzen zijn dezelfde prijzen als opgenomen in het beheersysteem voor de korte en middellange termijn. Uitgaande van deze basis cyclus en een totaal oppervlak van 4,2 miljoen m 2 asfaltverhardingen bedraagt het lange termijn budget ca. 3,16 miljoen euro per jaar. Hierbij is er vanuit gegaan dat rehabilitatie geen onderdeel uitmaakt van het onderhoudsbudget. 6.3 Keuzemogelijkheden Voor het bepalen van de gewenste minimale kwaliteit van de wegen en het bijbehorende onderhoudsbudget zijn er verschillende keuzemogelijkheden. Dit zijn: Vaststellen welk percentage onvoldoende wordt geaccepteerd Prioritering bij te weinig budget Percentage onvoldoende Indien de richtlijn is vastgesteld, kan bepaald worden hoeveel procent van het oppervlak niet aan deze richtlijn hoeft te voldoen. Dit oppervlak krijgt dan de kwalificatie onvoldoende. Bij het bepalen van de benodigde onderhoudbudgetten kan hierop gestuurd worden. Een keuze kan e pagina 20 van 26

22 bijvoorbeeld zijn dat maximaal 5% van het oppervlak onvoldoende mag zijn. Gerealiseerd moet worden dat door dit percentage de wegbeheerder risico loopt bij ongevallen en/of schadeclaims, omdat de wegkwaliteit onder de CROW richtlijnen ligt (zie hoofdstuk 3) Prioritering Als het beschikbare budget lager is dan het benodigde budget voor onderhoud dan zal voor een aantal onderdelen het noodzakelijke onderhoud worden uitgesteld. Er dienen dan prioriteiten te worden gesteld om te bepalen welke onderdelen wel en welke onderdelen niet onderhouden worden. Er zijn verschillende keuzemogelijkheden: 1. Geografie (districten); 2. Wegtype; 3. Beleidsthema's (aanzien, comfort, duurzaamheid en veiligheid). Bij de provincie Zeeland zijn deze prioriteiten gelijkgesteld en wordt geprioriteerd op restlevensduur. 6.4 Soorten onderhoudsplanningen Er kunnen verschillende onderhoudsplanningen worden opgesteld. Basisplanning Een basisplanning wordt gemaakt om de kosten te berekenen voor het benodigde onderhoud teneinde het gehele areaal op het vastgestelde kwaliteitsniveau te brengen (richtlijn) en vervolgens geen enkel wegvak onder deze richtlijn te laten geraken. De basisplanning is een theoretische planning die geen rekening houdt met wensen ten aanzien van het budget. De basisplanning is weergegeven in 6.5. Budgetplanning In een budgetplanning wordt gewerkt met een vast budget. Het onderhoud wordt zodanig gepland totdat het budget op is. Voor het bepalen van de consequenties van verschillende budgetten wordt gebruik gemaakt van de budgetplanning. Bij te weinig budget moet het onderhoud worden uitgesteld, waardoor achterstallig onderhoud ontstaat en de kwaliteit achteruit gaat. Daarbij moet bedacht worden dat in de tijd gezien steeds weer opnieuw achterstallig onderhoud wordt gevormd, door het financieel niet tijdig kunnen uitvoeren van het regulier onderhoud. Dit onderhoud komt bovenop het reguliere onderhoud van dat jaar. Wanneer onderhoud wordt uitgesteld, zal in het geval van asfaltverhardingen zwaardere maatregelen moeten worden uitgevoerd dan wanneer deze in het juiste moment worden uitgevoerd. Hierdoor treedt kapitaalvernietiging op. De veiligheid van de weggebruikers komt in het geding als de wegen niet voldoen aan de CROW-richtlijnen. Dat betekent dat de kans op schadeclaims en letselschade groter wordt. De budgetplanningen zijn weergegeven in 6.6. Voor het berekenen van de verschillende onderhoudsscenario's is gebruik gemaakt van wegbeheersysteem VIAVIEW van KOAC NPC. e pagina 21 van 26

23 6.5 Onderhoudsplanning o.b.v. basisbegroting Bij een basisplanning is het uitgangspunt dat er geen verhardingen die de richtlijn zijn gepasseerd, mogen blijven bestaan. In het eerste jaar komt dan ook direct de actuele achterstand in beeld. In het huidige geval betekent dit een achterstallig onderhoud van ca. 2,9 miljoen euro. Voor het reguliere onderhoud is daarnaast een jaarlijks budget benodigd van gemiddeld 2,1 miljoen euro voor de eerste vijf jaar. Na deze 5 jaar is het budget wat nodig is om het wegenareaal op niveau te houden ca. 3,1 miljoen euro. De genoemde budgetten zijn exclusief klein onderhoud. In tabel 7 is het benodigde budget voor achterstallig en regulier onderhoud aangegeven. Daarnaast is de kwaliteit weergegeven uitgedrukt in het percentage van het oppervlak met CROW-classificatie onvoldoende. In de kolom oppervlak wordt aangegeven hoeveel m 2 oppervlak in dat jaar voor onderhoud in aanmerking komt. Tabel 7: Basisbegroting groot onderhoud CROW-richtlijnen > Jaar Planmatig onderhoud lange termijn budget [ * 1.000] Achterstallig [ * 1.000] Regulier [ * 1.000] Totaal [ * 1.000] Onvoldoende [%] Oppervlak [m 2 ] aanvang > Totaal gem. per jaar Het onderhoudsbudget bedroeg de afgelopen jaren 2,5 miljoen euro per jaar. Om de kwaliteit van de wegen op het gewenste niveau te houden is in de afgelopen jaren regelmatig gebruik gemaakt van niet bestede infra-budgetten of incidentele middelen via de voorjaarsconferentie. Daarmee lag het gemiddelde bestede budget rond de 3,5 miljoen euro per jaar over de afgelopen 4 jaar. Figuur 9 laat de resultaten van de basisplanning in grafische vorm zien. Het staafdiagram geeft het benodigde budget per jaar weer (linker y-as). De lijn geeft de kwaliteit weer, uitgedrukt in het percentage voldoende/matig/onvoldoende (rechter y-as). e pagina 22 van 26

24 Kosten ( 1.000,-) % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% kwaliteitsniveau 0 Aanvang > Planj aren 0% Cycluskosten Achterstallige kosten Reguliere kosten Onvoldoende (%) Figuur 9: Basisbegroting 2011 t/m 2016 > 6.6 Onderhoudsscenario's o.b.v. budgetbegroting Bij een budgetplanning worden onderhoudsmaatregelen gepland totdat het budget voor dat jaar is geconsumeerd. Het huidige begrotingsbedrag van de provincie bedraagt op dit moment 2,5 miljoen euro per jaar. Wel wordt bij het opstellen van de onderhoudsplanning rekening gehouden met enige marktwerking. Indien er meer onderdelen onderhouden dienen te worden dan dat er budget beschikbaar is worden onderdelen doorgeschoven naar het volgende jaar. Welke onderdelen dit zijn wordt bepaald door de prioritering (zie 6.3.2). Omdat voor de daarop volgende jaren wordt gerekend met de cyclusbedragen wordt voor deze periode geen rekening gehouden met het beschikbare budget. De volgende scenario's zijn doorgerekend: Regulier budget (circa 2,5 miljoen euro); Regulier budget incl. bezuiniging 2011 (2011 1,5 miljoen euro, 2012 t/m ,5 miljoen euro per jaar); De resultaten per scenario zijn in bijlage 1 weergegeven, zowel in tabelvorm als grafisch in een staafdiagram. In tabel 8 zijn de resultaten van de verschillende planningen samengevat. Naast de algemene kwaliteit is de kwaliteit voor de beleidsthema's veiligheid en duurzaamheid opgenomen. Dit is de kwaliteit die met het betreffende budget na 5 jaar wordt bereikt. De kolom "kapitaalvernietiging" geeft aan welke extra kosten nodig zijn als gevolg van uitstel van onderhoud. In beide budget scenario's zal onderhoud worden uitgesteld. Maar hoe hoger het budget hoe minder dit zal zijn. De kolom "onderhoud totaal in 5 jaar" geeft het oppervlak weer dat met het genoemde budget in 5 jaar onderhouden kan worden. e pagina 23 van 26

25 Tabel 8: Samenvatting Kwaliteit na 5 jaar [% onvoldoende] Scenario algemeen veiligheid duurzaamheid Aanvang 7% 6% 6% kapitaalvernietiging onderhoud totaal in 5 jaar [m 2 ] Basisplanning 0% 0% 0% Regulier budget 4% 1% 4% Regulier budget incl. bezuiniging % 1% 4% Bij het reguliere budget van 2,5 miljoen euro per jaar daalt het percentage onvoldoende van 7% naar 4% over vijf jaar. Een bezuiniging op het huidige budget in 2011 resulteert in een daling naar 5% over 5 jaar. Omdat de bezuiniging slechts 1 jaar betreft is de invloed gering. e pagina 24 van 26

26 7 Samenvatting De Provincie Zeeland heeft het opstellen van een managementrapportage wegen uitbesteed aan KOAC NPC. In dit rapport is verslag gedaan van de resultaten van het onderzoek naar het verloop van de kwaliteit van de verhardingen in de provincie en de onderhoudsbehoefte voor de komende 10 jaar. De provincie heeft ca. 4,2 miljoen m 2 verhardingen in beheer. Wanneer de huidige kwaliteit van de betreffende wegen wordt getoetst aan de CROW-richtlijnen, kan worden geconcludeerd dat 7% van het verhardingsoppervlak niet aan deze richtlijnen voldoet. Als alleen de rijbanen worden bekeken kan worden geconcludeerd dat 7% van het verhardingsoppervlak de classificatie onvoldoende krijgt. Ongeveer 3% van het verhardingsoppervlak krijgt de classificatie matig en 90% van het beoordeelde oppervlak heeft een voldoende kwaliteit. Ten opzichte van de voorgaande jaren is de kwaliteit van de rijbanen vrij constant gebleven. Bij de fietspaden en parallelwegen is 8% van het verhardingsoppervlak onvoldoende. Ongeveer 4% van het verhardingsoppervlak krijgt de classificatie matig en de resterende 88% van het onderzochte oppervlak heeft een voldoende kwaliteit. Ten opzichte van de voorgaande jaren is de kwaliteit van de fietspaden en parallelwegen sterk toegenomen. Door middel van een basisplanning is een begroting gemaakt waarbij direct in het eerste jaar al het achterstallig onderhoud wordt weggewerkt, zodat het gehele areaal aan de CROWrichtlijnen voldoet. De hierop volgende jaren wordt voorkomen dat wegvakonderdelen de richtlijnen overschrijden. Hierbij is in het eerste jaar een investering benodigd van ca. 2,9 miljoen euro om de achterstand weg te werken. Het totaal benodigde budget voor de komende vijf jaar is ca. 13,6 miljoen euro (2,7 miljoen euro per jaar). Om de wegen eeuwigdurend in stand te houden is een jaarlijks budget benodigd van ca. 3,16 miljoen euro. Het reguliere budget van het de Provincie Zeeland bedraagt op dit moment 2,5 miljoen euro per jaar. Dit budget is lager dan het structureel gemiddeld benodigde budget. Een deel van het onderhoud (ca. 2,5 miljoen) wordt doorgeschoven tot buiten de planperiode van vijf jaar. Hierdoor treedt kapitaalvernietiging op. In dit geval voor een bedrag van 700 duizend euro over 5 jaar. Bij het handhaven van het reguliere budget daalt het percentage onvoldoende van 7% naar 4% na vijf jaar. De veiligheid van de weggebruikers komt in het geding als de wegen niet voldoen aan de CROW-richtlijnen. Dat betekent dat de kans op schadeclaims en letselschade groter wordt. Dit heeft naast een kostenverhoging ook invloed op het imago van de provincie. Door een bezuiniging van 1 miljoen euro die in 2011 wordt doorgevoerd op het reguliere budget zal het percentage onvoldoende dalen naar 5% over vijf jaar. Omdat de bezuiniging slechts 1 jaar betreft is de invloed gering. In tabel 9 zijn de resultaten van de verschillende planningen samengevat. Naast de algemene kwaliteit is de kwaliteit voor de beleidsthema's veiligheid en duurzaamheid opgenomen. Dit is de e pagina 25 van 26

27 kwaliteit die met het betreffende budget na 5 jaar wordt bereikt. De kolom "kapitaalvernietiging" geeft aan welke extra kosten nodig zijn als gevolg van uitstel van onderhoud. In beide budget scenario's zal onderhoud worden uitgesteld. Maar hoe hoger het budget hoe minder dit zal zijn. De kolom "onderhoud totaal in 5 jaar" geeft het oppervlak weer dat met het genoemde budget in 5 jaar onderhouden kan worden. Tabel 9: Samenvatting Kwaliteit na 5 jaar [% onvoldoende] Scenario algemeen veiligheid duurzaamheid Aanvang 7% 6% 6% kapitaalvernietiging onderhoud totaal in 5 jaar [m 2 ] Basisplanning 0% 0% 0% Regulier budget 4% 1% 4% Regulier budget incl. bezuiniging % 1% 4% e pagina 26 van 26

28 Bijlage 1 Resultaten budgetbegrotingen (4 pagina's, inclusief voorblad)

29 1 Basisplanning In tabel 1 is het budget voor onderhoudsachterstand en regulier onderhoud aangegeven. Daarnaast is de kwaliteit weergegeven uitgedrukt in het percentage van het oppervlak met CROW-classificatie onvoldoende. In de kolom oppervlak wordt aangegeven hoeveel m 2 oppervlak in dat jaar voor onderhouden kan worden. Tabel 1: Basisbegroting groot onderhoud > Jaar Planmatig onderhoud Beheerkosten [ * 1.000] Achterstallig [ * 1.000] Regulier [ * 1.000] Totaal [ * 1.000] Onvoldoende [%] Oppervlak [m 2 ] aanvang > Totaal gem. per jaar Figuur 1 laat de resultaten van de budgetplanning in grafische vorm zien. Het staafdiagram geeft het benodigde budget per jaar weer (linker y-as). De lijn geeft de kwaliteit weer, uitgedrukt in het percentage onvoldoende (rechter y-as) % % % Kosten ( 1.000,-) % 60% 50% 40% 30% kwaliteitsniveau % % 0 Aanvang > Planj aren 0% Cycluskosten Achterstallige kosten Reguliere kosten Onvoldoende (%) Figuur 1: Basisbegroting 2011 t/m 2016 > e pagina 2 van 4

30 2 Onderhoudsplanning o.b.v. regulier begrotingsbedrag Het reguliere begrotingsbedrag bedraagt 2,5 miljoen euro per jaar. In tabel 2 is het budget voor onderhoudsachterstand en regulier onderhoud aangegeven. Daarnaast is de kwaliteit weergegeven uitgedrukt in het percentage van het oppervlak met CROW-classificatie onvoldoende. In de kolom oppervlak wordt aangegeven hoeveel m 2 oppervlak in dat jaar voor onderhouden kan worden. Tabel 2: Budgetbegroting groot onderhoud > Jaar Planmatig onderhoud Beheerkosten [ * 1.000] Achterstallig [ * 1.000] Regulier [ * 1.000] Totaal [ * 1.000] Onvoldoende [%] Oppervlak [m 2 ] aanvang > Totaal Figuur 2 laat de resultaten van de budgetplanning in grafische vorm zien. Het staafdiagram geeft het benodigde budget per jaar weer (linker y-as). De lijn geeft de kwaliteit weer, uitgedrukt in het percentage onvoldoende (rechter y-as) Aanvang > P l a nj ar e n 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Cycluskosten Achterstallige kosten Reguliere kosten Onvoldoende (%) Figuur 2: Budgetbegroting 2011 t/m 2016 > e pagina 3 van 4

31 3 Onderhoudsplanning o.b.v. regulier begrotingsbedrag incl. bezuiniging 2011 Het begrotingsbedrag voor 2011 bedraagt 1,5 miljoen euro. Voor de overige jaren blijft het bedrag 2,5 miljoen euro per jaar. In tabel 3 is het budget voor onderhoudsachterstand en regulier onderhoud aangegeven. Daarnaast is de kwaliteit weergegeven uitgedrukt in het percentage van het oppervlak met CROW-classificatie onvoldoende. In de kolom oppervlak wordt aangegeven hoeveel m 2 oppervlak in dat jaar voor onderhoud in aanmerking komt. Tabel 3: Budgetbegroting groot onderhoud > Jaar Planmatig onderhoud Beheerkosten [ * 1.000] Achterstallig [ * 1.000] Regulier [ * 1.000] Totaal [ * 1.000] Onvoldoende [%] Oppervlak [m 2 ] aanvang > Totaal Figuur 3 laat de resultaten van de budgetplanning in grafische vorm zien. Het staafdiagram geeft het benodigde budget per jaar weer (linker y-as). De lijn geeft de kwaliteit weer, uitgedrukt in het percentage onvoldoende (rechter y-as) Aanvang > P l a nj a r e n 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Cycluskosten Achterstallige kosten Reguliere kosten Onvoldoende (%) Figuur 3: Budgetbegroting 2011 t/m 2016 > e pagina 4 van 4