Jaarstukken 2017 Appingedam! Daar gebeurt het

Transcriptie

1 1 Jaarstukken 2017 Appingedam! Daar gebeurt het 1

2 Inleiding Met de jaarstukken legt het college van burgemeester en wethouders verantwoording af over haar activiteiten in 2017 en de daaraan verbonden uitgaven. Uitgangspunten daarbij zijn de voornemens uit de begroting 2017, zoals deze door de gemeenteraad zijn vastgesteld. Deze voornemens zijn gegroepeerd in negen programma s; voor elk programma is daarbij aangegeven welk maatschappelijk effect de gemeente daarmee wil bereiken. In het jaarverslag wordt per programma vermeld wat er is bereikt en wat de financiële uitkomst is. Het college legt verantwoording af aan de raad en de inwoners van Appingedam over het gevoerde beleid en beheer in De jaarstukken zijn daarnaast ook interessant voor onze partners in de stad en in de regio. Ook bevatten de jaarstukken interessante informatie voor het Rijk. In overeenstemming met de presentatie van de begroting 2017 zijn het jaarverslag en de jaarrekening over 2017 in één gezamenlijk boek (jaarstukken) samengevat. Jaarverslag en jaarrekening verschijnen zowel als gedrukt boekwerk als in digitale vorm. Op de website zijn alle delen hiervan te zien. De gemeenteraad behandelt de jaarstukken in de raadsvergadering van juni Regelgeving Als uitwerking van de Wet dualisering gemeentebestuur is het Besluit Begroten en Verantwoorden (BBV) verschenen. Hierin is de begrotingsopzet vastgelegd. Beoogd wordt de raad zo goed mogelijk te ondersteunen in zijn kaderstellende en controlerende taak. In dit verband moeten ook de verordeningen op grond van de artikelen 212, 213 en 213a worden genoemd. Deze regels geven de lijnen aan waarbinnen de raad de kaders stelt en controleert en het college van burgemeester en wethouders bestuurt, uitvoert en rapporteert. Volgens de BBV moeten de jaarstukken bestaan uit een jaarverslag (programmaverantwoording en de paragrafen) en een jaarrekening (overzicht van baten en lasten in de jaarrekening inclusief toelichting en een balans inclusief toelichting). Jaarverslag Programmaverantwoording De raad heeft de programma s vastgesteld. Bij elk van de programma s wordt weergegeven wat er in de begroting 2017 vermeld stond, wat we wilden bereiken. In het jaarverslag 2017 wordt hierop vervolgens antwoord gegeven. Hiertoe wordt bij elke indicator het bereikte resultaat weergegeven. Hiernaast staan er ook een aantal veplichte beleidsindicatoren opgenomen in de programmaverantwoording. Elke gemeente heeft dezelfde set beleidsindicatoren. De website levert deze indicatoren. Van enkele beleidsindicatoren is de meest recente informatie afkomstig uit 2015 of Paragrafen Onderdeel van de verantwoording vormen de paragrafen: risicoparagraaf, treasury, lokale heffingen, weerstandsvermogen, kapitaalgoederen, bedrijfsvoering, verbonden partijen, grondbeleid, sociaal domein, krimp, interbestuurlijk toezicht en bezuinigingen. 2

3 Producten als onderdeel van programma s De vertaling van product naar programma s is in het onderdeel Bijlagen bij de jaarrekening. Aangegeven is welke producten tot welk (deel)programma behoren. Verbonden partijen In de paragraaf verbonden partijen van het jaarverslag is een samenvattende lijst opgenomen. Verbonden partijen zijn zelfstandige rechtspersonen waarin de gemeente een financieel- én een bestuurlijk belang heeft. Kernvraag daarbij is welke bijdrage de verbonden partij levert aan het realiseren van de doelstelling van een programma. Jaarrekening Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening Het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening is deels geïntegreerd in de programmaverantwoording. Op de eerste pagina van elk programma wordt een overzicht gegeven van de lasten en baten afzonderlijk van het betreffende programma met cijfers van zowel de primitieve begroting, de begroting na wijziging en de realisatie. Ook wordt aangegeven welke toevoegingen en onttrekkingen aan reserves hebben plaatsgevonden ter zake van het betreffende programma. In het onderdeel Programmarekening worden op programmaniveau de saldi van lasten en baten en de financiële afwijkingen ten opzichte van de bijgestelde begroting weergegeven. De toelichting daarop vindt u in onderdeel Toelichting op het overzicht van baten en lasten In dit boekwerk is een financieel overzicht van de totaalcijfers per programma en de resultaatbestemming per programma opgenomen. Balans Naast bovengenoemde onderdelen bevat de jaarrekening 2017 een balans met een toelichting daarop. Eveneens komen de grondslagen van de financiële verslaglegging bij dit onderdeel aan de orde. 3

4 Inhoud Inleiding... 2 Inhoud... 4 Jaarverslag 2017 Programmaverantwoording... 5 Programma 0: Algemeen Bestuur... 6 Programma 1: Openbare Orde en veiligheid Programma 2: Verkeer, vervoer en waterstaat Programma 3: Economische Zaken Programma 4: Onderwijs Programma 5: Cultuur en recreatie Programma 6: Sociale voorzieningen en maatschappelijke participatie Programma 7: Volksgezondheid en milieu Programma 8: Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting Jaarverslag 2017 Paragrafen...57 Inleiding I Lokale heffingen II Weerstandsvermogen en risicobeheersing III Onderhoud kapitaalgoederen IV Treasury V Bedrijfsvoering VI Verbonden partijen VII Grondbeleid VIII Sociaal Domein IX Demografische ontwikkelingen X Interbestuurlijk Toezicht (IBT) XI Bezuinigingen Jaarrekening Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Toelichting op de balans Overzicht van baten en lasten over Lasten en baten o.b.v. Taakvelden Toelichting op het overzicht van baten en lasten Overzicht incidentele lasten en baten (art. 28 lid c BBV) Financiële positie Bijlage 1. SISA-bijlage Bijlage 2. Overzicht Doel en maximale omvang Reserves en Voorzieningen Datum opmaak en ondertekening college Raadsbesluit vaststelling

5 Inhoudsopgave Jaarverslag 2017 Programmaverantwoording Programma 0 Algemeen bestuur Programma 1 Openbare orde en veiligheid Programma 2 Verkeer en vervoer Programma 3 Economische zaken Programma 4 Onderwijs Programma 5 Cultuur en recreatie Programma 6 Sociale Voorzieningen en maatschappelijke participatie Programma 7 Volksgezondheid en milieu Programma 8 Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting 5

6 PROGRAMMA 0: ALGEMEEN BESTUUR Algemene doelstellingen Een efficiënt ingerichte (ambtelijke en bestuurlijke) organisatie die zich concentreert op het effectief uitvoeren van de gemeentelijke kerntaken; waarbij burgers centraal staan. Uitgangspunt is een zelfstandige gemeente die wil samenwerken met anderen. Bestuurlijk kader Orgaan Kader Omschrijving Opmerking College Besturingsconcept Organisatiebesluit + Algemeen Mandaatbesluit Vastgesteld 2007 Appingedam Raad Beleidskader Bestuursakkoord Eemsdelta Vastgesteld 2008 Raad Pact voor de Regio Eemsdelta Vastgesteld 2009 Raad Projectenboek Appingedam-Delfzijl Vastgesteld 2010 Raad Verordening Verordening onderzoeken doelmatigheid en Vastgesteld 2011 doeltreffendheid van de gemeente Appingedam Raad Visiedocument Ontwikkelingsvisie Eemsdelta Vastgesteld 2013 Raad Verordening Kwijtscheldingsverordening Vastgesteld 2016 Raad Verordening Financiële verordening Vastgesteld 2017 College Kader Meerjarenprogramma Aardbevingsbestendig en Vastgesteld 2017 Kansrijk Groningen Raad Beleidskader Woon en leefbaarheidsplan Noord-Groningen Leeft (WLP 2) Vastgesteld 2017 Financieel overzicht begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Algemene dekkkingsmiddelen begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Bedrag onvoorzien begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Overheadkosten begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Programma Algemeen 0 bestuur

7 Beleidsindicatoren Naam indicator Eenheid Periode Realisatie Appingedam Formatie (incl. GemCC) Aantal fte per ,8 inwoners Bezetting (incl. Aantal fte per ,5 GemCC) inwoners Externe inhuur Kosten als % van totale ,3% loonsom Overhead % van totale lasten ,0% Trends en knelpunten Financiële mutaties Algemene Uitkering Gemeentefonds De septembercirculaire 2016 van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koningsrelaties is in de begroting 2017 verwerkt. De algemene uitkering 2017 is uitgekomen op Hiernaast heeft de gemeente in het kader van de decentralisaties ontvangen voor AWBZ naar Wmo, Jeugdzorg en Participatiewet. Integratie-uitkering Sociaal Domein Vanuit de integratie-uitkering Sociaal Domein zijn drie gemeentelijke taken bekostigd, namelijk de Jeugdzorg, de nieuwe taken binnen de Wmo en de Participatiewet. De uitkeringen voor Jeugdzorg en Wmo zijn toegekend op grond van een objectief verdeelmodel. Eventuele nadelen ten opzichte van de oude historische verdeling zijn gemaximeerd op 15 per inwoner per jaar. Voordeelgemeenten dragen een deel van het voordeel af om nadeelgemeenten te compenseren. De gemeente Appingedam is een voordeelgemeente voor Wmo en nadeelgemeente voor Jeugdzorg. De verdeling is volgens de septembercirculaire 2016: (alle getallen x 1.000). Omschrijving (bedragen * 1.000) Realisatie 2017 Wmo Jeugdzorg Stelposten Zoals elk jaar is in de begroting een stelpost van 2,50 per inwoner geraamd voor onvoorziene structurele uitgaven. In 2017 is een structureel bedrag van toegevoegd aan het scholingsbudget. Het restant is vrijgevallen bij de beleidsrapportage van 1 oktober Flexibel Budget In de begroting 2017 is een bedrag opgenomen van voor het flexibel budget. Het flexibel budget dient, als onderdeel van het weerstandsvermogen, in eerste instantie voor het opvangen van incidentele tegenvallers. Hierdoor wordt beslag op de algemene reserve voorkomen. Wanneer zich geen incidentele tegenvallers voordoen, kan gestructureerde inzet van het flexibel budget plaatsvinden. 7

8 Bij de vaststelling van de jaarrekening 2016 is er incidenteel toegevoegd aan het flexibel budget. In 2017 zijn er geen uitnamen gedaan. Het totale bedrag is vrijgevallen bij de beleidsrapportage van 1 oktober Mutaties reserves De volgende omvangrijke mutaties in de reserves zijn gedaan in 2017: Toevoegingen: toevoeging algemene reserve (saldo jaarrekening 2016) toevoeging reserve overlopende verplichtingen (overheveling naar 2018) toevoeging fonds waterstaatkundige infrastructuur (structurele toevoeging) toevoeging reserve sociaal domein (saldo jaarrekening 2016) toevoeging reserve scholenfonds (saldo jaarrekening 2016) toevoeging reserrve bevolkingsontwikkeling (structurele toevoeging) Onttrekkingen: onttrekking algemene reserve (saldo jaarrekening 2016) onttekking reserve overlopende verplichtingen (overheveling van 2016 naar 2017) onttrekking reserve waterstaatkundige infrastructuur (diverse bruggen, walbeschoeiing, etc.) onttrekking reserve personeelskosten onttrekking gemeentelijk werkfonds (tekort BUIG) Sociaal akkoord Werkgevers, vakbonden en de overheid hadden in het Sociaal Akkoord afgesproken dat er de komende jaren afspraakbanen komen. Dit zijn banen voor mensen die kunnen werken maar door een arbeidsbeperking niet in staat zijn om zelfstandig 100% van het minimumloon te verdienen. In 2017 hadden wij ruimte voor 1 fte afspraakbaan. Per 1 september is een groot deel van deze formatie ingevuld. Daarnaast zijn er nadere afspraken gemaakt met Werkplein Fivelingo hoe de verdere invulling binnen de gemeentelijke taken de komende jaren gerealiseerd kan worden om zo ons aandeel in afspraakbanen te garanderen. In 2017 hebben een tweetal thema's sterk in de belangstelling gestaan: Gaswinning en aardbevingsdossier In 2017 heeft de Raad van State het instemmingsbesluit van de minister van Economische Zaken inzake de winning van gas uit het Groningenveld vernietigd. De minister is opgedragen om binnen één jaar een nieuw besluit te nemen. Voor de tussenliggende tijd is een voorlopige voorziening getroffen die inhoudt dat wat bij beide besluiten was bepaald, blijft gelden totdat een nieuw besluit over een winningsplan voor het Groningenveld is genomen en in werking is getreden. Schadeprotocol Op 31 maart 2017 is het schadeprotocol voor aardbevingsschade buiten werking gesteld. Onder regie van Nationaal Coördinator Groningen (hierna: NCG) hebben overheden en maatschappelijke organisaties gewerkt aan een nieuw protocol. De verwachting is dat de betrokken partijen begin 2018 overeenstemming bereiken over een nieuw schadeprotocol. Onderzoeken NCG is opdrachtgever van een tweetal onderzoeken in het aardbevingsgebied. 8

9 In 2017 is gestart met een grootschalig woningmarktonderzoek dat door een architectenbureau wordt uitgevoerd. De uitkomsten volgen in de loop van Daarnaast onderzoekt de Rijksuniversiteit Groningen onder de naam 'Gronings Perspectief' de veiligheidsbelevingen, de gezondheid en het toekomstperspectief van de Groninger. In januari 2018 zal het eindrapport van dit onderzoek worden opgeleverd. Herindeling Op 16 november 2017 hebben de gemeenteraden van Delfzijl, Appingedam en Loppersum (DAL) de intentie uitgesproken om te komen tot een gemeentelijke herindeling en hun colleges de opdracht gegeven de voorbereiding daarvan ter hand te nemen. In Delfzijl en Loppersum is het aan de raad voorgelegde besluit ongewijzigd vastgesteld. In Appingedam heeft de raad een amendement aangenomen met de volgende strekking: De herindeling moet uiterlijk op 1 januari 2021 tot stand zijn gekomen; Het college wordt opgedragen om samen met de andere colleges tijdig een herindelingsontwerp aan de raden voor te leggen waarin de datum van uiterlijk 1 januari 2021 is opgenomen. Met het richtinggevende besluit van 16 november 2017 hebben de drie gemeenteraden een grote en belangrijke stap gezet. Naar verwachting zullen de gemeenteraden van Delfzijl en Loppersum in januari expliciet besluiten om te koersen op een herindeling per 1 januari De eerste logische vervolgstap is te komen tot een plan van aanpak (hierna: PvA); een spoorboekje voor het gehele herindelingstraject. In het PvA worden de afspraken en keuzes die moeten worden gemaakt over de wijze waarop het herindelingsproces wordt ingericht, vastgelegd en uitgewerkt in processtappen. Het PvA zal in mei/juni 2018 ter besluitvorming aan de raden worden voorgelegd. In september/oktober 2018 zal een herindelingsontwerp moeten worden vastgesteld door de raden. Vennootschapsbelasting Met ingang van 1 januari 2016 is de Wet modernisering vennootschapsbelastingplicht ondenemers een feit. Overheidsondernemingen (waaronder ook gemeenten) worden vpb-plichtig indien en voor zover zij een onderneming drijven. Na een inventarisatie blijkt Appingedam over 2017 niet vpbplichtig. Wat hebben we bereikt? Gaswinning en aardbevingsdossier Versterkingsopgave In 2017 is de impact van de versterkingsopgave meer en meer zichtbaar geworden. Binnen de thema's wonen, scholen, zorgvastgoed en Rijksmonumentale kerken is verder gewerkt aan de inspectie en engineering van bouwwerken, het voorbereiden van versterkingswerkzaamheden en planvorming voor nog te verwachten versterkingsplannen. 9

10 Werkbezoek minister Minister Wiebes (Economische Zaken) op werkbezoek bij burgemeester Hiemstra en wethouder Usmany. Wonen Er is verder gewerkt aan de uitvoering van een pilot, waarbij corporatiewoningen worden versterkt en verduurzaamd tot nul op de meter. De combinatie van techniek, bewonersperspectief en veiligheidsbeleving maakt de pilot tot een complex project. Eind mei zijn de versterkingsadviezen van circa 400 woningen in Opwierde-Zuid gedeeld met de eigenaren en bewoners. Voor 233 woningen heeft dit geleid tot de afweging of het slopen en nieuw bouwen van deze woningen niet een beter eindresultaat geeft. De uitkomst van de afweging maakt het mogelijk de werkzaamheden te combineren met de reeds voorgenomen vernieuwing van Opwierde-Zuid. In 2017 is planvoorbereiding verder ter hand genomen. Voor 165 woningen is de afweging sloop/nieuwbouw niet aan de orde, omdat de versterkingskosten in relatie tot nieuwbouwkosten hiertoe geen aanleiding geven. In het laatste kwartaal van 2017 is gestart met de versterking van vier woningblokken in de wijk Opwierde-Zuid. Verschillende uitkomsten binnen één woonwijk blijken lastig te accepteren, twijfels over wat de uitvoering van de verschillende uitkomsten in de toekomst gaat brengen, zaait onrust. Ook de noodzakelijke samenwerking tussen verschillende eigenaren zorgt voor een gevoel van druk en afhankelijkheid die door wijkbewoners als zeer belastend wordt ervaren. In samenwerking met NCG en ASWA Welzijn is opdracht gegeven voor het leveren van aanvullende sociaal-maatschappelijke ondersteuning. 10

11 Versterkingsopgave woningen Fotoimpressie van de versterkingsopgave (H3V) in de Pieter IJbemastraat: links voor, rechts na de versterking. Fotoimpressie van de versterkingsopgave (vliesgevels) in Opwierde-Zuid. Vlnr: voor, tijdens en na de versterking. Om de versterkingswerkzaamheden uit te kunnen voeren, moeten eigenaren/bewoners tijdelijk uit hun huis en elders worden ondergebracht. In samenwerking met NCG en Centrum Veilig Wonen (hierna: CVW) zijn in 2017 in korte tijd drie woonbuurten gecreëerd en zijn 46 tijdelijke woningen verdeeld over deze buurten gerealiseerd. Onderwijs Binnen het onderwijsprogramma wordt gewerkt aan de bouwkundige versterking van de twee kindcentra. Het programma voor het voorgezet onderwijs behelst de bouw van een nieuwe campus die plaats gaat bieden aan het voorgezet onderwijs en MBO van de gemeenten Delfzijl en Appingedam. In 2017 is onder andere gewerkt aan het opstellen en afsluiten van de samenwerkingsovereenkomst en de locatiekeuze voor tijdelijke huisvesting. Met betrekking tot de bouw van campus is een bestuurlijk besluitvormingstraject gestart. Erfgoed NCG heeft samen met gemeenten en stakeholders gewerkt aan het Erfgoedprogramma. Het programma is in 2017 vastgesteld, waarna de uitvoering ter hand is genomen. Deze gezamenlijke visie richt zich op behoud van ons erfgoed en het stimuleren van hergebruik en verduurzaming. Een optimale balans tussen veiligheid, monumentale waarde en gebruik van het erfgoed is het streven van deze visie. De inspecties van Rijksmonumentale kerken en het opstellen van een uitvoeringskader door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (hierna: RCE) zijn afgerond. 11

12 Inspecties wonen en zorgvastgoed In de tweede helft van 2017 is gestart met het inspecteren van zorgvastgoed. Ook is gestart met een volgende fase van inspecties in Opwierde. Het doel is om in 2018 alle inspecties in Opwierde (I en II) te hebben afgerond. De programmering van de inspecties is vastgelegd in het Meerjarenprogramma van NCG. Slotsom In 2017 is de impact van de versterkingsopgave meer en meer zichtbaar geworden. Zes maanden na het meedelen van de eerste versterkingsadviezen is gebleken dat de sociaal-maatschappelijke impact historisch groot is. Appingedam wordt geconfronteerd met een ruimtelijk-sociale opgave waarvoor het nog niet eerder heeft gestaan. De wetenschap dat het daarbij niet altijd lukt om onze inwoners een helder handelingsperspectief aan te bieden maakt ons op momenten stil, maar geeft wel energie om volle kracht door te werken. Financieel Voor het uitvoeren van de extra werkzaamheden die het gaswinningsdossier met zich meebrengt ontvangt de gemeente Appingedam een incidentele uitkering. In 2017 bedroeg deze ruim euro. Dit bedrag is deels uitgegeven aan de inhuur van extra personeel, plankosten en er is een reservering gemaakt voor werkzaamheden in de komende jaren. Verhoging van de kwaliteit van de besluitvorming Bij besluiten wordt de mogelijkheid tot bezwaar en beroep aangegeven. Appingedam heeft een onafhankelijke commissie bezwaarschriften. De advisering door de commissie draagt bij aan een verhoging van de kwaliteit van de besluitvorming. In 2017 zijn er 16 bezwaarschriften ingediend; in zeven zaken heeft de commissie ook daadwerkelijk advies uitgebracht. Een bezwaarschrift moet binnen twaalf weken afgehandeld zijn. Bij drie bezwaarschriften is deze termijn niet gehaald. Dat heeft de volgende oorzaken: - Twee keer voldeed een brief niet aan de formele vereisten maar werd deze na een aantal weken toch als bezwaarschrift aangemerkt; - Door een wijziging in de personele bezetting konden twee bezwaarschriften tijdelijk niet worden opgepakt; - Gedurende de bezwaarschriftenprocedure hebben zich nieuwe inzichten aangediend die de nodige tijd vergden om te worden geïmplementeerd in de beslissing op bezwaar. Er zijn nog drie bezwaarschriften in behandeling. Deze bezwaarschriften zijn allemaal ingediend tegen hetzelfde besluit. De verwachting is dat deze bezwaarschriften binnen de termijn zullen worden afgedaan. Aansprakelijkheid Er komen met hoge regelmaat zeker één keer in de twee weken schadeclaims van derden richting de gemeente binnen. Het overgrote deel ziet op materiële schade, veroorzaakt door voorwerpen in de openbare ruimte. Denk hierbij aan schade aan voertuigen door slecht onderhouden wegdek of gevaarlijke opstallen, schade aan woningen door trillingsschade die veroorzaakt is door zwaar verkeer, schade aan voertuigen door hinder van bomen/dieren etc. Het is in 2017 eenmaal voorgekomen dat de gemeente aansprakelijk is gesteld door nabestaanden, in verband met de afwikkeling van een gemeentelijke uitvaart. 12

13 Het komt ook regelmatig voor dat de gemeente een derde aansprakelijk stelt. Veelal gaat het dan om verontreiniging/beschadiging van gemeentelijke eigendommen in de openbare ruimte. Denk hierbij aan verontreiniging door benzine of olie op de weg en beschadiging aan verkeersborden. Deze schadevergoeding wordt soms met tussenkomst van een verzekeringsmaatschappij door de schadeveroorzaker aan de gemeente uitgekeerd. Kindergemeenteraad 2017 Op 23 maart kwam de kindergemeenteraad van Appingedam bijeen in het Raadhuis. Leerlingen van de groepen 8 van de vier Damster basisscholen discussieerden, onder leiding van plaatsvervangend raadsvoorzitter Bert Raangs, over vier subsidieaanvragen. Na een spannende stemming over de aanvragen van Museum Stad Appingedam, Huis voor de Sport, logeergezin De Gelukssteen en Stichting Oude Groninger Kerken werd de subsidie toegekend aan het project animatieworkshop van Museum Stad Appingedam. Betrekken burgers In de raads- en commissievergadering kunnen burgers gebruik maken van het spreekrecht. Van deze mogelijkheid is door inwoners en organisaties dit jaar minder gebruik gemaakt dan voorgaande jaren. Daarnaast bestaat de mogelijkheid een burgerinitiatief in te dienen. Dit jaar zijn geen burgerinitiatieven ingediend. In 2017 is voor de leerlingen van de groepen 8 van de basisscholen de jaarlijkse kindergemeenteraad georganiseerd. In het kader van burgerparticipatie werken een aantal themagroepen (ontstaan na de burgertop 2016) ideeën uit op het gebied van zorg, duurzaamheid, burgerkracht, cultuur, toerisme en recreatie. Concrete resultaten die dit in 2017 heeft opgeleverd zijn o.a. : inrichting van etalages van leegstaande winkelpanden, realisatie van de Stadscoöperatie Eendracht en de aanschaf van een communicatieplatform voor burgerinitiatieven. Een aantal verbeterpunten voor het havengebied zijn in gang gezet. De gemeenteraad heeft in 2017 een groot aantal werkbezoeken afgelegd aan o.a. afvalverwerker Omrin, de brandweer, het Waterleiding bedrijf, partnerstad Aurich en de nieuwe bibliotheek. Tijdens de jaarlijkse fietstocht zijn de Molukse kerk, de beweegtuin, museum Stad Appingedam en het professor Cleveringaplein bezocht. Het college ontwikkelt veel beleid samen met maatschappelijke partners in de stad en organiseert bij projecten inspraak- en informatieavonden voor betrokken inwoners. Over de versterkingsopgave 13

14 werden veel bijeenkomsten voor inwoners georganiseerd maar ook over bijvoorbeeld de herindeling, watertakenplan, sportvisie, baggerwerkzaamheden en walbeschoeiing. Indicatoren Realisatie 2015 Realisatie 2016 Realisatie 2017 Aantal insprekers commissie/raad Aantal bezoekers per raad en commissie Aantal live volgers Aantal kijksessies Overige In februari 2017 heeft burgemeester Pot afscheid genomen en is de heer A.W. Hiemstra op 6 april als waarnemend burgemeester van Appingedam benoemd. In 2017 is de raad overgestapt op ibabs als nieuwe papierloos vergaderen applicatie. GemCC GemCC heeft in 2017 de Automatisering en de servicedesk uitgevoerd voor de deelnemende gemeenten (Delfzijl, Appingedam en Loppersum) en de aangesloten Gemeenschappelijke Regelingen (waaronder WO-DEAL en ISD). In 2017 is de Basis Dienstverleningsoverkomst (DVO) GemCC opgesteld en vastgesteld in de colleges van Delfzijl en Loppersum. Aangezien Appingedam de centrumgemeente is, is het niet in het college van Appingedam behandeld. Daarnaast is begonnen met het uitwerken van de Basis DVO door middel van een aantal gewenste aanvullende afspraken. In 2018 wordt dit afgerond. Eind 2017 heeft GemCC de opdracht gekregen van Werkplein Fivelingo om naast de ISD, ook het gedeelte 'sociale werkvoorziening' te gaan ondersteunen. De voorbereidende werkzaamheden zijn direct opgestart en naar verwachting wordt de integratie van Werkplein Fivelingo gerealiseerd. Ook is in 2017 de aanbesteding voor de Telefooncentrale afgerond en geïmplementeerd in de DALorganisaties. Daarnaast zijn er diverse projecten met een meer technisch karakter uitgevoerd onder andere op het gebied van storage, SAP en het aanpassen van diverse verbindingen. In 2017 zijn we begonnen met de voorbereidende werkzaamheden om in 2018 een start te maken met het centraliseren van de Informatisering bij het GemCC naast de Automatisering en de Servicedesk. Bijdrage Gemeenschappelijke Regelingen aan beleidsdoelstellingen GR Garantievoorziening voormalige Bestuursacademie Noord Nederland Vangnetvoorziening voor verplichtingen die doorlopen tegenover voormalig ambtelijk aangestelde medewerkers, zoals wachtgeld en Flexibel Pensioen en Uittreden (FPU)-uitkeringen. 1 Totaal hebben 89 mensen een commissievergadering bezocht en 240 mensen bezochten een raadsvergadering. 2 Aantal keer dat de webcast is bekeken voor minimaal 1 minuut 14

15 GR Gemeenschappelijk computercentrum (GemCC) Faciliteren van de technische informatie- en communicatietechnologie (ICT)-infrastructuur, de levering van desktop functionaliteit, afgeleverd op de backbone van de deelnemende gemeenten en het in stand houden van een tweedelijns helpdeskfunctie. NV Bank Nederlandse Gemeenten Bankier ten dienste van overheden. De bank draagt duurzaam bij aan het laag houden van de kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger. Publiek Belang Elektriciteitsproductie B.V. Deze samenwerking draagt bij aan de distributie en/of productie van elektrische- en andere vormen van energie. Samen met Delta Energy B.V. vervullen wij het aandeelhouderschap in de N.V. Elektriciteits-Productiemaatschappij Zuid-Nederland (EPZ) geven wij mede uitvoering aan het Convenant Borssele 2034 uit 2006, inclusief het Sustainable Energy Technology (SET Fund). Dit brengt de verplichting met zich mee om te investeren in duurzame energieontwikkeling (en de voorbereiding van de ontwikkeling van een tweede kerncentrale). Enexis Holding N.V. Deze samenwerking draagt bij aan ons doel het (doen) distribueren en het (doen) transporteren van energie, zoals elektriciteit, gas, warmte en (warm) water. Waterbedrijf Groningen N.V. Deze samenwerking draagt bij aan ons doel het verzorgingsgebied te voorzien van met drinkwater en water voor andere doeleinden. 15

16 PROGRAMMA 1: OPENBARE ORDE EN VEILIGHEID Algemene doelstellingen Voor een aantrekkelijk Appingedam is veiligheid eveneens een belangrijke voorwaarde. Bewoners, ondernemers en bezoekers moeten zich welkom, thuis en veilig voelen. Het als gemeente - vanuit haar rol als regisseur - kunnen bieden van een goede basisveiligheid is een belangrijke voorwaarde. Vanuit een integrale lokale en regionale samenwerking lukt dit met inzet van diverse (veiligheids) partners en bewoners/ondernemers. Streng en hulpvaardig De gemeente ontwikkelt steeds sterker haar regierol op het gebied van Openbare Orde & Veiligheid. We hebben een duidelijke handhavende en corrigerende rol naar hen die zich niet aan de wet houden. Maar ook zetten we diverse middelen in om hen die dat willen op het goede spoor te zetten. Kwetsbare personen binnen onze samenleving hebben daarom ook onze aandacht. We bieden hulp waar nodig en pakken door waar de veiligheid in het gevaar komt. Bestuurlijk kader Orgaan Kader Omschrijving Opmerking Raad Beleidskader Gemeentelijk rampenplan Vastgesteld 2008 Raad Beleidskader Integraal veiligheidsplan Vastgesteld 2011 Raad Gemeenschappelijke regeling Gemeenschappelijke regeling Veiligheids- en gezondheidsregio Groningen Vastgesteld 1997 Laatste wijziging; 2013 Raad Beleidskader Preventie- en handhavingsplan alcohol Vastgesteld 2014 Raad Beleidskader Regionaal Beleidsplan Veiligheid Noord- Vastgesteld 2014 Nederland College Beleidsregels Hard- en Softdrugsoverlast Vastgesteld 2016 College Beleidskader Jaarplan Veiligheid 2017/2018 Gemeenten Vastgesteld 2017 Ommelanden-Noord DEAL Beleidskader Samenwerkingsconvenant 'Veilig uitgaan' Vastgesteld 2017 Raad Verordening Algemeen Plaatselijke Verordening (APV) Vastgesteld 2017 Financieel overzicht begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Programma Openbare orde en 1 veiligheid

17 Beleidsindicatoren Naam indicator Eenheid Periode Realisatie Nederland Realisatie Appingedam Verwijzingen Halt Aantal per jongeren ,7 257, ,0 49,0 Harde kern jongeren in de Aantal per inwoners ,3 1,8 leeftijd jaar Winkeldiefstallen Aantal per inwoners ,4 2, ,3 2,5 Geweldsmisdrijven Aantal per inwoners ,4 5, ,3 6,2 Diefstallen uit woningen Aantal per inwoners ,9 2, ,3 2,9 Vernielingen en Aantal per inwoners ,1 4,6 beschadigingen (in de openbare ruimte) ,6 4,6 Trends en knelpunten Veiligheidsregio Groningen Op dit moment is de heroriëntatie op het takenpakket van de Veiligheidsregio actueel. Werkgebied Politie Ommelanden-Noord Binnen het werkgebied van Politie Ommelanden-Noord dat bestaat uit de gemeenten Delfzijl, Appingedam, Loppersum, Eemsmond en Ten Boer, worden trends en actualiteiten zoveel mogelijk integraal benaderd. Aardgaswinning - aardbevingen Een groot deel van Ommelanden-Noord betreft aardbevingsgebied. Deze hebben een grote impact op de bevolking en veroorzaken steeds meer maatschappelijke onrust. De veranderingen in structuur en leefomgeving heeft invloed op de gemoedstoestand van de bewoners. Bij bijeenkomsten waarbij afgevaardigden als Tweede Kamerleden, ministers, voorlichters en dergelijke praten met de bevolking is er (extra) geïnvesteerd op veiligheid. Verwarde personen Als gemeente krijgen we steeds meer te maken met verwarde personen. Naast de noodzakelijke aandacht vanuit de 'zorgkolom' moeten we ook vanuit Openbare Orde & Veiligheid een goede focus hebben in relatie met de gevaren die deze cliëntgroep met zich meebrengt naar hun omgeving. Onder regie van de gemeente Groningen is een werkgroep ingesteld om invulling te geven aan de rol en verantwoordelijkheid van de gemeente (provinciebreed) ten aanzien van de goedwerkende aanpak (van preventie tot nazorg). De samenwerking is gericht op een integrale aanpak op het gebied van veiligheid en zorg, waarbij cruciale knelpunten in de keten moeten worden opgelost. De gemeentelijke werkgroep richt zich op het netwerk dat moet ontstaan, zodat een passend zorg- of begeleidingsaanbod kan worden gedaan. Er is thans één centraal meldpunt voor verwarde personen. 17

18 Publieksevenementen Publieksevenementen hebben de afgelopen jaren helaas bewezen kwetsbaarder te zijn op het gebied van veiligheid. Deze worden dan gebruikt als podium door derden voor acties waarbij direct gevaar is voor personen en goederen. Gezamenlijk met de partners is het van belang dat een goede risicoanalyse tot stand komt. Organisaties moeten om de veiligheid te waarborgen ook steeds meer maatregelen nemen. Evenementen zijn wat dat betreft helaas 'hun onschuld voorbij'. Het in DAL verband realiseren van een vernieuwde evenementennota die aansluit bij de Regionale Leidraad evenementenveiligheid van de Veiligheidsregio zal in 2018 gereed zijn. Wat hebben we bereikt? Jaarplan Veiligheid 2017/2018 Gemeenten Ommelanden-Noord Dit jaarplan is in maart 2017 vastgesteld en tot stand gekomen vanuit de samenwerking met regionale partners. Als basis hiervoor dient de Kadernota Integrale Veiligheid. Dit jaarplan sluit grotendeels aan bij de activiteiten die de afzonderlijke gemeenten in het kader van uitvoering integraal Veiligheidsbeleid hebben uitgevoerd. De gemeenten Ommelanden-Noord zetten stevig in op samenwerking, ook op het gebied van veiligheid. Ondermijnende criminaliteit In 2017 heeft Politie Ommelanden-Noord een criminaliteitsbeeld samengesteld binnen het gebied. Drugs Drugscriminaliteit is sterker verweven binnen de samenleving. De gemeente krijgt steeds meer te maken met het aantreffen van hennepkwekerijen in woningen, schuren, loodsen en dergelijke. Op grond van het 'Damoclesbeleid' heeft de burgemeenster de bevoegdheid om panden te sluiten. Op basis van dit beleid heeft de burgemeester in 2017 bij één casus een waarschuwing tot sluiting gegeven. Contra-terrorisme, Extremisme en Radicalisering (CTER) Terrorismedreiging blijft actueel. Ook binnen ons werkgebied bevinden zich kwetsbare onderdelen. Het aantal jongeren in Nederland dat op jihad gaat, stijgt. Ook keren Jihadisten terug en kunnen zij mogelijk een gevaar vormen. Integraal samenwerken is hierbij van belang, bundeling van informatie is essentieel. Informatie uit het veld van partners kan een signalerende werking hebben. In 2017 heeft één casus gespeeld in Appingedam. Jeugd en Veiligheid In 2017 is gestart met de implementatie van het '7 stappenmodel'. Dit is een integrale aanpak die landelijk wordt ingevoerd sinds Het doel is om risicovol en problematisch gedrag van groepen te verminderen en de jeugd een ander perspectief te bieden. Politie, Veiligheidshuis en gemeente werken samen waarbij de regie bij de gemeente ligt. Het signaleringsoverleg Jeugd vindt in DALverband plaats. In 2017 was er sprake van een methodische aanpak bij één criminele jeugdgroep in Appingedam. 18

19 Algemeen Plaatselijke Verordening De Algemeen Plaatselijke Verordening (hierna: APV) is in DAL-verband opnieuw vastgesteld. Deze verordening treedt op 1 januari 2018 in werking. Er waren geen wijzigingen naar aanleiding van de raadsvergadering. De APV is net als nagenoeg alle regelgeving gebaseerd op de modelverordening van de VNG. De APV's in DAL-verband zijn nagenoeg gelijkluidend. Drank- en Horecawet Op 3 juli 2014 heeft de gemeenteraad het Preventie- en Handhavingsplan Alcohol vastgesteld. Aan dit plan wordt uitvoering gegeven in samenwerking met betrokken partners, waaronder de werkorganisatie DEAL. Het Horecaconvenant wordt geëvalueerd en gestreefd wordt naar een nieuwe Horecaconvenant voor de DEAL-gemeenten. In 2017 is het convenant Veilig uitgaan in Appingedam gerealiseerd. Outlaw Motorcycle Gangs Ook in Appingedam zijn leden van Outlaw Motorcycle Gangs (hierna: OMG's) woonachtig. Deze worden steeds meer in relatie gebracht met (zware) criminaliteit. Vanuit het integrale samenwerkingsverband met de andere gemeenten is de focus vooral gericht op de mate en omvang van hun activiteiten binnen onze samenleving én de invloed op veiligheid en veiligheidsgevoelens. Vanuit het Horeca-convenant Veilig uitgaan zijn afspraken gemaakt over het Colourfree beleid in Appingedam. Dit om negatieve uitstraling te voorkomen door sfeerbepalende kleding van OMG's. Wet tijdelijk huisverbod De gemeente is sterker vertegenwoordigd in dossiers met betrekking tot tijdelijk huisverbod. Vanuit inventarisatie door de 'zorgkolom' moet de burgemeester een vertaling te maken naar de wijze van uitvoering. We zijn ons bewuster geworden van onze rol als regisseur in deze materie en deze ook te gaan nemen. Woninginbraakpreventie Inbraken hebben een sterke impact op de veiligheidsgevoelens van de slachtoffers. De inzet van de gemeente, met haar partners, is in 2017 ook sterk gericht geweest op preventie en vermindering van het aantal inbraken. Vanuit de 'witte voetjes actie' is ingezet op het realiseren van een grotere bewustwording van bewoners over hun eigen rol en mogelijkheden in relatie met woninginbraken. Het aantal inbraken is daardoor in 2017 gedaald; dit natuurlijk naast een betere opsporing van daders door de politie. Betreft Diefstal/inbraak woning De gemeente heeft in de zomerperiode publicaties verzorgd ter ondersteuning van de landelijke campagne. Bijdrage Gemeenschappelijke Regelingen aan beleidsdoelstellingen GR Veiligheidsregio Groningen De GR heeft bijgedragen aan de uitvoering van de brandweerzorg, geneeskundige hulpverlening, crisismanagement en crisisbeheersing onder een regionale en bestuurlijke regie. 19

20 PROGRAMMA 2: VERKEER, VERVOER EN WATERSTAAT Algemene doelstellingen Bereikbaarheid is een randvoorwaarde voor de verdere ontwikkeling van de stad Appingedam. De inrichting en het beheer van de fysieke infrastructuur is van een zodanig niveau dat Appingedam veilig en goed toegankelijk is voor iedereen (fietsers, voetgangers, automobilisten, reizigers met het openbaar vervoer en waterrecreanten). Daarnaast is het schoon en op orde brengen van de waterhuishouding in de gemeente Appingedam een beleidsdoelstelling. Bestuurlijk kader Orgaan Kader Omschrijving Opmerking Raad Plan Meerjarenplan Openbare Verlichting Raad Plan Waterplan Appingedam Vastgesteld 2005 Raad Plan Update baggerplan bebouwd plangebied Vastgesteld 2009 Raad Beleidsnota Beleidskader openbare ruimte Vastgesteld 2011 Raad Plan Meerjaren onderhoudsplanning ( ) civiele kunstwerken (bruggen, remmingwerken en steigers) Vastgesteld 2012 Raad Plan Beleidskader civiele kunstwerken (kwaliteitsplan voor beheer en onderhoud) Vaststelling in 2012/2013 Raad Plan Baggerplan bebouwd (plan)gebied ) Vastgesteld 2013 (gemeentelijke meerjaren baggerprogramma) Raad Ontwikkelingsvisie Ontwikkelingsvisie Eemsdelta Vastgesteld 2013 Raad Plan Afvalwaterplan DAL W2 ( ) Vastgesteld 2013 Financieel kader begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Programma Verkeer, vervoer en 2 waterstaat Beleidsindicatoren Naam indicator Eenheid Periode Realisatie Nederland Realisatie Appingedam Ziekenhuisopname na verkeersongeval met % % 6% een motorvoertuig % 5% Overige verkeersongevallen met een gewonde % % 10% fietser % 5% 20

21 Trends en knelpunten N33 Voor de bereikbaarheid van de Eemsdelta is het verdubbelen van de N33 tussen Assen en de Eemshaven van groot belang. Inmiddels is de eerste fase met de verdubbeling van het deel Assen- Zuidbroek met succes uitgevoerd. De provincie Groningen, de regio en het bedrijfsleven hebben zich gezamenlijk ingezet voor de verdere verdubbeling van de rijksweg N33 tussen Zuidbroek en Appingedam (fase 2). Het Rijk en de provincie zijn het eens geworden over een verdeling van de kosten. In 2017 is, ter voorbereiding van de in 2018 te maken definitieve keuze, een verkenning uitgevoerd naar 7 tracé-alternatieven. Door de raad is op 19 oktober 2017 ter zake een motie aangenomen waarin bij GS van de provincie Groningen en Rijkswaterstaat onder meer wordt bepleit dat de te kiezen variant een duidelijke en verleidelijke aansluiting met de Woldweg houdt en niet mag leiden tot een toename van de verkeersintensiteit op de Farmsumerweg. Naar verwachting zal de verdubbeling uiterlijk in gereed zijn. Walbeschoeiingen De staat van de walbeschoeiing in het beschermde stadsgezicht binnen de gemeente Appingedam is een actuele en urgente thematiek die de komende jaren de aandacht van de gemeente blijft vragen. De problematiek kent een aantal dimensies, samengevat: - Er is sprake van schade aan de beschoeiing die noodzaakt tot handelen; - De schade raakt direct de woningeigenaren, in de zin van verkoopbaarheid en imagoschade; - De kosten van herstel van de oeverbeschoeiing staan in vele gevallen in geen verhouding tot de waarde van de woningen; - De schade is een directe aantasting van de kwaliteit van Appingedam als cultuurhistorische stad aan het water (vaarrecreatie); - Appingedam ondervindt ook de gevolgen van de gaswinning (bevingen), de effecten op de oeverbeschoeiing zijn nog onduidelijk. Zowel gemeente Appingedam alsook Waterschap Noorderzijlvest onderkennen de hierboven geschetste problematiek en vinden het belangrijk om gezamenlijk (samen met de betrokken particulieren) aan een oplossing te werken. Civiele kunstwerken Het areaal civiele kunstwerken bestaat in de waterrijke gemeente Appingedam uit vaste en beweegbare bruggen (een drietal met status rijksmonument), steigers (vaste en drijvende), kanoduiker, tunnel en remming(geleide)werken. De vaarwegen (diepen, maren en kanalen) in de gemeente worden beheerd door het waterschap Noorderzijlvest en het waterschap Hunze en Aa's die het water- en vaarwegbeheer (bruggen, sluizen, gemalen en stuwen) als taak hebben in de provincie Groningen. De Stadshaven (steigers), vijvers (vlonders en stuwen), watergangen (stuwen) c.q. historische waterlopen en tochten (met bruggen en steigers), landgoed Ekenstein (bruggen, steigers en kanoduiker) worden beheerd door de gemeente Appingedam. Het gehele areaal aan civiele kunstwerken binnen de gemeente Appingedam valt onder diverse beheerders als de gemeente, particulieren, particuliere organisaties en woningcorporaties, de waterschappen Noorderzijlvest en Hunze en Aa's, provincie Groningen en Rijkswaterstaat. 21

22 Constructief (draagkrachtberekening) Het Ministerie Infrastructuur en Milieu heeft opdracht gegeven voor een verkennend onderzoek naar opstellen van nieuwe richtlijnen(t.o.v. de huidige Eurocodes/NEN 8700) voor het doorrekenen van gemeentelijk en provinciale bestaande civiele kunstwerken. De stichting SBRCUR (is in 2017 overgenomen door de kennisplatform CROW) heeft de nieuwe CUR aanbeveling (herberekening civiele kunstwerken) nog niet kunnen afronden. In het proces is vertraging opgelopen door de complexiteit van het opstellen van de berekeningsmethode. De verwachting is dat de nieuwe richtlijnen medio 2018/2019 beschikbaar komen. Onderhoudsniveau civiele kunstwerken Door het beperkte onderhoudsbudget (afgelopen bezuinigingsronden) civiele kunstwerken en het doorschuiven budgetten in de meerjarenplanning van het WaterStaatkundige Infrastructuur (WSI) fonds (deelfinanciering van het project Vervangen walbeschoeiing Solwerderstraat-Oost ) neemt de achterstand voor uitvoering jaarlijks verder toe. Toename (onderhoudskosten) Door de jaarlijkse toename van het wegverkeer (verkeersbelasting en intensiteit) en scheepvaart (draaien beweegbare bruggen, groei recreatievaart) nemen de onderhoudskosten jaarlijks toe. En de uitbreiding van het areaal (aantal te onderhouden objecten) civiele kunstwerken (nieuwe aanleg en overname objecten van derden). Constructieve veiligheid Bij de voorbereiding van het project 'groot onderhoud Groote Heektbrug' bleek de houten paalfundering van de beide bruglandhoofden ernstig te zijn aangetast. Wat hebben we bereikt? Verkeersveiligheid De gemeente heeft ten behoeve van de verkeersveiligheid in 2017 de volgende maatregelen getroffen : - Plaatsen van de zgn. "smiley-borden" (onder andere bij Tjamsweersterweg (N360-Alberdaweg), Derk Boeremastraat en Farmsumerweg; voor de stationsomgeving geldt een permanente opstelling); - Verkeerseducatie, in het bijzonder bij de scholen; - Inrichting Noordersingel/Solwerderweg. Met bovengenoemde maatregelen leveren we een positieve bijdrage aan de veiligheid van de verkeersdeelnemer(s) en proberen we hiermee het gedrag van de verkeersdeelnemer(s) in positieve zin te beïnvloeden. Een goede handhaving door de politie en buitengewoon opsporingsambtenaren (boa's) is hierbij essentieel; in 2018 zal hier extra aandacht aan worden besteed. Wegreconstructies en rehabilitaties Als daartoe aanleiding is, gecombineerd te worden met eventuele rioleringsreconstructies/-werken en andere activiteiten (zoals nieuwbouw en stadsvernieuwing). Hierdoor ontstaat een efficiënte werkwijze en wordt het aantal overlastmomenten beperkt. 22

23 In 2017 zijn de navolgende reconstructies uitgevoerd: - Rehabilitatie gedeelte Tjamsweersterweg (N360- Alberdaweg); - Rehabilitatie Bolwerk (rijbaan). Afronding parkeerterrein geschiedt in 2018; - Rehabilitatie Noordersingel en (gedeelte) Solwerderweg (tussen de Jan Bronsweg en de Wilhelminaweg); - Doortrekken Secretaris Holscherlaan naar de Burgemeseter Klauckelaan in verband met tijdelijke huisvesting in verband met versterkingsopgave woningen. Na deze tijdelijke bebouwing blijft deze straat intact voor de definitieve bebouwing. Rehabilitatie gedeelte Tjamsweersterweg (tussen de N360 en Alberdaweg) Onderhoud verhardingen en beheer van wegen In het beleidskader Openbare Ruimte is het onderhoudsniveau van de wegen vastgesteld. Voor alle structuurgebieden Woongebied, Centrum, Hoofdstructuur, Buitengebied en Bedrijventerrein is het onderhoudsniveau bepaald op het niveau Laag. Voor de hoofdstructuur streven we naar een iets hoger niveau. Veel verhardingen zijn door projecten de afgelopen jaren als nieuw opgeleverd. De kwaliteit hiervan is hoger, maar de totaalcijfers blijven redelijk constant tussen de 5.0 en 5.4. Dat betekent wel dat er een toename is in verhardingen met schades en achterstanden, maar dat door vernieuwing het gemiddelde ook de komende jaren hoger zal uitvallen dan de verwachte 4.2. Appingedam kent geen onveilige wegen. Asfaltonderhoud - Farmsumerweg, tussen N. Westendorpstraat en rotonde Jan Bronsweg); - Farmsumerweg, tussen gemeentegrens en rotonde Woonplein; - Westersingel, tussen Nassaulaan en Tjamsweersterweg; - Eemskanaal Nz bij de Groevesluis (noord). 23

24 Elementenonderhoud, onder andere: - Westersingel, vanaf Nassaulaan tot aan de Jonkerslaan; - Holeweg; - Schoolpad; - Netweg; - Harmoniestraat; - Wilhelminaweg; - Weegbreelaan. Bruggen, remmingswerken en steigers Een aantal (vaste/beweegbare) bruggen verkeert in een matige staat van onderhoud. Op basis van de meerjaren onderhoudsplanning kunstwerken ( ) en de rapportage visuele inspectie 2015 is het klein en groot onderhoud aan bruggen en steigers in de (meerjaren)begroting opgenomen. In 2017 zijn de volgende onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd: - Engineering in- en uitstapsteigers Westersingel/Cleveringaplein museumroute Damsterveer; - Onderwater inspectie (m.b.v. sonar apparatuur) tiental bruglandhoofden; - Vervangen hydraulisch systeem (leidingwerk) Eendrachtbrug en Tjamsweersterbrug; - Nader onderzoek brugfundatie landhoofden Groote Heektbrug; - Jaarlijks uitvoeren regulier klein onderhoud, inclusief reiniging(onder- en bovenbouw) van bruggen, steigers en remmingwerken. Gemeentelijke waterwegen Beoogd wordt, zoals voorgaande jaren, de baggerproblematiek structureel en projectmatig aan te pakken zodat de waterhuishouding kwalitatief en kwantitatief verbetert. Bij de planning van de baggerwerkzaamheden wordt zo veel mogelijk aansluiting gezocht met de gewijzigde baggercyclus van de waterschappen. In 2017 zijn de volgende werkzaamheden uitgevoerd: Walbeschoeiingen Solwerderstraat Oost De verbetering van de beschoeiing langs het Damsterdiep ter hoogte van de Solwerderstraat-oost is in 2017 daadwerkelijk gestart. In het voorjaar zijn - samen met het waterschap en de bewoners - alle afspraken in vaststellingsovereenkomsten vastgelegd. Na de afronding van dit juridische traject is het bestek geschreven en is de begroting opgesteld. Deze vormden de onderleggers voor het college om het benodigde krediet bij de raad aan te vragen. De raad is in mei akkoord gegaan met de uitvoering van het project. In augustus vond de onderhandse aanbesteding met vijf aannemers plaats. In september 2017 is het werk gegund aan aannemer. Vervolgens is het ontwikkelteam van de aannemer, het ingenieursbureau en de gemeente gestart met de uitwerking van de combinatie stalen damwand en verankering in de Damster potklei. Het trillingsarm aanbrengen van ankers en damwanden, in de zeer beperkte ruimte die aanwezig is langs het Damsterdiep, is de grote uitdaging. Na de eerste beproevingen in november 2017 met de klapankers kon het team begin december de laatste knopen doorhakken. Begin 2018 wordt gestart met de werkzaamheden. 24

25 Jan Leugsstraat (huisnummers 2 t/m 20) Bij twee percelen waar de nood hoog was zijn eind 2016 herstelwerkzaamheden uitgevoerd die in het voorjaar van 2017 zijn afgerond. Gelet op de complexiteit van het vraagstuk zijn de ervaringen in 2017 gemonitord en nader onderzocht. Olingermeeden De problematiek van de walbeschoeiing langs de Rechte Tocht en Haakse Tocht in de wijk Oling is al enige jaren gaande tussen de eigenaren van de naastliggende percelen en de gemeente. In 2017 kreeg de problematiek een nieuwe wending. De rechter deed eind van het jaar een uitspraak nadat een deel van de belanghebbende bewoners de gemeente voor de rechter had gedaagd. De verwachting is dat de zaak in 2018 wordt afgedaan door middel van een minnelijke schikking. Overige uitgevoerde werkzaamheden met betrekking tot de walbeschoeiing: - Onderwater inspectie (m.b.v. sonar apparatuur) deellocaties damwanden/kademuren; - Vervangen (gedeelte) damwandconstructie Nieuwe Diep t.h.v. Paviljoen Overdiep; - Vervangen gedeelte beschoeiing en aanleg slibkeerwand 2 e vijver Meedensingel; - Vervangen (gedeelte) beschoeiing watergang Opwierderweg (t.h.v. Passe Partout). Waterbodems - Onderhoudsbaggerwerk watergang Oranjeweg; 25

26 PROGRAMMA 3: ECONOMISCHE ZAKEN Algemene doelstellingen Appingedam moeten we behouden, ontwikkelen en profileren als aantrekkelijke stad, waar het prima werken, ondernemen, recreëren en verblijven is. Door te werken aan een samenhangend pakket van fysieke, sociale en economische maatregelen ontstaat een vitaal centrum, met een aantrekkelijke uitstraling naar de regio. Bestuurlijk kader Orgaan Kader Omschrijving Opmerking Raad Beleidskader Ontwikkelingsperspectief Vastgesteld 2009 Raad Visiedocument Economische visie Eemsdelta 2030 Vastgesteld 2012 Rijk Bestuursakkoord 'Vertrouwen op herstel en herstel van vertrouwen'; akkoord van rijk, provincie, gemeenten en NAM Vastgesteld 2014 Financieel kader begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Programma Economische 3 zaken Beleidsindicatoren Naam indicator Eenheid Periode Realisatie Nederland Realisatie Appingedam Functiemenging % ,3% 42,2% ,1% 40,9% Bruto Gemeentelijk Verhouding tussen verwacht en Product gemeten product Vestigingen (van Aantal per inwoners in de ,4 82,5 bedrijven) leeftijd van 15 t/m 64 jaar ,0 84,3 Trends en knelpunten Economisch bureau Eemsdelta In DEAL-verband (en met de provincie Groningen) wordt deelgenomen in het Economische Bureau Eemsdelta. Het hoofddoel is het stimuleren van de economische ontwikkeling in de Eemsdelta met een continue focus op cruciale vestigingsfactoren: een goed aanbod van bedrijventerreinen, arbeidsmarkt, infrastructuur en kennis en innovatie. Dat betekent in de praktijk advisering van ondernemers en bedrijven, begeleiden van grondaankopen en vergunningaanvragen, hulp bij aanvragen van subsidies en bevorderen van een goed ersoneelsaanbod, onder meer door de relatie tussen arbeidsmarkt en onderwijs te versterken. 26

27 Centrumontwikkeling In het uitvoeringsprogramma op het gebied van krimp krijgt de centrumontwikkeling sinds enkele jaren volop aandacht. De stadseconomie volgde in 2016 onverminderd twee sporen. Vanuit de visie op cultuur en toerisme (Stadskompas) is aan stadspromotie en evenementen gewerkt. Vanuit de visie op de ruimtelijk-economische structuur (Binnenstad aan het water) wordt gewerkt aan de fysieke structuur. Met een veelheid aan partijen is het beleid gecontinueerd. Voor de ruimtelijk-economische structuur is het initiatief overgenomen door de ondernemers. Ondernemers Kontakt Appingedam (hierna: OKA) is voor alle ondernemers gestart met een traject City Management Appingedam. Dit programma wordt in 2018 uitgewerkt. Verder hebben de ondernemers van het oude centrum een start gemaakt met de ontwikkeling van een gezamenlijke visie op het DNA van de historische binnenstad en de betekenis hiervoor voor hun ondernemerschap. Economic Board Groningen De provincie Groningen en de NAM hebben in 2014 bijna 100 miljoen uitgetrokken om de economie in het aardbevingsgebied een nieuwe impuls te geven. Om dit bedrag op een goede en verantwoorde manier te besteden, is de Economic Board Groningen (hierna: EBG) opgericht. Het programma van EBG heeft een totale looptijd van vijf jaar. EBG gaat niet zelf voor groei zorgen, maar anderen in de gelegenheid stellen plannen te realiseren die de economie kunnen versterken. Werkgelegenheid De sociaaleconomische situatie in de regio Eemsdelta kent twee bijzondere dimensies. Enerzijds is sprake van positieve ontwikkelingen op het gebied van bedrijvigheid en daaraan gekoppelde (nieuwe) werkgelegenheid (bijvoorbeeld in en rond de Eemshaven en de aardbeving gerelateerde werkgelegenheid). Anderzijds kent de regio onverkort een hoog aandeel inwoners, die om verschillende redenen niet actief zijn op de arbeidsmarkt en daarbij de aansluiting op de (nieuwe) banenontwikkeling missen. Aanpakken "mis match" belangrijke prioriteit Het aanpakken van deze "mis match" heeft de hoogste prioriteit en vergt een integrale en regionale aanpak. Om tot een adequate aanpak te komen is het belangrijk, een goed beeld te hebben van trends, knelpunten en vooral ook kansen. De situatie op de arbeidsmarkt is niet statisch, ontwikkelt zich continue door. Actueel zijn demografische ontwikkelingen als vergrijzing, ontgroening, krimp en ook globalisering en een steeds grotere inzet van ICT en robotisering. Deze ontwikkelingen hebben gevolgen voor de regionale arbeidsmarkt. Er is meer flexibiliteit nodig (levenlang leren), de banen- en beroepenstructuur verandert (onder meer zullen banen op mbo-2 en mbo-3 niveau verdwijnen). Het dwingt alle betrokken partijen meer dan ooit om tot een aanpak te komen waarbij de mens meer centraal moet staan in plaats van de instanties. Een aanpak waarbij: - Gemeenten en UWV hun werklozen kennen, waardoor zij in staat zijn te matchen op vacatures en bedrijfsprofielen; - De aansturing en uitvoering van de arbeidstoedeling meer geïntegreerd wordt opgezet. - De aanpak van de knelpunten leidend is, waarbij zonodig belemmeringen in wet- en regelgeving doorbroken worden. 27

28 Belangrijke randvoorwaarde voor een succesvolle aanpak is dat in de driehoek economie (werkgevers), onderwijs en arbeidsmarkt vanuit een gezamenlijke regie wordt opgetreden. Bij de verdere ontwikkeling van de Campus is dit laatste een belangrijk speerpunt. Voor meer achtergronden op het gebied van Werkgelegenheid verwijzen we naar paragraaf VIII Sociaal Domein in dit jaarverslag. Wat hebben we bereikt? Economie In 2017 zijn door de portefeuillehouder EZ verschillende werkbezoeken gebracht aan Damster bedrijven en bedrijvenparken, waaronder Bollegraaf en Control Seal. Veelvuldig heeft overleg plaatsgehad met ondernemersverenigingen, in het bijzonder Ondernemerskontakten Appingedam (OKA). Een belangrijk gespreksonderwerp was daarbij het door OKA met de Damster ondernemers in 2017 ingezette traject City Management Appingedam, met als onderdeel de invoering van een Stadspas. Op het terrein van acquisitie, financiering, begeleiding starters en uitgifte bedrijventerreinen is nauw opgetrokken met het Bureau Eemsdelta/EZ en de Coöperatie Fivelpoort. Verheugend is dat bedrijvenpark Fivelpoort een positieve ontwikkeling doormaakt. Zo vestigde zich hier BMN bouwmaterialen groothandel. Ook heeft het bedrijf Biopack zijn intrek genomen in een vleugel van Fivelingo op bedrijvenpark Fivelpoort en produceert daar duurzame, afbreekbare en recyclebare verpakkingsmaterialen voor de voedingsmiddelenindustrie. De nieuwe vestiging van Bouwmaterialen Noord, geopend in 2017 Verschillende leegstaande panden in het centrum en ook elders in Appingedam hebben, vaak met enige steun vanuit de portefeuille EZ, een hernieuwde invulling kunnen krijgen. Gemeente Appingedam heeft ook weer deelgenomen aan de Eemsdelta Expo op 14 en 15 juni. Samen met het Ondernemershuis Noord-Groningen en met steun van Economic Board zijn in 2017 extra spreekuren op locatie (Appingedam) gehouden om bedrijven te adviseren op het gebied van bedrijfsplannen en financiering. Verschillende ondernemers hebben hier gebruik van gemaakt. 28

29 Een belangrijk onderdeel van de uitvoeringsagenda arbeidsmarkt en economie Eemsdelta is het SROI-instrument. SROI staat voor Social-Return-On-Investment en is bedoeld om de kansen voor werkzoekenden uit de participatiewet en lager opgeleide beroepsbevolking te vergroten. De G11- gemeenten en de stad Groningen willen hiermee in totaal 1000 nieuwe banen realiseren (1000 banenplan). Werkgelegenheid Door de G11, SZW, de provincie, de stad Groningen, de NAM, het CVW, de NCG, de stuurgroep onderwijs en de corporaties is een intentieverklaring getekend gericht op een gezamenlijke inspanning op het gebied van regionale werkgelegenheid (de zogenaamde intentieverklaring Arbeidsmarkt en Aardbeving gerelateerde bouw). De intentieverklaring heeft geleid tot een G12 regio aanpak gericht op werk voor onze lokale werkgevers en werkzoekenden. Op korte termijn (vier jaar) is het doel om in onze regio 1000 banen te realiseren waarmee werkzoekenden zelfstandig in een inkomen kunnen voorzien: 750 in de bouw en techniek en 250 in overige sectoren. Op langere termijn is het doel om te zorgen dat bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen elkaar beter kunnen vinden bij het oplossen van arbeidsmarktvraagstukken, ook in andere sectoren. Bij dit plan hoort een convenant dat door alle partijen in februari 2018 zal worden ondertekend. Het Ministerie van SZW heeft daarbij 6,23 miljoen beschikbaar gesteld voor (extra) scholing en begeleiding. De gemeenten uit de aardbevingsregio leveren een gezamenlijke bijdrage van In dat kader zijn al stappen gezet voor de manier waarop de aanbesteding van opdrachten inzichtelijk wordt gemaakt, SROI (Social Return) wordt benut voor het creëren van banen en opleidingsplaatsen voor werkzoekenden en hoe via scholing en SROI een bijdrage geleverd kan worden aan vervangingsen uitbreidingsvraagstukken van lokale werkgevers. Daarnaast is er een start gemaakt met de vorming van een ArbeidsBemiddelingsCoördinatie (ABC) waar werk, werkzoekenden en scholing aan elkaar worden gekoppeld. Ook is een aansluiting bij het coördinatiepunt SROI van Werk in Zicht gerealiseerd. Centrumontwikkeling De uitwerking van het spoor versterking detailhandelsstructuur heeft geleid tot de afronding van een aantal fysieke projecten. - Herontwikkeling Hotel Wapen van Leiden (wereldrestaurant); - Inrichten van de locatie voormalig Temptation met uitbreiding van het parkeerareaal; - Herontwikkeling locatie PostNL (kantoren voor een woningbouwvereniging en twee scholenorganisaties en de bibliotheek); - Herinrichting Cleveringaplein (parkeren, groen en versterking relatie met Damsterdiep); - Nieuwe of tijdelijke invulling van de leegstand detailhandelsvastgoed. In 2017 is het ingezette beleid voor het centrum gecontinueerd. Het aandachtsgebied is uitgebreid naar de schil om het centrum, naar de aanloopstraten. Met vastgoedeigenaren, een corporatie en een ontwikkelaar is gestart met een herontwikkelingsstudie voor het Bolwerk. Economic Board Groningen De EBG heeft in 2017 op een aantal samenhangede terreinen impulsen gegeven aan de regionale economie en ondernemerschap met verbindingen naar het maatschappelijk veld, onder meer het onderwijs. - In het kader van het GROEIfonds (Groninger Economisch Investeringsfonds) zijn miljoenen beschikbaar gesteld in de vorm van leningen en participaties met scherpe voorwaarden; 29

30 - Leerlingen in basis- en voortgezet onderwijs zijn via een lespakket in aanraking met ondernemerschap, techniek en ICT. In dit kader is bijvoorbeeld gefaciliteerd in 3D printtechniek; - Toegang tot snel internet is niet alleen een voorwaarde voor economische groei in Noord- Groningen, het zorgt er ook voor dat mensen er prettig kunnen wonen, werken en leren. De EBG investeert 5 miljoen in de Regeling Snel Internet. In 2018 gaat de schop de grond in; - Vanuit EBG zijn toeristische ondernemers geholpen om professioneler te worden, klantgerichter, gastvrijer en zichtbaarder in de (social) media te zijn, om meer bezoeken te genereren; - BuildinG (Build in Groningen) is met steun van EBG in 2017 geopend en is hét kennis- en innovatiecentrum voor toekomstbestendig en duurzaam bouwen en een samenwerking met de Hanzehogeschool, Bouwend Nederland en TNO; - Versterking van het ondernemersklimaat heeft ook in 2017 prioriteit gehad, onder meer door de toegang tot financiering te verbeteren en ondernemers de kans te geven gedegen advies in te winnen. 30

31 PROGRAMMA 4: ONDERWIJS Algemene doelstellingen Het bevorderen van kennis en kunde onder de inwoners uit de doelgroep door een samenhangend en vraaggericht aanbod van onderwijsvoorzieningen. Om het toekomstperspectief van kinderen te vergroten wordt in het bijzonder ingezet op het versterken van het basisonderwijs (Brede School). Bestuurlijk kader Orgaan Kader Omschrijving Opmerking Raad Beleidskader Lokaal onderwijs en jeugdbeleid Appingedam Vastgesteld Raad Verordening Verordening materiële financiële gelijkstelling Vastgesteld 2010 onderwijs gemeente Appingedam Raad Verordening Verordening huisvesting onderwijs gemeente Vaststelling 2013 Appingedam Raad Visiedocument Ontwikkelingsvisie Eemsdelta Vastgesteld 2013 Raad Beleidskader Huisvestingsprogramma Raad Verordening Verordening leerlingenvervoer gemeente Appingedam Vastgesteld 2013 Financieel kader begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo 4 Programma Onderwijs Beleidsindicatoren Naam indicator Eenheid Periode Realisatie Nederland Absoluut verzuim Relatief verzuim Vroegtijdige schoolverlaters zonder startkwalificatie Trends en knelpunten Aantal leerplichtigen dat niet staat ingeschreven op een school, per 1000 inw jr Aantal leerplichtigen dat wel staat ingeschreven op een school, maar ongeoorloofd afwezig is, per 1000 inw jr. % deelnemers aan het VO en MBO onderwijs Realisatie Appingedam , ,0 2,5 Kindcentra Olingertil en OPwierde In Appingedam zijn drie jaar geleden twee Integrale Kindcentra (hierna: IKC) opgezet in de wijken Opwierde en Olingertil 31

32 In de regio Noord-Groningen werken schoolbesturen, kinderopvang, peuterspeelzaalwerk en gemeenten al jaren samen onder andere in het Kennisplatform Kindcentra Noord-Groningen. Samen werken zij aan het behoud van kwaliteit en kindvoorzieningen in de regio, die als gevolg van krimp en ontgroening steeds meer onder druk staan. Aan de orde kwamen onder andere: het pedagogisch fundament; één pedagogische en didactische visie, anders organiseren van onderwijs en opvang; doorlopende leerlijnen; een rijke speelleeromgeving, ouderbetrokkenheid; nieuwe schooltijden; peuter/kleutergroepen, groepering kinderen; voor- en vroegschoolse educatie en zorgstructuur in het kindcentrum. Veel kennis en ervaring is inmiddels opgedaan in de regio, waarin de IKC's in Appingedam een belangrijke bijdrage leveren. In de regio worden in het kader van het Scholenprogramma 41 scholen bouwkundig versterkt. Hoewel de aanleiding niet positief is, is deze fysieke operatie ook een impuls voor onderwijsvernieuwing en ontwikkeling kindcentra. RENN4 SBO de Delta en de Bladergroenschool zijn in 2015 bij elkaar in één gebouw gekomen. Er wordt vanuit één visie op specialistisch onderwijs gewerkt. In 2016 is er gestart met het onderzoeken van de toekomst van deze scholen. Dit in verband met het Scholenprogramma Aardbevingsbestendig maken. In 2017 zijn belangrijke stappen gezet in een toekomstbestendige samenwerking. Eemsdelta College Het Eemsdelta College bouwt actief aan het uitbreiden van relaties met de regio. Ze laten leerlingen door gastlessen, bedrijfsbezoeken, excursies en andere activiteiten kennis maken met ondernemers en organisaties in de regio. Zo krijgen leerlingen een bredere blik op de arbeidsmarkt en meer inzicht in hoe de wereld in elkaar zit. In 2017 zijn belangrijke stappen gezet in de richting van een nieuwe schoolcampus door de gemeenten Appingedam en Delfzijl, het Eemsdelta College en ROC Noorderpoort Onderwijsachterstandenbeleid Het onderwijsachterstandenbeleid is gericht op het voorkomen en verhelpen van leerachterstanden, met name taalachterstanden. De gemeente heeft geld ontvangen om in het kader van het bestrijden van onderwijsachterstanden voorschoolse educatie van goede kwaliteit te realiseren voor hun doelgroepkinderen. Het geld is ook bestemd voor andere activiteiten voor kinderen met een grote achterstand in de Nederlandse taal, zoals schakelklassen. In 2017 is er samen met alle partners hard gewerkt aan een toelatingsbeleid Voor- en Vroegschoolse Educatie (hierna: VVE). Met ingang van 1 april 2017 is in het kader van de Harmonisatie peuterspeelzaal en kinderopvang Kids2B zowel verantwoordelijk voor de uitvoering van kinderopvang als voor de uitvoering van de peuteropvang en zullen de afspraken rond VVE ter sprake worden gebracht. Toezicht en handhaving Met de komst van de Wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie (OKE) heeft de gemeente de wettelijke taak om het toezicht uit te voeren op peuterspeelzalen. De GGD voert deze taak uit. De Inspectie Onderwijs gaat toezicht houden op de educatieve kwaliteit van de voorschoolse educatie op peuterspeelzaal en kinderdagverblijf. 32

33 Ter tegemoetkoming in de kosten van boven genoemde verplichtingen ontvangt de gemeente een specifieke uitkering. De verdeelsystematiek van deze uitkering is gebaseerd op de methode die in het basisonderwijs wordt gebruikt, te weten de gewichtenregeling. Via deze regeling worden extra gelden worden verdeeld over de scholen met achterstandsleerlingen. Bij de laatste wetswijziging van deze regeling is het criterium 'etnische herkomst' verlaten bij de bepaling van de doelgroepen van het Onderwijsachterstandenbeleid en geldt alleen de opleiding van de ouders nog als criterium. Er wordt een gewicht toegekend als beide ouders ten hoogste lboniveau hebben bereikt. Deze wijziging in de bekostiging vraagt om enige bijstelling van de ingeslagen VVE-koers in onze gemeente. De mogelijkheden om de ambities te verwezenlijken worden mede bepaald door de beschikbare financiën. Wat hebben we bereikt? Leerplicht Terugdringen van het schoolverzuim, voortijdig schoolverlaten en voorkomen dat de jongeren zonder startkwalificatie starten op de arbeidsmarkt en/of werkloos zijn. Realisatie 2013/2014 Realisatie 2014/2015 Realisatie 2015/2016 Plan 2016/ 2017 Realisatie 2016/2017 Indicatoren Aantal verzuimmeldingen per schooljaar Aantal voortijdige schoolverlaters per schooljaar ) verzuimmeldingen RMC: 19 / verzuimmeldingen leerplicht: 40 Lokaal onderwijsachterstandenbeleid Om VVE te realiseren ontvangt de gemeente Appingedam extra rijkssubsidie. Deze rijkssubsidie, op basis van de zogeheten gewichtenregeling heeft als doel de bestrijding van onderwijsachterstanden bij jonge kinderen. Tijdens de inspectie die begin 2017 plaatsvond, constateerde de inspecteur dat de gemeente Appingedam sinds de bestandsopname begin 2013 in het gemeentelijk beleid een behoorlijk aantal verbeterpunten. Deze zijn ouderbetrokkenheid, resultaatafspraken en de systematische evaluatie/verbetering van VVE op gemeentelijk niveau. De gemeente heeft deze ontwikkelpunten ten aanzien van het VVE-beleid uitgewerkt, geagendeerd en omgezet in concrete acties. Daarmee is de kwaliteit van het VVE-beleid duidelijk verbeterd. De gemeente heeft hierin samengewerkt met het onderwijs, de kinderopvang en GGD. Ontwikkeling Campus Appingedam Begin 2017 werd de haalbaarheidsstudie over de campus afgerond. Hierbij is de intentie uitgesproken door de gemeenten Appingedam, Delfzijl én het Eemsdeltacollege (hierna: EDC) en Noorderpoort om één nieuwe, gezamenlijke campus voor VO en MBO te realiseren. Aan de intentieovereenkomst zat ook de samenwerkingsovereenkomst met NAM gekoppeld waarmee de bijdrage van NAM aan de campus is geregeld. De onderwijspartijen EDC en Noorderpoort ontwikkelden een onderwijsvisie en een daaraan gekoppeld globaal programma van eisen. Ook is er een Doordecentralisatie Overeenkomst (hierna: DDO) opgesteld, waarin de financiële en juridische kaders zijn ingevuld om te komen tot realisatie van de campus door EDC. Begin 2018 zal de DDO ter besluitvorming voorliggen. Ten behoeve van de 33

34 campusontwikkeling zal het Solwerd terrein worden aangekocht door de Gemeente Appingedam. Alles is erop gericht in 2018 te komen tot een definitief ontwerp en het voorbereiden van de aanbesteding (onder leiding van het EDC), zodat er in 2019 gebouwd kan gaan worden en oplevering augustus 2021 mogelijk wordt. RENN4 Vanuit het scholenprogramma is verkend hoe eventuele nieuwbouw voor RENN4 er uit zou kunnen zien. Gesprekken met RENN4, BerjaRijke en de twee IKC's OPwierde en Olingertil leidden ertoe dat gekozen is voor nieuwbouw van een integrale, regionale kindvoorziening voor kinderen met een specifieke begeleidingsbehoefte. Hiermee is de regio voor langere tijd verzekerd van alle soorten primair onderwijs. Dit betekent dat er in de nabijheid van de huidige IKC's een nieuwbouwschool ter grootte van ongeveer 2500m2 zal komen, waarin ook twee lokalen worden gerealiseerd voor BerjaRijke (dagopvang kinderen van 4-18) én er twee lokalen komen voor kinderen met een medische aandoening. Deze laatste groep kinderen kon tot nu toe nog niet terecht in de DALgemeenten. Zo ontstaat een unieke combinatie van zorg en onderwijs! Hiermee ontstaat een toekomstbestendig programma voor deze kindvoorziening. De eerste helft van 2018 zal het plan definitief gemaakt worden in combinatie met de tijdelijke huisvesting van de twee Integrale Kindcentra's (hierna: IKC). Tijdelijke huisvesting IKC's Olingertil en OPwierde In 2017 is uitgebreid onderzoek gedaan naar de vorm en plek waarin de tijdelijke huisvesting gerealiseerd zou kunnen worden. Rond de zomer tekenden partijen de samenwerkingsovereenkomst Primair Onderwijs met NAM, waarin de kaders voor de gehele versterkingsoperatie (en nieuwbouw) zijn vastgelegd. Uiteindelijk is de opzet nu dat de tijdelijke huisvesting van de IKC's plaatsvindt in het nieuw te realiseren gebouw van RENN4. Daarmee worden maatschappelijke middelen efficiënt ingezet. Bouwkundige versterking De projectgroep bouwkundige versterking van de twee IKC's is gestart onder leiding van het CVW. De technische versterkingsadviezen voor Olingertil en Opwierde zijn door een adviesbureau en NAM opgeleverd in het voorjaar van Daarna zijn de inspanningen gericht op het ophalen van wensen en eisen van de scholen ten aanzien van het toekomstig functioneren van de scholen (na bouwkundige versterkingsingrepen). Hiervoor is vanuit de NCG in het Convenant Scholenfonds het zogenaamde toekomstpakket ter beschikking gekomen aan de gemeenten. Toekomstpakketten worden ingezet om optimaal onderwijskundig functioneren te bewerkstelligen en dit ook op een duurzame manier te doen (door energiemaatregelen te nemen). Integratie van technische en onderwijskundige ingrepen leiden in het tweede kwartaal van 2018 tot een definitief ontwerp van de aanpak. Uitvoering wordt voorzien na De verwachting is dat het gehele scholenprogramma in Appingedam binnen het daarvoor gestelde tijdsbestek (afronding voor juli 2021) gerealiseerd gaat worden. 34

35 PROGRAMMA 5: CULTUUR EN RECREATIE Algemene doelstellingen De inrichting en het beheer van culturele, sportieve, recreatieve, speel- en groenvoorzieningen dient in Appingedam van een zodanig niveau te zijn dat het aanbod als voldoende (aantrekkelijk) wordt ervaren door haar inwoners en de groen- en speelvoorzieningen veilig en op orde zijn. Tegen de achtergrond van het historische centrum zijn kunst en cultuur dragende elementen voor de ontwikkeling van belangstelling voor de stad Appingedam. Bestuurlijk kader Orgaan Kader Omschrijving Opmerking Raad Verordening Verordening sportsubsidies gemeente Appingedam Vastgesteld 2004 Raad Verordening Monumentenverordening Vastgesteld 2009 Raad Verordening Bomenverordening gemeente Appingedam Vastgesteld 2005 Raad Beleidskader Groenstructuurplan Appingedam 2010 Vastgesteld 2010 Raad Verordening Algemene Subsidieverordening Appingedam 2011 Vastgesteld 2011 Raad Nota Stadskompas Nota cultuur en toerisme Vastgesteld 2012 Raad Kader Sport- en bewegingsvisie "Appingedam Gezond in Beweging" Vastgesteld 2017 Financieel overzicht begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Programma Cultuur en 5 recreatie Beleidsindicatoren Naam indicator Eenheid Periode Realisatie Nederland Realisatie Appingedam Niet sporters per huishouden % ,9% 60,3% ,7% 63,2% Trends en knelpunten IVAK Medio 2015 is besloten om de gemeenschappelijke regeling (hierna: GR) IVAK op te heffen en volgens het Strategiedocument IVAK de Cultuurfabriek de taken te beleggen bij een nog op te richten zelfstandige organisatie. Doel hierbij is om binnen de ter beschikking gestelde middelen cultuureducatie in het onderwijs en amateurkunst (-bevordering) in de DAL-regio duurzaam te behouden en te versterken. 35

36 Sport Appingedam Gezond in Beweging Wij streven naar een vitale en sportieve samenleving waarin sport en bewegen vooral bijdragen aan gezondheid, leefbaarheid en sociale vitaliteit van alle inwoners van Appingedam. Wij hebben hierin een gezamenlijke verantwoordelijkheid en zetten hier samen de schouders onder. In januari 2017 heeft de raad de Sport en Beweegvisie "Appingedam Gezond in Beweging" vastgesteld. In een korte tijd is de Sport- en beweegvisie tot stand gekomen dankzij de inbreng en betrokkenheid van sportverenigingen en maatschappelijke organisaties. Daarnaast is sportbeoefening vooral leuk om te doen. Hiervoor moet een goede basis aanwezig zijn en blijven. Door middel van de speerpunten, actieve sportstimulering, sterke sportverenigingen, fysiek bereikbare en kwalitatief goede sportaccommodaties en sportieve openbare ruimte zetten we sport als aanjager voor een vitale en sportieve samenleving in. Wellemansportpark Afgelopen jaar zijn de voetbalverenigingen VV Appingedam en VV de Pelikanen opgegaan in de nieuwe vereniging DVC Appingedam. Met DVC Appingedam zijn in goed overleg gesprekken gevoerd over het realiseren van ongeveer 50 logeerwoningen op een gedeelte van het sportpark. Een afspraak hierbij is dat de gemeente twee kunstgrasvelden aanlegt, die efficiënt kunnen worden gebruikt, waardoor er minder velden nodig zijn. De vrijgekomen ruimte wordt benut voor het realiseren van 50 logeerwoningen. Het is de bedoeling dat de logeerwoningen voor de zomer van 2018 klaar zijn en dat DVC Appingedam vanaf het begin van het seizoen op het kunstgras speelt. (Sport)verenigingen Het hebben van krachtige verenigingen in onze stad is belangrijk, in hun diversiteit aan doelen. Niet alleen voor de leefbaarheid en participatie aan de samenleving is dat belangrijk; het bevordert ook de gezondheid van de burger. Sport heeft een belangrijke functie naar de maatschappelijke omgeving en in het bijzonder in het "sociale domein" kan sport nog meer betekenis krijgen. Het college heeft in dit verband ingezet op krachtenbundeling door samenwerking en fusie van sportverenigingen en door het stimuleren van efficiëntere inzit van materialen. Vanuit het Groningen Actief Leven Model (GALM) zijn verschillende groepen senioren doorgestroomd naar de gymnastiekvereniging om wekelijks te sporten. De inzet van sport bij participatie van ouderen en andere doelgroepen is voor ons ook interessante ontwikkeling die wij onderschrijven. We stimuleren en faciliteren sportverenigingen om hun aanbod te verbreden en te zoeken naar manieren om ook overdag actief te zijn. Ook hier gaat het om gezamenlijkheid door het delen van kennis, het bevorderen van samenwerking, het afstemmen van activiteiten en het meedenken in bestuurskracht, vrijwilligersbeleid en maatschappelijke activiteiten. Stadskompas Bedrijfsleven, culturele en toeristische organisaties, evenementenorganisatoren, Top van Groningen en gemeente hebben met Stadskompas Appingedam als vertrekpunt de krachten gebundeld in de Regiegroep Stadskompas. 36

37 Er wordt hard gewerkt om de cultuurhistorische stad Appingedam op toeristisch en cultureel gebied nog steviger in de markt te zetten (belevingseconomie en reuring). Met de organisatie van toeristische cafés wordt een bijdrage geleverd aan het verder versterken van de onderlinge samenwerking en aan concrete productontwikkeling; denk bijvoorbeeld aan de wandelapp. De verdere doorontwikkeling van het evenementenprogramma en arrangementen, zoals het onderzoek naar de haalbaarheid van een kunstroute van het Damsterveer, zijn daarbij belangrijke speerpunten. In DEAL-verband geeft Top van Groningen in nauwe samenwerking met Marketing Groningen de regiomarketing nader vorm en inhoud. Wat hebben we bereikt? IVAK In september 2017 is de nieuwe Stichting IVAK 2.0 van start gegaan binnen de daarvoor bestemde middelen die volgens een verdeelsleutel door de drie DAL-gemeenten ter beschikking zijn gesteld. In 2017 is ook besloten om het Harfa-onderwijs (Harfa: harmonie- en fanfare) gescheiden van het IVAK te continueren. Daarvoor hebben de drie gemeenteraden voor drie jaar middelen vrijgemaakt en deze ten laste gebracht van de voorziening GR IVAK. In 2017 zijn goede stappen gemaakt om de GR IVAK in liquidatie verder te ontmantelen. Eind 2017 is gebleken dat de middelen die de drie DAL-gemeenten gestort hadden in de liquidatievoorziening ruim voldoende zijn. Volgens een verdeelsleutel zal een restant in 2018 vrijvallen. Appingedam is penvoerder voor de afwikkeling van de GR. Erfgoed Het vrijgekomen kerkje Nicolaas is wederom herbestemd. De huidige eigenaar heeft de horecafunctie nieuw elan gegeven. De gemeente heeft een rol gespeeld bij het bijeenbrengen van verkoper en koper en heeft koper ondersteund in het subsidietraject voor herbestemming erfgoed. In 2017 is de Molukse kerk gerestaureerd en bouwkundig versterkt. In november is de kerk feestelijk heropend. 37

38 Bibliotheekvernieuwing In de zomer van 2017 is de nieuwe vestiging van de bibliotheek aan het Cleveringaplein feestelijk geopend. Met minder vierkante meters en een open structuur geeft dit gebouw uiting aan de nieuwe context van de bibliotheek. De voorziening maakt onderdeel uit van de provincie brede bibliotheekvoorziening Biblionet. Door de nieuwe bibliotheekwet uit 2015 heeft Biblionet Groningen een nieuwe opdracht gekregen die effect heeft op de rolverdeling en subsidietoedeling tussen provincie en gemeenten. In 2017 is in Verband Groninger Gemeenten een proces gestart om op productniveau de kosten helder te krijgen en de financiële gevolgen daarvan voor alle gemeenten en de provincie. Dit proces wordt in 2018 afgerond. Appingedam Gezond in Beweging De uitvoering van het programma "Appingedam Gezond in Beweging" is in handen gegeven aan Het Huis voor de Sport Groningen. Via een sportconsulent en een sportcoach wordt hier invulling aan gegeven. Beide worden door de gemeente ingehuurd om de interventies in het uitvoeringsplan gestalte te geven. Uit de rapportage over het uitvoeringsprogramma blijkt dat vooral doorstroming vanuit de clinics naar de sportverenigingen een succes is. In 2017 zijn er 60 kinderen vanuit de clinics doorgestroomd naar diverse sportclubs. Sportcafé De sportcafés zijn voor iedereen die betrokken is bij sport en beweegactiviteiten in Appingedam. Ontmoeting, kennisdeling en verbinden zijn hier de kernwoorden. In oktober vond het eerste sportcafé plaats met de voorstelling: 'Dat Schiet lekker op zo'. Het publiek herkende veel van situaties. Iedereen kent namelijk wel ouders die zich teveel bemoeien met hun kinderen en het spel en daarbij fel reageren naar coaches of medestanders. Achterliggende gedachte van de voorstelling, is dat een positieve sfeer bij een sportvereniging zorgt voor minder afvallers, betere ontwikkeling van de spelers, meer vrijwilligers en minder incidenten en dus betere resultaten. 38

39 Onderhoud plantsoenen De uitvoering van het beleidskader openbare ruimte moet er in resulteren dat de kwaliteit van het openbaar groen voldoet aan het door de raad vastgestelde onderhoudsniveau. Op basis van de jaarlijkse monitoring van de kwaliteit van de openbare ruimte worden hieronder enkele scores weergegeven. Indicatoren Realisatie 2015 Realisatie 2016 Plan 2017 Realisatie 2017 Kwaliteitsontwikkeling verzorging 6,6 6,2 6,4 6,0 Kwaliteitsontwikkeling technische staat groen 6,3 6,1 6,1 5,9 De totaalindruk van de verzorging is in de periode van "Basis" 6,6 in 2015 gedaald naar Basis 6,0 in De technische staat van het groen is in dezelfde periode gedaald van "Basis" 6,3 naar "Basis" 5,9. Door de slechte weersomstandigheden in 2017 en de effecten van de bezuinigingen valt de kwaliteit lager uit dan gepland. De kwaliteit ligt gemiddeld nog wel op het ambitieniveau "Basis". Landgoed Ekenstein In 2017 is een intentieverklaring opgesteld voor de overdracht van het rijksmonumentaal landgoed(park) Ekenstein (bruggen, steigers, stuwen en pompgemaal) naar het Groninger Landschap. Afgesproken is dat er een kwaliteitsplan wordt opgesteld met een kostenraming in verband met de aanvraag subsidies voor onderhoud en herstel van het park. Het is niet gelukt om dit plan in 2017 af te ronden. Gestreefd wordt om de overdracht in 2018 af te ronden. Jachthaven en camperplaatsen Het aantal schepen dat onze jachthaven aandoet, groeit langzaam maar zeker. Ondanks het slechte weer is de opbrengst aan liggelden in 2017 met ca. 10% toegenomen ten opzichte van Het hele jaar door wordt er gebruik gemaakt van de camperplaatsen. Bij evenementen zoals het 'Bie Daip festival' is het aantal camperplaatsen niet voldoende en wordt er ook elders overnacht. Speelvoorzieningen Alle speeltoestellen worden jaarlijks geïnspecteerd en de bevindingen worden vastgelegd in een digitaal logboek. Urgente reparaties worden door Veiligspelen uitgevoerd. Het dagelijkse onderhoud wordt via de speelwerkgroep van de ASWA door vrijwilligers uitgevoerd. Bijdrage Gemeenschappelijke Regelingen aan beleidsdoelstellingen Zwembad Appingedam-Delfzijl Vastgoed B.V. De BV heeft bijgedragen in de instandhouding van een zwemvoorziening. 39

40 PROGRAMMA 6: SOCIALE VOORZIENINGEN EN MAATSCHAPPELIJKE PARTICIPATIE Algemene doelstellingen Het realiseren van een samenhangend stelsel van welzijn en sociale voorzieningen zodat wordt bijgedragen aan een goed woon- en leefklimaat. Door middel van participatie van, met en door burgers wordt een goed woon- en leefklimaat versterkt. Bestuurlijk kader Orgaan Kader Omschrijving Opmerking Raad Verordening Verordening Participatiefonds 2004 Vastgesteld 2004 Raad Beleidskader Lokaal onderwijs en jeugdbeleid Appingedam Vastgesteld Gr Regeling Gemeenschappelijke regeling Werkplein Fivelingo Vastgesteld 2016 Raad Beleid Wmo Kadernota Vastgesteld 2011 Raad Visiedocument Ontwikkelingsvisie Eemsdelta Vastgesteld 2013 Raad Verordening Verordening Langdurigheidstoeslag Vastgesteld 2014 Raad Kadernota DAL Beleidsplan 4D's (Wmo, Jeugd, Participatieweg en Vastgesteld 2014 Passend Onderwijs) Raad Verordening Jeugdhulp Vastgesteld 2014 Raad Verordening Algemene Subsidieverordening Appingedam 2011 Vastgesteld 2011 Raad Beleidsplan Armoedebeleid Vastgesteld 2015 Raad Verordening Kwijtscheldingsverordening Vastgesteld 2016 Raad Beleidsplan Integrale schuldhulpverlening Vastgesteld 2016 Raad Verordening Verordening Wmo Vastgesteld 2017 College Beleidsregels Beleidsregels Wmo Vastgesteld 2017 College Financieel besluit Besluit Wmo Vastgesteld 2017 BenW Beleid Integratie, participatie en huisvesting statushouders Vastgesteld 2017 Raad Beleidsplan Nota Lokaal gezondheidsbeleid DAL Vastgesteld 2017 Financieel overzicht begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Programma Sociale voorz. en 6 maatsch. dienstverl

41 Beleidsindicatoren Naam indicator Eenheid Periode Realisatie Nederland Realisatie Appingedam Banen Aantal per inwoners in de ,7 576,0 leeftijd jaar ,0 549,6 Jongeren met een delict % 12 t/m 21 jarigen ,57% 3,54% voor de rechter ,45% 1,77% Kinderen in uitkerings- % kinderen tot 18 jaar ,66% 7,81% gezin ,15% 9,61% ,47% 11,56% ,58% 11,56% Netto arbeidsparticipatie % van de werkzame beroeps ,4% 61,8% bevolking ten opzichte van beroepsbevolking ,8% 62,6% Personen met een Aantal per inwoners ,3 57,3 bijstandsuitkering ,9 60,6 Lopende re-integratie- Aantal per inwoners van ,5 34,0 voorzieningen jaar ,1 35,5 Jongeren met jeugd % van alle jongeren tot 18 jaar ,2% 10,0% hulp ,8% 10,3% Jongeren met jeugd % van alle jongeren tot 18 jaar ,0% 1,1% bescherming ,2% 1,1% Jongeren met jeugd- % van alle jongeren van 12 tot ,5% 0,6% reclassering 23 jaar ,4% 0,7% Trends en knelpunten Sociaal Domein Vanaf 1 januari 2015 is de gemeente verantwoordelijk voor vrijwel het hele sociale domein. Het Rijk decentraliseerde de uitvoering van de Participatiewet, de Jeugdwet, de Wmo en de Wet passend onderwijs naar de gemeenten. Vanuit deze decentralisaties is het DAL-Beleidsplan 4D's vastgesteld in de raad van Appingedam op 23 oktober In dit Beleidsplan staat de visie voor het sociale domein als volgt verwoord: "In 2018 zien wij een samenleving waar onze inwoners actief deelnemen aan het gemeenschapsleven en zichzelf ontwikkelen. Er is een ruim aanbod van sociale voorzieningen en initiatieven, waarvan meerdere door de inwoners zelf zijn opgezet en draaiende worden gehouden. Er is minder werkloosheid, doordat er een goede aansluiting is tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Mensen helpen elkaar waar dit nodig is en professionals zijn er om mensen te helpen die nog net wat meer ondersteuning nodig hebben dan dat het sociale netwerk kan bieden." Deze ambitie is in 2016 verder uitgewerkt in de Uitvoeringsagenda Sociaal Domein. Hierin geven we aan hoe we vanuit de afzonderlijke pijlers (jeugd, Wmo, passend onderwijs, werk en arbeidsmarkt) kunnen komen tot één sociaal domein. 41

42 Wij zetten daarbij in op: - Eigen verantwoordelijkheid, zelfredzaamheid en sociale vitaliteit; - Integrale aanpak op alle pijlers. Transformatie De Uitvoeringsagenda Sociaal Domein ligt op schema. Momenteel werken we aan een actualisatie. Na de decentralisatie is het nu tijd voor de transformatie. Het gaat om een nieuwe manier van (samen)werken zowel binnen als buiten de gemeentelijke organisatie, ook wel 'de kanteling' genoemd. Het vraagt van alle betrokkenen inzet en bereidheid tot veranderen. Burgerparticipatie en burgerbetrokkenheid maken vanzelfsprekend deel uit van het beleid en de uitvoering. Loskomen van ingesleten patronen en tegelijkertijd bouwen aan nieuwe routines met nieuwe onzekerheden die niet op de traditionele wijze beheersbaar (b)lijken. En dat met heel veel spelers en nog meer belangen. Eerst eigen kracht, daarna ondersteuning en zorg als dat nodig is Onze inwoners moeten optimale kansen krijgen om zelfstandigheid te ontwikkelen of te bevorderen, zodat zij deel kunnen nemen aan de samenleving. Ons beleid is er daarom op gericht om de eigen kracht en het sociaal netwerk te versterken en vrijwilligers en mantelzorgers te ondersteunen. Wij werken samen met een groot aantal partners en instellingen op het terrein van zorg en welzijn om dit te realiseren. ASWA is daarbij onze belangrijkste partner. Vergrijzing, een hogere drempel voor geïndiceerde zorg en een groter beroep op zelfredzaamheid en burgerkracht leiden tot een toenemend beroep op mantelzorgers en vrijwilligers en - daarmee samenhangend - een toenemende noodzaak tot goede ondersteuning van mantelzorgers en vrijwilligers. Maximale versterking van de 'nulde lijn' is een belangrijk streven. Hoe langer en hoe beter mensen zich gesteund weten door mantelzorgers en vrijwilligers, hoe langer een beroep op geïndiceerde zorg uitgesteld kan worden. Ons motto is dus: elke mantelzorger op tijd de juiste ondersteuning. Wat betreft vrijwilligers hebben we in 2017 grote stappen gezet in het versterken van de netwerken tussen de verschillende organisaties. Zo organiseerden we hiertoe drie bijeenkomsten en brachten we de Damster Coalitie tegen de Eenzaamheid tot stand. Eén gezin-één plan-één regisseur Als er sprake is van complexe ondersteuningsvragen of ondersteuningsvragen op meerdere leefgebieden, kan de casus ingebracht worden bij het DVM-team (Damster Veur Mekander). In het DVM-team werken sociaal ondersteuners samen met verschillende specialisten. De inwoner of het gezin krijgt één aanspreekpunt: de casemanager, die samen met de inwoner(s) een integraal ondersteuningsplan maakt. Hij hoeft daardoor niet meer naar allerlei verschillende loketten voor hulp. Bij de ondersteuning is het uitgangspunt "licht waar het kan, zwaar waar het nodig is". Daarbij wordt ook de eigen omgeving van de inwoner ingezet. Bij complexe vragen kan het sociaal ondersteuningsteam een beroep doen op een expertpool, met professionals van instellingen die zeer deskundig zijn op een specifiek gebied, bijvoorbeeld jeugdpsychiatrie. En in ernstige gevallen kan de inzet van intensieve ondersteuning nodig zijn, zoals pleegzorg of 24-uurszorg. Dit wordt zoveel mogelijk provinciaal georganiseerd, maar in de leefomgeving van de inwoners uitgevoerd. 42

43 Werk en Inkomen In 2017 is definitief overeenstemming bereikt over het 1000-banenplan, gericht op scholing en het bieden van werk aan werkzoekenden met een afstand tot de arbeidsmarkt binnen de aardbevingsregio. (zie verder Programma 3) Taakstelling statushouders Namens de gemeente voert SW&D de wettelijke taken uit op het gebied van de taakstelling, maatschappelijke begeleiding en ondersteuning aan verblijfsgerechtigden die in de gemeente komen wonen. Ook is er een spreekuur voor allochtone Nederlanders. In 2017 had de gemeente de taakstellende verplichting om 17 statushouders te huisvesten. Deze taakstelling is lager dan de afgelopen jaren door de verminderde instroom en de veranderde samenstelling ervan. Tot en met 31 december 2017 hebben wij 46 statushouders gehuisvest. Met deze vestiging hebben wij in 2017 een inhaalslag gemaakt en er zijn de achterstanden vanuit jaar 2015 en 2016 weggewerkt. Statushouders binnen de Participatiewet Het integraal plan van aanpak Huisvesting, Integratie en Participatie, voor statushouders die wonen of gaan wonen in de gemeenten Delfzijl, Appingedam en Loppersum is in 2017 vastgesteld. De DAL-gemeenten willen dat statushouders net als alle andere inwoners van onze gemeenten optimale kansen krijgen om verantwoordelijkheid en zelfstandigheid te ontwikkelen of te bevorderen, zodat zij deel kunnen nemen aan de samenleving. Deze visie sluit aan bij ons beleid zoals dat is verwoord in het DAL Beleidsplan 4D s De integrale aanpak is gericht op het snel aanbieden van geschikte woonruimte en snellere activering/ participatie van statushouders. Om dit te realiseren worden de banden met de betrokken partners in het inburgeringsproces aangehaald. Dit zijn de woningcorporaties, de SWD, Werkplein Fivelingo, Noorderpoort, Taalhuis, onderwijsinstellingen, Azc, verenigingen, kerkelijke organisaties en overige maatschappelijke organisaties. Statushouders hebben na vestiging in de gemeente recht op een uitkering op grond van de Participatiewet. De Participatiewet gaat er vanuit dat iedereen die een beroep doet op de gemeente voor een uitkering, zo snel mogelijk en naar vermogen aan het werk gaat om zelf voor inkomen te zorgen. Het uitgangspunt hierbij is werk boven inkomen. Daarvoor is de situatie op de arbeidsmarkt van groot belang. Ook in onze regio is de crisis voorbij. Echter, niet iedereen profiteert daarvan. Veel statushouders hebben een ongunstige positie op de arbeidsmarkt. Deze problematische positie kan worden verklaard uit gangbare factoren zoals een lage opleiding, geringe werkervaring en het ontbreken van relevante sociale netwerken. Ook spelen factoren die te maken hebben met de vlucht- en asielprocedure en het eigen verantwoordelijkheid voor het inburgeringsproces een rol. Werkplein Fivelingo heeft de taak voor een goede match tussen de statushouders en openstaande stageplekken en vacatures te zorgen. In de praktijk blijkt dat er voor deze doelgroep meer en specifiekere aandacht nodig is dan het Werkplein Fivelingo nu kan bieden. Om die reden zijn aan het Werkplein Fivelingo extra middelen beschikbaar gesteld voor een pilot om 35 statushouders uit de gemeenten Delfzijl en Appingedam versneld te laten participeren in de samenleving door hen te bemiddelen naar werk. 43

44 Het gaat hierbij om 25 statushouders uit de gemeente Delfzijl en 10 statushouders uit de gemeente Appingedam. Voor het einde van de pilot willen we dertig statushouders aan een betaalde baan hebben geholpen. Armoedebeleid Met de uitvoering van het armoede- en minimabeleid willen we de armoede bestrijden bij de meest kwetsbare inwoners. In het beleid staat het bevorderen van de participatie en zelfredzaamheid van inwoners en hun kinderen voorop. Wij streven ernaar dat niemand als gevolg van armoede niet mee kan doen en beperkt wordt in zijn/haar sociale leven. Dat hoeft ook niet als we in staat zijn om de krachten te bundelen. Doel is dat alle kinderen in Nederland kansrijk kunnen opgroeien. In samenwerking met relevante fondsen en stichtingen wordt gezorgd voor voorzieningen in natura, zodat alle kinderen kunnen meedoen op school, aan sport, cultuur en sociale activiteiten. In het armoedebeleid van de gemeente Appingedam, vastgesteld in oktober 2015, is uitdrukkelijk ingegaan op het stimuleren van samenwerking met maatschappelijke organisaties. Zo worden het Jeugdsportfonds, de Stichting Leergeld, de Voedselbank, Kledingbank Maxima, de Stichting Urgente Noden en Humanitas door de gemeente gesubsidieerd. Het Rijk heeft extra middelen beschikbaar gesteld voor armoedebestrijding jeugdigen (0-18 jaar). Landelijk is er vanaf 2017 structureel 85 miljoen extra per jaar beschikbaar voor gemeenten. Voor de gemeente Appingedam is beschikbaar gesteld. Bij de besteding van extra middelen voor armoedebestrijding is ingezet op verdere samenwerking met de maatschappelijke organisaties. Van het armoedebeleid is in 2017 ruim gebruik gemakt, wat heeft geresulteerd in een overschrijding van het beschikbare bidget met Volkskredietbank Op basis van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening die op 1 juli 2016 in werking getreden is, is in 2016 door de diverse gemeenteraden van de aan de VKB deelnemende gemeenten het beleidsplan Integrale Schuldhulpverlening vastgesteld. De visie van de bij de Volksbank (hierna: VKB) aangesloten gemeenten luidt als volgt: 'Schulden mogen geen belemmering vormen voor participatie. Alle inwoners met (dreigende) financiële problemen kunnen een beroep doen op schuldhulpverlening. Het vergroten van de financiële zelfredzaamheid staat daarbij centraal. Er is begeleiding bij het vinden van een oplossing voor of het beheersbaar maken van de schulden. Er wordt maatwerk geboden en er worden blijvende resultaten behaald. Er is aandacht voor de oorzaken van de financiële problemen en mogelijke belemmeringen voor een oplossing. De gemeente voert de regie op het proces en de cliënt is zelf verantwoordelijk voor het slagen van een traject.' In bovenstaande visie ligt een viertal uitgangspunten besloten, te weten: 1. Een brede doelgroep; 2. Vraaggerichte dienstverlening en maatwerk; 3. Een integrale aanpak; 4. Eigen verantwoordelijkheid cliënt. 44

45 De VKB was in 2017 een Gemeenschappelijke Regeling van de gemeenten Appingedam, Bellingwedde, Delfzijl, Eemsmond, Loppersum, Oldambt, Pekela en Veendam. In 2017 is er, in het kader van innovatie, integraliteit en vroegsignalering, gestart met het inzetten van medewerkers van de Volkskredietbank bij het Werkplein Fivelingo (hiern: WPF). Het doel hiervan is laagdrempelig en adequaat kunnen reageren op vragen op het gebied van schulhulpverlening voor klanten van het Werkplein. Deze pilot loopt goed. De ervaring leert dat er mensen worden bereikt met schuldenproblematiek die normaal gesproken niet zo snel naar de Volkskredietbank zouden stappen, maar die hun situatie wel willen bespreken met een financieel adviseur van het Werkplein. De aanwezigheid van de VKB-specialisten op het Werkplein zorgt ervoor dat de vragen daar specialistisch worden opgepakt en mogelijk ook nog doorgeleid worden naar (producten van) de VKB. Dit helpt een snellere oplossing van de problematiek in de hand. Ook is er sprake van wederzijdse kennisoverdracht tussen de medewerkers van WPF en VKB, hetgeen voor beide organisaties positief is. Integrale dienstverlening wordt op deze manier bevorderd en de pilot wordt dan ook in 2018 gecontinueerd. Wat hebben wij bereikt? Damster Zorgbalie Als het nodig is, zorgt de gemeente voor een vangnet van ondersteunende voorzieningen en inschakeling van professionele ondersteuning. Inwoners met vragen over zorg, welzijn, jeugdhulp, werk en participatie kunnen sinds 2016 terecht bij de Damster Zorgbalie, de centrale toegang tot het ondersteuningsaanbod van het sociaal domein. Door zo vroeg mogelijk en zo dichtbij mogelijk ondersteuning te bieden wordt zware zorg voorkomen. Onze ondersteuning is gericht op het versterken van de eigen kracht, zodat de inwoner snel weer zelfstandig verder kan. Na een succesvolle start in 2016 heeft de Damster Zorgbalie ook in 2017 goed gefunctioneerd. Het is voor de inwoners van Appingedam een bekende en toegankelijke plek geworden. Inwoners kunnen hier terecht voor een breed scala aan onderwerpen en vragen op het gebied van wonen, financiën, gezondheid, daginvulling, sociale relaties, gezin en opvoeding. Een goed getrainde vrijwilligersgroep zorgt voor de eerste opvang van mensen die zich melden met een vraag, maakt dat de Damster Zorgbalie laagdrempelig is voor alle inwoners. In 2017 is er toegewerkt naar meer integraliteit, het meer preventief en vroeg signaleren en de OGGz problematiek van kwetsbare mensen. Vanuit de visie dat we er zo snel mogelijk bij willen zijn om escalatie te voorkomen wordt de werkwijze van het OGGz team (DAL) aangehaakt bij de centrale toegang. De medewerkers maken zich de 'Er-op-af methode' eigen en worden begeleid door de OGGz-coördinator. Specialistische kennis blijft beschikbaar in het goedlopende kernteam OGGz/DAL en daar omheen de kernschilpartners met een grote variëteit aan deskundigheid. 45

46 Werk en inkomen De arbeidsmarkt laat opnieuw een forse daling zien van de WW als gevolg van een aantrekkende economie. Het klantenaantal per 31 december 2017 is ten opzichte van 1 januari 2017 gestegen met 31 personen. In de DAL gemeenten hebben 1570 huishoudens op 31 december 2017 een uitkering vanuit de Participatiewet. Het aantal mensen uit Appingedam met een uitkering komt op 472 uit, waarvan 441 personen op grond van de Participatiewet en 31 personen op grond van IOAW/IOAZ regelingen. Het totale tekort, exclusief de Vangnetregeling 2017, bedraagt Voor de gemeenten Appingedam ( ) en Delfzijl ( ) dient een beroep te worden gedaan op de Vangnetregeling Het uiteindelijke tekort bedraagt dan ten opzichte van de gewijzigde begroting 2017, een voordeel van Op grond van de realisatie en de gewijzigde begroting 2017 is er bij de drie gemeenten sprake van een overschrijding tot een bedrag van In vergelijking met de 3 e tertaalrapportage 2016 is het totaal aantal aanvragen tot en met het 3e tertaal 2017 gestegen met 584 (Appingedam 215, Delfzijl 289 en Loppersum 80). Een stijging van gemiddeld 17%. Het aandeel van de gemeente Appingedam in het tekort bedraagt Het nadelige resultaat is vooral het gevolg van de hoge kosten bewindvoering en de kosten van het Kindpakket. Er zijn in het totaal 4370 aanvragen minimabeleid ingediend, waarvan door inwoners van Appingedam Beschut werk In 2017 is gestart met de invulling van nieuw beschut werk. Het aantal plekken voor beschut werk is toegenomen van 18 naar 19 plekken. Er zijn in principe genoeg kandidaten maar de invulling stagneert enigszins door vertraging bij UWV in het afgeven van de adviesindicaties beschut werk. Afspraakbaan Een afspraakbaan is baan voor werkzoekenden met een arbeidsbeperking die prima kunnen werken, maar door hun arbeidsbeperking niet in staat zijn om zelfstandig 100% van het minimumloon te verdienen. Het gaat om mensen die een Wajong uitkering hebben, een Wsw-indicatie hebben of onder de Participatiewet vallen. In 2017 zijn 55 mensen geplaatst op een afspraakbaan. Op 31 december 2017 zijn er 419 SW-medewerkers. Daarvan zijn 120 medewerkers gedetacheerd of werken zij in dienst bij reguliere werkgevers met begeleiding. Participatiewet: realisatiecijfers inkomensvoorzieningen Indicatoren Plan 2017 Realisatie 2017 Realisatie 2016 Cliënten Participatiewet (31 dec) Cliënten IOAW/IOAZ (31 dec) Aantal aanvragen Bijzondere bijstand % toegekende aanvragen Bijzondere bijstand 92 % 95% 92% Bron: Bestuursrapportage 3e tertaal 2017 Werkplein Fivelingo Volkskredietbank In Appingedam maakten in inwoners gebruik van 1 of meer product(en) van de VKB. Dit bedroeg 1,7% van het totaal aantal inwoners. Dit percentage ligt hoger dan het gemiddelde (1,5%) binnen de deelnemende gemeenten. In 2017 is gekeken naar de effecten van schulphulpverleningstrajecten. Naar schatting zullen van de 419 geholpen cliënten in 2016 ongeveer 46

47 372 cliënten rond 2019 schuldenvrij zijn. Iedere euro die in schuldhulpverlening wordt geïnvesteerd, levert minstens 1,77 op. Op basis van een in 2017 geactualiseerde rekentool over de verhouding tussen de kosten en baten van schuldhulpverlening blijkt, dat de (maatschappelijke) baten van schuldhulpverlening ruimschoots opwegen tegen de kosten. *Recidive: aantal cliënten in de schuldhulpverlening dat in de afgelopen drie jaar eerder in de schuldhulpverlening heeft gezeten. Armoedebeleid Er gebeuren al veel goede dingen in onze gemeente. Maatschappelijke organisaties en vrijwilligers nemen hun verantwoordelijkheid en bieden hulp en ondersteuning aan mensen met een laag inkomen. Voorop staat dat werk de beste weg uit armoede is. We verwachten dat onze inwoners zich inspannen om te werken of op een andere manier te participeren. Als het een inwoner niet lukt (voldoende) inkomen te genereren uit werk, komen we tegemoet in de kosten en kunnen we de financiële nood verlichten. Inwoners met een laag inkomen kunnen mede door ons beleid meedoen aan de samenleving. Indicatoren Plan 2017 Realisatie 2017 Aantal aanvragen Bijzondere bijstand % toegekende aanvragen Bijzondere bijstand 92% 95% Aantal kinderen dat bereikt is 393 Kansfondsproject Het Kansfondsproject is een samenwerkingsproject van twaalf organisaties. Kids2B is projectleider en de gemeente Appingedam ondersteunt dit project met menskracht en financiële middelen. Hoogtepunten in 2017: - De Koningsspelen voor alle kinderen in Appingedam op 21 april 2017; - Leesbevorderingsprogramma Boekstart en stimuleren voorlezen en taalontwikkeling; - Start Jeugdcultuurfonds op 30 maart 2017; 47

48 - Verdere samenwerking Kansfondsproject met Jeugdsportfonds, Jeugdcultuurfond, Stichting Leergeld en Damster Zorgbalie, sportverenigingen en cultuur, bibliotheek en Taalhuis; - Vervolg Fitgaaf in oktober 2017; - Training en certificering voorleescoördinatoren DAL-Adviesraad Sociaal Domein De DAL-adviesraad is op 20 januari 2017 officieel geïnstalleerd als opvolger van de Wmo-adviesraden van de gemeenten Delfzijl, Appingedam en Loppersum. Als onafhankelijk adviesorgaan geeft zij gevraagd en ongevraagd adviezen aan het college van burgemeester en wethouders van deze drie gemeenten. De DAL-adviesraad komt elke laatste vrijdagmorgen van de maand bijeen. De vergaderingen zijn openbaar. Onderwerpen die in 2017 zijn behandeld, zijn o.a.: - Nadere Regels Wmo (DAL) - Beschermd Wonen en Opvang (visie en beleid DAL) - Nota Lokaal gezondheidsbeleid (DAL) - Ondersteuning inwoners met aardbevingsschade (Stut en Steun) - Begeleiding statushouders (vragen) - Integraal werken sociaal domein / Sociaal plein Delfzijl - Toekomst Beschut Werk - Dementie vriendelijke gemeente Bijdrage Gemeenschappelijke Regelingen aan beleidsdoelstellingen GR Werkplein Fivelingo De GR heeft bijgedragen inwoners, die dat niet zelfstandig kunnen, effectief te ondersteunen bij het vinden van werk, het bieden van inkomen en het vinden van activiteiten die bijdragen aan het deelnemen aan de samenleving. Daarnaast heeft de GR mensen met een indicatie voor de sociale werkvoorziening, beschut werk, of die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt, teruggebracht in het arbeidsproces, binnen of buiten het sociaal werkbedrijf. Het doel van de samenwerking in het beheer van de openbare ruimte is: Fivelingo en Stadsbeheer geven mensen de gelegenheid terug te keren in het arbeidsproces, inkomen te verwerven en/of actief deel te nemen aan de samenleving. Door mee te werken en ervaring en kennis op te doen in het uitvoeren van onderhoud en dienstverlening in het beheer van de openbare ruimte. GR Volkskredietbank Noord Oost Groningen De GR heeft inwoners die in financiële moeilijkheden verkeren of dreigen te geraken geholpen bij het herstellen van het geldelijke evenwicht in hun budget. Daarnaast heeft de VKB op zakelijke en sociaal verantwoorde wijze voorzien in de behoefte aan volkskrediet. 48

49 PROGRAMMA 7: VOLKSGEZONDHEID EN MILIEU Algemene doelstellingen Het realiseren van een gezond, schoon en duurzaam woon- en leefklimaat. Bestuurlijk kader Orgaan Kader Omschrijving Opmerking Raad Visiedocument Ontwikkelingsvisie Eemsdelta Vastgesteld 2013 Raad Beleidskader Nota lokaal gezondheidsbeleid Gezond in DAL Vastgesteld 2013 Raad Beleidskader Notitie Integrale handhaving Appingedam Vastgesteld 2003 Raad Verordening Afvalstoffenverordening Raad Beleidsregels Gemeenschappelijke regeling Samenwerkingsverband Vastgesteld 2005 Afvalstoffenverwijdering N.O. Groningen Raad Plan Afvalwaterplan DAL-W2 Vastgesteld 2013 Raad Verordening Verordening op de heffing en de invordering van rioolrechten Raad Verordening Beheersverordening gemeentelijke begraafplaatsen Vastgesteld 1994 Raad Verordening Verordening lijkbezorgingsrechten Vastgesteld 2005 Raad Beleidsregels Gemeenschappelijke regeling Omgevingsdienst Vastgesteld 2013 Groningen Raad Beleidsregels Duurzaamheidsbeleid 'Duurzaam duurt het langst' Vastgesteld 2017 Raad Beleidsplan Nota Lokaal gezondheidsbeleid DAL Vastgesteld 2017 Financieel overzicht begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Programma Volksgezondheid 7 en milieu Beleidsindicatoren Naam indicator Eenheid Periode Realisatie Nederland Realisatie Appingedam Omvang huishoudelijk restafval Kg per inwoner Hernieuwbare elektriciteit % ,0% 0,3% ,5% 2,6% Trends en knelpunten Volksgezondheid In oktober heeft de raad de nota Lokaal gezondheidsbeleid vastgesteld. We gaan daarin uit van positieve gezondheid: het bevorderen van veerkracht, participatie en zelfredzaamheid. Door inzet op preventie, ontmoeting, netwerken, sociale binding en maatschappelijke betrokkenheid willen we gezondheid bevorderen en het beroep op dure voorzieningen doen afnemen. 49

50 Duurzaamheidsbeleid In 2017 heeft de gemeente haar beleid voor de duurzame ontwikkeling een nieuwe impuls gegeven. Een belangrijke aanleiding hiervoor waren de uitkomsten van de burgertop die eind 2015 is gehouden. Het nieuwe beleid Duurzaam duurt het langst is in juli 2017 door de raad vastgesteld. De vier speerpunten uit het beleid zijn: 1. Inzetten op duurzame energie; 2. Stimulering van de circulaire economie; 3. Werken aan een klimaatbestendige stad; 4. Verduurzaming van de gemeentelijke bedrijfsvoering. Vanuit de (inter)nationale klimaatdoelstellingen en de noodzaak om afscheid van het gas te nemen zijn er veel initiatieven in de provincie en regio op het gebied van de duurzame energie. De gemeente heeft zich in 2017 bij verschillende initiatieven aangesloten. Voorbeelden hiervan zijn: - Het gebruik van het gemeentelijke energieloket; - Verkenning warmtenet; - Pilot MijnEnergievoordeel; - Energiemonitoring Sustainable Buildings. Andere gerealiseerde resultaten zijn de inkoop van 100% groene stroom door de gemeente en de verduurzaming van Kabzeël en buurthuis de Westerdraai. Voor de speerpunten stimulering circulaire economie, werken aan een klimaatbestendige stad en verduurzaming gemeentelijke bedrijfsvoering zullen initatieven worden opgestart. Daarbij wordt ook gekeken naar koppelkansen met bestaande activiteiten. Een belangrijke volgende stap voor 2018 is om voor alle speerpunten een uitvoeringsagenda te maken. De koppeling met de versterkingsopgave is daarbij een belangrijk aandachtspunt. Verder is samenhang in de uitvoering gewenst en is het belangrijk om niet alleen intern te kijken maar ook de relatie met de Stadscoöperatie De Eendracht en andere externe partners verder vorm te geven. Wat hebben wij bereikt? Vuilinzameling en vuilafvoer Huishoudelijk afval en grofvuil worden zoveel mogelijk gescheiden ingezameld en milieuvriendelijk afgevoerd. Wekelijks wordt het huisvuil gescheiden opgehaald. Daarnaast wordt twee keer per jaar snoeiafval en 26 keer per jaar grof huisvuil ingezameld. Glas wordt ingezameld in glascontainers en er bestaat een dekkende regeling voor ophalen oud papier. Chemisch afval kan bij het KCA-depot worden ingeleverd en wordt daarnaast periodiek ingezameld met de chemokar. Via de afvalkalender worden burgers geïnformeerd over de afvalinzameling. Het ingezamelde restafval wordt in de scheidingsfabriek van OMRIN gescheiden op herbruikbare materialen zoals kunststoffen, metalen, glas. De gemeente krijgt van NEDVANG een vergoeding voor het gescheiden aanleveren van kunststoffen, glas en papier. 50

51 Vetinzameling Gebruikt frituurvet en bakolie krijgen na inzameling een tweede leven als biobrandstof. Het gebruik van biobrandstof is goed voor het milieu. De inzamelpunten zijn te herkennen aan de gele container. In Appingedam kunnen inwoners gebruikt vet en olie inleveren bij de inzamelpunten in supermarkten, buurtcentrum Westerdraai en bij het KCA-depot. Reconstructie en projectmatige aanpak van riolen Afkoppelen van regenwater ontlast het gemengd riool. Daardoor is er minder last van wateroverlast op straat. Er zijn nog tal van andere gunstige effecten op het milieu. Minder water naar de rioolzuivering betekent dat deze effectiever werkt. Er is minder geld en energie nodig om het water te zuiveren. Minder volle riolen betekent minder overstort op onze maren, diepen, vijvers en watergangen, dus minder verontreiniging op oppervlaktewater. Indicatoren Realisatie 2014 Realisatie 2015 Realisatie 2016 Realisatie 2017 Aantal M2 losgekoppeld verhard oppervlak (wegen en daken) en afkoppelen sloten (Gemeentelijk Afkoppel Plan) Reconstructie en projectmatige aanpak van riolen Uitbreiding (Ontwikkelingsvisie Appingedam) groot onderhoud en vernieuwing van rioleringen en drainage wordt zoveel mogelijk gecombineerd met reconstructies van wegen en straten en andere maatregelen. Hierdoor ontstaat een efficiënte werkwijze en wordt het aantal overlastmomenten van de burger en het bedrijfsleven beperkt. In 2017 zijn de volgende werken uitgevoerd: - Afkoppelen verhard (weg/dak) oppervlak van bestaand gemengd rioolstelsel Tjamsweersterweg, vervangen gedeelte VWA en afkoppelen watergang Alberdaweg/Tjamsweersterweg; - Afkoppelen verhard (weg/dak) oppervlak van bestaand gemengd rioolstelsel Bolwerk; - Afkoppelen verhard (weg/dak) oppervlak van bestaand gemengd rioolstelsel Noordersingel/Solwerderweg; - Afkoppelen verhard (weg/dak) oppervlak van bestaand gemengd rioolstelsel tijdelijke woningen Secr. Holscherlaan/A.T. Voslaan (Iemekörf locatie); - Afkoppelen verhard (weg/dak) oppervlak van bestaand gemengd rioolstelsel tijdelijke woningen Westersingel; - Opstellen concept Watertakenplan DAL/W2 (planperiode ); - Rapportage onderzoek wateroverlast Oranjebuurt. 51

52 Bijdrage Gemeenschappelijke Regelingen aan beleidsdoelstellingen GR Omgevingsdienst Groningen De GR heeft bijgedragen aan de uitvoering van VTH-taken (vergunningen, toezicht en handhaving) op het gebied van de fysieke leefomgeving. Daarnaast in het sturen en coördineren van de uitvoering van VTH-Brzo 3 taken in Noord-Nederland. GR Publieke Gezondheid & Zorg De GR heeft bijgedragen in een efficiënte en effectieve integrale uitvoering van de taken op het gebied van publieke gezondheid. Daarnaast heeft de GR bijgedragen aan een verlenging van de gezonde levensverwachting en een verkleining van gezondheidsverschillen. 3 Vergunningen, toezicht en handhaving op bedrijven waar het Besluit risico's zware ongevallen 1999 van toepassing is 52

53 PROGRAMMA 8: RUIMTELIJKE ORDENING EN VOLKSHUISVESTING Algemene doelstellingen Appingedam behouden, ontwikkelen en profileren als aantrekkelijke stad, waar het prima wonen, werken en verblijven is. De functie van het centrum wordt verder vorm en inhoud gegeven onder andere door het aanscherpen van ruimtelijke en functionele prioriteiten. Bestuurlijk kader Orgaan Kader Omschrijving Opmerking Raad Visiedocument Ontwikkelingsvisie Eemsdelta Vastgesteld 2013 Raad Beleidskader Notitie Integrale handhaving Appingedam Vastgesteld 2003 Raad Beleidskader Plan van aanpak Actualisering bestemmingsplannen Vastgesteld 2004 Raad Beleidsregels Bestemmingsplan Stad Appingedam Vastgesteld 2013 Raad Verordening Procedureverordening Planschadevergoeding 2008 Vastgesteld 2008 Raad Verordening Exploitatieverordening gemeente Appingedam 1996 Vastgesteld 1996 Raad Beleidskader Woonplan Appingedam Vastgesteld 2002 College Beleidskader Woonconvenant 1 ste fase Woonconvenant 2 e fase Vastgesteld 2002 Vastgesteld 2007 Raad Beleidskader Notitie Integrale handhaving Appingedam Vastgesteld 2003 Raad Beleidskader Welstandsnota Stad Appingedam Vastgesteld 2004 Gewijzigd 2006/2008 Raad Verordening Bouwverordening 2009 Vastgesteld 2009 Raad Verordening Monumentenverordening Vastgesteld 1994 Raad Beleidskader Woon en leefbaarheidsplan Noord-Groningen Leeft Vastgesteld (WLP 2) Raad Verordening Starterslening Vastgesteld 2010 Raad Verordening Blijverslening Vastgesteld 2017 Financieel overzicht begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Programma Ruimt. ordening 8 en volkshuisvesting

54 Beleidsindicatoren Naam indicator Eenheid Periode Realisatie Nederland Realisatie Appingedam Gemiddelde WOZ waarde In Euro's Nieuwbouw woningen Aantal per woningen , ,4 5,5 Demografische druk % ,5% 79,3% ,0% 80,3% Gemeentelijke woonlasten In Euro's eenpersoonshuishouden Gemeentelijke woonlasten meerpersoonshuishouden In Euro's Trends en knelpunten Woon- en Leefbaarheidplan 'Noord-Groningen leeft' In het voorjaar van 2017 werd de succesvolle regionale en sectoroverstijgende samenwerking voortgezet: gemeenten en maatschapppelijke organisaties zetten samen de schouders onder de aanpak van leefbaarheid in Noord-Groningen. Vanaf 2011 werden de consequenties van bevolkingsdaling steeds meer zichtbaar, zowel in de Eemsdelta als in de gemeente De Marne. Inmiddels hebben de aardbevingen een grote invloed gekregen op de leefbaarheid in het gebied en de noodzaak tot een gezamenlijke aanpak versterkt. De afgelopen vijf jaar is door gemeenten en organisaties veel gebeurd, bereikt en veranderd. Dit legde een basis voor een vervolg. Vanuit het eerste Woon- en Leefbaarheidsplan is een nieuwe koers uitgezet, die voortbouwt op het eerdere plan. Het tweede Woon- en Leefbaarheidsplan is door de vijf raden van de gemeenten de Marne, Eemsmond, Delfzijl, Appingedam en Loppersum vastgesteld. In de nazomer van 2017 volgde de feestelijke ondertekening door gemeenten en 31 maatschappelijke partijen van onderwijs, zorg/welzijn, MBK en corporaties. De wisseling van zowel de voorzitter van de Stuurgroep als de programmamanager vroegen de nodige tijd en aandacht. Ondertussen is hard gewerkt aan de uitvoering van een woningmarktonderzoek voor de genoemde vijf gemeenten. Een architectenbureau heeft hiertoe de opdracht gekregen. In opdracht van de NCG is hieraan een bewonersonderzoek toegevoegd voor dezelfde vijf gemeenten aangevuld met zes omringende gemeenten. De uitkomsten van beide onderzoeken worden begin 2018 verwacht. Voorschriften grondexploitaties Door het Besluit Begroting en Verantwoording (hierna: BBV) zijn de verslaggevingsregels omtrent de grondexploitaties te herzien per 1 januari De nieuwe voorschriften zijn verwerkt in de herziening van de grondexploitaties per 1 maart Dit heeft er ondermeer toe geleid dat de looptijd van de exploitatie van de Eendracht is gemaximeerd op 10 jaar. 54

55 Wat hebben wij bereikt? De Eendracht Een eerste verkavelingsplan voor de ontwikkeling van 200 woningen met bijbehorende grondexploitatie is opgesteld. In 2018 wordt dit plan verder uitgewerkt tot een uitvoerbaar plan voor de 1e fase. De bodemkwaliteit gegevens zijn opgeslagen in een ontwikkeld GIS 3d systeem. De 1e fase van de sanering is hierin verwerkt. In 2018 zal een plan van aanpak worden gemaakt voor de 2e fase van de sanering gekoppeld aan de uitwerking van het verkavelingsplan. Herontwikkeling locatie De Tip In 2017 is er intensief met twee partijen (woningbouwcorporatie en ontwikkelaar) overlegd geweest met als resultaat een aantal concept documenten die in 2018 definitief kunnen worden gemaakt. Het gaat om een realisatieovereenkomst, beeldkwaliteitsplan, bestemmingsplan en impressie van het gebied. Het gezamenlijk belang is, om in 2018 te starten met de bouw van in totaal 45 woningen. Herstructurering Opwierde De wijk Opwierde-Zuid staat in 2017 in het teken van de versterkingsoperatie. In overleg met NCG is eerst het (ingrijpende) versterkingsprogramma gepresenteerd. Ook heeft Woongroep Marenland haar huurders geïnformeerd over het versterkingsprogramma. In aansluiting hierop is de wijk voor het eerst geïnformeerd over de ambities van een herstructureringsplan. Tijdens meerdere bijeenkomsten is het plan gepresenteerd, om samen met de bewoners te komen tot een breed gedragen aanpak. In 2018 krijgt dit een vervolg door een programma te presteren waar de bewoners zich in herkennen. Focco Ukenalaan/ Abel Eppenstraat Voor de locatie voormalige Jan Nieuwenhuyzenschool is door een ontwikkelaar een verkavelingsvoorstel voor 20 woningen ontwikkeld. In het plan is een waterberging opgenomen zoals benoemd in de rapportage 'Stedelijke Wateropgave'. In 2018 wordt het plan verder uitgewerkt. Daarvoor zullen de benodigde gronden aan de ontwikkelaar worden verkocht en een planologische procedure worden opgestart. Olingermeeden Voor de locatie op de hoek van Olingermeeden en Leliesingel is door een ontwikkelaar een verkavelingsvoorstel ontwikkeld voor 4 woningen. In 2018 wordt het plan verder uitgewerkt. Daarvoor zullen de benodigde gronden aan de ontwikkelaar worden verkocht en een planologische procedure worden opgestart. Prestatieafspraken In de Woningwet 2015 staat omschreven dat gemeente, corporaties en huurdersadviesgroepen jaarlijks over een aantal thema's prestatieafspraken moeten maken. In 2016 zijn voor het eerst lokale prestatieafspraken voor 2017 in de gemeente Appingedam gemaakt. In 2017 is hieraan een vervolg gegeven. De bijzondere positie van Appingedam komt in de lokale prestatieafspraken tot uiting in de focus, die ligt op een kwalitatieve opgave gericht op veiligheid (versterkingsopgave) en diversiteit van de huurwoningvoorraad met aandacht voor duurzaamheid, levensloopbestendigheid en betaalbaarheid. De prestatieafspraken voor 2018 zijn op 28 november 2017 ondertekend. Inmiddels is gestart met het traject om te komen tot de prestatieafspraken voor

56 Blijverslening Om langer in hun vertrouwde omgeving te kunnen blijven wonen, zullen mensen liever hun huis aanpassen aan hun veranderde woonbehoefte dan te verhuizen. Ze overwegen dan bijvoorbeeld drempels te verwijderen, een inloopdouche aan te leggen of een slaapkamer op de begane grond te realiseren. Het financieren van verbouwingen blijkt in de praktijk lastig als men ouder wordt. Met de Blijverslening biedt het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVn) gemeenten een financieel instrument om eigenaren / bewoners te faciliteren bij het levensloopbestendig maken van hun woning of het aanpassen van hun woning aan een zorgvraag. De Blijverslening heeft tot doel dat mensen langer thuis kunnen blijven wonen. Eind 2017 heeft de gemeenteraad de verordening Blijverslening Appingedam vastgesteld. Vanaf 1 januari 2018 kunnen inwoners van Appingedam gebruik maken van deze lening. Bijdrage Gemeenschappelijke Regelingen aan beleidsdoelstellingen GR Werkorganisatie DEAL-gemeenten De GR heeft bijgedragen aan de uitvoering van taken op het gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving. 56

57 Inhoudsopgave Jaarverslag 2017 Paragrafen I II III IV V VI VII VIII IX X XI Inleiding Lokale heffingen Weerstandsvermogen en risicobeheersing Onderhoud kapitaalgoederen Treasury Bedrijfsvoering Verbonden partijen Grondbeleid Sociaal Domein Demografische ontwikkelingen Interbestuurlijk Toezicht (IBT) Bezuinigingen 57

58 INLEIDING Op grond van het Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten (BBV) dient een aantal paragrafen opgenomen te worden in de begroting en in het jaarverslag. In de paragrafen dient een aantal onderwerpen te worden gebundeld die op verschillende plaatsen in de begroting en in het jaarverslag zijn opgenomen. Het doel van de paragrafen is het bestuur meer inzicht te verschaffen in de beleidsmatige aspecten van deze deelgebieden. De volgende paragrafen dienen te worden opgenomen, tenzij het betreffende aspect niet aan de orde is (artikel 9 BBV): lokale heffingen weerstandsvermogen en risicobeheersing onderhoud kapitaalgoederen treasury bedrijfsvoering verbonden partijen grondbeleid wet maatschappelijke ondersteuning Met de betreffende onderwerpen is over het algemeen een groot financieel belang gemoeid. De paragrafen geven dan ook een dwarsdoorsnede van de begroting, waardoor extra informatie wordt verschaft in de financiële positie op korte en langere termijn. Met ingang van de jaarrekening 2012 is ook een paragraaf Demografische ontwikkelingen (krimp) en een paragraaf interbestuurlijk toezicht opgenomen. 58

59 I LOKALE HEFFINGEN Inleiding Deze paragraaf geeft een overzicht van de diverse lokale heffingen en belastingen op hoofdlijnen. Hiermee ontstaat inzicht in de lokale lastendruk, wat van belang is voor de integrale afweging tussen enerzijds beleid en anderzijds inkomsten. Tevens wordt weergegeven welk beleid de gemeente heeft gevoerd ten aanzien van de lokale heffingen en de kwijtschelding hiervan. De lokale heffingen vormen een belangrijke inkomstenbron van de gemeente, welke vooral dienen te worden opgebracht door de burgers en de bedrijven. Noordelijk Belastingkantoor De lokale heffingen zijn in 2017 geïnd door de gemeente Groningen. In 2017 heeft het Noordelijk Belastingkantoor de voorbereidingen getroffen voor het uitvoeren van de belastingtaken van de drie waterschappen in Noord-Nederland en de gemeenten Groningen, Ten Boer, Delfzijl, Loppersum en Appingedam ingaande 1 janauri De vorming van het Noordelijk Belastingkantoor is voornamelijk gericht op het maatschappelijk belang: het is goedkoper en beter om samen te werken. Samen is er meer kennis in huis en kan efficiënter worden gewerkt. Ter voorbereiding op de vorming van het Noordelijk Belastingkantoor zijn alle voorzieningen opnieuw beoordeeld. Dit heeft tot gevolg gehad dat er in 2017 over alle heffingen een afwaardering moet plaatsvinden. De afwaardering is verwerkt in de OZB-opbrengst. Overzicht van de lokale heffingen Onderstaande tabel geeft de opbrengsten uit lokale heffingen over 2017 weer. Ten opzichte van de rekening 2016 zijn de opbrengsten in 2017 met hoger. De stijging is vooral te verklaren door de hogere inkomsten van leges omgevingsvergunningen. Omschrijving Rekening 2016 Begroting 2017 primair Begroting 2017 bijgesteld Rekening 2017 Onroerende zaakbelastingen Afvalstoffenheffing Rioolheffing Omgevingsvergunningen Begrafenisrechten Liggeld woonschepen Reclameheffing Burgerlijke stand (incl. rijbewijzen en reisdocumenten Totaal Tabel: Opbrengst van de lokale belastingen, heffingen en retributies (x 1.000) 59

60 Ontwikkeling van de lokale lasten Onroerende zaakbelastingen Conform de kadernota 2016 is de opbrengst van de OZB 2017 verhoogd met 1,0%. Bij vaststelling van de tarieven is rekening gehouden met waardeverandering. Wanneer de totale WOZ-waarde is gedaald stijgen de tarieven. Bij een stijging van de totale WOZ-waarde dalen de tarieven. Omschrijving (bedragen * 1.000) Rekening 2016 Begroting 2017 primair Begroting 2017 bijgesteld Rekening 2017 Woningen; eigenaren Niet-woningen; gebruikers Niet-woningen; eigenaren Totaal Afvalstoffenheffing De tarieven voor de afvalstoffenheffing zijn, afgezien van de tariefmatiging ten laste van de reserve, kostendekkend. De tariefmatiging bedroeg 5,00 ten laste van de reserve in De tarieven daalden voor een- en meerpersoonshuishoudens met gemiddeld 1,3%, wat neerkwam op een daling van ruim 3 voor zowel een- als meerpersoonshuishoudens. Rekening Begroting 2017 Begroting 2017 Rekening Omschrijving (bedragen * 1.000) 2016 primair bijgesteld 2017 Opbrengst Totaal Kostendekking Begroting rekening Lasten Toerekening afvalbakken Kwijtschelding Storting in reserve BTW Totale lasten Opbrengst Afvalstoffenheffing Reservemutatie Totale baten Saldo baten - lasten Dekkingspercentage 100,0% 100,0% Rioolrechten De rioolrechten stijgen meer dan trendmatig. Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door het hoge investeringsniveau. Ter beperking van de tariefstijgingen van het rioolrecht is het tarief voor rioolrecht in 2017 met 4,50 per aansluiting gematigd. Het tarief bedroeg in ,60; in 2016 bedroeg het tarief 223,20. 60

61 Omschrijving (bedragen * 1.000) Rekening2016 Begroting 2017 primair Begroting 2017 bijgesteld Rekening 2017 Rioolrechten op niet-woningen Rioolrechten op woningen Totaal Kostendekking Begroting rekening Lasten Toerekening straatvegen Toerekening baggerwerken Kwijtschelding Storting in reserve BTW Totale lasten Opbrengst Rioolrecht Mutatie voorziening Onttrekking aan reserve Totale baten Saldo baten - lasten Dekkingspercentage 98,9% 101,7% Leges Omgevingsvergunningen Leges Omgevingsvergunningen worden geheven naar een promillage van de bouwkosten. De promillages zijn niet verhoogd. Door de stijging van de bouwkosten volgen de opbrengsten omgevingsvergunningen automatisch de kosten. De opbrengsten van bouwactiviteiten zijn in verband met het herstel van aardbevingsschade gestegen. Hierdoor worden er ook meer bouwleges ontvangen. De opbrengst in 2017 is Kostendekking Begroting rekening WO DEAL Libau Restitutie bouwleges Overhead BTW Totale lasten Opbrengst leges Omgevingswet Opbrengst leges welstand Opbrengst leges kapvergunningen Onttrekking aan reserve - - Totale baten Saldo baten - lasten Dekkingspercentage 89,9% 73,7% 61

62 Begrafenisrechten Net als voor de overige leges en rechten wordt er naar gestreefd de begrafenisrechten kostendekkend te houden. Als uitgangspunten worden hierbij gehanteerd: - De kapitaallasten van nieuwe investeringen worden gedekt door grafrechten en eventueel rechten van urnengraven. - De directe kosten van begraven van lijken en urnen (openen en sluiten graf, beschikbaar stellen materiaal, aanwijs en informatie over grafmonumenten) worden gedekt door begrafenisrechten - De berekening voor afkoopsommen onderhoud graven moet jaarlijks worden geactualiseerd. - De kosten van onderhoud van de begraafplaatsen (groen en wegen en paden) worden, gelet op het openbare karakter, gedekt uit de algemene middelen. Jaarlijks worden de tarieven met 85 verhoogd, in het kader van de bezuinigingsoperatie Artikel Elf. Hiermee is ingespeeld op de uitbreiding van Stilleweer, waardoor de totale onderhoudskosten stijgen voor de gemeente. De berekening voor afkoopsommen onderhoud graven wordt jaarlijks geactualiseerd. Kostendekking Begroting 2017 Rekening 2017 Gesloten begraafplaatsen Begraafplaats Rusthof Begraafplaats Stilleweer Overhead BTW Totale lasten Gesloten begraafplaatsen - - Begraafplaats Rusthof Begraafplaats Stilleweer Totale baten Saldo baten - lasten Dekkingspercentage 59,82% 54,09% Overige leges en rechten In 2017 werden diverse andere leges en rechten met 1,5% verhoogd. De leges hebben betrekking op burgerlijke stand, rijbewijzen, reisdocumenten, APV-vergunningen etc. 62

63 Kostendekking leges Begroting rekening Titel 1 Algemene dienstverlening Titel 3 Europese dienstenrichtlijn Overhead Titel 1 Algemene dienstverlening Titel 3 Europese dienstenrichtlijn Saldo baten - lasten Dekkingspercentage 40,2% 38,9% Kostendekking liggelden Begroting rekening Onderhoud haven Opbrengst liggelden Saldo baten - lasten Dekkingspercentage 96,84% 95,30% Overzicht totale lastendruk naar type woning Huurwoningen Type woning WOZ-waarde OZB Afval Riool Totaal 2017 Totaal 2016 In % De Smederij duplex ,00-237,00 231,60 468,60 463,20 1,17 Zuringstraat 1-gezins ,00-237,00 231,60 468,60 463,20 1,17 Stadhouderslaadrive-in ,00-261,70 231,60 493,30 488,40 1,00 Koopwoningen Type woning WOZ-waarde OZB Afval Riool Totaal 2017 Totaal 2016 In % Terplaan rijtjeshuis ,00 293,35 261,70 231,60 786,65 784,01 0,34 Kruizemuntlaan2 onder 1 kap ,00 524,39 261,70 231, , ,83 0,08 Dijkhuizenweg vrijstaand ,00 664,58 261,70 231, , ,10-0,02 Kwijtschelding In de belastingverordeningen is opgenomen dat kwijtschelding op grond van de Invorderingswet kan worden verleend voor afvalstoffenheffing, rioolrecht en huwelijken. Voor de uitvoering van de kwijtscheldingsregeling wordt samengewerkt met het Waterschap Noorderzijlvest. Bij de berekening van de kwijtschelding wordt 100% van de kwijtscheldingsnorm van de Invorderingswet toegepast. De betaalcapaciteit wordt voor zowel de gemeentelijke belastingen als de waterschapslasten één keer vastgesteld. Wanneer gedeeltelijke kwijtschelding wordt verleend, betekent dat een voordeel voor de burger. De kosten van kwijtschelding worden verhaald in de tarieven. In 2017 werden de volgende bedragen kwijtgescholden: 63

64 Begroting 2017 Begroting 2017 Omschrijving (bedragen * 1.000) Rekening 2016 primair bijgesteld Rekening 2017 Kwijtschelding afvalstoffenheffing Kwijtschelding rioolheffing Totaal

65 II WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOBEHEERSING Inleiding De paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing geeft een indicatie in welke mate het weerstandsvermogen van de gemeente Appingedam toereikend is om financiële tegenvallers op te vangen zonder dat het beleid moet worden aangepast. Door de financiële risico s te beheersen en het weerstandsvermogen hierop af te stemmen, dient voorkomen te worden dat elke nieuwe financiële tegenvaller dwingt tot bezuinigen. Voor het kunnen beoordelen van het weerstandsvermogen is het noodzakelijk de aanwezige weerstandscapaciteit te analyseren in samenhang met de omvang en de achtergronden van de risico s. In 2006 is aan de raad de nota weerstandsvermogen en risicomanagement aangeboden. Jaarlijks wordt de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing geactualiseerd. Weerstandscapaciteit De weerstandscapaciteit bestaat uit middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten die onverwachts en substantieel zijn af te dekken. Hierbij kan een onderscheid worden gemaakt tussen de incidentele- en structurele weerstandscapaciteit. Incidentele weerstandscapaciteit De incidentele weerstandscapaciteit is het vermogen dat ingezet kan worden om eenmalige tegenvallers op te vangen. In beginsel betreft dit de optelsom van het vrij aanwendbaar deel van de algemene reserves en de stille reserves. Onderdelen van de incidentele weerstandscapaciteit zijn de algemene reserve, het flexibel budget (in sommige gemeenten onvoorzien incidenteel genoemd) en de stille reserves. Algemene reserve De algemene reserve bedraagt per Flexibel budget In de begroting 2017 is een flexibel budget I (bedrag voor het opvangen van tegenvallers in de loop van het jaar) opgenomen van In 2017 is het flexibel budget I incidenteel aangevuld met (ten laste van het rekening resultaat van 2016). Stille reserves Stille reserves zijn activa waarvan de boekwaarde lager is dan de marktwaarde en die direct verkoopbaar zijn. Hieronder kan onder andere worden gedacht aan gronden, gebouwen en deelnemingen in bedrijven die het publiek belang dienen. Een stille reserve kan alleen maar deel uitmaken van de beschikbare weerstandscapaciteit als de reserve snel te verkopen is, of dat besluit (expliciet) al is genomen. Er dient dan echter ook rekening gehouden te worden dat bij verkoop het functioneren van de gemeente niet aangetast wordt. Gezien de geringe verhandelbaarheid van de meeste gemeentelijke eigendommen van de gemeente Appingedam is besloten deze niet mee te nemen in de berekening van de beschikbare weerstandscapaciteit. 65

66 De gemeente Appingedam heeft aandelen van het N.V. Waterbedrijf Groningen, Essent en de BNG. - Omdat het Waterbedrijf in overheidshanden zal dienen te blijven is er geen opbrengstwaarde geraamd; - Na de verkoop van Essent aan RWE bezit de gemeente een aantal aandelen. Omdat deze niet direct verkoopbaar zijn, worden deze niet meegenomen in de weerstandscapaciteit. - Ook de aandelen BNG kunnen (nog) niet te gelde gemaakt worden, omdat het rijk dit (nog) niet toe heeft gestaan. Daarom worden deze stille reserves vooralsnog niet meegenomen bij het berekenen van de weerstandscapaciteit. Conclusie De verwachte incidentele weerstandscapaciteit is op : = Structurele weerstandscapaciteit Met de structurele weerstandscapaciteit worden de middelen bedoeld die permanent ingezet kunnen worden om tegenvallers in de lopende exploitatie op te vangen, zonder dat dit ten koste gaat van bestaande taken. Onderdelen van de structurele weerstandscapaciteit: - Onvoorzien structureel - Begrotingsruimte - Onbenutte belastingcapaciteit Onvoorzien structureel In de begroting is een bedrag voor onvoorzien structureel opgenomen van Dit bedrag is beschikbaar voor de structurele weerstandscapaciteit. Begrotingsruimte Het begrotingsoverschot van de begroting 2017 bedraagt Voor de berekening van de weerstandscapaciteit telt alleen de ruimte in het huidige begrotingsjaar mee. Onbenutte belastingcapaciteit Bij de onbenutte belastingcapaciteit kan gedacht worden aan de drie belangrijkste eigen inkomsten van de gemeente, te weten de onroerendezaakbelastingen, de afvalstoffenheffing en de rioolheffing, voor zover deze niet reeds maximaal of kostendekkend zijn. De onbenutte belastingcapaciteit voor de gemeente Appingedam is beperkt: - De afvalstoffenheffing is kostendekkend; - De rioolheffing is, met inachtneming van de verfijningsuitkering riolering uit het Gemeentefonds, kostendekkend; - De Onroerende Zaakbelastingen kent relatief hoge tarieven. Dit wordt deels veroorzaakt door een lage gemiddelde woningwaarde in Appingedam. Conclusie De verwachte structurele weerstandscapaciteit is op 31 december 2017: =

67 Inventarisatie van de risico s Inleiding In dit hoofdstuk worden de risico s van de gemeente op een rij gezet en ingedeeld in risicocategorieën. Uitgangspunt bij het bepalen van de risico s is het gegeven dat ze nooit allemaal tegelijk en met een maximale omvang zullen optreden. In een risicoprofiel van meerdere risico s is het ondenkbaar dat ze tegelijk in één jaar zullen optreden. Sommige risico s zullen zich nooit voordoen, terwijl andere risico s zich in hun maximale omvang manifesteren. Analyse en beoordeling van risico s Het in kaart brengen van de risico s maakt het mogelijk om deze te analyseren. De analyse bestaat uit de volgende onderdelen: - Een inschatting van de kans dat een gebeurtenis optreedt. Hierbij moet aangegeven worden hoe vaak een risico zich zal voordoen. Een risico dat zich één keer per jaar voordoet, krijgt kans 100% en een risico dat zich één keer per 5 jaar voordoet kans 20%; - De inschatting van de kans is voor het grootste deel gebeurd op basis van historische cijfers. Hierbij is in de meeste gevallen tot vijf jaar terug in de historie van de gemeente Appingedam gekeken. Waar een kans op een andere manier is berekend, is dit bij het risico vermeld; - Het financiële gevolg voor de berekening van het weerstandsvermogen is de kans vermenigvuldigd met het bedrag van het risico. 67

68 Risico's Risico naar categorie Kabinetsbeleid; decentralisaties Algemene Uitkering Demografische ontwikk. / Economische ontwikkelingen Dubieuze debiteuren Kans (%) Geschat fin. gevolg Reëel fin. gevolg (=kans x fin. gevolg) Opmerking 12, De gemeente Appingedam zal moeten zorgdragen dat de decentralisaties worden uitgevoerd binnen de middelen die overkomen, alsmede de huidige taken die moeten worden uitgevoerd voor een lager bedrag. Het college en de gemeenteraad hebben dit ook als beleid vastgesteld. Het risico wordt ingeschat op 50% van de afname van het budget voor het sociaal domein de komende 3 jaren, verminderd met de helft van de gevormde reserve voor het sociaal domein van Het risico is ingeschat op 12,5% van het totale budget van het sociaal domein (dat is 12,5% van 10,5 miljoen; dat is 1,05 miljoen). Hier is de stand van de gevormde reserve vanaf gehaald De berekening van de algemene uitkering uit het Gemeentefonds voor Appingedam is gebaseerd op een groot aantal factoren, die jaarlijks kunnen fluctueren. Daarnaast is de totale omvang van het Gemeentefonds gekoppeld aan de Rijksuitgaven Netto (RUN). Als het Rijk meer uitgeeft groeit het Gemeentefonds in verhouding mee. Als het Rijk minder uitgeeft krimpt het Gemeentefonds. Bezuinigingen van het Rijk werken dus deels door in het Gemeentefonds. De algemene uitkering uit het gemeentefonds kan daardoor dalen, dan wel achterblijven bij de ontwikkeling van lonen en prijzen. De gevolgen van het groot onderhoud gemeentefonds waren fors voor de gemeente Appingedan. Mede hierdoor is er een nieuwe bezuinigingsoperatie vastgesteld in juni 2016, onder de noemer "Over de Grenzen, ronde 1" De gemeente Appingedam is gelegen in een gebied waarvan de bevolking krimpt en vergrijst. Daarnaast is de economische crisis nog niet voorbij. Door de krimp zullen inkomsten uit de algemene uitkering en de OZB dalen. Ook zullen nieuwbouwplannen lastiger blijken te verkopen. Door de vergrijzing zal de behoefte aan hulpmiddelen naar verwachting toenemen. In de periode ontvangt de regio Eemsdelta (waar ook de gemeente Appingedam onder valt) een (nieuwe) tranche van krimpgelden. Appingedam ontvangt Het gaat hierbij voornamelijk over particulieren die niet (op tijd) betalen. Bij bedrijven gaat het voornamelijk over procedures ten aanzien van de betaling. Jaarlijks wordt een lijst met dubieuze debiteuren gemaakt. 68

69 Risico naar categorie Kans (%) Geschat fin. gevolg Reëel fin. gevolg (=kans x fin. gevolg) Opmerking Dividend De gemeente ontvangt over een aantal deelnemingen dividend. Het daadwerkelijk ontvangen dividend kan lager zijn dan vooraf was begroot. Rentekosten Als gevolg van externe factoren kunnen opwaartse renteontwikkelingen op de geld- en/of kapitaalmarkt het budgettaire evenwicht verstoren. Er worden over het algemeen leningen aangetrokken met een looptijd of een rente-vast periode van tien jaar. Een stijging van de kapitaalmarktrente werkt daardoor vertraagd door in de totale rentekosten. In de begroting is uitgegaan van 3% rente over de eigen financierings middelen. Walbeschoeiing Een deel is in beheer en onderhoud bij de gemeente.voor de Solwerderstraat heeft de Raad besloten een deel van de kosten van het vernieuwen van de walbeschoeiing voor zijn rekening te nemen. In de kadernota 2016 is hiervoor de dekking geregeld. Ook de kosten voor de vervanging van de walbeschoeiing bij de Jan Leugstraat zijn inmiddels gedekt. Ten aanzien van Olingermeeden loopt op dit moment een rechtzaak. Er is een inventarisatie gemaakt van de toekomstige te maken kosten. Hiernaast zijn er nog enkele niet-urgente projecten die de komende jaren zullen spelen. Gemeenschappelijke regelingen De gemeente heeft een financieel belang in verbonden partijen. Vooral bij Gemeenschappelijke Regelingen draagt de gemeente bij in de exploitatie. In de meeste gevallen komen tegenvallers of tekorten bij Gemeenschappelijke Regelingen voor rekening van de deelnemende gemeenten. Dit risico wordt versterkt doordat de activiteiten van de Gemeenschappelijke Regelingen zich buiten de normale bedrijfsvoering van de gemeente bevinden. Dit verhoogt de complexiteit van de sturing en beheersing van deze organisaties. In de komende jaren wordt binnen de nieuwe Participatiewet, verder gekort op de rijksvergoeding per werknemer bij werkvoorzieningschap Fivelingo. Uitplaatsing van WSW'ers naar het bedrijfsleven is lastig omdat bedrijven recent zelf nog werknemers hebben ontslagen. Rond 40% van de werknemers van Fivelingo is afkomstig uit Appingedam waardoor het risico voor onze gemeente relatief groot is. De kosten voor Werkplein Fivelingo zullen de komende jaren gaan stijgen. 69

70 Risico naar categorie Kans (%) Geschat fin. gevolg Reëel fin. gevolg (=kans x fin. gevolg) Opmerking Bezuinigingen Van de in totaal vijf bezuinigingsronden moet nog worden gerealiseerd. Zie ook de paragraaf bezuinigingen. Grondexploitaties De exploitaties worden jaarlijks herzien. De risico s die de gemeente loopt zijn het niet kunnen verkopen van de kavels of het niet mogen ontwikkelen van gebieden door bijvoorbeeld wijzigingen in het Provinciaal Ontwikkelings Plan. Door de economische crisis en de gevolgen voor de woningmarkt is de verkoop van nieuwe kavels drastisch verminderd. In het verleden heeft de gemeente fors moeten afboeken op de boekwaarde. De woningmarkt begint weer aan te trekken, ook in Appingedam. Ziekte/ inhuur personeel Voorziening gehandicapten/ Wmo Eigendommen gemeente De commissie BBV heeft een aantal aanpassingen voorgeschreven in de verslaglegging van de grondexploitaties. De belangrijkste wijzigingen zijn: dat de maximale duur van de grondexploitatie als richtlijn wordt gesteld op 10 jaar (hiervan kan alleen gemotiveerd van worden afgeweken). De richtlijnen zijn verwerkt in de herzieningen per In de reserve De Tip zit nog en in de reserve grondexploitaties nog De gemeente Appingedam heeft, vanuit de bedrijfsfilosofie, een kleine organisatie. Veel posities zijn dun bezet. Bij ziekte dient al snel een beroep te worden gedaan op inhuur van derden om de dienstverlening op gang te houden. Voor de berekening is gekeken naar de gemiddelde overschrijding op het personeelsbudget de afgelopen vier jaren. De afgelopen jaren neemt de overschrijding op dit budget aanzienlijk af. Met ingang van de kadernota 2016 is de robuustheid van de organisatie verder versterkt en neemt het risico verder af. Een groot deel van de nieuwe vacatures in het kader van de robuustheid zijn inmiddels ingevuld Dit betreft een open-einde regeling. Onder voorzieningen gehandicapten vallen de rolstoelverstrekking en woonen vervoersvoorzieningen voor gehandicapten. De ramingen zijn de laatste jaren wel aangepast, maar vanwege de toenemende vergrijzing wordt verwacht dat deze aangepaste ramingen niet afdoende zullen zijn. Het geschatte financiele gevolg is op basis van de overschijding van voorgaande jaren opgesteld. In 2014 zijn de voorzieningen Wmo aanbesteed. Dit heeft voor Appingedam een financieel voordeel opgeleverd. In 2017/2018 zal het opnieuw worden aanbesteed Risico dat kosten voor onderhoud en beheer het begrote bedrag overschrijden. Ook risico van slechte woningmarkt, gebouwen zijn misschien slecht verkoopbaar in het geval dat er toch besloten wordt gebouwen van de hand te doen. Denk hierbij aan Stadskantoor, Raadhuis, Stadswerf, Stadstoren, apostolische kerk. De onderhoudskosten zijn als financieel gevolg meegenomen. In 2018 zal de Stadstoren gedeeltelijk worden gerestaureerd. Hiervoor is in de kadernota 2017 een bijdrage beschikbaar gesteld. 70

71 Risico naar categorie Kans (%) Geschat fin. gevolg Reëel fin. gevolg (=kans x fin. gevolg) Opmerking Inkoop- en aanbestedingsbeleid Achtervangfunctie NHG Leningen / garantieverstrekki ngen Bij uitvoering wordt risico gelopen. Aanbestedingsresultaat kan hoger uitvallen door suboptimale uitvoering, of niet voldoen aan Europese regelgeving en claims. In 2016 is de nieuwe aanbestedingswet van kracht geworden In de liquiditeitsprognose van de WEW (Waarborgfonds Eigen Woningen) van de Nationale Hypotheek Garantie (NHG) worden geen aanpraken verwacht op de achtervangfunctie van de gemeenten. De overheid (Rijk) vervult de achtervangfunctie voor het NHG. Voor garanties die zijn afgegeven tot en met 31 december 2010 is sprake van 50% achtervang van het Rijk en 50% achtervang van de gemeenten. Voor garanties die worden verstrekt vanaf 1 januari 2011 is sprake van 100% achtervang van het Rijk. Miv is er een eigen risico van 10%. Dit betekent dat als er een verliesdeclaratie van een starter bij NHG wordt ingediend, de geldgever 10% hiervan voor eigen rekening moet nemen De gemeente Appingedam heeft zich borg gesteld voor de rente en aflossing van de voetbalverenigingen, zwembad, algemene stichting welzijn Appingedam (gebouw Klauckelaan) en het Waterbedrijf Groningen (aanleg waterleidingen in provincie). Risico's uit de achtervangverplichtingen voor garantie van leningen aangegaan via het Waarborgfonds Sociale Woningbouw of Nationale Hypotheek Garantie zijn niet meegenomen in deze analyse; het risico voor de gemeente is zeer laag. Risico bij eventueel failissement dat de gemeente voor de kosten opdraait. Onbekende risico's Nog niet in te schatten risico's worden voor meegenomen in de risico analyse. Eigen bijdragen CAK Met betrekking tot de eigen bijdragen die het CAK int en aan de gemeenten afdraagt geldt op basis van de Kadernota rechtmatigheid 2015 van de commissie BBV het volgende. Gemeenten kunnen op basis van de overzichten van het CAK wel de aantallen personen, soort en omvang van de zorgverlening beoordelen met de eigen WMO-administratie. Probleempunt is dat door het ontbreken van inkomensgegevens op deze overzichten de informatie over de eigen bijdrage ontoereikend is om als gemeente de juistheid op persoonsniveau en volledigheid van de eigen bijdragen als geheel te kunnen vaststellen. Door de systematiek te kiezen van het vaststellen van de eigen bijdragen door het CAK, heeft de wetgever in feite bepaald, dat de verantwoordelijkheid voor de juistheid en volledigheid van de eigen bijdragen geen gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Dat betekent dat door de gemeenten geen zekerheden over omvang en hoogte van de eigen bijdragen kunnen worden verkregen als gevolg van het niet kunnen vaststellen van de juistheid op persoonsniveau, zoals hiervoor is toegelicht. De gemeente zal deze onzekerheid in de jaarstukken moeten noemen, ook al ligt de oorzaak niet bij de gemeente. Bepaling weerstandsvermogen Aan lang niet alle risico s zijn financiële gevolgen toegekend, omdat deze niet zijn te berekenen en het niet realistisch is te denken dat alle risico s zijn meegenomen. 71

72 Het totale risicobedrag relevant voor het weerstandsvermogen zal dus aanmerkelijk hoger liggen. Voor de niet in te schatten en onberekende risico s wordt een totaal financieel gevolg gerekend van Het is overigens onwaarschijnlijk dat alle risico s zich ineens gedurende een jaar voor zullen doen. Ervan uitgaande dat niet met zekerheid 100% van de risico s kan worden afgedekt met de weerstandscapaciteit wordt uitgegaan van 90% zekerheid. Dit betekent dat de weerstandscapaciteit 90% van de risico s moet kunnen afdekken. Het weerstandsvermogen kan weergegeven worden met een ratio. Met deze ratio kan de gemeente vergeleken worden met andere gemeenten en wordt inzichtelijk hoe de historie van het weerstandsvermogen loopt. De ratio wordt als volgt uitgerekend: Beschikbare weerstandscapaciteit / Impact risico s met 90% zekerheid. Gesteld kan worden dat als er precies genoeg weerstandscapaciteit is om de risico s af te dekken, de weerstandscapaciteit 1 is. Als de ratio beschikbare weerstandscapaciteit/ benodigde weerstandscapaciteit meer dan 2 is, heeft de gemeente meer dan twee keer zoveel geld voorradig als benodigd voor risico s die het loopt. De gemeente gaat uit van een ratio weerstandsvermogen van minimaal 1,0. Bij het berekenen van het weerstandsvermogen wordt de volgende indeling gemaakt: Ratio Weerstandsvermogen Betekenis A >2 Uitstekend B 1,4<x<2 Ruim voldoende C 1<x<1,4 Voldoende D 0,8<x<1 Matig E 0,6<x<0,8 Onvoldoende F <0,6 Ruim onvoldoende Naast de benoemde risico s in de risicoparagraaf, wordt een bedrag van bij de risicoanalyse opgeteld voor (nu nog) onbekende risico s. Het totaal aan risico s bedraagt Weerstandsvermogen Incidentele weerstandscapaciteit Structurele weerstandscapaciteit Totale weerstandscapaciteit: Totaal risico's Weerstandsvermogen (risico's/capaciteit) 1,5 Weerstandsvermogen (capaciteit -/- risico's) Geconcludeerd kan worden dat de gemeente Appingedam ruim voldoende weerstandsvermogen heeft om de risico s die ze loopt het hoofd te bieden. Hierbij moet ook worden aangetekend dat de omvang van de algemene reserve (dit bepaalt grotendeels de omvang van de weerstandscapaciteit) de afgelopen is afgenomen. Ook de komende jaren zullen er uitnamen uit de algemene reserve worden gedaan waarover de gemeenteraad reeds besluiten heeft genomen. 72

73 Kengetallen Met ingang van de begroting 2016 is een aantal verplichte kengetallen opgenomen in de begroting. Netto schuldquote De netto schuldquote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. De netto schuldquote bedraagt: Bij begroting ultimo jaar Rek Rek Netto schuldquote (A+B+C-D-E-F-G)/H x 100% 14% 17% Om inzicht te verkrijgen in hoeverre sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel inals exclusief doorgeleende gelden weergegeven (netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen).op die manier wordt duidelijk in beeld gebracht wat het aandeel van de verstrekte leningen is en wat dit betekent voor de schuldenlast. De wijze waarop de netto schuldquote gecorrigeerd voor de doorgeleende gelden wordt berekend is gelijk aan de netto schuldquote, met dien verstande dat bij de financiële activa ook alle verstrekte leningen worden opgenomen (zie art. 36 lid b en c van het BBV). De netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen bedraagt: Bij begroting ultimo jaar Rek Rek Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen (A+B+C-D-E-F-G)/H x 100% 13% 16% Solvabiliteitsratio Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de provincie of gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Bij begroting ultimo jaar Rek Rek Solvabiliteit (A/B) x 100% 50% 31% Grondexploitatie De afgelopen jaren is landelijk gebleken dat grondexploitatie een forse impact kan hebben op de financiële positie van een gemeente. De boekwaarde van de voorraden grond is van belang omdat deze waarde moet worden terugverdiend bij de verkoop. De accountant moet ieder jaar beoordelen of de gronden tegen een actuele waarde op de balans zijn opgenomen. Het kengetal grondexploitatie geeft aan hoe groot de grondpositie (de waarde van de grond) is ten opzichte van de totale (geraamde) bate. Voor de berekening van dit kengetal worden de niet in exploitatie genomen gronden en de bouwgrond in exploitatie bij elkaar opgeteld en gedeeld door de totale baten uit de programmabegroting of jaarstukken (excl. mutaties reserves) en uitgedrukt in een percentage. Bij begroting ultimo jaar Rek 2016 Rek Grondexploitatie (A+B)/C x 100% 9% 8% 73

74 Structurele exploitatieruimte Dit kengetal geeft aan hoe groot de structurele exploitatieruimte is, doordat wordt gekeken naar de structurele baten en structurele lasten en deze worden vergeleken met de totale baten. Bij incidentele lasten of baten gaat het om eenmalige zaken die zich gedurende maximaal drie jaar voordoen. Een begroting waarvan de structurele baten hoger zijn dan de structurele lasten is meer flexibel dan een begroting waarbij structurele baten en lasten in evenwicht zijn. Bij begroting Rek Rek Structurele exploitatieruimte ((B-A)+(D-C))/(E) x100% 1,11% 0,41% Belastingcapaciteit De OZB zijn voor gemeenten de belangrijkste eigen belastinginkomsten. De belastingcapaciteit geeft inzicht in de mate waarin bij het voordoen van een financiële tegenvaller in het volgende begrotingsjaar kan worden opgevangen of ruimte is voor nieuw beleid. - Rioolheffing; is kostendekkend; - Afvalstoffenheffing; is kostendekkend. De woonlasten in Appingedam liggen hoger dan het landelijk gemiddelde. De tarieven voor rioolheffing en afvalstoffenheffing zijn kostendekkend. Tevens is het tarief voor OZB voor woningen in Appingedam landelijk gezien hoog (de WOZ waarden in Appingedam zijn gemiddeld landelijk gezien laag). Er is in Appingedam geen sprake van onbenutte belastingcapaciteit. Bij begroting Rek Rek Woonlasten t.o.v. landelijke gemiddelde jaar er voor (E/F) x 100% 118% 119% Beoordeling kengetallen De provincie Groningen heeft voor de kengetallen een kwalificatie/normering aangebracht door middel van een indeling in drie categorieën (A, B en C). Hierbij wordt categorie A beoordeeld als het minst risicovol en categorie C als het meest risicovol. De kengetallen zijn niet van invloed op de toezichtvorm door de provincie (repressief of preventief begrotingstoezicht). In de tabel hieronder is te zien welke waarden bij welke categorie (A, B of C) horen). Kengetal Cat. A Cat. B Cat. C 1a. Netto s chuldquote zonder corr. <90% % >130% 1b. Netto s chuldquote met corr. <90% % >130% 2. Solvabiliteits ratio >50% 20-50% <20% 3. Grondexploitatie <20% 20-35% >35% 4. Structurele exploitatieruimte >0% 0% <0% 5. Belastingcapaciteit <95% % >105% De netto schuldquote zonder correctie en na correctie van de verstrekte leningen valt in categorie A. 74

75 De structurele exploitatieruimte is positief voor zowel 2016 en We zitten hier in categorie A (alleen 2021 is categorie C). Ten aanzien van de solvabiliteit zitten we in categorie B. Door uitnamen uit de reserves (voornamelijk door het scholenprogramma) zal de solvabiliteit dalen de komende jaren. De indicator voor grondexploitaties zal de komende jaren gaan dalen, omdat een aantal exploitaties zal worden afgesloten. We zitten hier in categorie A. De woonlasten in Appingedam liggen hoger dan het landelijk gemiddelde waardoor er geringere mogelijkheden zijn om extra belasting te heffen. We zitten hier in categorie C. 75

76 III ONDERHOUD KAPITAALGOEDEREN Inleiding In de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen wordt het beleidskader omtrent het onderhoud van kapitaalgoederen in de openbare ruimte gegeven. Alle kapitaalgoederen dienen onderhouden te worden en zijn bepalend voor de kwaliteit van het voorzieningenniveau en de beleving van het woongenot in onze stad. Nalaten van adequaat onderhoud kan uiteindelijk tot verlies van het kapitaalgoed of dure inhaalslagen van achterstallig onderhoud leiden. Gebouwen Grontmij maakt voor de gemeente Appingedam de meerjarenonderhoudsbegrotingen. Deze worden jaarlijks bijgesteld. Voor de volgende gebouwen zijn meerjarenonderhoudsbegrotingen opgesteld: - Stadskantoor; - Stadswerf/brandweer; - Raadhuis; - Stadstoren/Nicolaitoren; - Gebouwen Rusthof; - Sportcentrum Eelwerd; - Busstation; - Steunpunt Boslaan; - Kantoor Eendracht. Wegen In het beleidskader Openbare Ruimte is het onderhoudsniveau van de wegen vastgesteld. Voor alle structuurgebieden (woongebied, centrum, hoofdstructuur, buitengebied en bedrijventerrein) is het onderhoudsniveau bepaald op het niveau Laag (5,1). Voor de hoofdstructuur streven we naar niveau bovenkant laag (5,5). Na de afschrijvingsperiode van een weg en/of wanneer de onderhoudstoestand daartoe aanleiding geeft, is een weg toe aan reconstructie. Dit betekent dat een nieuw wegdek inclusief fundament moet worden aangebracht. De wegen in Appingedam moeten gezien de draagkracht van de grond van een behoorlijk fundament worden voorzien. Deze extra kosten worden door het Gemeentefonds gecompenseerd met een toeslag voor de factor slechte bodem. Wegreconstructies worden zoveel mogelijk in combinatie met rioolvernieuwing en groenrenovatie uitgevoerd. Hiervoor worden investeringskredieten beschikbaar gesteld die in 20 jaar worden afgeschreven. In 2017 zijn de volgende reconstructies/rehabilitaties uitgevoerd: - Noordersingel/Solwerderweg; - Bolwerk; - Stationsomgeving (afronding); - Prof. R.P. Cleveringaplein; - Tjamsweersterweg. 76

77 Riolen Het beleid voor het beheer en onderhoud van het riool is vastgelegd in het Afvalwaterplan DAL/W 2 (inclusief verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan). Rioolaanleg en rioolrenovatie worden zoveel mogelijk gecombineerd met wegaanleg en wegreconstructie (herinrichting/rehabilitatie). Ook wordt, waar mogelijk, een afzonderlijk riool voor vuil- en schoonwater aangelegd. Dit beperkt het aantal overstorten bij hevige regenval en de capaciteit van dure bergbezinkbassins kan daardoor worden beperkt. De kosten van riolen in bestemmingsplannen worden in de grondprijs opgenomen. Investeringen in riolen worden in 25 jaren lineair afgeschreven. De kapitaallasten worden opgenomen in de tariefberekening voor het rioolrecht. Vervangen (nieuwe aanleg) riolering in 2017: - Bergbezinkriool Opwierderweg; - Aanleg hemelwaterafvoer Noordersingel- Solwerderweg; - Afkoppelen verhard (weg/dak) oppervlak van bestaand gemengd rioolstelsel Tjamsweersterweg, vervangen gedeelte VWA en afkoppelen watergang Alberdaweg/Tjamsweersterweg; - Afkoppelen verhard (weg/dak) oppervlak van bestaand gemengd rioolstelsel Bolwerk; - Afkoppelen verhard (weg/dak) oppervlak van bestaand gemengd rioolstelsel Noordersingel/Solwerdersingel; - Afkoppelen verhard (weg/dak) oppervlak van bestaand gemengd rioolstelsel tijdelijke woningen Secr. Holscherlaan/A.T. Voslaan (Iemekörf locatie); - Afkoppelen verhard (weg/dak) oppervlak van bestaand gemengd rioolstelsel tijdelijke woningen Westersingel. Openbaar groen Kengetallen openbaar groen: Openbaar groen binnen de bebouwde kom: 50 ha. Openbaar groen buiten de bebouwde kom: 33 ha. (inclusief 12 ha. Ekenstein) Het openbaar groen wordt onderhouden op een door de gemeenteraad vastgesteld onderhoudsniveau, vastgelegd in het Beleidskader Openbare Ruimte. In 2001 heeft de gemeenteraad een groenstructuurplan vastgesteld. Prioriteit hebben het bomenbeleid, natuurbeleid en de ontwerpeisen groeninrichting. Jaarlijks wordt voor de uitwerking van een onderdeel van het groenstructuurplan een bedrag in de begroting opgenomen. In 2005 is de bomenverordening vastgesteld door de raad. 77

78 Gemeentelijke waterwegen Gezien de landelijk sterk toegenomen aandacht voor integraal waterkwaliteitsbeheer (KRW), is parallel aan de Ontwikkelingsvisie Appingedam het Waterplan Appingedam ontwikkeld, op initiatief van bewoners van Appingedam. Dit waterplan Appingedam is in 2005 door de raad goedgekeurd. Dit waterplan is een gezamenlijke productie van de Waterschappen Noorderzijlvest en Hunze en Aa s, de provincie Groningen, Waterbedrijf Groningen en de gemeente Appingedam. De gemeente heeft aanvullend een inventarisatie gemaakt van de baggerwerkzaamheden die in de periode dienen te worden uitgevoerd. Resultaat in 2017: Waterbodems - Onderhoudsbaggerwerk 1 e en 2 e vijver Meedensingel; - Onderhoudsbaggerwerk watergang Oranjeweg. Boordvoorzieningen - Klein herstel (noodreparaties) bestaande walbeschoeiing Solwerderstraat (oost); - Onderwater inspectie (m.b.v. sonar apparatuur) deellocaties damwanden/kademuren; - Engineering en aanbesteding Vervangen walbeschoeiing Solwerderstraat (oost); - Vervangen (gedeelte)damwandconstructie Nieuwe Diep t.h.v. paviljoen Overdiep; - Vervangen gedeelte beschoeiing en aanleg slibkeerwand 2 e vijver Meedensingel; - Vervangen (gedeelte) beschoeiing watergang Opwierderweg (t.h.v. Passe Partout). Bruggen en steigers Op grond van het BBV mogen bepaalde componenten van de werkzaamheden niet worden geactiveerd en vervolgens worden afgeschreven. Deze componenten, zoals schilderwerken, behoren tot het normale onderhoud dat in de exploitatie moet worden opgenomen. Er is een fonds waterstaatkundige infrastructuur gevormd waaruit deze investeringen zullen worden betaald. Op basis van de meerjaren onderhoudsplanning kunstwerken ( ) is het groot onderhoud aan bruggen, remmingwerken en steigers uitgevoerd: - Engineering in- en uitstapsteigers Westersingel/Cleveringaplein museumroute Damsterveer - Onderwater inspectie (m.b.v. sonar apparatuur) tiental bruglandhoofden; - Vervangen hydraulisch systeem (leidingwerk) Eendrachtbrug en Tjamsweersterbrug; - Nader onderzoek brugfundatie landhoofden Groote Heektbrug; - Jaarlijks uitvoeren regulier klein onderhoud, inclusief reiniging (onder- en bovenbouw) van bruggen, steigers en remmingwerken. 78

79 IV TREASURY Inleiding De treasuryparagraaf, ook wel de financieringsparagraaf genoemd, is bedoeld om de raad te informeren over het treasurybeleid en de beheersing van financiële risico s. In het treasurystatuut is de beleidsmatige infrastructuur van de treasuryfunctie vastgelegd in de vorm van uitgangspunten, doelstellingen, richtlijnen en limieten. Gezien de omvang van onze leningportefeuilles en het prudente beheer dat wordt gevoerd, kan de treasuryparagraaf beperkt van omvang zijn. Risicobeheer Uitgangspunt is dat geldleningen en gemeentegaranties uitsluitend worden aangegaan c.q. afgegeven in het kader van de publieke overheidstaak. In principe worden geen gemeentelijke geldleningen verstrekt. Uitzonderingen hierop zijn leningen in het kader van het personeelsbeleid zoals het fietsenplan. Bij gemeentegaranties aan verenigingen en stichtingen moet de raad van geval tot geval bepalen of de lening een publieke taak dient. Als de raad de lening heeft aangewezen als een publieke taak kan het college van burgemeester en wethouders op basis van de bepalingen van het treasurystatuut gemeentegarantie afgeven. Voor de bouw van de brede school in Opwierde is gemeentegarantie verstrekt op de geldlening die hiervoor is aangetrokken door woongroep Marenland. Indien mogelijk en noodzakelijk wordt het risico van gemeentegaranties beperkt door het vestigen van hypotheekrecht. Gemeentegaranties in het kader van de volkshuisvesting of gezondheidszorg worden niet verstrekt. Wel fungeert de gemeente als achtervang voor garanties die door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw en de Nationale Hypotheekgarantie worden verstrekt. Renterisiconorm Renterisiconorm Variabelen renterisiconorm Jaar 2017 Jaar 2018 Jaar 2019 Jaar Renteherzieningen 2 Aflossingen Renterisico (1+2) Renterisiconorm Ruimte onder de 5a renterisiconorm b Overschreiding van de renterisiconorm Berekening renterisiconorm 4a Begrotingstotaal b Percentage regeling 20% 4 Renterisiconorm Voor het begrotingsjaar 2017 voldoet de gemeente Appingedam formeel aan de renterisiconorm. 79

80 Kasgeldnorm De kasgeldnorm voor gemeenten bedraagt 8,5% van het begrotingstotaal per 1 januari van het voorgaande jaar. Voor onze gemeente komt dat in 2017 neer op De wet financiering decentrale overheden (hiera: Wet FIDO)schrijft voor dat bij het indienen van de begroting de kwartaalstaten A van het voorafgaande jaar moeten worden meegezonden. In deze kwartaalstaten is opgenomen wat de stand is van het saldo van de financieringsmiddelen met een looptijd van korter dan een jaar. Als het saldo van opgenomen kort lopende financieringsmiddelen de kasgeldnorm gedurende meer dan drie kwartalen overschrijdt dan dienen de kwartaalstaten, met een plan om weer te voldoen aan de kasgeldnorm, te worden ingezonden aan Gedeputeerde Staten. Het plan zal meestal inhouden dat er een geldlening met een looptijd van langer dan een jaar wordt afgesloten. Ook kan het plan inhouden dat een te verwachten inkomst voldoende is om de overschrijding ongedaan te maken. Aan te trekken vaste schuld Voor het aantrekken van vaste schuld voor gemeenten zijn de N.V. Bank Nederlandse Gemeenten en de N.V. Waterschapsbank de belangrijkste partijen. Grote institutionele beleggers hebben geen belang meer bij het verstrekken van leningen aan lagere overheden, overtollig kapitaal wordt tegenwoordig binnen de Europese markt ingezet. In de financiële begroting zijn de kapitaallasten van investeringen gecalculeerd met 3%. Gelet op de rentevisie (Zie 5.6) kan naar verwachting binnen deze norm in de vaste financiering van de investeringen worden voorzien. Door de herstructureringsopgaven in de woningbouw zal de gemeente wellicht worden geconfronteerd met voorfinanciering van subsidies en dergelijke. In overleg met andere betrokken partijen zal hiervoor een passende oplossing, bijvoorbeeld bevoorschotting van subsidies, gezocht moeten worden. Rentevisie Voor een kleine organisatie als de onze is het ondoenlijk zelf onderzoek te doen naar een rentevisie. De afdeling economisch onderzoek van BNG verzamelt informatie op economisch- en monetair gebied en doet wekelijks via BNG infoservice verslag van het economisch beeld en geeft een verwachting van de ontwikkelingen. Wij stellen voor de rentevisie van de afdeling economisch onderzoek van de BNG tot de onze te maken. De rente voor 10-jaars leningen schommelt tijdens het opmaken van de begroting rond de 1% en de verwachting is dat de rente licht zal stijgen door het aantrekken van de economie. De gemeente voert geen actieve rentepolitiek. Er is een financieringsovereenkomst afgesloten bij de BNG. De rente over de totale kredietfaciliteit ( ) wordt berekend naar het algemeen bekend gemaakte EURIBOR-tarief met een opslag van 0,25%. Liquiditeitenbeheer Liquiditeitsstromen zijn gebundeld door gebruik te maken van één bankrekening met nevenrekeningen voor bepaalde dienstonderdelen. Door middel van BNG Dataservice wordt dagelijks de stand van de rekeningen bewaakt. Via de treasurymodule kan een prognose van het banksaldo in de komende maand worden opgevraagd. 80

81 Hierdoor kan de liquiditeitspositie voortdurend worden bewaakt. Uitgangspunt is zo weinig mogelijk tijd te besteden aan bancaire zaken, maar niet meer dan concurrerende tarieven te betalen. Daartoe is een financieringsovereenkomst met de BNG afgesloten. De kredietlimiet bedraagt Over wordt rekening-courant rente in rekening gebracht. Over het meerdere tot wordt interbancair daggeldtarief berekend met een vaste opslag van 0,125%. Binnen de normen van de Wet FIDO en het treasurystatuut kan tijdelijk extra geld worden aangetrokken of uitgezet. Zowel voor het kort krediet als het lang krediet is in de overeenkomst met de BNG de bepaling opgenomen dat de gemeente vrij is een andere geldgever te kiezen indien het tarief van die ander meer dan 0,05% in positieve zin voor de gemeente afwijkt. De betaaldata van periodieke ontvangsten (uitkering gemeentefonds, specifieke uitkeringen voor sociale zaken, automatische incasso belastingen) zijn goed in beeld. De periodieke betalingen zoals salarissen, uitkeringen en vaste subsidies zijn eveneens goed te voorspellen. Gezien de omvang van de gemeente, het centraal geregelde betalingsverkeer en de vastlegging van verplichtingen in de crediteuren- en debiteurenadministratie is het mogelijk de overige verplichtingen en tegoeden goed te volgen. De opzet van de liquiditeitsplanning kan door de genomen organisatorische maatregelen zeer beperkt zijn, dan wel achterwege blijven. 81

82 V BEDRIJFSVOERING Inleiding In deze paragraaf wordt het beleidskader omtrent de bedrijfsvoering gegeven. Personeel en organisatie De formatie van de gemeente Appingedam, inclusief griffier, het college van burgemeester en wethouders, de buitendienst en sportcentrum Eelwerd, bedraagt in 2017: 74,84 Fte (90 medewerkers) t.o.v. 73,84 Fte (89 medewerkers) in In 2017 zijn de nog resterende vacatures vanuit het "robuust maken van de organisatie" ingevuld. Ook voor de versterkingsopgave in het kader van de gaswinning zijn tijdelijke vacatures opengesteld. Daarnaast zijn vacatures ingevuld die zijn ontstaan door het vertrek van medewerkers naar een andere gemeente/organisatie. In totaal zijn in 2017 meer dan 20 vacatures ingevuld. Bij het openstellen van vacatures is rekening gehouden met het waar mogelijk terugbrengen van versnipperde taken, wat heeft geleid tot rolduidelijkheid bij een aantal functies. Ook zijn een aantal cruciale functies ingevuld in Een nieuwe burgemeester, gemeentesecretaris en een bijna nieuw MT heeft voor een nieuwe dynamiek gezorgd maar ook een korte periode van gewenning gevraagd. Het ziekteverzuim bij de gemeente Appingedam is in 2017 nog iets verder gedaald. In 2016 was het ziekteverzuimpercentage al gedaald naar 4,57%, in 2017 is de daling doorgezet naar 4,45%. De ziekmeldingsfrequentie (het aantal keren dat een medewerker zich ziek meldt) is iets hoger dan in 2016, namelijk 1,18 (was in ,99). Dit blijft een lage ziekmeldingsfrequentie, wat tevens duidt op dat het voornamelijk gaat om langdurig verzuim. Hiervoor wordt adequate begeleiding ingezet. In 2017 heeft de eerste ronde van de nieuwe gesprekscyclus plaatsgevonden. Met alle medewerkers in dienst van de gemeente Appingedam is een drietal gesprekken gevoerd: een planningsgesprek, functioneringsgesprek en beoordelingsgesprek. Na de eerste gesprekken heeft een korte evaluatie plaatsgevonden om de eerste bevindingen na te gaan. In het eerste kwartaal van 2018 vindt een uitgebreide evaluatie plaats waarbij suggesties ter verbetering zullen worden verwerkt in de handleiding gesprekcyclus. De eerste reacties zijn positief; tijdens de gesprekscyclus komen veel onderwerpen aan de orde. Wel wordt het nog als lastig ervaren om planningsafspraken resultaat- en ontwikkelingsgericht te formuleren. In 2017 is een onderzoek gestart naar de mogelijkheden van een vorm van generatiepact. In het eerste kwartaal van 2018 wordt duidelijk of het vanuit persoonlijke belangen en vanuit het organisatiebelang interessant is om een vorm van generatiepact mogelijk te maken voor de oudere medewerkers. Normering Topinkomens De Wet normering topinkomens (WNT) bepaalt de spelregels voor de normering van de bezoldigingen en de ontslaguitkeringen van topfunctionarissen. De wet schrijft voor de bezoldigingen en de ontslaguitkeringen van alle topfunctionarissen en gewezen topfunctionarissen openbaar te maken. Daarnaast dienen de bezoldigingen en de ontslaguitkeringen van niet-topfunctionarissen die boven het bezoldigingsmaximum uit komen eveneens openbaar gemaakt te worden. 82

83 De openbaarmaking van de WNT-verantwoording vindt plaats in de jaarrekening. bedragen x 1 Kramer Klein T.G.C. Castelein A. Functiegegevens Griffier Alg. directeur/secretaris Aanvang en einde functievervulling in Omvang dienstverband (in fte) 0,72 1,00 Gewezen topfunctionaris? Ja Ja (Fictieve) dienstbetrekking? Ja Ja Bezoldiging Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Subtotaal Individueel toepasselijk bezoldigingsmaximum /- Onverschuldigd betaald bedrag nvt nvt Totale bezoldiging Reden waarom de overschrijding al dan niet is toegestaan nvt nvt Gegevens 2016 Aanvang en einde functievervulling in nvt Omvang dienstverband 2016 (in fte) 0,44 nvt Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen nvt Beloningen betaalbaar op termijn nvt Totale bezoldiging nvt Bedragen x 1 Functiegegevens G.H. de Vries Alg. directeur a.i./secretaris Kalenderjaar Periode functievervulling in het kalenderjaar (aanvang - einde) 1-1 t/m t/m Aantal kalendermaanden functievervulling in het kalenderjaar 6 4 Individueel toepasselijk bezoldigingsmaximum Maximum uurtarief in het kalenderjaar Maxima op basis van de normbedragen per maand Individueel toepasselijk maximum gehele periode kalendermaand 1 t/m Bezoldiging Werkelijk uurtarief lager dan het (gemiddeld) maximum uurtarief? Bezoldiging in de betreffende periode Ja Totale bezoldiging gehele periode kalendermaand 1 t/m (-/-) Onverschuldigd betaald bedrag Totale bezoldiging, exclusief BTW nvt Reden waarom de overschrijding al dan niet is toegestaan n.v.t. 83

84 Automatisering GemCC heeft in 2017 de Automatisering en de servicedesk uitgevoerd voor de deelnemende gemeenten (Delfzijl, Appingedam en Loppersum) en de aangesloten Gemeenschappelijke Regelingen (waaronder WO-DEAL en ISD). In 2017 is de Basis Dienstverleningsoverkomst (DVO) GemCC opgesteld en vastgesteld in de colleges van Delfzijl en Loppersum (aangezien Appingedam de centrumgemeente is, is het niet in het college van Appingedam behandeld). Daarnaast is begonnen met het uitwerken van de Basis DVO door middel van een aantal gewenste aanvullende afspraken. In 2018 ronden we dit af. GemCC heeft eind 2017 de opdracht gekregen van Werkplein Fivelingo om naast de ISD, ook het gedeelte 'sociale werkvoorziening' te gaan ondersteunen. In 2017 zijn de voorbereidende werkzaamheden gestart en 2018 wordt de integratie van Werkplein Fivelingo gerealiseerd. Tevens is in 2017 de aanbesteding voor de Telefooncentrale afgerond en geïmplementeerd in de DAL organisaties. Daarnaast zijn er diverse meer technische projecten uitgevoerd, onder andere op het gebied van storage, SAP en het aanpassen van diverse verbindingen. Tot slot zijn in 2017 de voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd om in 2018 een start te maken met het centraliseren van de Informatisering bij het GemCC naast de Automatisering en de Servicedesk. Huisvesting Tot nu toe werd er van uit gegaan dat met de start van het Shared Service Center de carrousel zou worden beëindigd. Maar met de ontwikkeling naar herindeling komt dit onderwerp in een geheel ander licht te staan. Met ingang van 2016 is een deel van het personeel van de afdeling publiekszaken (werkeenheid Wmo) deels werkzaam in de Damster Zorgbalie (Gezondheidscentrum op Overdiep). In het kader van het robuust maken van de organisatie zijn er enkele nieuwe medewerkers aangetrokken in 2016, waarvoor het binnen het Stadskantoor noodzakelijk was om een herschikking te maken van de werkplekken op sommige afdelingen. Aanbestedingsbeleid De laatste jaren is er heel wat veranderd op het terrein van het aanbestedingsrecht. Gemeenten zijn in beginsel vrij in het bepalen van hun eigen aanbestedingsbeleid zolang dat uiteraard past binnen algemene beginselen van behoorlijk bestuur en zolang de waarde waarvoor wordt aanbesteed onder de drempelwaarden van de EU-richtlijnen ligt. De EU-richtlijnen over aanbesteden hebben als doel de Europese markt voor grotere overheidsopdrachten te liberaliseren. Dit houdt in dat de markt voor overheidsopdrachten zo doorzichtig mogelijk moet zijn om alle leveranciers en aannemers in de EU gelijke kansen te geven een overheidsopdracht te verwerven. Niet elke opdracht moet Europees worden aanbesteed. De Europese richtlijnen zijn pas van toepassing als aan een aantal voorwaarden is voldaan die betrekking hebben op de aanbestedende dienst, de waarde van de opdracht en het soort werk. Actualisering Inkoop- en aanbestedingsbeleid Naar aanleiding van wijzigingen in de Aanbestedingswetgeving (juli 2016) is het Inkoopaanbestedingsbeleid geactualiseerd. 84

85 Rechtmatigheid Met ingang van de rekening 2004 wordt deze ook door de accountant getoetst op rechtmatigheid. Rechtmatigheid houdt in, het voldoen aan (externe en interne) wetten en regels. In het nieuwe Besluit accountantscontrole gemeenten (BAG) is opgenomen dat de accountant in de accountantsverklaring bij de programmarekening van een gemeente expliciet een oordeel moet uitspreken over de financiële rechtmatigheid. Met ingang van het controlejaar 2016 is BDO aangesteld als nieuwe huisaccountant. Bij de jaarrekening over 2016 heeft de accountant een goedkeurende controleverklaring afgegeven met betrekking tot de getrouwheid en een verklaring met beperkingten aanzien van rechtmatigheid. Dit had voornamelijk te maken met het niet goed naleven van de Europese inkoop- en aanbestedingsregels. Er wordt inmiddels gewerkt aan het implementeren van maatregelen waardoor de kans op het onjuist (of niet) toepassen van de Europese inkoop- en aanbestedingsregels vermindert. Een van de maatregelen is het vullen en hanteren van een contractenregister. Dit contractenregister is inmiddels grotendeels gevuld met lopende contracten. Informatieveiligheid en Privacy Gemeenten leggen verantwoording af over hun informatieveiligheid in het jaarverslag. Dat is afgesproken in de resolutie informatieveiligheid, randvoorwaarde voor de professionele gemeente. Wij merken echter in de praktijk dat informatieveiligheid en privacy onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Tevens maakt de komst van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) dat privacy stevig op de agenda staat van onze inwoners, bedrijven en ook bij onszelf. Het goed beveiligen van informatie zorgt ervoor dat we de privacy van onze inwoners beter kunnen waarborgen; en vice versa stelt een stringenter beleid op privacy ook andere eisen aan de informatieveiligheid. We hebben het dan overigens niet alleen over het nemen van maatregelen op het gebied van techniek en ICT. Een veilige omgang met informatie bewerkstelligen wij bovenal met het goed vormgeven van de organisatie eromheen, door bijvoorbeeld helder beleid voor medewerkers op te stellen en duidelijke werkprocessen in te richten. We zijn ons zeer bewust van het grote belang van de privacy van onze inwoners, bedrijven en medewerkers. In 2017 zijn we gestart met het herzien van ons gemeentebrede informatiebeveiligingsbeleid (op basis van de Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten), zodat dit nog beter aansluit bij onze bedrijfsprocessen. Daarnaast hebben we in dat jaar regie op het thema gepakt binnen een brede werkgroep Delfzijl, Appingedam en Loppersum. Ook hebben we in 2017 de keuze gemaakt om Adviesbureau BMC in te huren om op een adequaat uitvoeringsniveau van de AVG te komen. Om compliant te raken met de AVG hebben we, in overleg met BMC, reeds meerdere maatregelen genomen waarvan de voorbereiding in 2017 heeft plaatsgehad. Denk daarbij aan het opstellen van een zogenaamd 'register van gegevensverwerkingen' en het aanstellen van een Functionaris Gegevensbescherming. Om beter zicht en grip te krijgen op informatieveiligheid door de hele organisatie heen, is de Eenduidige Normatiek Single Information Audit (ENSIA) geïntroduceerd door VNG. Door middel van een zelfevaluatie vragenlijst hebben wij getoetst of de gemeente regie heeft op haar informatieveiligheid. Ten behoeve van de toezichthouders heeft het college in een verklaring vastgesteld aan welke normen de gemeente voldoet en aan welke normen nog niet wordt voldaan. Hier hebben we in 2017 veel voorbereidende werkzaamheden voor uitgevoerd. Voor de normen waar we nog niet aan voldoen, hebben we een verbeterplan opgesteld waarvan in 2018 en 2019 de maatregelen worden geïmplementeerd. 85

86 VI VERBONDEN PARTIJEN 7.1 Inleiding Het doel van deze paragraaf is de Raad inzicht te verschaffen in beleidsmatige en financiële betrokkenheid van de gemeente Appingedam inzake door derden uit te voeren processen waarvoor de gemeente verantwoordelijk is. Een verbonden partij is een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk- en een financieel belang heeft. Onder bestuurlijk belang wordt verstaan dat de gemeente zeggenschap heeft, hetzij uit hoofde van vertegenwoordiging in het bestuur hetzij uit hoofde van stemrecht. Het financiële belang is het bedrag dat ter beschikking is gesteld en dat niet verhaalbaar is, of waarvoor aansprakelijkheid bestaat, indien de verbonden partij failliet gaat of haar verplichtingen niet nakomt. 7.2 Beleidsvoornemens Het beleid met betrekking tot de verbonden partijen zal grotendeels ongewijzigd worden voortgezet. Er is echter een aantal (verwachte) beleidswijzigingen te noemen: - De gemeenschappelijke regelingen ISD Noordoost en Werkvoorzieningschap Fivelingo zijn samengevoegd tot de GR Werkplein Fivelingo. - GR Omgevingsdienst: door de Omgevingsdienst is in 2016 een verbeterplan vastgesteld waar de organisatie de komende periode mee aan de slag gaat. - De GR IVAK is liquidatie en is met ingang van 1 september 2017 verder gegaan als stichting. - Met ingang van 1 januari 2018 zal het Noordelijk Belastingkantoor van kracht zijn. 7.3 Overzicht verbonden partijen De gemeente Appingedam heeft met de volgende verbonden partijen een relatie. Op het moment van schrijven waren nog niet alle rekeningcijfers over 2017 bekend van de verbonden partijen. De vermelde cijfers hebben dan betrekking op de jaarstukken 2016, voor zover de informatie bekend is. De bedragen zijn vermeld in duizendtallen, tenzij anders aangegeven. Gemeenschappelijke Regelingen Eems-Dollard Regio, Leer Garantievoorziening voormalige Bestuursacademie Noord Nederland, Assen Veiligheidsregio Groningen, Groningen Publieke Gezondheid & Zorg, Groningen IVAK, centrum voor kunst en cultuur, Delfzijl Werkplein Fivelingo, Appingedam Volkskredietbank Noord Oost Groningen, Appingedam Samenwerkingsverband afvalstoffenverwijdering Noord-Oost Groningen (SANOG), Delfzijl Gemeenschappelijk Computer Centrum (GemCC), Appingedam Werkorganisatie DEAL-gemeenten, Delfzijl Omgevingsdienst Groningen, Veendam Centrumregeling Beschermd Wonen en Opvang, Groningen 86

87 NV's, BV's en Coöperaties Zwembad Appingedam-Delfzijl Vastgoed BV, Delfzijl Bank voor Nederlandse Gemeenten NV, Den Haag Publiek Belang Elektriciteitsproduktie BV, 's Hertogenbosch Enexis Holding NV, 's Hertogenbosch Waterbedrijf Groningen NV, Groningen Afvalsturing Friesland NV (OMRIN), Leeuwarden Overige Verbonden Partijen Toezichthoudend orgaan openbaar primair onderwijs, Loppersum Gemeenschappelijke Regelingen Eems-Dollard Regio, Leer Openbaar belang Bevordering, ondersteuning en coördinatie van de regionale grensoverschrijdende samenwerking van haar deelnemers op vrijwel alle beleidsgebieden. Bestuurlijk belang 1% Financieel belang 3 Eigen vermogen Begin: 527 ; Eind: 385 Vreemd Vermogen Begin: 2.215; Eind: Resultaat 0 Risico's Geen Garantievoorziening voormalige Bestuursacademie Noord Nederland, Assen Openbaar belang Het voorzien in wachtgelden c.a. voor personeel dat in dienst is geweest van de Bestuursacademie Noord-Nederland. Bestuurlijk belang 1% Financieel belang nb Eigen vermogen nb Vreemd Vermogen nb Resultaat nb Risico's Geen Veiligheidsregio Groningen, Groningen Openbaar belang Uitvoering te geven aan de behartiging van de volgende belangen: brandweerzorg; geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen rampenbestrijding en crisisbeheersing, bevolkingszorg, melding, alarmering en coördinatie Bestuurlijk belang 1,65% Financieel belang 621 Eigen vermogen Begin: 5.628; Eind: Vreemd Vermogen Begin: ; Eind: Resultaat Risico's Beschikbare weerstandscapaciteit 2017: Risico s:

88 Publieke Gezondheid & Zorg, Groningen Openbaar belang Het openbaar belang betreft de bescherming en bevordering van de gezondheid van de bevolking, de rampenbestrijding en crisisbeheersing en het (doen) organiseren van zorg aan de bevolking. De GR PG&Z kent twee uitvoeringsorganisaties: de GGD en de Regionale Inkooporganisatie Groninger Gemeenten (RIGG) voor de inkoop van de jeugdhulp. Bestuurlijk belang 2,17% Financieel belang Eigen vermogen Begin: 2.502; Eind: Vreemd Vermogen Begin: ; Eind: Resultaat 418 Risico's Voor het programma Gezondheid bedragen de vrije reserves die tot het weerstandsvermogen gerekend mogen worden per ultimo boekjaar ,2 miljoen euro. Het totaal aan risico s bedraagt minder dan 1,2 miljoen. Het weerstandsvermogen binnen het programma Gezondheid is gezien de benodigde weerstandscapaciteit toereikend. Voor het programma RIGG bedragen de vrije reserves die tot het weerstandsvermogen gerekend mogen worden per ultimo boekjaar ,1 miljoen euro. Er zijn geen risico s te onderkennen voor het programma RIGG. Het weerstandsvermogen binnen het programma RIGG is gezien de benodigde weerstandscapaciteit toereikend. IVAK, centrum voor kunst en cultuur, Delfzijl (Is opgeheven) Openbaar belang De bevordering van de kunstzinnige vorming in de gemeente Best./fin. belang 12,4 % Eigen vermogen Eind: 3; : 3 Vreemd Vermogen Eind: 3.167; : 311 Resultaat nb Risico's De organisatie is in liquidatie. Er loopt een verzelfstandingstraject. Voor de risico's van de liquidatie is een voorziening gevormd. Werkplein Fivelingo, Appingedam Openbaar belang Werkplein Fivelingo brengt mensen met een indicatie voor de sociale werkvoorziening, of die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt, terug in het arbeidsproces, binnen of buiten het werkvoorzieningsschap. Hiernaast voert het werkplein de WWB uit en de bijzondere bijstand. Bestuurlijk belang 33,33% Financieel belang Eigen vermogen Begin: 2.722; Eind: Vreemd Vermogen Begin: ; Eind: Resultaat 332 Risico's Er zijn diverse risico s bij Fivelingo, naar verwachting kan dit door het eigen weerstandsvermogen worden opgevangen. 88

89 Volkskredietbank Noord Oost Groningen, Appingedam Openbaar belang Op zakelijke en sociaal verantwoordelijke wijze in de behoefte aan volkskrediet te voorzien, woeker en minder gewenste vormen van financiële dienstverlening te voorkomen en financiële hulpverlening. Bestuurlijk belang 10% Financieel belang 286 Eigen vermogen 0 Vreemd Vermogen Begin: 6.083; Eind: Resultaat 0 Risico's Een eventueel nadelig exploitatiesaldo brengen de gemeenten ten laste van de door hen opgebouwde weerstandscapaciteit. Hiermee is de weerstandscapaciteit van de VKB als zodanig gewaarborgd. Samenwerkingsverband afvalstoffenverwijdering Noordoost Groningen (SANOG), Delfzijl Openbaar belang De doelmatige en vanuit het oogpunt van milieuhygiëne verantwoorde wijze van verwijdering van afvalstoffen overeenkomstig het bij of krachtens de Afvalstoffenwet bepaalde. Bestuurlijk belang 50% Financieel belang 676 Eigen vermogen Begin: 76; Eind: 76 Vreemd Vermogen Begin: 522; Eind: 113 Resultaat Risico's Er zijn nauwelijks risico s, weerstandsvermogen van Sanog is voldoende. Gemeenschappelijk Computer Centrum (GemCC), Appingedam Openbaar belang Faciliteren van de technische ICT-infrastructuur, de levering van desktop functionaliteit, afgeleverd op de backbone van de deelnemende gemeenten en het in stand houden van een tweedelijns helpdeskfunctie. Bestuurlijk belang 33,33% Financieel belang 236 Eigen vermogen GemCC heeft geen balans Vreemd Vermogen GemCC heeft geen balans Resultaat n.v.t. Risico's Er is een beperkt risico op te verdelen tekorten. Hier is een klein weerstandsvermogen voor aanwezig. Werkorganisatie DEAL-gemeenten, Delfzijl Openbaar belang Uitvoeren van taken op het gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving. Bestuurlijk belang 25% Financieel belang 611 Eigen vermogen Begin: 849; Eind: 488 Vreemd Vermogen Begin: 735; Eind: 634 Resultaat 14 Risico's De geschatte risico s bedragen Het weerstandsvermogen is voldoende. 89

90 Omgevingsdienst Groningen, Veendam Openbaar belang Het uitvoeren van het Basistakenpakket voor Omgevingsdiensten, inhoudende vergunning verlenende, toezichthoudende en handhavingstaken op het gebied van de Wabo, Wet milieubeheer en daaruit voortkomende regelgeving. Daarnaast coördineert en voert de Omgevingsdienst Groningen vergunningverlenende, toezichthoudende en handhavingstaken uit voor inrichtingen die vallen onder het BRZO en de IPPC, categorie 4, het primaat ligt in beginsel binnen het werkgebied. Bestuurlijk belang 1% Financieel belang Eigen vermogen Begin: 2.785; Eind: Vreemd Vermogen Begin: 3.605; Eind: Resultaat 312 Risico's In de jaarrekening 2016 worden de risico's niet op geld gezet. De algemene reserve bedraagt eind Centrumregeling Beschermd Wonen en Opvang, Groningen Openbaar belang De gemeenschappelijke regeling is aangegaan met als doel de taken en bevoegdheden van de regiogemeenten vanuit de Wmo op het gebied van beschermd wonen, en de begeleiding maatschappelijke opvang en vrouwenopvang door mandaat en volmacht op te dragen aan de centrumgemeente. Hierdoor wordt het behalen van schaalvoordelen, het stimuleren van de samenwerking tussen de deelnemers, de beheersing van de middelen en eventuele besparingen of aanvullende kosten en de verevening van risico's geregeld. Bestuurlijk belang Deze 'lichte' centrumregeling is een gemeenschappelijke regeling zonder eigen bestuur en zonder een eigen uitvoeringsorganisatie. Financieel belang De gemeente Groningen ontvangt centrumgemeentegelden (geoormerkte middelen voor Beschermd wonen en Opvang) als onderdeel van de Integratieuitkering Sociaal Domein. Het budget is niet onderverdeeld naar de deelnemende gemeenten. Het financieel belang van de gemeente Appingedam is daardoor niet afzonderlijk gespecificeerd. Eigen vermogen De gemeenschappelijke regeling beschikt niet over eigen vermogen. De beschikbare middelen bestaan uit de centrumgemeentegelden. Vreemd Vermogen De gemeenschappelijke regeling beschikt niet over vreemd vermogen. De beschikbare middelen bestaan uit de centrumgemeentegelden. Resultaat N.B. Risico's Gezien de afspraken over de gezamenlijke uitvoering worden geen beleidsrisico s voorzien. 90

91 NV's en BV's Zwembad Appingedam-Delfzijl Vastgoed BV, Delfzijl Openbaar belang Instandhouding zwemvoorziening. Bestuurlijk belang 50% Financieel belang 250 (in aandelen) Eigen vermogen Begin: 500; Eind: 500 Vreemd Vermogen Begin: 5.599; Eind: Resultaat 329 Risico's Het weerstandsvermogen van de BV is voldoende om risico s op te kunnen vangen. Bank voor Nederlandse Gemeenten NV, Den Haag Openbaar belang Bankier ten dienste van overheden. De bank draagt duurzaam bij aan het laag houden van de kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger. Bestuurlijk belang 0,04% Financieel belang 59 (in aandelen) Eigen vermogen Begin: 4,486 Eind: Vreemd Vermogen Begin: Eind: Resultaat Risico's Geen risico s, wel een lagere winstuitkering t/m Publiek Belang Elektriciteitsproduktie BV, 's Hertogenbosch Openbaar belang Distributie en/of productie van elektrische- en andere vormen van energie. Samen met Delta Energy BV vervullen van het aandeelhouderschap in NV EPZ, uitvoering Convenant Borssele 2034 uit 2006, inclusief het SET Fund en de verplichting om overigens te investeren in duurzame energieontwikkeling en voorbereiding van de ontwikkeling van een tweede kerncentrale. Bestuurlijk belang 0,12% Financieel belang 143 Eigen vermogen Begin: 1.600; Eind: Vreemd Vermogen Begin: 118; Eind: 45 Resultaat 18 Risico's Geen risico s. Enexis Holding NV, 's Hertogenbosch Openbaar belang Het (doen) distribueren en het (doen) transporteren van energie, zoals elektriciteit, gas, warmte en (warm) water. Bestuurlijk belang 0,12% Financieel belang 332 (in aandelen) Eigen vermogen Begin: 3, Eind: 3, Vreemd Vermogen Begin: Eind: Resultaat Risico's Geen risico s. 91

92 Waterbedrijf Groningen NV, Groningen Openbaar belang Voorziening van het verzorgingsgebied met drinkwater en water voor andere doeleinden. Bestuurlijk belang 2,14% Financieel belang 3 (in aandelen) Eigen vermogen Vreemd Vermogen nb Resultaat Risico's Geen risico s. Afvalsturing Friesland NV (OMRIN), Leeuwarden Openbaar belang Verwerking afvalstoffen, huisvuil. Na-scheiding kunststoffen en drankenkartons. Bestuurlijk belang Financieel belang 17 (in aandelen) Eigen vermogen Begin: ; Eind: Vreemd Vermogen Begin: ; Eind: Resultaat Risico's Beperkte risico's Overige Verbonden Partijen Toezichthoudend orgaan openbaar primair onderwijs, Loppersum Openbaar belang In stand houden openbaar onderwijs. Bestuurlijk belang 20% Financieel belang Eigen vermogen Begin: 64; Eind: 68 Vreemd Vermogen Begin: 102; Eind: 99 Resultaat Risico's In deze GR zelf zijn geen risico s te verwachten. 92

93 VII GRONDBELEID Inleiding Het grondbeleid van de gemeente Appingedam heeft invloed op en samenhang met de realisatie van diverse programma s. Het grondbeleid is dienstbaar aan de gemeentelijke doelstellingen. Het dient te worden ingezet om doelstellingen van de andere beleidsaspecten binnen de gemeente mede mogelijk te maken. Denk hierbij aan ruimtelijke ordening en volkshuisvesting, infrastructuur, economische ontwikkeling, recreatie, milieubescherming en verbetering, enz. Daarnaast heeft het grondbeleid een grote financiële impact. De eventuele baten, maar vooral de financiële risico s, zijn van belang voor de algemene financiële positie van de gemeente Appingedam. Beleid De gemeente Appingedam voert een beperkt grondbeleid omdat grote grondposities ontbreken. Per project maakt de gemeente een afweging welk type grondbeleid te voeren. Dit is onder ander afhankelijk van de posities van particulieren en/of projectontwikkelaars, de eigen capaciteit van het grondbedrijf en de (on)mogelijkheden tot het inzetten van instrumenten (zoals onteigening). Verliezen op actuele grondexploitaties worden direct genomen, winstnemingen alleen na afronding van een (deel)project. Jaarlijks worden van alle lopende grondexploitaties een herziening gemaakt. De commissie BBV heeft een aantal aanpassingen voorgeschreven in de verslaglegging van de grondexploitaties. Door deze aanpassingen zijn de grondexploitaties aangepast per 1 januari De belangrijkste wijzigingen zijn; dat de maximale duur van de grondexploitatie als richtlijn wordt gesteld op 10 jaar, dat niet in exploitatie genomen gronden niet meer worden verantwoord in grondexploitatie maar in financiële vaste activa en dat de toegerekende rente wordt gebaseerd op de werkelijke betaalde rente over het vreemd vermogen. Deze richtlijnen zijn verwerkt in de herziening van de bouwgrondexploitaties per 1 maart Zo is de exploitatie van De Eendracht teruggebracht tot een looptijd van 10 jaar. Grondposities In het kader van uitvoering van de ontwikkelingsvisie worden posities in stedelijk gebied bij voorkeur ontwikkeld voor woningbouw. Het beleid ten aanzien van verwerving van gronden en/of opstallen voor binnenstedelijke sanering is terughoudend. Het beleid van de gemeente is voorwaardenscheppend en faciliterend. Aankoop en (project)ontwikkeling worden zoveel mogelijk aan marktpartijen over gelaten. Gebieden worden, waar mogelijk, in fasen bouwrijp gemaakt zodat grote financiële risico s kunnen worden vermeden. De gronden voor stadsuitleg in Olingermeeden in zuidelijke richting zijn in eigendom van de gemeente. De boekwaarde van de gronden is lager dan de waarde van agrarische grond. 93

94 Risico's in de grondexploitatie Als algemene risico s in de grondexploitatie kunnen worden genoemd: - Conjunctuur en renterisico s wanneer de vraag naar bouwgrond inzakt; - Het niet tijdig kunnen verwerven van gronden; - Risico s (waaronder renterisico s) bij strategische grondaankopen; - Milieurisico s; - Planschaderisico s; - Archeologische belemmeringen; - Politieke besluitvorming/nieuwe wetgeving; - Onvoldoende woningbouwcontingenten. Grondexploitaties De Tip De herziene exploitatie sluit eind 2019 met een voordelig saldo van In de vorige herziening in 2017 was dit nog Er is begin 2018 een realisatie-overeenkomst ondertekend door de gemeente Appingedam, een projectontwikkelaar en een woningcorporatie. Het terrein De Tip zal worden verkocht aan de projectontwikkelaar, die op een deel van het terrein woningen zal verkopen. Op een ander deel van het terrein zullen door de woningcorporatie sociale huurwoningen worden gerealiseerd. De realisatie-overeenkomst is verwerkt in de nu voorliggende exploitatie. Westersingel Op de locatie van de voormalige Van Voorthuizenschool zijn 12 bouwkavels ontwikkeld. De locatie wordt in eigen beheer ontwikkeld. In totaal zijn er zes kavels verkocht en inmiddels bebouwd. Het afgelopen jaar zijn 4 opties genomen en uiteindelijk twee verkocht (deze twee kavels zijn inmiddels in 2018 bij de notaris gepasseerd). Voor 2018 wordt gerekend op verkoop van in totaal vijf kavels. Inmiddels zijn er in 2018 vier kavels daadwerkelijk verkocht. De exploitatie sluit per 31 december 2019 met een voordelig resultaat van Eendrachtterrein Herziening Er zijn een aantal variabelen t.o.v. de vorige exploitatie aangepast. Er is een concept verkavelingsplan gemaakt van het gebied waarin een aantal woningtypen zijn uitgewerkt en gesitueerd op het terrein. Voor elk van de woningtypes is door een extern bureau een te hanteren kavelprijs berekend. In de vorige exploitatie was nog sprake van één kavelprijs voor het gehele gebied. Hieronder worden de grootste wijzigingen per onderdeel van de exploitatie nader toegelicht. Saneringskosten De raming voor de saneringskosten is toegenomen met Een deel van de saneringskosten zal naar verwachting nog in de periode tot en met 2026 worden gemaakt in plaats van op een later moment. Hiertegenover staat dat de bijdrage van de Provincie Groningen ten behoeve van de gemaakte saneringskosten is toegenomen met in de periode tot en met Bouwrijpmaak/ woonrijpmaak De kosten voor bouwrijp en woonrijp maken zijn in totaal afgenomen met 1,6 miljoen. Er zal minder grond bouwrijp en woonrijp worden gemaakt in de periode tot en met 2026 dan in de vorige exploitatie was berekend op basis van de fasering in het concept verkavelingsplan. 94

95 Rente De rentekosten zijn gestegen met ten opzichte van de vorige exploitatie. Opbrengsten De opbrengsten in de planperiode vallen 1,5 miljoen lager uit dan in de vorige exploitatie was berekend. Er zullen in de periode tot eind van de 180 koopwoningen (en hiernaast nog 10 sociale huurwoningen) worden verkocht volgens de herziene exploitatie. De eerste kavels zullen naar verwachting in 2019 worden uitgegeven. In de vorige exploitatie werd nog uitgegaan van de verkoop van 20 sociale huurwoningen in de periode tot eind Exploitatie De exploitatie sluit eind 2026 met een voordeel van Focco Ukenalaan en vml. Jan Nieuwenhuyzenschool Het terrein van voormalig Jan Nieuwenhuyzenschool zal worden verkocht aan een bouwbedrijf, die de kavels zal verkopen. De gemeente is verantwoordelijk voor het woonrijpmaken van het terrein. Het aantal uitgeefbare m2 is afgenomen op deze locatie, omdat er een waterberging (vijver) dient te worden gesitueerd op deze locatie. Op de Focco Ukenalaan zullen sociale huurwoningen worden gebouwd door een woningcorporatie. De gemeente zal de grond verkopen aan deze woningcorporatie en de kosten voor het woonrijpmaken voor haar rekening nemen. In de vorige exploitatie was er meer m2 uitgeefbaar terrein op de Jan Nieuwenhuyzen-locatie en waren de kosten voor woonrijpmaken lager. Tevens werd er uitgegaan van de realisatie van koopwoningen ipv sociale huurwoningen. Dit is niet meer mogelijk door de versterkingsoperatie in Opwierde-Zuid en de hiermee samenhangende 'verdichting'. Hierdoor is er ten laste van de exploitatie 2017 een bedrag van afgeboekt. De exploitatie sluit eind 2020 op een voordeel van

96 VIII SOCIAAL DOMEIN Sinds de decentralisaties van de Jeugdwet, de Wmo 2015, de Participatiewet per 1 januari 2015, is de gemeente verantwoordelijk voor vrijwel de gehele ondersteuning van inwoners op het gebied van zorg, welzijn, opvoeding, onderwijs, werk & inkomen en veiligheid. Ook moet de gemeente in het kader van de Wet op het passend onderwijs jeugdzorg en onderwijs op elkaar aan te laten sluiten. Bovendien gingen de decentralisaties met bezuinigingen gepaard. Dat betekent dat de gemeente met minder middelen de maatschappelijke ondersteuning slimmer en beter moet organiseren. In het Beleidsplan 4D's dat de raad eind 2014 vaststelde, staat de visie van waaruit we dit gaan realiseren. Onze visie is mooi verbeeld in het logo van de Damster Zorgbalie. - Centraal in het midden staat de inwoner/het gezin. - Daaromheen staat een ring van mantelzorgers, vrijwilligers, buren en familie. - In de buitenste ring staan professionele ondersteuners. De visie in het Beleidsplan 4D's is en blijft actueel: 1. eerst eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid, eventueel ondersteund door informele hulp van mantelzorgers, buren en vrijwilligers 2. ondersteuning door professionals als dat nodig is. Na de decentralisatie is het nu tijd voor de transformatie. De opdracht om te komen tot transformatie van het sociaal domein is een veelomvattende opdracht die doorwerkt in de hele gemeentelijke organisatie. Dit kan niet alleen op papier worden uitgevoerd. Het gaat om een nieuwe manier van (samen)werken zowel binnen als buiten de gemeentelijke organisatie, ook wel 'de kanteling' genoemd. Transformeren is een werkwoord. Het vraagt van alle betrokkenen inzet en bereidheid tot veranderen. Burgerparticipatie en burgerbetrokkenheid maken vanzelfsprekend deel uit van het beleid en de uitvoering. Dat is een mooie maar moeilijke opgave. Loskomen van ingesleten patronen en tegelijkertijd bouwen aan nieuwe routines met nieuwe onzekerheden die niet op de traditionele wijze beheersbaar (b)lijken. En dat met heel veel spelers en nog meer belangen. In 2017 zijn we gestart met een procesplan om de transformatie verder vorm te geven. Zoals gezegd, is preventie een sleutelwoord. Naast de reguliere werkzaamheden onderzoeken we welke algemene voorzieningen er gecreëerd kunnen worden. De nadruk ligt daarbij op het creëren van een sterk netwerk van laagdrempelige voorzieningen in de sociale basis waar mensen zonder indicatie terecht kunnen en - waar mogelijk - afschaling van dure geïndiceerde zorg naar informele, niet-geïndiceerde zorg. Geredeneerd vanuit de uitdaging zoveel mogelijk mensen zolang mogelijk 96

97 gezond en zelfredzaam, is de meeste winst op de lange termijn te behalen in preventie: investeren in de sociale basis. Daartoe hebben we in 2017 gewerkt aan de volgende thema's. Versterken van het netwerk van basisvoorzieningen die zonder indicatie - vrij toegankelijk zijn. Dat doen we door regelmatig netwerkavonden te organiseren voor vrijwilligers en professionals die zich inzetten voor deze basisvoorzieningen. Doel is dat men elkaar leert kennen en weet te vinden. Thema's die we bespraken zijn bijvoorbeeld eenzaamheid en gezondheid. Preventie is ons sleutelwoord. We willen voorkomen dat mensen een beroep moeten doen op professionele ondersteuning door versterking van vrij toegankelijke voorzieningen in de sociale basis waar mensen terecht kunnen zonder indicatie van de gemeente (het groene vlak in de piramide hiernaast). Vrijwilligers vormen de ruggengraat van de Damster samenleving. Voor hen organiseren we periodiek Netwerkavonden. De eerste netwerkavond vond plaats in januari Een groot aantal vrijwilligersorganisaties op het gebied van zorg en welzijn leerden elkaar kennen en weten elkaar voortaan te vinden zodat ze elkaar kunnen ondersteunen. De tweede netwerkavond was in juni; centrale thema's waren verbinden, versterken en eenzaamheid. Rondom het thema eenzaamheid organiseerden we eind september workshops en een manifestatie waarin de Damster Coalitie tegen Eenzaamheid tot stand kwam. De manifestatie mondde uit in de feestelijke ondertekening door zo'n zestig organisaties van een manifest tegen de eenzaamheid. Hiermee spraken zij de intentie uit eenzaamheid te willen voorkomen en te bestrijden. De verdere uitwerking en uitbreiding met sportclubs en scholen zal de komende periode vorm krijgen. De ondersteuning van mantelzorgers is een ander speerpunt: naast de al bestaande voorzieningen zoals het Steunpunt Mantelzorg, besteden we concreet aandacht aan jonge mantelzorgers middels een plan dat het CJG uitvoert samen met de scholen en de SWD. Ook brengen we bestaande en nieuwe voorzieningen voor respijtzorg en logeerbedden in kaart zodat mantelzorgers met een gerust hart vrijaf kunnen nemen terwijl de zorg tijdelijk wordt overgenomen door anderen. Het Mantelzorgcompliment (50 euro plus enkele kleine cadeautjes) konden geregistreerde mantelzorgers in 2017 persoonlijk afhalen bij het Steunpunt Mantelzorg in het gezondheidscentrum Overdiep. Bijna alle geregistreerde mantelzorgers (ca. 120) maakten van deze gelegenheid gebruik en maakten aldus kennis met het Steunpunt Mantelzorg en de professionals die dit bezetten. 97

98 Op de derde netwerkavond in december blikten we terug en vooruit op zaken die van belang zijn om eenzaamheid te voorkomen en te bestrijden. De Coalitie breidt zich nog steeds uit: ook ondernemers, winkeliers, scholen en sportclubs willen zich aansluiten. Kortom 'Samen tegen eenzaamheid' is een belangrijk verbindend thema voor Appingedam. Ook de nota Lokaal Gezondheidsbeleid DAL werd gepresenteerd; het sleutelwoord positieve gezondheid biedt aanknopingspunten voor inwoners om met elkaar in gesprek te gaan over een thema als eenzaamheid. Hoe knoop je een gesprek aan met iemand over een dergelijk thema? Hoe ga je om met signalen en waar kun je terecht voor meer informatie en ondersteuning? Tot slot bespraken we de zorgroute die zowel professionals als vrijwilligers hanteren tijdens de versterkingsopgave. Gezondheidsbeleid In oktober heeft de raad de nota Lokaal gezondheidsbeleid vastgesteld. We werken in dit kader aan de volgende DAL-speerpunten: - Positief gezondheidsbeleid: talentontwikkeling, veiligheid; - Voorkoming alcoholgebruik en -misbruik; - Gezond gewicht: vermindering overgewicht en obesitas; - Gezond wonen en een zorgaanbod dat goed aansluit bij de vraag; - Stimuleren participatie en burgerinitiatieven. Dagopvang doorontwikkelen De verschillende vormen van geïndiceerde en niet-geïndiceerde dagopvang hebben we besproken met de aanbieders (De Hoven en Aswa-welzijn) met het oogmerk dat er voor iedereen tijdig passende dagopvang beschikbaar is en dat mensen soepel door kunnen stromen als op- of afschaling aan de orde is. Elke mantelzorger op tijd passende ondersteuning We hebben al veel voorzieningen voor mantelzorgers (Steunpunt Mantelzorg, Noaberschap, mantelzorgcompliment) maar op onderdelen is er meer nodig. Zo hebben we in 2017 een plan van aanpak gericht op jonge mantelzorgers vastgesteld en zijn we gestart met de uitvoering. Dat houdt in dat het CJG ervoor gaat zorgen (samen met scholen en een landelijk expertisebureau) dat alle jonge mantelzorgers (5-23 jaar) op tijd passende ondersteuning krijgen zodat zij zich kunnen ontwikkelen tot gezonde volwassenen. Verder is er meer respijtzorg nodig zodat mantelzorgers die thuis voor hun zieke of gehandicapte partner zorgen, met een gerust hart af en toe een paar dagen vrijaf kunnen nemen om bij te komen. We zijn bezig met een inventarisatie van de bestaande logeerrespijtvoorzieningen en plegen indien nodig eventueel in samenwerking met andere relevante partijen aanvullende inspanningen. Psychosociale impact van de versterking. In 2017 is in kaart gebracht wat de mogelijke impact van de versterking op het welbevinden van onze inwoners is en wat we daartegen kunnen doen. We hebben de extra zorgkosten en de kosten van preventie becijferd en met succes - extra geld geclaimd bij het Rijk. We spannen ons in om de negatieve gezondheidseffecten zo goed mogelijk te pareren en te voorkomen. We hebben daartoe samen met Aswa-welzijn een zorgroute opgesteld en breed gecommuniceerd met alle betrokkenen. Resultaat: alle professionals en vrijwilligers weten wat ze moeten doen en waar ze terecht kunnen voor informatie en ondersteuning in voorkomende situaties. 98

99 Doorontwikkeling van de Damster Zorgbalie We hebben in 2017 verder gewerkt aan de bevordering van de integraliteit, bekendheid en laagdrempeligheid van de Damster Zorgbalie. De Damster Zorgbalie is de centrale toegang en de plek waar professionals en inwoners terecht kunnen met alle vragen op het gebied van wonen, welzijn, zorg, financiën, gezondheid, daginvulling, sociale relaties, gezin en opvoeding. Uitgangspunt is dat signalen en vragen van inwoners zo vroeg mogelijk, en vanuit één locatie, worden opgepakt. Op deze wijze willen we voorkomen dat zorg te laat komt of dat onterecht vraag naar zwaardere zorg ontstaat. Professionals en inwoners kijken wat inwoners zelf en met hulp van naasten kunnen doen en waar professionele hulp nodig is. Vanuit de Damster Zorgbalie worden tijdig de juiste afspraken gemaakt en gerichte ondersteuning of arrangementen ingezet. Monitoring Monitoring van de financiële en maatschappelijke effecten van het sociale beleid, vereist een herinrichting van de digitale informatievoorziening in het sociaal domein. Dit is een grote, complexe operatie, niet alleen voor Appingedam maar voor alle gemeenten. Niet alleen de Participatiewet, de Wmo, de Jeugdwet en de Wet passend onderwijs spelen een rol in de effecten van ons sociale beleid maar ook ons preventieve beleid op het gebied van welzijn en gezondheid. Daarnaast speelt de technische kennis, die nodig is om het proces rondom het samenstellen danwel opnieuw bouwen van een digitaal systeem, een rol. Voorts zijn er vele interne en externe belanghebbenden met verschillende informatiebehoeften (uitvoering, bestuur, raad, burgers). We realiseren ons steeds meer dat niet alles in cijfers uit te drukken is. De transformatie betekent niet alleen maar anders aanbesteden en aldus bezuinigingen realiseren maar vooral ook een nieuwe manier van (samen)werken. Om daar meer over te weten te komen, hebben we kwalitatieve informatie nodig. Wat vinden burgers en professionals van die manier van werken en hoe anders is het dan een paar jaar geleden? Wat levert het op in maatschappelijke effecten? Het motto zal dus meer worden: van tellen naar vertellen. Binnen deze context hebben we in 2017 de eerste stappen gezet om te komen tot een up-to-date digitaal managementinformatiesysteem. Naast de hierboven beschreven thema's hebben we ook uitvoering gegeven aan de Jeugdwet, de Wmo en de Participatiewet. Kerncijfers: in de volgende drie tabellen zien we het volgende. - Jeugd: het aantal cliënten is de afgelopen twee jaar gedaald met 14%. Jeugd: aantal cliënten ZIN PGB Totaal PGB ZIN 99

100 - Wmo: het aantal cliënten is de afgelopen twee jaar gedaald met 18%. Wmo: aantal lopende indicaties ZIN PGB Totaal PGB ZIN - Participatiewet: het aantal cliënten is gelijk aan het aantal cliënten twee jaar geleden. Participatie: aantal cliënten IOAW/IOAZ P-wet IOAW/IOAZ Totaal Participatie wet In de volgende hoofdstukken gaan we nader in op deze cijfers. 1. Jeugd We richten ons op groei van talent, gezondheid en veiligheid. We streven naar een sterke basis om zoveel mogelijk kinderen gezond, veilig en kansrijk te laten opgroeien in hun eigen omgeving. We investeren in een positieve opvoeding, succesvolle schoolloopbaan en in een brede ontwikkeling van jeugdigen. Het gaat hierbij om het versterken van beschermende factoren en het verminderen van risicofactoren waardoor jongeren meer perspectief krijgen. Het beleid is gericht op het versterken van een gezonde leefstijl, het vergroten van ouderbetrokkenheid en het creëren van een aaneengesloten ondersteuningsstructuur voor jeugdigen en ouders in onderwijs, gezin, wijk en buurt. Preventie, transformatie en kwaliteitsverbetering heeft de volle aandacht. In het CJG is gewerkt aan invoering van het kwaliteitskader Toegang (provinciaal product RIGG) en het borgen van de ondersteuningsfuncties als intervisie, werkbegeleiding en inzet van de gedragswetenschapper. Er is intensief ingezet op de samenwerking met het onderwijs op het gebied van preventie, signalering en zorg. Het project School als wijk is daar een voorbeeld van. In het kader van het Preventieprogramma jeugd zijn onder meer de volgende activiteiten met veel succes uitgevoerd: 100

101 - Ondersteuning bij echtscheiding: de training KIES is aangeboden aan kinderen die een echtscheiding hebben meegemaakt of meemaken. De behoefte is groot en daarom word bestaand aanbod in 2018 verbeterd en verbreed. - In het Taalhuis zijn diverse activiteiten die de taalvaardigheid bevorderen gebundeld tot een helder en stimulerend aanbod. De activiteiten worden veelal uitgevoerd en begeleid door vrijwilligers; - Sova: sociale vaardigheidstraining voor kinderen die hen helpt om meer zelfredzaam te zijn en beter om te gaan met lastige situaties; - Sociale weerbaarheidstraining voor kinderen van 8-10 jaar: 27 kinderen deden mee. - 'Met plezier naar school' is een training die plaatsvindt in de laatste week van de zomervakantie voor kinderen die gepest zijn als voorbereiding op het voortgezet onderwijs. Met de opgedane vaardigheden kunnen de kinderen een soepeler overgang maken naar het vervolgonderwijs; - Kortdurende opvoedingsondersteuning voor ouders: dit programma wordt uitgevoerd door MEE en wordt vooral ingezet in gezinnen met kinderen in de basisschoolleeftijd. Dit programma blijkt een oplossing te zijn voor ouders en kinderen die nergens anders voor in aanmerking komen. Normaal gesproken zouden deze gezinnen doorgestuurd zijn naar de GGZ. - Informatie en advies voor jongeren door Jimmy's op scholen over onderwerpen als alcohol en drugs, cyberpesten en '18 en nu', ook in het kader van preventie; - Promotie CJG, kinder- en jongerenwerk tijdens vaccinatie spreekuren waarbij school- en zorgstructuren met elkaar worden verbonden; - DAL heeft deelgenomen aan de Provinciale publiekscampagne tegen Kindermishandeling en Huiselijk geweld. (doelstelling '10 van Noord'); - Evaluatie school-zorgroutes: hiermee is een start gemaakt eind In 2018 worden de routes verbeterd door scholen in de drie gemeenten en CJG DAL. Jeugd & Veiligheid In 2017 is gestart met de implementatie van het '7 stappenmodel'. Dit is een integrale aanpak die landelijk wordt ingevoerd sinds Het doel is om risicovol en problematisch gedrag van groepen te verminderen en de jeugd een ander perspectief te bieden. Politie, Veiligheidshuis en gemeente werken samen waarbij de regie bij de gemeente ligt. Partners De DAL-gemeenten doen mee aan een aantal pilots gericht op een betere ketensamenwerking. Zo is een pilot gestart met het BO en VO om de zorgvraag en het zorgaanbod dichter bij elkaar te krijgen en sneller te kunnen handelen bij een zorgvraag of behoefte. In de zogenaamde Taskforce worden vastgelopen en complexe casussen voorgelegd een kleine groep professionals die de opdracht hebben samen met de leerling, de ouders en hulpverleners tot een oplossing te komen. De Pilot met VeiligThuis beoogt een betere samenwerking tussen partners en het gezin in geval van een melding van een onveilige situatie in een gezin. Dit is een samenwerking tussen alle partners in deze keten. Beide pilots lopen door tot in In de Pilot 'School als Wijk' is professional voor ongeveer 12 uur op een MBO-locatie aanwezig als spil tussen de zorg- en ondersteuningsstructuur in de school en die daarbuiten. De SAW-ondersteuner is beschikbaar voor studenten, docenten en zorgprofessionals als laagdrempelig aanspreekpunt voor grote en kleine vragen. Docenten kunnen ondersteund worden in groepsprocessen en bij vragen over individuele leerlingen. Door een provinciale dekking te organiseren worden heel veel jeugdigen (85% 18+) in een vroeg stadium ondersteund bij vragen of problemen waardoor er minder uitval is op school. 101

102 Scholing De professionals hebben diverse trainingen gevolgd op groepsniveau en individueel. Alle professionals in de Toegang (DAL) zijn in 2017 getraind in Signs of Welbeing. Deze trainingen worden in 2018 voortgezet. Het sluit aan bij de doelen die we ons als Noordelijke provincies met betrekking tot het terugdringen van Huiselijk geweld en Kindermishandeling hebben gesteld. Deze doelen zijn vastgelegd in ' De 10 van Noord' in Jeugdprofessionals zijn extra getraind op het signaleren en handelen in het geval van onveiligheid in een gezin: Signs of Safety. Signs of Safety beoogt een veilige (opvoed)situatie voor kinderen te creëren. De methode wordt toegepast in situaties waarin kindermishandeling wordt vermoed of is gesignaleerd. Het aangaan van een partnerschap met de ouders en hun netwerk is een belangrijk element. De interventie Signs of Safety is in maart 2017 erkend als Goed onderbouwd door de erkenningscommissie Maatschappelijke ondersteuning, participatie en veiligheid. De jeugdconsulenten zijn geregistreerd bij het Kwaliteitsregister Jeugd. Het Kwaliteitsregister jeugd registreert professionals in het jeugddomein op hbo, wo en wo-plus niveau wanneer zij voldoen aan alle eisen voor vakbekwaamheid. Het Kwaliteitsregister jeugd wordt beheerd door de onafhankelijke stichting kwaliteitsregister jeugd (SKJ). Het scholingsprogramma in DAL is zo ingericht dat de professionals voldoende punten kunnen behalen voor hun registratie. Cijfers In de tabel en grafiek hieronder zien we het volgende. Het aantal cliënten in 2016 steeg met 2%. In de eerste helft van 2017 zien we een daling met 15%. Bij ZIN zien we na een stijging in in de eerste helft van we in 2017 een daling. De daling van het aantal PGB's in 2016 zet verder door in De reden hiervan is dat er meer passend aanbod in ZIN mogelijk is waardoor minder vaak een PGB nodig is. Een voorbeeld: een verwijzing naar een zorgboerderij kan nu in ZIN gedaan worden. Wat opvalt, is dat het totaal aantal jeugd-cliënten fors is gedaald in de eerste helft van Alle jeugdigen met een indicatie zijn gezien en in voorkomende gevallen was een omzetting van de ambulante GGZ naar ambulante jeugdhulp beter passend. Daarnaast zijn we beter en meer in contact met de Damsters die zorg en ondersteuning nodig hebben en indiceren dus beter. Doordat we meer en beter in contact zijn met de Damsters kan dat ook betekenen dat indicaties gestopt zijn doordat het gezin voldoende ondersteuning kan krijgen vanuit het netwerk of algemene voorzieningen. Daarmee neemt het aantal indicaties af. Jeugd: aantal cliënten ZIN PGB Totaal PGB ZIN 102

103 Van de 221 cliënten met ZIN heeft het overgrote deel 1 indicatie (139) of 2 indicaties (28). Het aantal cliënten met drie indicaties of meer is het afgelopen half jaar gestegen van 17 naar 22. Dit is een significante toename van het aantal complexe situaties. Deze complexe situatie vereist significant meer aandacht en tijd van consulenten en hulpverleners. Jeugd: aantal indicaties per cliënt Totaal De tabel hiernaast toont het aantal cliënten naar soort zorg. Sommige cliënten krijgen meer dan één soort zorg. Daardoor zijn de totalen hoger dan het aantal cliënten. Jeugd: aantal cliënten naar soort zorg Ambulant GGZ Ambulant JH Dagbesteding/Dagbehandeling Integrale trajecten JB/JR Jeugdzorg Plus Verblijf JH/GGZ Verblijf LVG Crisis Overig Totaal Waarvan ZIN Waarvan PGB Wmo Het beleid op het terrein van huishoudelijke ondersteuning is verruimd. De herindicaties op dit terrein zijn inmiddels achter de rug; er worden gemiddeld meer uren huishoudelijke hulp toegekend. In verband met de nieuwe CAO en de eisen ten aanzien van het hanteren van een reële kostprijs zullen de tarieven voor huishoudelijke ondersteuning in 2018 iets stijgen, maar het budget wordt naar verwachting niet overschreden. Er is in het kader van de transformatie ervaring opgedaan met afschaling: het flexibeler op- en afschalen van zwaardere en duurdere zorg naar eenvoudiger zorg of nuldelijn en omgekeerd. Binnen het Ommelander samenwerkingsmodel krijgen cliënten die daarvoor in aanmerking komen vaker groepsbegeleiding in plaats van of in aanvulling op individuele begeleiding. Het vraagt veel aandacht en zorgvuldigheid en dus ook tijd om dit proces goed te later verlopen. De 'Niet geïndiceerde dagopvang', de 'Inloopvoorziening GGZ' en het Damster Ontmoetingshuis voldoen goed aan de behoefte van eenzame en kwetsbare mensen aan gemakkelijk toegankelijke algemene voorzieningen en dagbesteding. 103

104 In 2015, 2016 en begin 2017 zijn er evaluatieonderzoeken uitgevoerd naar de tevredenheid van de inwoners over de zorg en dienstverlening. De onderzoeksresultaten tonen een positief beeld. De Damster aanpak wordt goed gewaardeerd zo blijkt uit de evaluaties van de Wmo en huishoudelijke ondersteuning. Voor ondersteuningsvragen kunnen inwoners terecht bij de Damster Zorgbalie. Inwoners kunnen hier terecht met al hun vragen over wonen, financiën, gezondheid, daginvulling, sociale relaties, gezin en opvoeding. Domein overstijgende casuïstiek wordt besproken in het multidisciplinair overleg: het DVM-team (Damsters Veur Mekander). Aan de balie is een groep goed getrainde vrijwilligers uit Appingedam verbonden en worden de inwoners in eerste instantie door één van hen te woord gestaan. Deze groep vrijwilligers vormt een tandem met de aanwezige professionals. De Damster Zorgbalie vormt tevens een centraal element in het transformatieproces. Steeds meer mensen weten de Damster Zorgbalie te vinden. In de loop van 2017/2018 wordt de Damster Zorgbalie daarom doorontwikkeld op integraal werken, het vergroten van de deskundigheid met name op het vroegtijdig signaleren van problemen en op het terrein van OGGZ en Beschermd wonen. De werkgroep 'Transformatie OGGZ' werkt aan het voorkomen van escalatie, het verkleinen van het OGGZ kernteam en vergroten van de (preventieve) inzet door Wmo-consulenten en leden van het CJG-team. De Damster Zorgbalie speelt ook een rol in (nuldelijns) initiatieven van anderen en zoekt de inwoners van Appingedam actief op: - De OV-ambassadeurs: een groep vrijwilligers van de zorgbalie helpt kwetsbare mensen op weg in het openbaar vervoer; - Samen met de huisartsen is daarnaast een enquête uitgevoerd onder 65-plussers waarbij burgers veel informatie hebben gegeven over hun wensen, problemen en ideeën. Dit vormt de opmaat tot nieuwe arrangementen in navolging bijvoorbeeld van St. Noaberschap; - Tijdens de Damster Zorgavonden ontstonden tal van inventieve ideeën voor verbetering van de zorg. De aanpak van de Damster Zorgbalie heeft duidelijk positieve effecten. Zo blijkt uit het jaarverslag van de OGGZ dat er ruim 100 meldingen minder zijn binnengekomen in 2016 (DAL-breed) door de betere samenwerking in de centrale toegang en sneller ingrijpen. Daarnaast is het gelukt om de meerderheid van de aangekondigde huisuitzetting wegens achterstallige huur- of hypotheekbetalingen te voorkomen. Ook meldingen van verwarde personen worden opgepakt door het OGGz team. Daling en correcties De tabel en grafie op de volgende bladzijde laten zien dat het aantal lopende indicaties Wmo is afgenomen met 20% ten opzichte van 1 januari Dit sluit aan bij het landelijke beeld van dalende PGB-bestedingen bij alle gemeenten dat de prognoses van de SVB laten zien over de periode Het lijkt op het eerste gezicht alsof het een stuk beter gaat met de inwoners van Appingedam maar die conclusie gaat niet zonder meer op. In zijn algemeenheid wordt er goed gekeken naar wat iemand zelf of zijn omgeving kan. Dit verklaart voor een deel de daling van het aantal indicaties. 104

105 Daarnaast waren er nog veel indicaties vanuit het overgangsrecht en conversiefouten van Inforing naar het nieuwe systeem Civision (registratiesoftware) waardoor de informatie in 2015 te hoog werd weergegeven. Het correcte aantal indicaties lag dan ook lager. Belangrijk is dat de cliënt hier geen hinder van heeft en dat het ook financieel geen gevolgen heeft. Wmo: aantal lopende indicaties ZIN PGB Totaal PGB ZIN De tabel hiernaast toont het aantal lopende indicaties naar soort indicatie. Wat opvalt, is de daling van het aantal indicaties HH met ongeveer 40% in de afgelopen twee jaar. Deze daling kan verklaard worden uit de herindicaties het afgelopen jaar en de opschoning van de administratieve bestanden De overige verschillen zijn normale fluctuaties die optreden ten gevolge van overlijden, verhuizen, verergering ziektebeeld et cetera. Wmo: aantal lopende indicaties naar soort 1/1/ /1/ /7/ /1/ 2018 Begeleiding Beschermd wonen Dagbesteding groepsbegeleiding Huishoudelijke hulp Kortdurend verblijf Persoonlijke verzorging Rolstoelen Vervoersdiensten/collectief vervoer Vervoersvoorziening (b.v scootmobiel) Overige vervoersvoorzieningen (b.v. 73 driewielfietsen) Woonvoorzieningen (b.v. traplift) Gehandicaptenparkeerkaart * Totaal Waarvan ZIN Waarvan PGB *inclusief GPP (parkeer 42, GPK combinatie (19) en GPK passagier (50) Het aantal indicaties loopt niet 1 op 1 samen met de zorg die cliënten ontvangen en de daaraan gekoppelde financiële verplichtingen en uitgaven. Een indicatie wordt veelal afgegeven voor de duur van vijf jaar en bevat een subsidieplafond. De ervaring leert dat indicaties eerder aflopen, er gedurende de indicatie minder ondersteuning nodig is, cliënten op vakantie gaan en er dus geen zorg en facturatie plaats vind et cetera. Al met al ligt het subsidieplafond in de indicatie gemiddeld naar schatting rond de 30% hoger dan de daadwerkelijke facturatie. 3. Participatie Met de samenvoeging van de ISD Noordoost en WSW Fivelingo zijn grote stappen gezet die een bijdrage leveren aan een integrale uitvoering van alle werkzaamheden en activiteiten van de Participatiewet en de wet Sociale Werkvoorziening. 105

106 De toegang voor inwoners met vragen op het gebied van werk en inkomen is geregeld via het loket werk en inkomen. In het geval dat de vragen van inwoners het domein van werk en inkomen overstijgen werkt Werkplein Fivelingo samen met de andere loketten en is aanwezig bij de casusbesprekingen. Verder wordt de mogelijkheid onderzocht om het loket werk en inkomen vanaf één gezamenlijke locatie te laten werken en waar mogelijk verder te integreren in de Damster Zorgbalie. Voor jongeren in het PrO-onderwijs (Praktijkonderwijs) en VSO (Voortgezet speciaal onderwijs) bestaan drie uitstroomprofielen (routes), te weten route arbeid, route onderwijs en route dagbesteding. Er zijn in Groningen Noord afspraken gemaakt over de samenwerking, de taken en de inzet van de route. De route arbeid is ontwikkeld en wordt uitgevoerd. De route onderwijs is een zaak van de school (en het RMC) en de route dagbesteding wordt komende periode verder ontwikkeld vorm gegeven. Daarnaast is een aansluiting gerealiseerd bij het coördinatiepunt Social Return van Werk in Zicht. Door de G11, SZW, de provincie, de stad Groningen, de NAM, het CVW, de NCG, de stuurgroep onderwijs en de corporaties is een intentieverklaring getekend gericht op een gezamenlijke inspanning op het gebied van regionale werkgelegenheid (de zogenaamde intentieverklaring Arbeidsmarkt en aardbeving gerelateerde bouw). De intentieverklaring heeft geleid tot een G12 regio aanpak gericht op werk voor onze lokale werkgevers en werkzoekenden. Het 1000-banenplan is tot stand gekomen doordat een groot aantal partijen in het aardbevingsgebied de handen ineen heeft geslagen om een gezamenlijke aanvraag te doen bij het Rijk. Het plan is gericht op scholing en het bieden van werk aan werkzoekenden met een afstand tot de arbeidsmarkt binnen de aardbevingsregio. In september 2017 heeft de minister van SZW van het vorige kabinet in een brief aan de Tweede Kamer laten weten dat een bedrag van 6,23 miljoen toegekend zal worden aan de G12 gemeenten. Dit bedrag zal ingezet worden om ervoor te zorgen dat mensen de juiste opleiding en training krijgen om banen te vervullen in de aardbevingssector. Daarnaast zullen ook andere kansrijke sectoren betrokken worden. Overheid, werkgevers en opleiders werken hierin nauw samen. Met het 1000-banenplan willen de aardbevingsgemeenten met de andere gemeenten in de arbeidsmarktregio realiseren dat in de periode 25 september januari 2022: personen een betaalde baan voor minimaal een half jaar wordt aangeboden, waarvan minimaal 600 personen behoren tot de doelgroep van de Participatiewet; - minimaal 1000 werkzoekenden worden opgeleid en voorbereid op het werken in de bouw, techniek en de kansrijke sectoren. Dit aantal kan hoger zijn als dat nodig is om 1000 mensen aan het werk te krijgen; - er een regionale aanbestedingskalender is ontwikkeld waarmee structureel: a) zicht en sturing op de aanbestedingen bestaat; b) een vertaling kan worden gemaakt van (toekomstige) vraag naar werk in omvang en aard van verwachte functies en daarbij behorende competenties; c) de social return-waarde van opdrachten wordt benut voor het creëren van banen voor werkzoekenden in de arbeidsmarktregio; d) de kennis en expertise van regionale bedrijven zoveel mogelijk worden benut en ingezet en de werkgelegenheid van regionale bedrijven wordt vergroot. 106

107 Afspraakbanen en beschut werk kunnen nu vereenvoudigd worden aangeboden. Burgers mogen zelf een keuring aanvragen bij het UWV. Voor afspraakbanen mag dat nu al voor de toegang tot het doelgroepenregister. Met ingang van 1 januari 2017 is beschut werk verplicht voor de gemeenten. Sinds begin 2017 werkt het team Werk en Inkomen op de verschillende locaties, te weten in het gezondheidscentrum in Appingedam en in het KCC in Loppersum. Het eerste contact met Werk en Inkomen loopt in beginsel via e-dienstverlening. Mensen die niet digitaal vaardig zijn kunnen ondersteuning krijgen op het Werkplein bij de aanvraag. De klant vraagt via werk.nl een uitkering aan. De klant moet binnen twee werkdagen zijn verzoek bevestigen onder andere ten behoeve van de screening van het recht op uitkering. Onderstaande tabel toont dat het aantal cliënten nagenoeg gelijk is gebleven ten opzichte van De stijging en daling in respectievelijk de eerste en tweede helft van het jaar is ook in de volgende tabellen - te verklaren uit normale seizoensinvloeden. Participatie: aantal cliënten P-wet IOAW/IOAZ Totaal Participatiewet IOAW/IOAZ Onderstaande tabel toont het aantal cliënten naar leeftijd. Jongeren tot 27 jaar worden direct doorverwezen naar het Jongerenloket. Doel is dat jongeren zelfstandig in de kosten van hun bestaan kunnen voorzien en niet meer afhankelijk zijn van een uitkering. Voor jongeren zonder startkwalificatie is terugkeer naar school de belangrijkste doelstelling. Klanten Participatiewet naar leeftijd Jonger dan 27 jaar De volgende tabel laat zien dat driekwart van de klanten langer dan 1 jaar een uitkering ontvangt. Klanten Participatiewet naar uitkeringsduur Korter dan 1 jaar tot 5 jaar jaar en langer Totaal P-wet

108 De tabel hieronder toont dat 83% van de klanten alleenstaand is of alleenstaande ouder. Klanten Participatiewet naar leefvorm Alleenstaande Alleenstaande ouder Gehuwd, samenwonend Totaal P-wet Nieuwe instroom in de WSW is niet meer mogelijk. Het aantal WSW-dienstverbanden (Damsters) is gedaald van 200 (1 januari 2016) naar 171 (1 januari 2018). De oorzaak hiervan is natuurlijk verloop (pensioen, overlijden, instroom WIA). De meeste mensen (tweederde) hebben beschut werk in een beschermde omgeving. Op 1 januari 2017 is een aantal wijzigingen van de Participatiewet van kracht gegaan. Eén van de gevolgen is dat gemeenten vanaf die datum wel verplicht zijn om beschut werk aan te bieden aan diegenen die daarop zijn aangewezen. De wetswijziging is uitgewerkt in de Regeling beschut werk. In een ministeriële regeling is vastgelegd hoeveel beschutte plekken gemeenten moeten realiseren, als de behoefte zich voordoet. De behoefte wordt bepaald door het aantal door UWV afgegeven positieve adviezen. Beschut werken is de technische term voor werk voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. In de oude WSW was beschut werk de naam die werd gebruikt voor de mensen met het laagste arbeidsvermogen. In de Participatiewet wordt het begrip nieuw beschut gebruikt voor de groep mensen die niet, of moeilijk, kunnen werken in reguliere organisaties. Voor deze groep moeten structurele en speciale voorzieningen worden gemaakt. Nieuw beschut werk krijgt vorm in de opdracht van de drie gemeenten. De gemeenteraden van deze gemeenten hebben een traject van 1,5 jaar uitgezet om interactief beleid rond beschut werk op te stellen. 108

109 IX DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN Inleiding Met ingang van de begroting 2012 is de paragraaf demografische ontwikkelingen (krimp) opgenomen in de begroting. De krimp is al jaren geleden begonnen, maar zet de komende jaren hard door. De regio Eemsdelta vormt de zwaarste krimpregio van Nederland. In de komende 30 jaar wordt in deze regio een krimp verwacht van 25 procent. In Appingedam valt de krimp tot nu toe relatief mee. De bevolkingsdaling vraagt een gezamenlijke aanpak van gemeenten, Rijk, maatschappelijke organisaties en de provincie. In het Interbestuurlijk Actieplan Bevolkingsdaling wordt uitgegaan van een herstructureringsopgave tot Het Rijk stelt aan krimpgemeenten in de provincie Groningen, Zeeland en Limburg extra middelen ter beschikking. In de provincie Groningen gaat het om de gemeente De Marne en de regio s Eemsdelta en Oost-Groningen. De gemeente Appingedam ontvangt op twee manieren krimpgelden: a) Het financieel arrangement Eemsdelta. In dit arrangement is de verdeling vastgelegd van 14,25 miljoen WWI budget krimpsloop, 14,25 miljoen provinciaal budget en 14,25 miljoen gemeentelijke cofinanciering. Op deze wijze is in totaal 42,75 miljoen beschikbaar; b) De tijdelijke krimpmaatstaf in het gemeentefonds. Met deze extra gelden kan een deel van de maatregelen die nodig zijn om in te spelen op krimp worden betaald. Analyse demografische ontwikkeling Ontwikkeling bevolking Jaar Aantal inwoners (stijging door tijdelijke opvang asielzoekers) (stijging door tijdelijke huisvesting werknemers Eemshaven) (schatting) 109

110 Hieronder ziet u een grafiek van de ontwikkeling van het aantal inwoners over de periode vanaf In de grafiek is een inschatting gemaakt van de ontwikkeling in inwoneraantal tot en met Het blijkt dat het aantal inwoners in de leeftijd 0-19 jaar en in de leeftijd jaar de afgelopen 5 jaren ( ) afneemt, terwijl het aantal inwoners boven de 65 jaar toegenomen is. Het totaal aantal inwoners is de afgelopen vijf jaar afgenomen. Ook voor de jaren 2014 tot en met 2020 wordt rekening gehouden met een afname van het aantal inwoners (een afname van 25 inwoners met jaar). Aantal inwoners Appingedam Door de lichte bevolkingsafname en de aanwezige vergrijzing is de verwachting dat de komende jaren het aantal huishoudens bijna niet zal afnemen. In de afgelopen jaren is volop invulling gegeven aan de herstructureringsopgave. In de jaren 2000 tot en met 2011 zijn er 627 woningen gesloopt. Hiervoor zijn kwalitatief en functioneel betere woningen voor teruggebouwd. Met functioneel betere woningen worden woningen bedoeld die geschikt zijn voor ouderen en gehandicapten (nul-trede woningen). Per 1 januari 2012 konden, door het gereed komen van enkele grote projecten in 2011 (Overdiep en Hart van Opwierde), bij wijze van uitzondering, 88 woonruimten aan de voorraad worden toegevoegd. Naar de definitie van de Financiële Verhoudingswet 1997 kan het volgende overzicht van de ontwikkeling van het aantal woonruimten worden gegeven: Ontwikkeling woonruimten Jaar Aantal woonruimten (inclusief wooneenheden maar exclusief capaciteit bijzondere woongebouwen) (m.i.v geldt de BAG verdeling) 110

111 Woon en leefbaarheidsplan Eemsdelta De Eemsdelta bestaat uit vier gemeenten: Appingedam, Delfzijl, Eemsmond en Loppersum. Al 22 jaar wordt de bevolking hier kleiner: noordoost Groningen is het eerste gebied in Nederland waar de krimp toesloeg. Die ontwikkeling is nog niet ten einde. De bevolking neemt hier de komende jaren verder af; van ruim in 2010 tot bijna in Ook het aantal huishoudens wordt kleiner. Die ontwikkeling is al langer gaande, maar de gevolgen worden nu echt zichtbaar en voelbaar. Niet alleen wonen er minder mensen in het gebied, er treedt ook vergrijzing (meer ouderen) en ontgroening (minder jongeren) op. Er komen minder jongeren en gezinnen terug dan er vertrekken. Bovendien vertrekken meer mensen met een hogere opleiding dan er terugkomen. Deze ontwikkeling zet de leefbaarheid in dit bijzondere gebied onder druk. Er is bijvoorbeeld meer behoefte aan zorg voor onze ouder wordende bevolking. Tegelijkertijd loopt het aantal basisscholen terug, omdat er minder leerlingen zijn. De voorzieningen krijgen het steeds moeilijker. Winkels hebben bijvoorbeeld moeite het hoofd boven water te houden. We zien dat de voorzieningen steeds meer geconcentreerd op een paar plekken bij elkaar liggen. De bevolkingsdaling raakt alle terreinen van onze samenleving. Daarom hebben 35 partijen de handen ineen geslagen en gezamenlijk het Woon- en Leefbaarheidplan (WLP) opgesteld. Het WLP geeft aan hoe we met de huidige en nieuwe bewoners het wonen en leven op een goed niveau kunnen houden. We gaan werken aan goede woningen, goede zorg en onderwijs en bereikbare voorzieningen. Het WLP is te lezen op Krimpgelden Rijk In juni 2010 is door het Rijk de verdeling van de 31 miljoen aan krimpgelden bekend gemaakt. Van de 31 miljoen gaat 1,5 miljoen naar Zeeland, 14,75 miljoen naar Limburg en 14,75 miljoen naar Groningen. De 14,75 miljoen voor Groningen is voor het overgrote deel ( 14,25 miljoen) bestemd voor de Eemsdelta (Loppersum, Eemsmond, Delfzijl en Appingedam). Voor de Eemsdelta betekent dit dat dit geld wordt gestort in een transitiefonds waaraan ook de betrokken gemeenten en de provincie financieel bijdragen. Op basis van het financieel arrangement Eemsdelta kunnen vanuit dit fonds de herstructureringsprojecten in de Eemsdelta gesteund worden. Gemeentefonds Per 2011 is een tijdelijke krimpmaatstaf in het gemeentefonds geïntroduceerd. Deze periode liep tot en met In aanmerking kwamen de gemeenten waarvan het inwoneraantal in het uitkeringsjaar meer dan 1% lager ligt dan het inwoneraantal zeven jaar eerder (in 2012 werd vergeleken met het inwonertal 2005, in 2013 met het inwonertal 2006) én die gelegen zijn in de provincies Groningen, Zeeland of Limburg. Bij de Kadernota 2011 heeft de gemeenteraad van Appingedam de reserve Bevolkingsontwikkeling en leefbaarheid ingesteld. De extra inkomsten uit de tijdelijke krimpmaatstaf worden aan deze reserve toegevoegd. De gemeentelijke bijdrage aan het transitiefonds wordt uit de reserve gedekt. 111

112 Periode In de periode 2016 t/m 2020 vind er nogmaals een aantal jaren een extra uitkering plaats in het gemeentefonds. Aan de regio Eemsdelta zal een bedrag worden toegekend. Als centrumgemeente is de gemeente Delfzijl aangewezen. Appingedam ontvangt hiervan jaarlijks Visie aanpak krimp Appingedam De Eemsdelta gemeenten hebben met de provincie de ontwikkelingsvisie in 2013 vastgesteld. Ook de Woon- en de Economische Visie zijn vastgesteld. Op basis hiervan zijn uitvoeringsplannen opgesteld die in uitvoering zijn gebracht en de komende jaren het kader vormen voor verdere uitwerking. In het opgestelde Woon- en Leefbaarheidsplan Eemsdelta is een richting opgenomen voor het omgaan met de problematiek van de bevolkingsdaling en de vergrijzing en ontgroening. Uitgangspunt hierbij is: "Beter leven voor minder mensen". Het plan geeft de regionale visie weer en vormt het beleidskader voor het begeleiden van de ruimtelijke, programmatische en sociale veranderingen in de regio Eemsdelta. Het beschrijft en biedt oplossingen en geeft de ontwikkelingsrichting weer voor de gevolgen van bevolkingsdaling, ontgroening en vergrijzing op het vlak van woningbouw, zorg, onderwijs en detailhandel. In de eerste vijf jaar mag voor de helft een beroep op de beschikbare middelen worden gedaan. Inzet krimpgelden Appingedam Woon- en leefbaarheidsplan Eind 2012 is het woon- en leefbaarheidsplan Eemsdelta afgerond. Hierin worden maatregelen voorgesteld om de leefbaarheid in de Eemsdelta in de toekomst te bewaren en te verbeteren. Brede Scholen Een hoog investeringsbedrag in de oude schoollocaties maakte dat de gemeente Appingedam op zoek is gegaan naar andere mogelijkheden. Dit heeft geresulteerd in twee nieuwe brede scholen die door woongroep Marenland in 2014 gerealiseerd zijn. De gemeente huurt deze gebouwen. Aantal huishoudens Door de lichte bevolkingsafname en de aanwezige vergrijzing is de verwachting dat de komende jaren het aantal huishoudens bijna niet zal afnemen. In de afgelopen jaren is flink invulling gegeven aan de herstructureringsopgave. In de jaren 2000 tot en met 2011 zijn er 627 woningen gesloopt. Hiervoor zijn kwalitatief en functioneel betere woningen voor teruggebouwd. Met functioneel betere woningen worden woningen bedoeld die geschikt zijn voor ouderen en gehandicapten (nul-trede woningen). Per 1 januari 2012 konden, door het gereed komen van enkele grote projecten in 2011 (Overdiep en Hart van Opwierde), bij wijze van uitzondering, 88 woonruimten aan de voorraad worden toegevoegd. Resterende krimpgelden Voor de tweede vijfjaren periode zal de rest van de krimpgelden voornamelijk worden aangevraagd voor projecten die betrekking hebben op centrumontwikkeling en herstructurering van Opwierde Zuid. 112

113 X INTERBESTUURLIJK TOEZICHT (IBT) Inleiding Op 1 oktober 2012 is de Wet revitalisering generiek toezicht (hierna: wet RGT) in werking getreden. Deze wet maakt een eind aan het merendeel van de specifieke toezichtbepalingen. Hierdoor wordt het toezicht eenvoudiger en transparanter. Uitgangspunt van de wet RGT is vertrouwen: het vertrouwen dat een bestuurslaag zijn taken goed uitoefent. En dat de horizontale verantwoording - van gemeentebestuur aan gemeenteraad en van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten - op orde is. Daardoor kan het toezicht sober en terughoudend worden uitgevoerd. Verder geldt het uitgangspunt eenmalige uitvraag, meervoudig gebruik : gemeenten en provincies hoeven voortaan hun verantwoordingsinformatie dus nog maar één keer aan te leveren. Dit betekent voor vakdepartementen en rijksinspecties een verandering in rol en werkwijze. Interbestuurlijk toezicht op gemeenten Gemeenten hebben te maken met een toezichthouder per beleidsdomein. De provincie is de nieuwe toezichthouder voor ruimtelijke ordening, bouwen, milieu, huisvesting, monumenten en constructieve veiligheid van bouwwerken. Het Rijk blijft toezichthouder voor de gemeenten op die terreinen, waar provincies geen taak en expertise hebben. Dit geldt bijvoorbeeld voor onderwijswetten en sociale zaken. Ingrijpen door de toezichthouder Het interbestuurlijk toezicht is alleen gericht op de uitvoering van wettelijke medebewindstaken. Het is niet bedoeld om kwaliteit van de taakuitvoering te verbeteren. Ingrijpen gebeurt alleen als wettelijk vastgelegde medebewindstaken niet (juist) worden uitgevoerd. Of als besluiten in strijd zijn met het algemeen belang of het recht. Dan kan de toezichthouder gebruik maken van deze instrumenten: - Indeplaatsstelling bij taakverwaarlozing: als een gemeente of provincie een medebewindstaak verwaarloost, kan de toezichthouder die taak overnemen. - Schorsing en vernietiging: als gemeenten of provincies besluiten nemen die in strijd zijn met het recht of het algemeen belang, kan de Kroon deze besluiten schorsen en/of vernietigen. Dit gebeurt bij Koninklijk Besluit. Om te bepalen of tot ingrijpen wordt overgegaan, doorloopt de toezichthouder een interventieladder. Deze bestaat uit zes stappen: van signaleren tot en met het definitief toepassen van het instrument. Wat gaat goed in de gemeente Appingedam - Archief; - Ruimtelijke ordening; - Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (hierna: Wabo) - Monumenten en archeologie Wat kan beter binnen de gemeente Appingedam? Op de volgende terreinen hebben we (nog) geen goed gescoord: - Financiën (is "matig"); - Statushouders. 113

114 Archief De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (hierna: VNG) heeft in nauwe samenwerking met gemeenten een handreiking Horizontale verantwoording van de Archiefwet 1995 via Kritische Prestatie Indicatoren (KPI s) ontwikkeld. Door het beantwoorden van de bij de KPI s behorende vragen blijkt hoe men scoort ten aanzien van alle eisen van de archiefwetgeving, zodat de uitkomsten bovendien bruikbaar zijn voor interbestuurlijk toezicht op de naleving van algemene wetgeving. Op basis van een risicoanalyse heeft de provincie uit de KPI's vier cruciale thema s gekozen als focus voor het toezicht, die ook corresponderen met de aanbevelingen van de VNG bij de KPI s: 1. Er is een werkend kwaliteitssysteem voor het beheer van archiefbescheiden; 2. Archiefbescheiden worden in goede, geordende en toegankelijke staat gebracht; 3. Archiefbescheiden worden tijdig vernietigd of overgebracht/openbaar gemaakt; 4. Er is een duurzame en adequate beheer- en bewaaromgeving. Kwaliteitssysteem In een kwaliteitssysteem dienen onder andere processen, doelen, normen, monitoring en beoordeling te worden vastgesteld om een vaste plaats in jaarlijkse interne cycli te krijgen. In Appingedam is het kwaliteitssysteem ingericht door middel van de zaaktypencatalogus (ZTC). De ZTC is ingericht middels Zaaktypen.nl, waarin de procestypen van de nieuwe Selectielijst zijn verwerkt. Voor de werkafspraken tussen DIV en de organisatie zal in 2018 een document worden vastgesteld. Goede, geordende en toegankelijke staat Door middel van de ZTC gaat Appingedam voor een groot deel voldoen aan de eis voor het hebben van een samenhangend overzicht van alle gemeentelijke archiefbescheiden. Aanvullend zal er in 2018 een actueel overzicht van de gebruikte applicaties en de informatie die zich daarin bevindt beschikbaar zijn. Er wordt gewerkt aan het Handboek Vervanging. De verwachting is dat deze in 2018 zal worden vastgesteld. Selectie, vernietiging en openbaarmaking Het waarderen, selecteren en vernietigen van fysieke archiefbescheiden gebeurt op de voorgeschreven wijze inclusief verklaring van vernietiging. Bewaaromgevingen De huidige archiefbewaarplaats voldoet aan de eisen. Een e-depotvoorziening is nog niet aanwezig. Al in 2016 is al een calamiteitenplan voor het analoge archief vastgesteld. Financiën Door toepassing van zeven toetsingscriteria op dit terrein en de daarbij behorende toezichtregimes zal globaal blijken of een gemeente voldoet om voor repressief toezicht in aanmerking te komen en wanneer een gemeente onder het preventief toezicht wordt geplaatst. Na toetsing volgt een beoordeling goed, matig of slecht. Een toelichting wordt gegeven bij matig of slecht. 114

115 Goed Matig Slecht 1 Begrotingsjaar structureel en reëel in evenwicht X 2 Laatste jaarschijf meerjarenbegroting structureel en reëel X in evenwicht 3 Weerstandsvermogen (positief/ negatief) X 4 Onderhoud kapitaalgoederen: vastgestelde actuele X beheerplannen 5 Actuele exploitatieoverzichten grondexploitatie X 6 Toepassing BBV X 7 Uitkomsten jaarrekeningen drie voorafgaande jaren X Ruimtelijke ordening Het interbestuurlijk toezicht op het gebied van de Wet op de ruimtelijke ordening (Wro) richt zich op de actualiteit van beheersverordening(en), de actualiteit van bestemmingsplannen en het op tijd vaststellen van het uitvoeringsprogramma en jaarverslag zoals bedoeld in de Wabo. Het toezicht hierop vindt ook plaats in het kader van de Wabo. Het interbestuurlijk toezicht op het terrein van de ruimtelijke ordening gaat nadrukkelijk niet in over het toezicht op de naleving van de provinciale belangen zoals deze zijn verwoord in het Provinciaal omgevingsplan en Provinciale omgevingsverordening (POP en POV). Voor zover sprake is van provinciale belangen worden de mogelijkheden van de Wro en Besluit ruimtelijke ordening ingezet en niet het middel van interbestuurlijk toezicht. De GR Werkorganisatie DEAL-gemeenten voert voor de gemeenten Delfzijl, Eemsmond, Appingedam en Loppersum (DEAL-gemeenten) de taken uit op het gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving. Criteria 1 Voor het gehele grondgebied gelden actuele, aan de regels van Rijk en Provincie aangepaste, plannen/ verordeningen 2 Over de uitvoering van de Wro-taken in het voorgaande jaar is verslag gedaan aan de gemeenteraad 3 Het beleid voor de bestuursrechtelijke handhaving in het kader van de Wro is uitgewerkt in een uitvoeringsprogramma voor het komende jaar 4 Over de bestuurlijke handhaving in het kader van de Wro in het voorgaande jaar is verslag gedaan aan de gemeenteraad Oordeel Goed, met uitzondering van het plan buitengebied. Hierin is nog geen paragraaf over cultureel erfgoed opgenomen. Deze wordt opgenomen in het omgevingsplan. Jaarlijks wordt het Wabo-jaarverslag opgesteld en ter kennisname naar de Raad en aan de Provincie wordt aangeboden. Dit uitvoeringsprogramma is aan de Raad aangeboden en tevens beschikbaar gesteld aan de Provincie. Jaarlijks wordt het Wabo-jaarverslag opgesteld. De is ter kennisname aan de raad en Provincie aangeboden. Conclusie ruimtelijke ordening Naar aanleiding van bovengenoemde kan de conclusie "goed" worden gegeven. 115

116 Huisvesting statushouders Gemeente Appingedam moet voldoen aan de kwantitatieve taakstelling die per halfjaar wordt opgelegd. Namens de gemeente voert SW&D de wettelijke taken uit op het gebied van de taakstelling, maatschappelijke begeleiding en ondersteuning aan verblijfsgerechtigden die in de gemeente komen wonen. Ook is er een spreekuur voor allochtone Nederlanders. In 2017 had de gemeente de taakstellende verplichting om 17 statushouders te huisvesten. Dat de taakstelling voor het jaar 2017 lager is dan de afgelopen jaren is het gevolg van de lagere asielinstroom en de veranderde samenstelling ervan. Er komen minder asielzoekers naar Nederland en bovendien is er voor een deel sprake van minder kansrijke asielverzoeken. Dit leidt tot een afname in de behoefte aan huisvesting. Tot en met 31 december 2017 hebben wij 46 statushouders gehuisvest. Met deze vestiging hebben wij in 2017 een inhaalslag gemaakt en er zijn de achterstanden vanuit jaar 2015 en 2016 weggewerkt. Conclusie huisvesting statushouders Naar aanleiding van bovengenoemde kan de conclusie "matig" worden gegeven. Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) De GR Werkorganisatie DEAL-gemeenten voert voor de gemeenten Delfzijl, Eemsmond, Appingedam en Loppersum (DEAL-gemeenten) de taken uit op het gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving. Criteria 1 Actueel beleid (minimaal vergunningen- en handhavingsbeleid inclusief brandveiligheid, protocol bouwplantoetsing en bodembeleid) en probleem- en risicoanalyse (< 4 jaar) is beschikbaar voor GS. 2 Beleid bevat doelen en prioriteiten, ambitieniveau is in lijn met capaciteit. 3 Beleid en probleem- en risicoanalyse besteedt aandacht aan de onderkende Wabo-risico's (asbest, verontreinigde grond, brandveiligheid bij de opslag van gevaarlijke stoffen, constructieve veiligheid, risicovolle inrichtingen en brandveiligheid) en is duidelijk over wat de specifieke gemeentelijke risico's zijn. Tevens wordt in het kader toezicht en handhaving aandacht besteed aan prioritaire RO belangen: veiligheid, gezondheid, landschap, natuur en cultuurhistorie. 4 Voor 1 januari is het jaarlijkse uitvoeringsprogramma VTH-taken vastgesteld door B&W en beschikbaar voor GS. Het programma wordt aangeboden aan de Raad. 5 Jaarprogramma heeft duidelijke relatie met risico's, doelen, prioriteiten en evaluatie per programma. Beschikbare middelen toereikend voor uitvoering Oordeel Het vergunningenbeleid is gereed en is in 2015 vastgesteld. Het protocol bouwplantoetsing maakt onderdeel uit van het vergunningenbeleid. De overige documenten zijn aanwezig. Ja Dat is volledig opgenomen volgens de bestaande wetgeving, ook het vergunningenbeleid is daar op gescreend maar deze is nog in conceptfase. Ja Ja 116

117 6 In jaarprogramma zijn v.w.b. vergunningverlening in ieder geval de systematiek en werkzaamheden voor het actueel houden van vergunningen voor risicovolle activiteiten beschreven. 7 Voor 1 april, dan wel samen met de jaarrekening voor 15 juli, is het jaarverslag VTH-taken aangeboden aan raad en beschikbaar voor GS. 8 Jaarverslag bevat duidelijke conclusie over mate van uitvoering jaarprogramma, de bijdrage aan beleidsdoelen, de beheersing van risico's en/ of beleid, prioriteiten en/of programma bijgesteld dienen te worden. De nieuwe kwaliteitscriteria Wabo zijn vastgesteld, het uitvoeringsplan 2016 is toegepast en het nalevingsbeleid is gecontinueerd. Jaarlijks wordt het Wabo-jaarverslag opgesteld, welke ter kennisname aan de Raad en provincie wordt aangeboden. Ja Conclusie Op basis van bovengenoemde Wabo-criteria, kan de conclusie "goed" worden gegeven. Monumenten en archeologie Criteria 1 Zijn de bestemmingsplannen of is de beheersverordening voor het hele gemeentelijke grondgebied Maltaproof en zijn alle Rijksbeschermde stads- en dorpsgezichten opgenomen in een bestemmingsplan of beheersverordening. 2 Heeft de gemeente voor de gebouwde Rijksmonumenten een monumentencommissie die voldoet aan artikel 15 van de Monumentenwet? 3 Houdt het college voor de gebouwde Rijksmonumenten een openbaar register bij van verleende omgevingsvergunningen (Als bedoeld in artikel 20 Monumentenwet). 4 Wordt in alle wettelijke verplichte gevallen voor gebouwde Rijksmonumenten advies gevraagd aan de monumentencommissie? 5 Hebben er het afgelopen jaar incidenten in uw gemeente plaatsgevonden? Zo nee, dan is de vraag niet van toepassing. Zo ja, hoe zijn deze incidenten opgevolgd. Oordeel Goed; de vastgestelde bestemmingsplannen zijn voor het hele gemeentelijke grondgebied Maltaproof en alle Rijks beschermde stadsen dorpsgezichten zijn erin opgenomen. Goed; er is een monumentencommissie die voldoet aan artikel 15. Goed; er is een compleet en openbaar register en er wordt voldaan aan de termijnen waarbinnen verleende vergunningen moeten zijn opgenomen in het register. Goed; in alle gevallen wordt advies gevraagd aan de monumentencommissie. Geen incidenten. Vraag dus niet van toepassing. Conclusie huisvesting monumenten en archeologie Op basis van bovengenoemde kan de conclusie "goed" worden gegeven. 117

118 XI BEZUINIGINGEN Inleiding In juni 2016 is het 5 e pakket aan bezuinigingsmaatregelen door de gemeenteraad aangenomen onder de noemer "Over de Grenzen, ronde 1". De grootste veroorzaker van het nieuwe tekort van 0,4 miljoen zijn Rijksbezuinigingen (via een korting van de algemene uitkering). De korting wordt veroorzaakt door "groot onderhoud" van het gemeentefonds. Dit pakte voor de gemeente Appingedam zeer nadelig uit. In de aanbiedingsbrief bij de begroting 2017 is voorgesteld om een aantal bezuinigingen te schrappen, halveren of met een jaar uit te stellen. Totaal bezuinigen In totaal komt het totaal te bezuinigen bedrag over alle bezuinigingsronden uit op 4,1 miljoen. Hiervan is de afgelopen jaren een fors deel van gerealiseerd. Voor 2019 moet het laatste restant van worden bezuinigd. 118

119 Inhoudsopgave Jaarrekening Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 2. Balans per 31 december Toelichting op de balans per 31 december Vaste activa 3.2. Vlottende activa 3.3. Vaste passiva 3.4. Vlottende passiva 4. Overzicht van baten en lasten over Toelichting op het overzicht van baten en lasten Nog te autoriseren begrotingsoverschrijdingen 7. Overzicht incidentele lasten en baten (art. 28 lid c BBV) 8. Financiële positie 9. SISA-bijlage bij de jaarrekening 10. Datum opmaak en ondertekening college 119

120 GRONDSLAGEN VOOR WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Onderstaande samenvatting van de grondslagen, waarop financiële verslaglegging gebaseerd is, bedoeld als leidraad voor een juiste interpretatie van de financiële overzichten. De jaarrekening 2017 is opgesteld met inachtneming van het vanaf dit jaar grondig herziene Besluit Begroting en Verantwoording In dit eerste verantwoordingsjaar op de nieuwe leest zijn de wijzigingen zo nauwkeurig mogelijk ingevoerd: - Taakvelden en economische categorieën - Grondexploitatie geen NIEGG maar MVA of BIE en tienjaarstermijn, geen rechtstreekse reservemutaties (vanaf 2016) - Financiële positie presenteren volgens nieuw format - Uitgevoerde beleid van verbonden partijen beleidsmatig en financieel in de programma's - Presentatie beleidsindicatoren op programmaniveau - Presentatie van financiële kengetallen in de paragraaf weerstandsvermogen (vanaf 2015) - Aangepaste regels voor activering en afschrijving - Wijziging omgang rente (grondexploitatie vanaf 2016, algemeen vanaf 2018); als omslagrente voor 2017 geldt algemeen 3% en voor het grondbedrijf 2%. De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij het desbetreffende balanshoofd anders is vermeld, worden de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarden. Aardbevingen Ten aanzien van de effecten van de aardbevingsproblematiek op de waardering en resultaatbepaling van de diverse onderdelen van de jaarrekening is de verwachting dat de schade en kosten volledig worden vergoed door de exploitanten van het gaswinningsgebied. Waarderingsgrondslagen Vaste Activa Waarderingsgrondslagen Voorjaar 2017 is door de raad het geactualiseerde afschrijvingsbeleid vastgesteld. Om op een uniforme wijze om te gaan met de waardering en afschrijving van activa zijn de volgende beleidslijnen vastgesteld: 1. Uitgangspunten bij de te hanteren waarderingen en/ of afschrijvingen vormen de hiervoor beschreven bepalingen uit het Besluit Begroting en verantwoording provincies en gemeenten; 2. De afschrijvingen vinden plaats vanaf het begin van het boekjaar volgend op het jaar van ingebruikname; 3. Afschrijvingen vinden plaats onafhankelijk van het resultaat; 4. Afschrijven vindt plaats op basis van gerealiseerde bedragen; 5. Uitgangspunt is dat afschrijving op lineaire basis plaats vindt; 6. Op grond wordt in beginsel niet afgeschreven, aangezien hierbij geen waardevermindering plaatsvindt; 7. De restwaarde van activa wordt vanwege het voorzichtigheidsprincipe gesteld op nihil; bij tractiemiddelen wordt rekening gehouden met een restwaarde van 10%; 8. Investeringen onder dienen in één keer ten laste van de exploitatie te worden gebracht; 9. De afschrijvingstermijnen worden vastgesteld conform onderstaande looptijden per activasoort. Slechts in uitzonderlijke gevallen kan hiervan worden afgeweken door de Raad; 120

121 10. Groot onderhoud van vaste activa wordt slechts geactiveerd indien dit leidt tot een nieuwe functionaliteit van het actief of een duidelijke technische verandering die leidt tot levensduurverlenging. In alle andere gevallen dient groot (en klein) onderhoud ten laste te komen van de exploitatie of een daartoe gevormde voorziening; 11. Interne uren en rentekosten komen ten laste van de exploitatie. Rentekosten worden volgens het rentepercentage opgenomen in de begroting verdeeld in verhouding tot de boekwaarden per 1 januari van het betreffende jaar. 12. Als blijkt dat op een bepaald investeringskrediet 1,5 jaar nadat zij beschikbaar is gesteld geen besteding is gedaan of verplichting is aangegaan, dan wordt deze, in beginsel, afgesloten. Toelichting per activasoort Vaste activa: Immateriële -, materiële-, en financiële vaste activa 1. Immateriële vaste activa Bijdragen aan activa van derden zijn gewaardeerd tegen het bedrag van de verstrekte bijdragen, verminderd met afschrijvingen. De verleende bijdragen worden afgeschreven in de periode waarin het betrokken actief van de derde op basis van de door de gemeente gestelde voorwaarden moet bijdragen aan de publieke taak. De volgende immateriële vaste activa worden lineair afgeschreven Omschrijving Kosten van onderzoek en ontwikkeling Sluiten geldleningen, agio/ disagio Afschrijvingstermijn (in jaren) Opmerkingen 5 Bij voorkeur wordt op kosten van onderzoek en ontwikkeling niet afgeschreven Bij voorkeur niet afschrijven. Bij financiële noodzaak maximaal parallel met de (restant) looptijd van de geldlening afschrijven 2. Materiële vaste activa Onder materiële vaste activa zijn opgenomen de investeringen in: - Gronden en terreinen; - Woonruimten; - Bedrijfsgebouwen; - Grond-, Weg- en Waterbouwkundige werken; - Vervoermiddelen; - Machines, apparaten en Installaties; - Overige materiële vaste activa. De vaste activa zijn gewaardeerd tegen historische kostprijs of aanschafprijs verminderd met afschrijvingen en waardeverminderingen die naar verwachting duurzaam zijn. Eventuele bijdragen in de kosten van investeringen worden in mindering gebracht. De afschrijvingstermijnen zijn gebaseerd op de verwachte economische levensduur. Afschrijving vindt lineair plaats met uitzondering van de overige bedrijfsmiddelen, die worden annuïtair afgeschreven. Op tractiemiddelen wordt standaard rekening gehouden met een restwaarde van 10%. Op onbewerkte gronden wordt niet afgeschreven. Op investeringen die in de loop van het jaar in gebruik worden genomen wordt niet afgeschreven De afschrijvingstermijnen per soort activum zijn als volgt: 121

122 2.1 Gronden en terreinen Omschrijving Afschrijvingstermijn Opmerkingen (in jaren) Gronden Geen Begraafplaatsen Afhankelijk van de periode dat er daadwerkelijk wordt begraven Sport- en speelveld 15 Aanleg park/ plantsoen/ vijver Woonruimten Omschrijving Afschrijvingstermijn Opmerkingen (in jaren) Algemeen Bedrijfsgebouwen Kantoren, werkplaatsen excl. Grond Omschrijving Afschrijvingstermijn Opmerkingen (in jaren) Nieuwbouw 40 Groot onderhoud, herstel 5-25 Afhankelijk van de (nieuwe) geschatte restant levensduur/ levensduurverlenging Noodbouw/ uitbreiding noodbouw 2-15 Afhankelijk van de (nieuwe) geschatte restant levensduur/ levensduurverlenging Openbare en bijzondere scholen Omschrijving Afschrijvingstermijn Opmerkingen (in jaren) Nieuwbouw 40 Groot onderhoud, herstel 5-25 Afhankelijk van de (nieuwe) geschatte restant levensduur/ levensduurverlenging Noodbouw/ uitbreiding noodbouw 2-15 Afhankelijk van de (nieuwe) geschatte restant levensduur/ levensduurverlenging Overige bedrijfsgebouwen Omschrijving Afschrijvingstermijn Opmerkingen (in jaren) Zwembad, sporthal en 40 gymzalen Sportvloer 20 Groot onderhoud, herstel 5-25 Afhankelijk van de (nieuwe) geschatte restant levensduur/ levensduurverlenging 2.4 Vervoersmiddelen Omschrijving Afschrijvingstermijn Opmerkingen (in jaren) Vrachtauto's 10 Bestelauto's 5-7 Afhankelijk van de mate van het gebruik Veegmachine 8 Afhankelijk van de (nieuwe) geschatte restant levensduur/ levensduurverlenging Tractor groot 10 Tractor klein 7 122

123 2.5 Machines, apparaten en installaties Omschrijving Afschrijvingstermijn (in jaren) Machines, werktuigen en 4-10 gereedschappen Algemene dienst en Plantsoenen, inclusief zit-grasmaaiers Hardware automatisering 2-7 Software automatisering 2-7 Telefooncentrale 10 Stemmachines 15 Liftinstallaties in gebouwen 25 Opmerkingen 2.6 Grond-, weg- en waterbouwkundige werken Omschrijving Afschrijvingstermijn Opmerkingen (in jaren) Wegen, fietspaden en 20 rotondes Riolen en (pomp)putten 25 Bergingskelders voor 40 rioolwater Rioolpompen 10 Openbare verlichting 25 Bruggen, nieuwbouw 40 Bruggen, groot onderhoud Afhankelijk van de (nieuwe) geschatte restant levensduur/ levensduurverlenging Jachthaven 20 Walbeschoeiing Hardhout 20 jaar en overige 10 jaar Boordvoorzieningen en steigers 20 Waarderingsgrondslagen Vlottende Activa Vlottende activa: Voorraden, vorderingen, overlopende activa en liquide middelen Voorraad De term "nog niet in exploitatie genomen bouwgronden" is vanaf 2016 verdwenen voor de BBV, aangezien gronden of tot de materiële vaste activa behoren of tot de bouwgronden in exploitatie. Dan zijn gronden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs dan wel lagere marktwaarde en overeenkomstig de gestelde eisen zoals genoemd in de in 2016 bijgestelde notitie grondexploitatie. De als onderhanden werken opgenomen bouwgronden zijn gewaardeerd tegen de vervaardigingsprijs dan wel de lagere marktwaarde. De vervaardigingsprijs omvat de kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend (zoals grondaankopen en kosten van bouw- en woonrijp maken) alsmede een redelijk te achten aandeel in de rentekosten. 123

124 Winsten uit de grondexploitatie worden slechts genomen indien en voor zover die met voldoende mate van betrouwbaarheid als gerealiseerd aangemerkt kunnen worden. Zolang daarvan geen sprake is, worden de verkregen verkoopopbrengsten ten volle op de vervaardigingskosten in mindering gebracht. Vorderingen, overlopende activa en liquide middelen Deze activa zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. Voor verwachte oninbaarheid is een voorziening in mindering gebracht. De voorziening wordt statisch bepaald op basis van de geschatte inningskansen. De openstaande vorderingen zijn ultimo 2017 beoordeeld op inbaarheid. Op basis hiervan is in het verslagjaar ten laste van de exploitatie een dotatie gedaan aan de voorziening dubieuze debiteurenvorderingen. Meer gedetailleerde informatie is opgenomen in de toelichting in het balansonderdeel II, vorderingen onder dubieuze debiteuren. Waarderingsgrondslagen Vaste Passiva Eigen Vermogen Het Eigen Vermogen bestaat uit de algemene (vrij besteedbare) reserves, bestemmingsreserves die dienen om ongewenste schommelingen in tarieven op te vangen en overige bestemmingsreserves. Een nadere uiteenzetting over de reserves is opgenomen in de toelichting op de betreffende balansposten en in de bijlage reserves en voorzieningen, die in dit jaarverslag is opgenomen (zowel in totalen als met toelichting op de mutaties). Reserves worden gevormd conform ter zake genomen besluiten. Ook onttrekkingen geschieden conform daartoe genomen besluiten. Voorzieningen Voorzieningen worden gewaardeerd op het nominale bedrag van de betrokken verplichting c.q. het voorzienbare verlies. De pensioenverplichting ten behoeve van de wethouders is echter tegen de contante waarde van de (reeds opgebouwde) toekomstige uitkeringsverplichtingen gewaardeerd. De onderhouds-egalisatievoorzieningen stoelen op een meerjarenraming van het uit te voeren groot onderhoud aan (een deel van) de gemeentelijke kapitaalgoederen Langlopende schulden De langlopende schulden zijn tegen nominale waarde gewaardeerd. 124

125 Waarderingsgrondslagen Vlottende Passiva Kortlopende schulden en overlopende passiva De kortlopende schulden zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. De verplichtingen betreffen de binnen een jaar vervallende schulden. Niet uit de balans blijkende verplichtingen De verplichtingen voortvloeiende uit het waarborgen van geldleningen zijn op de balans vermeld. Grondslagen voor resultaatbepaling In de resultatenrekening worden de baten en lasten van de beleidsproducten vermeld. De baten en lasten worden opgenomen voor de aan het verslagjaar toe te rekenen bedragen. De baten en lasten worden tegen nominale waarde toegerekend aan de perioden waarop de betrekking hebben. Baten en winsten worden slechts genomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico's die hun oorsprong vinden voor het einde van het begrotingsjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Dividendopbrengsten van deelnemingen worden als bate genomen op het moment waarop het dividend betaalbaar gesteld wordt. Personeelslasten worden in principe toegerekend aan het boekjaar waarop ze betrekking hebben. Als gevolg van het formele verbod op het opnemen van voorzieningen c.q. schulden uit hoofde van jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume, worden sommige personele lasten echter toegerekend aan de periode waarin uitbetaling plaatsvindt; daarbij moet worden gedacht aan componenten zoals ziektekostenpremie ten behoeve van gepensioneerden, overlopende vakantiegeld- en verlofaanspraken en dergelijke. De referentieperiode voor de vergelijking van arbeidskostengerelateerde verplichtingen is dezelfde als die van de meerjarenraming, te weten vier jaar. Indien er sprake is van (eenmalige) schokeffecten (bijvoorbeeld reorganisaties) dient wel een verplichting opgenomen te worden. De rentelasten worden ten laste van de rekening van baten en lasten verantwoord, behoudens de rente over bouwgronden, deze worden bijgeschreven op de boekwaarde van de gronden. De rentelasten worden berekend op basis van de boekwaarde per 1 januari. Bestemmingsreserves met prijscompensatie worden (nog) niet gehanteerd. Bij bestemmingsreserves met bespaarde rente wordt een percentage van 3% gehanteerd. Kostenplaatsen De apparaatskosten worden via de kostenverdeelstaat op basis van de bij de begroting vastgestelde tarieven en verdeelsleutels toegerekend aan de overige kostenplaatsen en producten. Insteek bij de doorboeking naar de producten voor deze jaarrekening is het zichtbaat houden van de kostensoorten op economische categorieën in de programma- en taakveldstructuur (in de exploitatie) zoals het BBV vereist. 125

126 Balans per 31 december 2017 ACTIVA Vaste activa Immateriele vaste activa Bijdragen aan activa in eigendom van derden Totaal immateriële vaste activa Materiele vaste activa - Investeringen met een economisch nut Investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding v/d kosten een heffing kan worden geheven Investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut Totaal materiële vaste activa Financiele vaste activa -Kapitaalverstrekkingen aan: - overige verbonden partijen deelnemingen Leningen aan: - deelnemingen Overige langlopende leningen Totaal financiële vaste activa Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden - Onderhanden werk, w.o. bouwgronden in exploitatie Overige grond- en hulpstoffen Totaal voorraden Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar - vorderingen op openbare lichamen overige vorderingen schatkistbankieren Totaal uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar Liquide middelen - saldi kas, bank en giro Totaal liquide middelen Overlopende activa - de van de Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen die ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel overige nog te ontvangen bedragen, en de vooruitbetaalde bedragen die ten laste van volgende begrotingsjaren komen Totaal overlopende activa Totaal vlottende activa TOTAAL GENERAAL

127 Balans per 31 december 2017 PASSIVA Vaste Passiva Eigen Vermogen - algemene reserve bestemmingsreserves gerealiseerd resultaat volgend uit het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening Totaal eigen vermogen Voorzieningen: - verplichtingen, verliezen en risico's van derden verkregen middelen die specifiek besteed moeten worden Totaal voorzieningen Vaste schulden > 1 jaar onderhandse leningen van: - binnenlandse banken en overige financiële instellingen waarborgsommen Totaal vaste schulden Totaal vaste passiva Vlottende passiva Netto vlottende schulden met een rentecyclische looptijd korter dan 1 jaar - overige schulden bank- en giro saldi Totaal netto vlottende schulden Overlopende passiva - de van de Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren nog te betalen bedragen vooruitontvangen bedragen Totaal overlopende passiva Totaal vlottende passiva TOTAAL GENERAAL Verstrekte garanties voor rente en aflossing: Van geldleningen, aangegaan door derden Achtervangborgstelling leningen sociale woningbouw Achtervangborgstelling leningen eigen woningen

128 TOELICHTING OP DE BALANS 1. Vaste activa A: Immateriële vaste activa Onder deze activapost zijn de bijdragen aan activa in eigendom van derden opgenomen Boekwaarde Boekwaarde Bijdragen Boekwaarde Bedragen Correctie Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Afwaarderingen v derden Bijdrage aan activa in eigendom van derden Totaal Dit betreft investeringen waarover wordt afgeschreven en die niet in eigendom van de gemeente zelf zijn. Deze moeten volgens de BBV apart inzichtelijk gemaakt worden. Voor Appingedam betreft dit één investering: een bijdrage in de ICT glasvezelring van het Eemsdeltatracé. B: Materiële vaste activa: Materiële vaste activa zijn de bezittingen van de gemeente, die zij langdurig gebruikt voor haar bedrijfsvoering. De gemeente heeft het economisch eigendom. Voorbeelden zijn het gemeentehuis, bedrijfsauto s, computers, maar ook riolering en sportvelden/-gebouwen in het bezit van de gemeente. Er wordt onderscheid gemaakt naar activa met een economisch nut en activa in openbare ruimte met een maatschappelijk nut. Op hoofdlijn: Bedragen x Boekwaarde Boekwaarde Mutaties Boekwaarde Correctie Investeringen met een economisch nut Investeringen met een economisch nut waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut Totaal De hier opgenomen correcties t.o.v. de boekwaarde per betreft de herschikking van een aantal activa naar en andere categorie. Deze worden bij de desbetreffende activa nader toegelicht. Nader uitgesplitst: 1. Investeringen met economisch nut Deze activa hebben een economisch nut indien ze verhandelbaar zijn (er een markt voor is) en/of indien ze kunnen bijdragen aan het genereren van middelen. Onderverdeeld naar categorieën: Boekwaarde Boekwaarde Bijdragen Boekwaarde Bedragen Correctie Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Afwaarderingen v derden Gronden en terreinen Woonruimten Bedrijfsgebouwen Vervoermiddelen Machines, apparaten, installaties Overige materiële vaste activa Totaal De correctie op de bedrijfsgebouwen betreft: a. de overboeking van de gronden van gebouwen naar gronden met een maatschappelijk nut b. de overboeking van de lift in het gemeentehuis naar machines en apparaten 128

129 De correctie op machines en apparaten betreft de overboeking van de lift in het gemeentehuis van gebouwen. Het terrein van vv Appingedam is in erfpacht uitgegeven en valt onder de categorie gronden en terreinen met een boekwaarde van Investeringen met economisch nut waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven In de verslagregels (het BBV) wordt onderscheid gemaakt naar materiële vaste activa met een economisch nut en -activa in openbare ruimte met een maatschappelijk nut. Activa hebben een economisch nut indien ze verhandelbaar zijn (er een markt voor is) en/of indien ze kunnen bijdragen aan het genereren van middelen. Indien dit genereren van middelen gebeurt of kan gebeuren middels het vragen van rechten of heffingen, dan spreekt het BBV van activa met een economisch nut waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven.: Boekwaarde Boekwaarde Bijdragen Boekwaarde Bedragen Correctie Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Afwaarderingen v derden Gronden en terreinen Grond- weg- en waterbouwkundige werken Overige materiële vaste activa Totaal De correctie op grond- weg- en waterbouwkundige werken betreft de overboeking van de persleiding Ekenstein van investeringen met een maatschappelijk nut. 3. Investeringen met (uitsluitend) maatschappelijk nut Materiële vaste activa in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut genereren geen middelen, maar vervullen wel duidelijk een publieke taak. Het betreft investeringen in bijvoorbeeld wegen, water en groenvoorzieningen: Boekwaarde Boekwaarde Bijdragen Boekwaarde Bedragen Correctie Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Afwaarderingen v derden Gronden en terreinen Grond- weg- en waterbouwkundige werken Totaal De correctie op de investering met een maatschappelijk nut betreffen: a. de overboeking van de gronden van gebouwen van bedrijfsgebouwen b. de overboeking van de persleiding Ekenstein van Investeringen met economisch nut waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven. C: Financiële vaste activa Onder deze activa zijn kapitaalverstrekkingen en langlopende leningen opgenomen Boekwaarde Boekwaarde Bedragen x Mutaties Kapitaalverstrekkingen overige verbonden partijen Kapitaalverstrekking deelnemingen Leningen aan deelnemingen Overige langlopende leningen Totaal

130 Nader uitgesplitst: 1. Kapitaalverstrekkingen overige verbonden partijen Deze verstrekkingen bestaan uit een viertal aandelenpakketten: Boekwaarde Bijdragen Boekwaarde Bedragen x Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Afwaarderingen v derden Aandelen Zwembad Appingedam-Delfzijl Vastgoed BV Aandelen Waterbedrijf Groningen Aandelen Bank Ned. Gemeenten ad 2, Aankoop aandelen Afvalsturing Friesland Totaal Er zijn geen mutaties geweest in Kapitaalverstrekking deelnemingen Bedragen x Deze deelnemingen hangen allen samen met de wettelijk vereiste splitsingen van energiebedrijven in een productie- en leveringstak en een infrastructurele tak. Daardoor is het gedeelte infrastructuur Essent op 30 juni 2009 overgegaan in Enexis, waar een groot aantal overheden in deelnemen (de handelstak is aan RWE verkocht). De provincie Noord-Brabant heeft hierbij als grootaandeelhouder de lead op zich genomen. De gemeente Appingedam deelt hierin voor een fractie mee, waarbij het aandelenbezit samenhangt met de aangegane lening aan Enexis (zie hieronder 4. Leningen aan verbonden partijen). 3. Leningen aan deelnemingen Dit betreft gereserveerde middelen i.v.m. afwikkeling schadeclaims na de verkoop aan RWE. 4. Overige langlopende leningen Boekwaarde Bijdragen Boekwaarde Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Afwaarderingen v derden Deelneming Enexis Holding N.V Deelneming Vordering op Enexis B.V Deelneming Verkoop Vennootschap B.V Deelneming CBL Vennootschap B.V Deelneming Claim Staat Vennootschap B.V Voorziening verkoop aandelen Essent Totaal Boekwaarde Bijdragen Boekwaarde Bedragen x Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Afwaarderingen v derden Vordering op Vordering op Enexis B.V Totaal Bedragen x Boekwaarde Bijdragen Boekwaarde Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Afwaarderingen v derden Hypothecaire geldleningen ambtenaren Totaal Deze leningen aan personeel hebben betrekking op vroegere secundaire arbeidsvoorwaarden en worden ieder jaar volgens de planning afgelost. 130

131 2.Vlottende activa Onder de vlottende activa worden achtereenvolgens afzonderlijk opgenomen de voorraden, de uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar, de liquide middelen en de overlopende activa: De voorraden worden uitgesplitst naar de volgende categorieën: Bedragen x Boekwaarde Mutaties Boekwaarde Voorraad hulp- en grondstoffen Bouwgronden in exploitatie Totaal Voorraad hulp- en grondstoffen Deze post betreft de voorraad relatiegeschenken. 2. Bouwgronden in exploitatie Het detailverloop van deze gronden in exploitatie: Bedragen x Boekwaarde Mutaties Boekwaarde De Tip fases I - II - III Jan Nieuwenhuyzen/ Fokko Ukenalaan Westersingel Eendracht-locatie Totaal Boekwaarde per 1 januari Investeringen Desinvesteringen Boekwaarde per 31december Boekwaarde bouwgrondcomplexen per 31 december Raming nog te maken kosten Raming nog te realiseren opbrengsten Bijdragen van derden en uit algemene middelen Verwacht batig eindresultaat In 2017 is er een bedrag van afgeboekt op de boekwaarde van de exploitatie Jan Nieuwenhuyzen/ Fokko Ukenalaan. De reden hiervoor is dat er door de noodzakelijke aanleg van een waterberging in het gebied minder uitgeefbare m2 terrein is en omdat er op een deel van het terrein sociale huurwoningen worden gerealiseerd ipv koopwoningen. Voor de grondexploitaties met een nadelig eindresultaat kan een beroep worden gedaan op de reserve bouwgrondexploitatie en De Tip. De reserve bouwgrondexploitatie heeft ultimo 2017 een omvang van De reserve De Tip heeft ultimo 2017 een omvang van

132 Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar de toelichting op de grondexploitatie in het onderdeel Algemeen van het jaarverslag. Reden (aard) van de investeringen belangrijkste onderdelen) : - Eendracht-locatie De Tip Jan Nieuwenhuyzen/ Focco Ukenalaan-locatie - - Westersingel - - Onderhoud en exploitatiekosten interne mensuren en rente Totaal Reden (aard) van de desinvesteringen : - Westersingel Jan. Nieuwen./F. Ukkenalaan Eendracht-locatie De Tip Totaal Uitgangspunten herziening bouwgrondexploitaties (maart 2018) Exploitatie de Eendracht 1. Rekenrente is berekend op 1,5% obv nieuwe BBV voorschriften. 2. Kosten: a. Civieltechnische Kosten (Bouwrijp en Woonrijp)De kosten zijn berekend op basis van een globale raming van ARCADIS. Hiertoe zijn normaalprofielen voor de wegen aangegeven, waarop ARCADIS een kostenraming heeft gemaakt. Daarnaast zijn enkele specifieke bedragen door hen geraamd; b. Saneringskosten: zijn door DHV (thans Royal Haskoning DHV) geraamd in het saneringsplan; 3. Opbrengsten: a. Grondopbrengsten. Zijn door PAS BV (taxateur) geraamd. Voor de sociale huurwoningen is het bedrag gehanteerd dit met de corporaties is afgesproken; b. Bijdrage van de provincie in de kosten van de sanering. Deze zijn bepaald op basis van het saneringsplan en de grondexploitatie en zijn vastgesteld op ; 4. Planning woningen komt voort uit de afspraken die daarover in het Woon- en leefbaarheidsplan zijn gemaakt; 5. Aantallen woningen : van de 180 kavels in totaal zullen er tot verkocht worden en hiernaast nog 10 sociale huurwoningen. 6. De boekwaarde van de kosten en opbrengsten leiden ieder jaar tot een eventuele aanpassing van de grondexploitatie. Daarbij worden ook de nieuwe inzichten in kosten/opbrengsten en planning meegenomen; 7. De exploitatie wordt jaarlijks herzien en vastgesteld door B&W en de raad; 8. In de Regiegroep wordt 2 maal per jaar een opstelling van kosten, opbrengsten planning en verwachting behandeld. 9. In de Regiegroep wordt ook jaarlijks de concept van de herziening van de bouwgrondexploitatie besproken. 10. In de beleidsrapportages van 1 april en 1 oktober worden de begrootte budgetten voor het lopende jaar bekeken en eventueel aangepast. 132

133 11. In de exploitatie is een bijdrage van per kavel verwerkt in het Wijk- en centrumvernieuwingsfonds. In totaal is hiervoor een bedrag opgenomen in de exploitatie van Deze bijdrage aan dit fonds is op dit moment nog niet bestemd voor andere projecten (dan wel het project van De Eendracht) en kan er (indien dit noodzakelijk wordt) uitgehaald worden uit de exploitatie. 12. Indien er geen duidelijk zicht is op kavelverkoop zal het terrein niet bouwrijp worden gemaakt. 13. Het terrein zal in termijnen/delen bouw- en woonrijp worden gemaakt. 14. De looptijd van de exploitatie is 10 jaar (conform BBV voorschriften). Planning kavelverkoop Eendracht: Totaal sociaal Koop Exploitatie Westersingel 1. De kostenramingen zijn opgesteld obv een berekening van PAS BV. 2. De exploitatie wordt jaarlijks herzien en vastgesteld door B&W en de raad; 3. Rekenrente is berekend op 1,5% obv nieuwe BBV voorschriften. 4. In de beleidsrapportages van 1 april en van 1 oktober worden de begrootte budgetten voor het lopende jaar bekeken en eventueel aangepast. 5. Aan de resterende kosten voor bouw- en woonrijpmaken ligt een aanbesteding/gunning aan ten grondslag. Verder weinig nog te maken kosten de komende jaren. 6. De kavelprijzen zijn enkele jaren geleden fors verlaagd. De gehanteerde kavelprijzen bedragen euro per m2 (afhankelijk van de ligging). Verkoopplanning Westersingel: In 2017 zijn vier opties genomen. Inmiddels is duidelijk dat zeker vier kavels in 2018 bij de notaris zullen worden verkocht. Het betreft hier de volgende kavels: kavel verkocht in 2018 kavel verkocht in 2018 kavel kavel verkocht in 2018 kavel verkocht in Voor 2019 wordt de verkoop van de volgende kavel verwacht: kavel Exploitatie Fokko Ukenalaan en Jan Nieuwenhuyzen 1. De exploitatie wordt jaarlijks herzien en vastgesteld door B&W en de raad; 2. De exploitaties zijn bij raadsbesluit (juli 2016) samengevoegd in Rekenrente is berekend op 1,5% obv nieuwe BBV voorschriften. 4. In de beleidsrapportages van 1 april en 1 oktober worden de begrootte budgetten voor het lopende jaar bekeken en eventueel aangepast. 5. Bijna geen te maken kosten meer, alleen nog wat kosten woonrijpmaken en te realiseren bijdragen. 6. In 2017 is een deel van de boekwaarde van dit complex afgeboekt, omdat er is gekozen om sociale huurwoningen te realiseren ipv koopwoningen in de Fokko Ukenalaan. Hiernaast zal er ook minder m2 terrein worden verkocht op de Jan Nieuwenhuyzen-locatie. 133

134 7. Met bouwbedrijf Kooi is een m2 prijs afgesproken voor de verkoop van de voormalige Jan Nieuwenhuyzenlocatie (zie ook B&W besluit). 8. De Fokko Ukenalaan zal worden verkocht aan Woongroep Marenland voor de realisatie van sociale huurwoningen. Er zullen 23 sociale huurwoningen worden gerealiseerd. Verkoopbedrag per woning zal zijn. Exploitatie De Tip 1. Uitgangspunt is de getekende realisatie-overeenkomst die begin 2018 is ondertekend door de gemeente Appingedam, Heuvenman Ibis en Groninger Huis voor de realisatie van De Tip. 2. De exploitatie wordt jaarlijks herzien en vastgesteld door B&W en de raad; 3. Rekenrente is berekend op 1,5% obv nieuwe BBV voorschriften. 4. De boekwaarde van de kosten en opbrengsten leiden ieder jaar tot een eventuele aanpassing van de grondexploitatie. Daarbij worden ook de nieuwe inzichten in kosten/opbrengsten en planning meegenomen; 5. Door PAS bv is nog wel een berekening gemaakt van de te hanteren kavelprijzen, maar dit is door de realisatie-overeenkomst niet meer relevant. 6. Met de wethouder financiën worden de halfjaar-cijfers besproken van de exploitatie. 7. In de beleidsrapportages van 1 april en 1 oktober worden de begrootte budgetten voor het lopende jaar bekeken en eventueel aangepast. 8. Planning woningen komt voort uit de afspraken die daarover in het Woon- en leefbaarheidsplan zijn gemaakt; 9. Aantallen woningen : 14 vrije kavels en hiernaast sociale huurwoningen ; 10. De gemeente heeft nog een lopende ISV subsidie bij de Provincie lopen. Er zijn nog voor aan subsidiabele kosten te maken. Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar Onder uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar worden afzonderlijk opgenomen de vorderingen op openbare lichamen, verstrekte kasgeldleningen aan openbare lichamen (als bedoeld in de wet Financiering Decentrale Overheden), overige verstrekte kasgeldleningen, uitzettingen in 's Rijks schatkist met een rentetypische looptijd korter dan één jaar, rekening-courantverhouding met het Rijk en overige vorderingen en overige uitzettingen. Bedragen Boekwaarde Mutaties Boekwaarde Diverse debiteuren Overige vorderingen Voorziening oninbaar Schatkistbankieren Totaal

135 2. Overige vorderingen (o.a. heffingen) De overige vorderingen zijn als volgt te specificeren: Bedragen x Boekwaarde Mutaties Boekwaarde 3. Voorzieningen oninbaar Bedragen x Boekwaarde Mutaties Boekwaarde 3. Totaal voorzieningen einde jaar (=saldo) De voorziening oninbaar einde jaar is voor opgebouwd uit belastingvorderingen en voor uit leges. Deze voorziening wordt in de balans gepresenteerd als correctie op het debiteurensaldo. 4. Schatkistbankieren Het drempelbedrag waarboven verplicht aan schatkistbankieren moet worden gedaan bedraagt voor Appingedam Gedurende het jaar 2017 zijn er telkens bedragen op en afgeboekt van de rekening schatkistbankieren, zodanig dat er geen overschrijding heeft plaatsgevonden van het drempelbedrag. Het overzicht van buiten de schatkist aangehouden middelen is als volgt: a heffingen b overige vorderingen Totaal a Voorzieningen aanvang jaar b dotatie einde jaar c oninbaar geboekt in Bedragen x Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4 Som van de per dag buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen (negatieve bedragen tellen als nihil) Dagen in het kwartaal Kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen Liquide middelen De liquide middelen kunnen als volgt worden gespecificeerd: Boekwaarde Mutatie Boekwaarde Bedragen x Kasgeldleningen (Kas publieksbalie) Banken (BNG belastingen) Kruisposten Totaal

136 Overlopende activa Dit betreft het totaal aan nog te ontvangen bedragen, vorderingen en vooruitbetalingen eind 2017: Bedragen in Boekwaarde Mutaties Boekwaarde Voorschotten van Eur. en Ned. Overheden met spec doel Overige overlopende activa Totaal Nog te ontvangen bedragen overheidslichamen Naam toevoegingen ontvangen vangnetregeling BUIG , ,00 - Loonkosten H.A.Wessels 4ekw' , ,77 - vangnetregeling BUIG , ,00 vangnetregeling BUIG , ,00 aanvulling bijdrage BCF over , ,00 bijdrage tekort Eendracht kantoor , ,00 BCF , ,32 Te ontvangen voorschotten rijk , , , ,32 Nog op te leggen aanslagen , ,20 - Voorfinanciering Centrum , ,00 balans , ,54 - BDU-subsidie sociale veiligheid spoor , ,00 - afrek. BDU-subsidie 2013 stationsomgeving , ,00 - afrek.subsidie N 360 komtraverse Appingedam , ,00 - werkzaamheden N 360 stationsgebied niet-bdu , ,00 - subsidie BDU 2015 Park and Ride stationsomgeving , ,00 - meerwerkbijdrage herinrichting stationsomgeving , ,00 - aandeel fusieproces ISD-Fivelingo sept-nov , ,80 - aandeel WLP Eemsdelta sept-dec , ,91 - transitie IVAK nov-dec , ,71 - huur brandweerkazerne , ,00 - bijdrage saneringskosten Eendracht , ,10 - BCF , ,00 - aanslagen minus vermindering , , ,74 ISV subsidie Opwierde, restant 20% , ,00 ISV subsidie Wijkstraat, restant 20% , ,00 BDU subsidie stationsgebied , ,00 1e fase subsidie Kabzeel RLK Centrum , ,00 KCA depot gebruik door Delfzijl , ,28 - ISV subsidie 2016 Opwierde , ,86 Aanvulling kosten transitie IVAK december , ,75 - Resultaat beschermd wonen , ,00 - afrek.subsidie sociale cohesie/wlp -673, , , ,00 glas/kunststof/papier 3e+4e kw , ,00 aand.resultaat beschermd wonen , ,00 Subsidie herinrichting Cleveringaplein , ,22 verdeling risico-opslag 2017 WO-DEAL , ,00 Te ontvangen voorschotten overige overheden , , , ,82 Overig < ,= , , , , , , , ,45 136

137 2 Overige nog te ontvangen en vooruitbetaalde bedragen Boekwaarde Mutaties Boekwaarde Bedragen in a overige vorderingen b vooruitbetaalde bedragen Totaal De vooruitbetalingen betreft betaalde diensten die volgend jaar geleverd moeten worden, zoals ICT. Er is één vooruitbetaling hoger dan , dit betreft Sim diensten ad Vaste passiva Eigen vermogen Het eigen vermogen van de gemeente Appingedam is het verschil tussen de bezittingen en de schulden. Dit saldo wordt in de jaarrekening aan het einde van het jaar opgemaakt met als sluitpost het jaarresultaat. Bedragen x Boekwaarde Boekwaarde Mutaties Algemene reserve Bestemmingsreserves Resultaat van lasten en baten in de jaarrekening Totaal Algemene reserve De algemene reserve is het vrij beschikbaar vermogen als buffer voor het afdekken van algemene, niet voorzienbare, risico's en als algemeen dekkingsmiddel. Het verloop: Boekwaarde Bestemming Boekwaarde Bedragen x Toevoeging Onttrekking resultaat vorig boekjaar Algemene reserve Totaal De bestemming resultaat vorig boekjaar betreft het rekeningsaldo over 2016 dat in het voorjaar 2017 bij het vaststellen van de jaarrekening 2016 is toegevoegd aan de algemene reserve. De onttrekkingen (incl. raadsbesluit) nader toegelicht: 137

138 beginsaldo AR specificatie omschrijving bedrag besluit toevoeging resultaat voorgaand boekjaar voordelig resultaat RB nr. 7 onttrekking resultaat voorgaand boekjaar onttrekking o.g.v. resultaatbestemming Burgertop RB nr. 19 primitieve Begroting Tekort Bundeling Uitkeringen Inkomensgerechtigden Restant resultaat 2016 na onttrekkingen eindsaldo AR Toevoeging aan reserve Scholenfonds RB nr.7 Onderhoud van w egen RB nr. 9 Toeveoeging aan reserve Sociaal Domein RB nr. 9 Toevoeging aan reserve Waterstaatk. Infrastructuur RB nr. 7 Toevoeging aan Flexibel budget RB nr. 9 Onderzoek herindeling gemeenten RB nr. 7 Bebording RB nr Bestemmingsreserves Bestemmingsreserves worden aangehouden voor een specifiek doel. Het verloop van deze reserves over 2017 is als volgt: 138

139 Boekwaarde Bestemming Boekwaarde Bedragen x Toevoeging Onttrekking resultaat vorig boekjaar Vervanging- en buitengewoon onderhoud riolering Reserve inzameling huisvuil Gemeentelijk investeringsfonds Reserve bouwgrondexploitatie Lopende verplichtingen per 31 dec Baggerfonds Sportpark ELO Appingedam (electronische lagere overheid) Fonds voor centrumontwikkeling Fonds waterstaatkundige infrastructuur Reserve kunst, cultuur en evenementen Vervangingsfonds openbare verlichting Sociaal domein Reserve exploitatie busstation Gemeentelijk werkfonds Extra personeelskosten Olingerhoogte (Hoge Ome) Exploitatie De Tip Reserve huisvesting onderwijs Scholenfonds Lokaal onderwijs achterstandenbeleid Bovenwijkse voorzieningen Bevolkingsontwikkeling en leefbaarheid Vervanging gymnastiekmaterialen Gemeentelijk stadsvernieuwingsfonds Wijk en centrum vernieuwlingsfonds Onderhoudsreserves diverse gebouwen Wachtgeldreserve wethouders Aardbevingsbestendig bouwen Totaal Deze reserves zijn met 8,1 mln. opgehoogd (Totaal kolommen "Toevoeging") terwijl er ruim 1,8 mln. is onttrokken (Totaal kolom "Onttrekking"). In de nota reserves en voorzieningen zijn o.a.de aard en reden van de reserves aangegeven. In bijlage 2 zijn deze samengevat per reserve weergegeven. De grootste wijzigingen per reserve (>20.000) worden hieronder nader toegelicht: 139

140 Reserve Mutatie onttrekking Mutatie toevoeging Verklaring Gemeentelijk investeringsfonds ,00 aankoop Solwerderflat (101/2017) Lopende verplichtingen per 31 dec ,00 suppletie algemene uitkering gemeentefonds (0/2017) ,00 onderhoud wegen (102/2017) ,00 integratie nieuwkomers(102/2017) ,00 gezond in beweging (0/2017) ,00 gezond in de stad (102/2017) ,00 begel.vluchtelingen(102,111,113/2017) ,00 GIDS-gelden (102,113/2017) ,00 onderhoud riool (113/2017) ,00 flexibel budget (110,113/2017) ,00 aardbevingsproblematiek (113/2017) omg ,00 onderhoud stadstoren(102,113/2017) Baggerfonds ,70 baggeren vijvers (102,107,113/2017) ,00 baggerfonds structurele toevoeging (0/2017) Sportpark ,00 vrijval kapitaallasten sportpark (0/2017) Fonds voor centrumontwikkeling ,00 centrumontwikkeling winkelbestand (113/2017) Fonds waterstaatkundige infrastructuur ,57 vervanging beschoeiing 0,102,110,113/ ,99 vervanging walbeschoeiing Solwerderstraat Oost ,00 structurele dotatie (0/2017) ,00 aanvulling uit resultaat 2016 (110/2017) Vervangingsfonds openbare verlichting ,66 kosten vervangingsinvesteringen 2017 (102/2017) Sociaal domein ,00 subsidie de Inzet (107/2017) ,00 dotatie uit resultaat 2016 Reserve exploitatie busstation ,08 saldo exploitatie busstation(0,102,113/2017) Gemeentelijk werkfonds ,00 dekking tekort BUIG / ,00 dotatie uit vrijval collectieve zorgverzekering (113/2017) Extra personeelskosten ,00 dotatie tijdelijk personeel (0/2017) ,00 dotatie overschot vakantietoeslag 2016 (113/2017) Scholenfonds ,00 algemene uitkering gemeentefonds 2017 (111/2017) ,00 algemene uitkering gemeentefonds uit resultaat 2016(113/2017) Bevolkingsontwikkeling en leefbaarheid ,00 krimpbijdrage (0/2017) ,00 krimpbijdrage (0/2017) bedrag primitieve begroting Gemeentelijk stadsvernieuwingsfonds ,00 herstructurering Opwierde (0/2017) Wijk- en centrumvernieuwingsfonds ,96 Groene long Opwierde Onderhoudsreserves diverse gebouwen ,00 onderhoud Eelwerd (113/2017) Aardbevingsbestendig bouwen ,00 uitvoering aardbevingsbest.bouwen (113/2017) 140

141 4 Gerealiseerde resultaat uit het overzicht van lasten en baten Het gerealiseerde resultaat uit het overzicht van lasten en baten in de jaarrekening is in afwachting van definitieve besluitvorming separaat opgenomen onder het eigen vermogen. Voorzieningen Voorzieningen zijn onderdeel van het vreemd vermogen, omdat deze posten bedoeld zijn om toekomstige lasten mee te kunnen betalen, waarvan de hoogte nu nog niet exact is te bepalen. Het totaal geeft het volgende verloop: Bedragen x Boekwaarde Boekwaarde Mutaties Voorzieningen Totaal Er zijn een achttal voorzieningen: Bedragen x Boekwaarde Boekwaarde Toevoeging Vrijgevallen Aanwendingen Voorziening wachtgeld wethouders Voorziening wachtgeld personeel Wethouderspensioen Afkoopsommen onderhoud graven Overdracht SBO-school De Delta aan RENN Voorziening riolering Voorziening transformatie IVAK Totaal De grootste wijzigingen (> ) nader toegelicht: Voorziening Toevoeging Onttrekking Verklaring Voorziening wachtgeld personeel ,35 Betaalde wachtgelden ,00 Vrijval voorziening wachtgeld personeel Wethouderspensioen ,32 vrijval voorziening pensioen wethouders ,00 betaalde pensioen wethouders ,50 rente 3% Pensioenfonds wethouders ,00 pensioenpremies wethouders 2017 Overdracht SBO-school De Delta aan RENN ,00 vrijval voorziening ultimo 2017 Voorziening transformatie IVAK ,43 lasten transitie IVAK ,28 vrijval voorz. liquidatie IVAK Langlopende schulden De samenstelling van de langlopende schulden: Bedragen x Boekwaarde Boekwaarde Mutaties Onderhandse leningen banken Waarborgsommen Totaal Het verloop van de schulden is als volgt: Schuldrestant per 1 januari

142 Toename waarborgsommen 116 Aflossing leningen Schuldrestant per 31 december De totale rentelast in 2017 bedraagt Vlottende passiva Netto vlottende schulden Bedragen in Boekwaarde Boekwaarde Mutaties Banksaldi (voor zie vlottende activa hierboven) Overige schulden Totaal De banksaldi per 31 december 2017 zijn per saldo positief, vallen dus onder de vlottende activa (bezit). Het saldo 1 januari 2017 is destijds niet in een kasgeldlening omgezet vanwege de rond die tijd eveneens ontvangen bevoorschotting voor het scholenfonds. De overige schulden betreffen crediteuren per 31 dec 2017 die grotendeels afgehandeld zijn in de eerste maanden van 2017: Bedragen in Boekwaarde Boekwaarde Mutaties Crediteuren (totaal betaalbaar gesteld per ultimo 2017) Idem waarvan de inkoopfacturen terzake van exploitatie 2018 met datering Totaal overige schulden Overlopende passiva Deze overlopende transitorische post bestaat uit nog te betalen bedragen en vooruitontvangen bedragen die ten gunste van volgende jaren komen, op hoofdlijn: Bedragen x Boekwaarde Mutaties Boekwaarde voorschotten van overheden met spec bestedingsdoel overige nog te betalen bedragen vooruitontvangen bedragen Totaal De van overheden ontvangen voorschotten De van Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen voor uitkeringen met specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren zijn als volgt opgebouwd: 142

143 Bedragen in Boekwaarde Boekwaarde Mutaties Voorschotsbedragen overheden NL en EU Totaal In detail: Omschrijving Stand 1 jan 2017 Verloop Stand 31 dec 2017 Participatiebudget Rijk ISV gelden De Tip Provincie Leefbaarheid krimpgebieden Provincie Energiebesparing particuliere woningen Provincie Fietspad Olinger Koloniemolen Provincie Sociale cohesie regio Eemsdelta Provincie Subsidie Cleveringaplein Provincie Correctiespost Totaal Nog te betalen bedragen Deze post bestaat uit een drietal onderdelen: nog te betalen aan overige overheden, niet overheden en een kleine post te verrekenen aan de personeelsvereniging. In totaal: Bedragen in Boekwaarde Boekwaarde Mutaties Nog te betalen (transitoria) Totaal In detail: NAAM OMSCHRIJVING BEDRAG Personenvervoer Van Dijk en UVO vervoer BV Regiotaxi dec' Diverse zorgaanbieders iwmo periode Volkskredietbank Noord-Oost Groningen VKB afrekening UVO Vervoer B.V. UVO nov' B.N.G. rente 4 geldleningen Overige posten < SUBTOTAAL Nog te betalen niet overheden Regionale Inkooporganisatie Groninger Gemeenten bevoorschotting +sept circ +aanv.kst.jeugdzorg tot max. tekort Werkplein Fivelingo Afrekening BUIG/BBZ en participatie 2017 en BTW Afrekening basiskaart grootschalige topografie en Gemeente Delfzijl overige afrek G.R. werkorganisatie DEAL-gemeenten afrek.bijdr.uitvoeringsplan IKB DEAL Belastingdienst WKR BTW en Loonheffing DAL gemeentn WLP door te betalen subsidie Overige posten < SUBTOTAAL Nog te betalen overheden TOTAAL NOG TE BETALEN BEDRAGEN (excl personeelsvereniging)

144 De nog te verdelen geldmiddelen van de personeelsvereniging bedragen Vooruitontvangen bedragen Bedragen in Boekwaarde Boekwaarde Mutaties Vooruit ontvangen bedragen Totaal Dit betreft een restantbedrag van de gebiedsagenda Hogeland ad CLAIMS (buiten de balans) Tegen de gemeente: Walbeschoeiing Olingermeeden; Sinds 2011 heeft de gemeente te maken met klachten en later aansprakelijkstellingen van de bewoners van de straten Olingermeeden, Twarrelt en Lange Sissen(totaal 31 woningen). Het betreft een verschil van inzicht over de kwaliteit van de beschoeiing(inclusief de toegepaste verankering) achter de woningen aansluitend op het water van de Rechte en Haakse Tocht. De beschoeiing is indertijd - tussen 2003 en aangelegd in opdracht van de gemeente en mee verkocht bij de bouwpercelen. Er is toen bewust door de gemeente gekozen voor een beschoeiing van H-Larix-hout en een beperkte verankering met de verwachting dat deze constructie 10 tot 15 jaar mee zal gaan. Circa 5 jaar geleden constateerden de eerste bewoners dat de beschoeiing begon door te buigen en het hout hier en daar ging rotten. De bewoners zijn van mening dat de gemeente niet de juiste kwaliteit geleverd heeft en stelden de gemeente aansprakelijk voor de schade. Eind 2017 is een akkoord bereikt met de groep bewoners. Het akkoord houdt in dat de gemeente per strekkende meter walbeschoeiing c.q. oeverconstructie een bedrag van 240,-- betaalt als bijdrage in de kosten van toekomstige vervanging van de walbeschoeiing c.q. oeverconstructie. Voor zover de walbeschoeiing c.q. oeverconstructie minder dan een meter is, wordt een pro rato gedeelte van dit bedrag betaald. Tevens is overeengekomen dat alle zeven bewoners (dus: alle eisers) afzien - na instemming van de raad -van het instellen van hoger beroep tegen het vonnis van de rechtbank. Tevens hebben we gesteld, dat de overeenkomst wordt aangegaan onder de opschortende voorwaarde van goedkeuring van de raad. Begin 2018 heeft de gemeenteraad ingestemd met het raadsvoorstel omtrent het beschikbaar stellen van middelen voor de walbeschoeiing in Olingermeeden. Tegen een derde door de gemeente - Geen claims van materiële omvang 144

145 Gewaarborgde geldleningen De gemeente Appingedam heeft zich borg gesteld voor de rente en aflossing van door diverse instellingenafgesloten geldleningen. Uit hoofde van verleende borgstellingen in het verleden kan de gemeente aan het eind van het afgelopen rekeningjaar nog rechtstreeks aangesproken worden voor de volgende restantschulden per : - Damster Voetbal Combinatie, bouw kantine/kleedgebouw De Pelikanen Zwembad Appingedam-Delfzijl Vastgoed B.V. (eigenaar van "Dubbelslag") Algemene Stichting Welzijn Appingedam, gebouw Klauckelaan Woongroep Marenland, bouw Brede School Opwierde Woongroep Marenland, aankoop en bouw Brede School Oling De risico's uit de achtervangverplichtingen voor garantie van leningen, aangegaan via het Waarborgfonds voor de Sociale Woningbouw of conform de Nationale Hypotheek Garantie zijn niet opgenomen in bovenstaand bedrag. Het risico voor de gemeente is zeer laag; de geldverstrekkers voorzien de gemeente bovendien niet regelmatig van actuele informatie over hun uitstaande vorderingen. Van de woningbouwcorporaties zijn de volgende opgaven van restantschulden, waarvoor onze gemeente achtervangverplichtingen heeft aan het Waarborgfonds Sociale Woningbouw, per 31 december 2017 ontvangen: - Christelijke Woongroep Marenland Stichting Groninger Huis Woonzorg Nederland Totaal restantschulden met achtervangverplichtingen aan WSW Van de bankinstellingen zijn opgaven van restantschulden uit hypothecaire geldleningen, aangegaan met Nationale Hypotheek Garantie, per 31 december 2017 ontvangen. Onderstaand overzicht geeft de restantschulden uit eigen woningbezit aan in Appingedam zoals dat door de kredietverstrekkers is opgegeven. Doordat niet van alle kredietverstrekkers een opgave is ontvangen, is onderstaand overzicht onvolledig. Garantiebedrag per Geldverstrekker Omschrijving AEGON Eigen woningbezit ABN-AMRO Bank Eigen woningbezit ING-bank Eigen woningbezit 0 Directbank Eigen woningbezit * Nationale Nederlanden Eigen woningbezit SNS Bank Eigen woningbezit Stater Eigen woningbezit Rabobank Eigen woningbezit Totaal * Afkoopwaarde polissen is hoger dan de restant schulden 145

146 Hoofdsom Percentage Borgstelling Saldo lening waarvoor borg Saldo lening waarvoor borg Aanspraak borgstelling - Voetbalvereniging de Pelikanen (D.V.C.) (bouw kantine/kleedgebouw) % nihil - Voetbalvereniging Appingedam (D.V.C.) (bouw accommodatie) % Zwembad Appingedam-Delfzijl Vastgoed B.V. (eigenaar van "Dubbelslag") % nihil - Algemene Stichting Welzijn Appingedam (gebouw Klauckelaan) % nihil - Woongroep Marenland (bouw Brede School Opwierde) % nihil - Woongroep Marenland (aankoop en verbouw Brede School Oling) ,00% nihil Ter zake van de opgenomen borgstellingen heeft tot en met 2017 geen betaling wegens aansprakelijkheidstelling voor wanbetaling plaatsgevonden. Overige garanties ten behoeve van derden Uit de standaardbankverklaring van de BNG (Bank Nederlandse Gemeenten) blijken de volgende garanties: Bankgarantie B.N.G. nummer LD Niet uit de balans blijkende verplichtingen Eveneens is de gemeente Appingedam voor een aantal toekomstige jaren verbonden aan verschillende meerjarige financiële verplichtingen. De belangrijkste zijn: Contracten software, licenties en telefonie Diverse ICT-leveranciers gemeenschappelijk computercentrum DAL-gemeenten p. jr (aandeel penvoerder Appingedam ruim 25% zo'n ) waarvan leveranciers > : KPN (telefonie, ethernet) Insight Enterprises Netherlands BV (Microsoft o.a. Citrix) Diverse ICT leveranciers apart gemeente Appingedam. p/jr waarvan leveranciers > : REAT (salarispakket via Delfzijl) DECOS (jaarlijks onderhoud JOIN) PinkRoccade (diverse pakketten belastingen, samenleving, middelen) SIMgroep (diverse diensten) Antea Nederland BV (onderhoud GBI en hosting) 146

147 Overzicht langlopende huur- en leaseverplichtingen Betreft: Gebouw Olingermeeden 2 tm 8 Gebouw Wethouder Olthoflaan 4 tm 4D Periode van Tm Koffiesystemen Jaarbedrag 2017 Indexering Totaal resterende verplichting ,40 1,5% , ,36 1,5% , ,45 0% 3.246, ,95 147

148 OVERZICHT VAN BATEN EN LASTEN OVER 2017 X euro overzicht van baten en lasten 2017 primitieve begroting begroting NA wijziging X X progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo Algemene dekkkingsmiddelen Bedrag onvoorzien Overheadkosten PROGR. 0 Programma Algemeen bestuur PROGR. 1 Programma Openbare orde en veiligheid PROGR. 2 Programma Verkeer, vervoer en waterstaat PROGR. 3 Programma Economische zaken PROGR. 4 Programma Onderwijs PROGR. 5 Programma Cultuur en recreatie PROGR. 6 Programma Sociale voorz. en maatsch. dienstverl PROGR. 7 Programma Volksgezondheid en milieu PROGR. 8 Programma Ruimt. ordening en volkshuisvesting totaal saldo van baten en lasten progr. toevoeging en/of onttrekking aan reserves: (9.7) 0 Algemeen bestuur Verkeer, vervoer en waterstaat Economische Zaken Onderwijs Cultuur en recreatie Sociale voorzieningen en maatschappelijke dienstverlening Volksgezondheid en milieu Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting subtotaal mutaties in reserves resultaat

149 realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo Algemene dekkkingsmiddelen Bedrag onvoorzien Overheadkosten PROGR. 0 Programma Algemeen bestuur PROGR. 1 Programma Openbare orde en veiligheid PROGR. 2 Programma Verkeer, vervoer en waterstaat PROGR. 3 Programma Economische zaken PROGR. 4 Programma Onderwijs PROGR. 5 Programma Cultuur en recreatie PROGR. 6 Programma Sociale voorz. en maatsch. dienstverl PROGR. 7 Programma Volksgezondheid en milieu PROGR. 8 Programma Ruimt. ordening en volkshuisvesting totaal saldo van baten en lasten progr. toevoeging en/of onttrekking aan reserves: (9.7) 0 Algemeen bestuur Verkeer, vervoer en waterstaat Economische Zaken Onderwijs Cultuur en recreatie Sociale voorzieningen en maatschappelijke dienstverlening Volksgezondheid en milieu Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting subtotaal mutaties in reserves resultaat

150 LASTEN EN BATEN O.B.V. TAAKVELDEN Bedragen x 1,000 Taakveld Omschrijving Lasten Baten Saldo 0.1 Bestuur Burgerzaken Beheer overige gebouwen en gronden Overhead Treasury /62 OZB woningen en niet-woningen Belastingen overig Algemene uitkering en overige uitkeringen gemeentefonds Overige baten en lasten Vennootschapsbelasting (VpB) Mutaties reserves Resultaat van de rekening van baten en lasten Totaal Bestuur & Ondersteuning Crisisbeheersing en brandweer Openbare orde en veiligheid Totaal Veiligheid Verkeer en vervoer Parkeren Recreatieve havens Economische havens en waterwegen Openbaar vervoer Totaal Verkeer, vervoer en waterstaat Economische ontwikkeling Fysieke bedrijfsinfrastructuur Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen Economische promotie Totaal Economie Onderwijshuisvesting Onderwijsbeleid en leerlingzaken Total Onderwijs Sportbeleid en activering Sportaccommodaties Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie Musea Cultureel erfgoed Media Openbaar groen en (openlucht) recreatie Totaal Sport, cultuur en recreatie Samenkracht en burgerparticipatie Wijkteams Inkomensregelingen Begeleide participatie Arbeidsparticipatie Maatwerkvoorzieningen (WMO) Maatwerkdienstverlening Maatwerkdienstverlening Geëscaleerde zorg Geëscaleerde zorg Totaal Sociaal domein Volksgezondheid Riolering Afval Milieubeheer Begraafplaatsen en crematoria Totaal Volksgezondheid en milieu Ruimtelijke ordening Grondexploitatie (niet-bedrijventerreinen) Wonen en bouwen Totaal Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing Totaal

151 TOELICHTING OP HET OVERZICHT VAN BATEN EN LASTEN 2017 Analyse van het cijfermatig verschil tussen de gewijzigde begroting en de jaarrekening 2017 Het merendeel van de exploitatiebudgetten voor 2017 is voor het laatst bijgesteld aan de hand van de beleidsrapportage per 1 oktober 2017, behandeld in de raadsvergadering van december Er was een voordelig resultaat begroot van ; het werkelijk resultaat volgens de jaarrekening is uitgekomen op voordelig. Waar het uiteindelijk resultaat per programma over 2017 meer dan afwijkt van de prognose per 1 oktober 2017 wordt dit hierna globaal toegelicht. Per overschrijding of tekort is aangegeven of het een structurele afwijking (S) of een incidentele (I) is. Bij verschillen op uren is dit niet aangegeven. Algemene dekkingsmiddelen begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Algemene dekkkingsmiddelen Beleggingen Er is meer aan dividend en rente ontvangen van beleggingsopbrengsten dan was geraamd. Het dividend van de BNG is hoger uitgevallen dan was begroot. (S) Rente kortlopende geldleningen Er is in 2017 geen kortlopende geldlening afgesloten. De werkelijke kosten vallen hierdoor lager uit dan was begroot. (I) Bespaarde rente De rente eigen financieringsmiddelen valt hoger uit dan was begroot. De algemene reserve was eind 2016 fors toegenomen door een bijdrage vanuit het Rijk van 5,3 miljoen voor het scholenprogramma. Hier was in de begroting 2017 nog geen rekening mee gehouden. Aan de batenzijde is er meer bespaarde rente eigen vermogen ontvangen. (I) Algemene uitkering Er is meer algemene uitkering ontvangen dan begroot. Voornamelijk door een positief effect van de decembercirculaire 2017 is een positief resultaat ontstaan. Voorziening dubieuze debiteuren Er is toegevoegd aan de voorziening dubieuze debiteuren. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een opschoningsactie bij de gemeente Groningen, die voor ons de heffing en inning van de belastingen uitvoert. De opschoningsactie was in het leven geroepen in verband met de vorming van het Noordelijk Belastingkantoor. Wachtgeld personeel Er kan vrijvallen van de wachtgeldvoorziening personeel. Doordat personeel waarvoor een wachtgeldvoorziening was gevormd weer een dienstverband hebben, vallen de werkelijke kosten lager uit en kan een deel van de voorziening vrijvallen. (I) 151

152 Overheadkosten begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Overheadkosten Representatiekosten De werkelijke kosten vallen hoger uit dan begroot. Dit valt te verklaren door de kosten gemaakt voor het afscheid van de burgemeester en hoger uitgevallen kosten voor lunches, gebak en bloemen. Aardbevingsproblematiek Op het budget voor aardbevingsproblematiek resteert eind 2017 een budget van (I) Hiernaast is er meer ontvangen aan vergoeding aardbevingsproblematiek. Dit bedrag zal worden toegevoegd aan de reserve aardbevingsproblematiek bij de bestemming van het rekeningsaldo. (I) Telefoon en dataverkeer De kosten voor telefoon en dataverkeer zijn met boven het budget uitgekomen. Het aantal collega's met een telefoon en/of IPad is toegenomen en daarmee ook de kosten voor telefoon en dataverkeer. (S) Personeelskosten De personeelskosten zijn hoger uitgevallen dan was begroot. (I) Scholing De post scholing is incidenteel met overschreden. Er zijn een aantal cursussen eind 2017 nog gestart. Eindheffing werkkostenregeling De post eindheffing werkkostenregeling is met overschreden. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt doordat ook de werkkostenregeling van 2016 ten laste is gebracht van Hiernaast zijn er kosten gemaakt voor afscheid van collega's in niet gemeentelijke gebouwen. (I) Stadskantoor Onderhoud gebouw Het budget voor onderhoudskosten van het Stadskantoor is met overschreden. Voor de overschrijding van het budget zijn een aantal incidentele oorzaken aan te geven. Zo zijn reparatiekosten van zonneschermen als gevolg van stormschade uitgekomen op 5.800, heeft een verbouwing van kantoorruimte gekost en zijn de kosten van schilderwerkzaamheden hoger uitgevallen als gevolg van houtrot. Daarnaast heeft het aanbrengen van een douche gekost. Applicaties De post applicaties is overschreden met Dit wordt voor veroorzaakt doordat er kosten uit 2016 ten laste zijn gebracht van Hiernaast zijn er extra kosten gemaakt doordat er steeds meer gedigitaliseerd wordt en meer in de Cloud wordt gewerkt. 152

153 GemCC Op de posten hardware en software/licenties resteert eind 2017 respectievelijk en (I) De post personeel GemCC wordt met overschreden. Dit wordt deels veroorzaakt door het laten uitbetalen van overuren in (I) Er is hiernaast bij GemCC voor aan kosten gemaakt voor de aanschaf van materiaal (telefoons, ipads, etc.) die tevens zijn doorbelast aan de desbetreffende gemeente of gemeenschappelijke regeling. Zowel de lastenkant als de batenkant was niet begroot. Programma 0; Algemeen Bestuur begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Programma Algemeen 0 bestuur Jaarwedden burgemeester en wethouders De vergoeding voor burgemeester en wethouders is lager uitgevallen dan was begroot. (S) Pensioenen wethouders Op basis van de jaarlijkse berekening van de voorziening pensioenen wethouders kan er vrijvallen van de voorziening. (I) Uren binnendienst bevolkingsadministratie Er zijn in werkelijkheid meer uren ten laste gebracht van de bevolkingsadministratie dan was begroot. (I) Onderzoeken herindeling Voor herindelingsonderzoeken is een budget begroot van De werkelijke kosten over 2017 vallen, mede door een subsidie, lager uit dan was begroot. Het restantbudget zal worden overgeheveld naar (I) Samenwerking DEAL, arbeidsmarkt, infra en economie De werkelijke kosten vallen lager uit dan begroot. Dit budget was vanuit 2016 overgeheveld naar (I) Mutaties reserves Er is minder onttrokken aan de volgende reserves: overlopende verplichtingen ( minder), afvalstoffenheffing ( minder), busstation ( minder), personeel ( minder) en centrumvernieuwing ( minder). Hiernaast is er meer onttrokken aan de tariefegalisatiereserve riolen in (I) Er is hiernaast minder toegevoegd aan de volgende reserves: algemene reserve ( minder), gemeentelijk investeringsfonds ( minder), overlopende verplichtingen ( minder), waterstaatkundige infrastructuur ( minder), sociaal domein ( minder), busstation ( minder), personeelskosten ( minder), huisvesting onderwijs ( minder) en 153

154 wijk- en centrumvernieuwing ( minder). Hiernaast is er meer toegevoegd aan de reserve openbare verlichting. (I) Programma 1; Openbare orde en veiligheid begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Programma Openbare orde en 1 veiligheid Veiligheidsregio De bijdrage aan de GR Veiligheidsregio Groningen valt lager uit dan begroot. In de begroting was nog rekening gehouden dat de kosten voor opleiding aanvullend door de Veiligheidsregio in rekening zouden worden gebracht. (I) Programma 2; Verkeer, vervoer en waterstaat begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Programma Verkeer, vervoer en 2 waterstaat Uren binnendienst wegen Er zijn in werkelijkheid meer uren ten laste gebracht van de reconstructie wegen dan was begroot. (I) Uren binnendienst wegen Er zijn in werkelijkheid meer uren ten laste gebracht van het onderhoud wegen dan was begroot. (I) Vervangingsinvesteringen openbare verlichting Er is in minder aan openbare verlichting vervangen dan was geraamd. Het restantbudget blijft beschikbaar in de reserve openbare verlichting voor uitvoering in 2018 en verdere jaren. (I) Renovatie kopsteigers Eendracht Het project is in 2017 niet meer tot uitvoering gekomen en schuift door naar Het niet bestede budget van blijft beschikbaar in de reserve waterstaatkundige infrastructuur. (I) Herstel damwand Jan Leugstraat Eind 2017 resteert er van het budget herstel damwand Jan Leugstraat. Het project is deels in 2017 uitgevoerd. In 2018 zal de rest van het project worden uitgevoerd. Het restantbudget blijft beschikbaar in de reserve. (I) Vervanging walbeschoeiing Solwerderstraat-Oost Hier is meer uitgegeven dan begroot (I). Er zijn in 2017 al meer kosten gemaakt dan begroot. In de beleidsrapportage van oktober 2017 is de raming aangepast naar en is een 154

155 bedrag van overgeheveld naar de reserve waterstaatkundige infrastructuur en zal worden overgeheveld naar De overschrijding van zal minder overgeheveld worden. Programma 3; Economische Zaken begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Programma Economische 3 zaken Bijdragen stimulering detailhandel Vanuit 2016 is er een budget van overgeheveld naar Hiervan is niet besteed in (I) Citymarketing en citybranding De kosten voor citymarketing en citybranding vallen lager uit dan was begroot. Over 2017 zijn er geen lasten geboekt op deze post. (I) Programma 4; Onderwijs begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo 4 Programma Onderwijs OZB Basisonderwijs De OZB voor het basisonderwijs valt hoger uit dan was begroot. Dit wordt hoofdzakelijke veroorzaakt doordat voor de brede school in Opwierde de OZB van 2016 en 2017 in rekening is gebracht. (I) Exploitatie buiten gebruik gestelde scholen Voor twee nog niet gesloopte scholen betaalt de gemeente de belastingen, elektra, gas en verzekeringen. Bij de beleidsrapportage is hiervoor een krediet geraamd van Eind 2017 blijkt dat er van dat budget niet is besteed in In 2018 zullen de scholen worden gesloopt. (I) Technisch onderhoud De Delta Voor technisch onderhoud aan De Delta was geraamd (dit was overgeheveld van 2016 naar 2017). In 2017 is dit bedrag niet besteed, met het oog op de aanstaande scholenfusie. Het bedrag blijft beschikbaar in de reserve onderwijshuisvesting. (I) Impuls brede scholen en combinatiefunctie. Er resteert een bedrag van op de post impuls brede scholen en combinatiefunctionaris. (I) 155

156 Programma 5; Cultuur en recreatie begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Programma Cultuur en 5 recreatie Voorziening IVAK Er is eind 2017 een nieuwe berekening gemaakt van de gevormde voorziening van het IVAK. Op basis van deze berekening kan er vrijvallen van de gevormde voorziening. (I) Sportcentrum Eelwerd; verhuur sporthal De opbrengst van de verhuur van sporthal Eelwerd is lager uitgevallen dan was begroot. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de in rekening gebrachte verhuurprijs voor het Eemsdelta (de grootste afnemer) is verlaagd. In de begroting was hier nog geen rekening mee gehouden. (S) Herinrichting schoolterreinen Voor de sloop en herinrichting van de Citer en de Heiman Akkerstraat was een bedrag geraamd. Doordat de sloop van de gebouwen vertraging heeft opgelopen resteert er eind 2017 een bedrag van Dit bedrag blijft beschikbaar in de reserve. (I) Materialen en uitbesteed werk Park Ekenstein Het budget kent een overschrijding van (I). De reden van deze overschrijding is de inzet van een extern bureau bij overdracht van Park Ekenstein ( ) Programma 6; Sociale voorzieningen en Maatschappelijke dienstverlening begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Programma Sociale voorz. en 6 maatsch. dienstverl Uitkeringen Er is minder bijdrage aan het Werkplein Fivelingo overgemaakt voor uitkeringen dan was begroot. (I) Rijksbijdrage bijstand en inkomensvoorziening De Rijksbijdrage bijstand en inkomensvoorziening valt hoger uit dan was begroot. In totaal is er in ,2 miljoen ontvangen van het Rijk. (I) Loonkosten WSW De loonkosten voor de WSW'ers valt in lager uit dan was begroot. (S) VO starters De post VO starters en schoolgaande kinderen (loopt via Werkplein Fivelingo) valt hoger uit dan was begroot. (S) 156

157 Collectieve ziektekostenverzekering De post collectieve ziektekostenverzekering valt lager uit dan was begroot. (S). Kwijtschelding Het aantal burgers dat kwijtschelding aanvraagt voor de gemeentelijke belastingen is niet zo sterk toegenomen als was begroot in de begroting. Er is voor minder aan kwijtschelding verleend voor de afvalstoffenheffing en voor minder aan kwijtschelding voor de rioolheffing. (S) Schuldhulpverlening/ schuldsanering De kosten voor schuldhulpverlening en schuldsanering vallen lager uit dan was begroot. (S) Nieuwkomers en asielzoekers De post begeleiding nieuwkomers is bij de beleidsrapportage van 1 oktober 2017 verlaagd. Bij de jaarrekening blijken de kosten hoger uit te komen dan de bijgestelde begroting. Er zal hierdoor per saldo minder budget worden overgeheveld van 2017 naar (I) Voor de integratie van nieuwkomers is meer uitgegeven dan was begroot. (I) De Rijksbijdrage asielzoekers valt hoger uit dan was begroot. (I) Kinderopvang doelgroepen De post kinderopvang doelgroepen is overschreden met (S) Bijdrage exploitatielasten peuteropvang De exploitatielasten peuteropvang vallen lager uit dan was begroot. (I) Woningaanpassingen Er zijn in 2017 meer grotere woningaanpassingen geweest dan was begroot. De post is overschreden met (I) Hierentegen zijn er minder ( minder) kleinere woningaanpassingen (o.a. traplift etc.) geweest in (I) Huishoudelijke hulp Er is per saldo minder aan huishoudelijke hulp besteed dan was begroot. Voornamelijk op de post huishoudelijke hulp toelage is een onderbesteding te melden van In de begroting 2018 is het budget daarvoor aangepast. (S) Verhuis- en inrichtingskosten Er is geen gebruik gemaakt van verhuis- en inrichtingskosten. Het budget van is hierdoor onbesteed gebleven. (I) Zorg in natura Wmo Er is door de diverse zorgaanbieders in totaal minder aan zorg in natura verantwoord dan was begroot. (I) Beschermd wonen De gemeente Groningen voert voor de Groninger gemeenten het beschermd wonen uit. De uitvoering is goedkoper uitgevoerd waardoor de gemeenten een bedrag hebben terugontvangen. Voor Appingedam is in 2017 een bedrag van overgemaakt. Hiernaast vielen ook de uitvoeringskosten lager uit dan was begroot. (I) 157

158 Eigen bijdragen Doordat de werkelijke kosten voor huishoudelijke hulp en zorg in natura lager uitvallen dan was begroot, vallen ook de werkelijke eigen bijdragen lager uit dan begroot. (S) Huisverbod huishoudelijk geweld De werkelijke kosten voor huishoudelijk geweld vallen hoger uit dan was begroot. (I) Personeel jeugdloket Er is voor meer aan personeelskosten gemaakt voor het jeugdloket dan was begroot. (S) School als Wijk Het budget voor School als Wijk is in 2017 niet besteed en zal worden doorgeschoven naar 2018 ( ). (I) Damster zorgbalie Er was voor 2017 een budget geraamd voor de communicatie rondom de zorgbalie. Van dit budget resteert eind 2017 een bedrag van Dit bedrag zal in 2018 wederom beschikbaar worden gesteld (budget wordt doorgeschoven naar 2018). (I) Persoonsgebonden budgetten Op de budgetten voor persoonsgebonden budget resteert eind 2017 in totaal een bedrag van (I) Voorzieningen natura en opvang jeugd De tekorten over 2017 bij het RIGG zijn fors (meer dan 23,5 miljoen). Mede hierdoor is er in Appingedam meer uitgegeven dan was begroot. (S) Programma 7; Volksgezondheid en milieu begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Programma Volksgezondheid 7 en milieu Kosten inzet derden De overschrijding van de (I) op deze post wordt veroorzaakt door extra transportkosten van SUEZ (transport naar Heerenveen i.p.v. Groningen). Deze kosten zaten nog in de SANOG begroting. (I) Aandeel gemeenschappelijke kosten SANOG Het budget is met overschreden. Dit vindt zijn oorzaak in boekingen die nog betrekking hebben op (I) en hoger uitgevallen kosten voor nascheiding kunststof Afvalsturing Friesland (S).Deze hogere uitkomsten nascheiding leveren ook meer inkomsten op (zie uitkeringen afvalfonds). Het kan echter wel tot 2019 duren voordat de definitieve afrekening van de inkomsten aangeleverd wordt. (I) 158

159 Uitkeringen afvalfonds papier, glas en kunststoffen Nascheiding kunststof Afvalsturing Friesland valt hoger uit. De hogere uitkomsten nascheiding leveren ook meer inkomsten op. Het kan echter wel tot 2019 duren voordat de definitieve afrekening van de inkomsten aangeleverd wordt. Er wordt voor het Afvalfonds een transitoria post opgenomen van waardoor er in meer baten zullen zijn dan was begroot. (S) Afvalwaterplan DAL-W2 Er resteert eind 2017 een bedrag van op de post afvalwaterplan. Het bedrag zal worden toegevoegd aan de reserve tariefegalisatie riolen. (I) Kapitaallasten riolen De kapitaallasten riolen zijn met overschreden. Enkele investeringen die in 2016 hebben plaatsgevonden liepen in 2017 ook door, waardoor het jaarlijks af te schijven bedrag diende te worden verhoogd. (I) Materiaal en uitbesteding werk Rioolbeheer Het budget overschrijdt hier Deze wordt veroorzaakt door boekingen van rioolonderhoud/storingen (I) Materiaal en uitbesteding werk Reinigen Rioolkolken Eind 2017 is nog een reiniging van rioolkolken uitgevoerd terwijl dit niet meer in 2017 was verwacht. Hierdoor wordt het afgeraamde budget met overschreden. Werkorganisatie DEAL De kosten van werkorganisatie DEAL vallen in hoger uit dan was begroot. Dit wordt veroorzaakt door de invoering van het IKB (integrale kostprijs benadering), waarbij de deelnemende gemeenten betalen op basis van de afname van de producten. Doordat Appingedam o.a. meer omgevingsvergunningen heeft gehad dan was begroot, valt de bijdrage van WO DEAL ook hoger uit. Aan de andere kant heeft de gemeente ook meer leges omgevingsvergunning ontvangen dan was begroot. (I) Bodemsaneringskosten Er zijn in 2017 geen kosten voor bodemsanering gemaakt. De raming van komt hiermee te vallen. (I) Materiaal en uitbesteed werk Stilleweer De post materiaal en uitbesteed werk Stilleweer valt lager uit dan was begroot. (I) Afvalstoffenheffing Er is minder afvalstoffenheffing ontvangen dan was begroot. (S) Programma 8; Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting begroting NA wijziging realisatie in het verslagjaar verschillen ten opzichte van X X de begroting na wijziging progr.nr. omschrijving programma: lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Programma Ruimt. ordening 8 en volkshuisvesting

160 Woon- en leefbaarheidsplan De kosten voor het woon- en leefbaarheidsplan vallen lager uit dan was begroot. (I) Huuropbrengst kantoor Eendracht De huuropbrengst van het kantoor van de Eendracht valt hoger uit dan was begroot. De NCG heeft de meerkosten voor energie en schoonmaak over de periode 2016 en 2017 aan de gemeente vergoed. (I) Adviezen Stichting Libau Welstand/Monumentenzorg Door de versterkingsoperatie als gevolg van aardbevingen zijn de kosten voor adviezen Libau Welstand/Monumentenzorg hoger uitgekomen. Deze trend zal nog wel even aanhouden waardoor de kosten de komende periodes zullen blijven fluctueren. Leges Welstandtoezicht Door de versterkingsoperatie als gevolg van aardbevingen zijn de inkomsten uit leges welstand toezicht hoger uitgekomen. Deze trend zal, net als bij de adviezen Libau Welstand/Monumentenzorg nog wel even aanhouden waardoor de opbrengsten de komende periodes zullen blijven fluctueren. Leges Omgevingsvergunning Door de versterkingsoperatie als gevolg van aardbevingen zijn de inkomsten uit leges omgevingsvergunning hoger uitgekomen. Deze trend zal, net als bij de adviezen Libau Welstand/Monumentenzorg nog wel even aanhouden waardoor de opbrengsten de komende periodes zullen blijven fluctueren. Kapitaallasten verspreide percelen land In 2016 is een deel van de boekwaarde van het terrein van de Eendracht uit de exploitatie gehaald, omdat dat deel van het terrein de komende 10 jaren niet zal worden ontwikkeld. Het niet te ontwikkelen deel is overgebracht waardoor er wel kapitaallasten worden toegerekend die niet waren begroot in De meerkosten bedragen (I) Bouwgrondexploitaties Zie hiervoor de "kostenplaatsen" Kostenplaatsen Kostenplaats personeel De salariskosten die geboekt zijn op 5006 zijn met overschreden. In de begroting was meegenomen de salariskosten van alle personeelsleden voor de aardbevingen. Achteraf is er een andere keuze gemaakt om te boeken. Er zijn ook extra inkomsten ontvangen (zie programma 0). Kostenplaats Stadswerf De post onderhoud Stadswerf is met overschreden. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door schilderwerkzaamheden. Kostenplaats tractie De kapitaallasten op de vrachtauto vielen lager uit dan was begroot. De vrachtauto is later vervangen dan was begroot. (I) 160

161 Bouwgrondexploitaties Bouwgrondexploitatie de Eendracht Planvoorbereiding derden De planvoorbereidingskosten zijn in hoger uitgevallen dan was begroot. Er is o.a. kosten gemaakt voor de projectleider en stedenbouwkundig advies. (I) Exploitatie terrein De kosten exploitatie terrein vallen lager uit dan begroot. (S) Bodemsanering en bijdrage provincie De vergoeding van de Provincie Groningen voor de saneringskosten valt lager uit dan begroot. Een deel van de opgevoerde saneringskosten over 2014 en 2015 bleek achteraf toch niet subsidiabel. Dit is in het boekjaar 2017 hersteld. (I) Bouwgrondexploitatie Westersingel De opbrengst grondverkopen valt lager uit dan begroot. Begroot was dat in 2017 twee kavels verkocht zouden worden. Uiteindelijk is er geen kavel verkocht en zijn er wel enkele opties genomen. (I) Doordat er geen kavel is verkocht valt de bijdrage aan het Wijk- en centrumvernieuwingsfonds lager uit dan begroot. Kostenplaats Opwierde Het budget voor nog te ontvangen ISV bijdragen valt lager uit dan was begroot. (I) 161

162 OVERZICHT INCIDENTELE LASTEN EN BATEN (ART. 28 LID C BBV) Incidentele lasten (bedragen x 1.000) Programma Omschrijving ; Algemeen bestuur en financiering Burgertop** 5 Economie en ecologie 7 Accountants kosten 28 Rechtsgedingen aansprakelijkheid 13 Meubilair en kantoormachines 32 Ondersteuning personeelszaken alg 3 Werving en selectie 7 Werkkostenregeling 42 Informatie en automatisering - Applicaties 49 Onderhoud Stadskantoor 19 Voorziening dubieuze debiteuren 121 1; Openbare orde en veiligheid 2; Verkeer, vervoer en waterstaat Hotel Wapen van Leiden (openb verl, geluidw) 12 Vervangingsinvest. Openb.Verl. ** 96 Maatregelen Zwerfafval ** 24 Renovatie Tjamsweersterbrug * 6 Brug Grote Heekt * 6 Onderh. Hydr. Syst. Eendrachtsbrug * 15 Steiger Damsterdiep * 8 Renovatie fiets/wand Steiger Fivelkade * 1 Vervanging Beschoeiingen (Overdiep) * 46 Verv walbeschoeiing Solwerderstr * 158 Prev. Bouwk. Onderh. Busstation ** 1 Uitvoeringsplan waterbodems ** 5 3; Economische zaken Stimuleringsproject MKB N-Groningen ** 3 4; Onderwijs Buiten gebr. gestelde scholen 36 Huur noodlokalen RENN4 ** 18 5; Cultuur en recreatie Onderhoud Eelwerd ** 38 Winterwelvaart ** 2 6; Sociale voorzieningen Begeleiding BCO Werkpl Fivelingo ** 8 (K)Rijg een Ketting (Armoede) 20 Project De Inzet ** 24 Subsidie Peuterspeelzalen 80 Bijdrage experiment kindvoorziening ** 3 Subsidie 3e wereld (St Maarten) 12 Week van de eenzaamheid ** 9 7; Volksgezondheid en milieu 8; Ruimtelijke ordening en volksgez. Aank en ontw. Voorm Postkantoor 13 Subtotaal (a) 970 Incidentele toevoeging aan reserves Subtotaal (b) - Totaal incidentele lasten (c = a + b ) 970 * bedrag wordt geheel gedekt uit Reserve Waterstaatkundige Infrastructuur (WSI) ** bedrag wordt (deels) gedekt uit reserve 162

163 Incidentele baten (bedragen x 1.000) Programma Omschrijving ; Algemeen bestuur en financiering Vrijval Wachtgeld personeel 62 Vrijval Pensioenen wethouders 72 1; Openbare orde en veiligheid 2; Verkeer, vervoer en waterstaat 3; Economische zaken 4; Onderwijs 5; Cultuur en recreatie Vrijval voorziening IVAK 71 6; Sociale voorzieningen Vergoeding COA kosten 29 Rijksbijdrage Participatiebudget 22 Vrijval Beschermd Wonen 177 7; Volksgezondheid en milieu 8; Ruimtelijke ordening en volksgez. Subtotaal (d) 433 Incidentele onttrekkingen aan reserves Algemene reserve 5 Baggerfonds 5 Bevolkingsontwikkeling en leefbaarheid 3 Exploitatie Busstation 1 Centrumontwikkeling 3 Gemeentelijk werkfonds 8 Kunst Cultuur en Evenementen 2 Onderhoudsfonds Eelwerd 38 Overlopende verplichtingen 120 Reserve Sociaal Domein -144 Fonds Waterstaatkundiege infrastructuur 240 Onderwijs Huisvesting 18 Subtotaal (e) 299 Totaal incidentele baten ( f = d + e )

164 FINANCIËLE POSITIE De jaarrekening 2017 sluit met een positief saldo van 0,5 miljoen. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn: Hogere toevoeging voorziening dubieuze debiteuren Hogere bijdrage vergoeding aardbevingsproblematiek Minder rente kortlopende geldleningen Vrijval beschermd wonen (uitvoering door Groningen) Aantal mutaties van redelijke omvang op gebied van sociaal domein. In het overzicht toelichting lasten en baten worden de overige verschillen ten opzichte van de bijgestelde begroting weergegeven. 164

165 BIJLAGE 1. SISA-BIJLAGE SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2017 op grond van artikel 3 van de Regeling informatieverstrekking sisa - d.d. 10 januari 2018 OCW D9 Onderwijsachterstanden beleid (OAB) Besluit specifieke uitkeringen gemeentelijke onderwijsachterstanden beleid Besteding (jaar T) aan voorzieningen voor voorschoolse educatie die voldoen aan de wettelijke kwaliteitseisen (conform artikel 166, eerste lid WPO) Besteding (jaar T) aan overige activiteiten (naast VVE) voor leerlingen met een grote achterstand in de Nederlandse taal (conform artikel 165 WPO) Besteding (jaar T) aan afspraken over voor- en vroegschoolse educatie met bevoegde gezagsorganen van scholen, houders van kindcentra en peuterspeelzalen (conform artikel 167 WPO) Opgebouwde reserve ultimo (jaar T-1) Deze indicator is bedoeld voor de tussentijdse afstemming van de juistheid en volledigheid van de verantwoordingsinformatie Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: D9 / 01 Indicatornummer: D9 / 02 Indicatornummer: D9 / 03 Indicatornummer: D9 / Hieronder per regel één Aan andere gemeenten (in jaar Hieronder per regel één Van andere gemeenten in (jaar gemeente(code) selecteren en T) overgeboekte middelen gemeente(code) selecteren en T) overgeboekte middelen in de kolommen ernaast de (lasten) uit de specifieke in de kolommen ernaast de (baten) uit de specifieke verantwoordingsinformatie voor uitkering verantwoordingsinformatie voor uitkering die gemeente invullen onderwijsachterstandenbeleid die gemeente invullen onderwijsachterstandenbeleid Bedrag Bedrag Aard controle n.v.t Aard controle R Aard controle n.v.t Aard controle R Indicatornummer: D9 / 05 Indicatornummer: D9 / 06 Indicatornummer: D9 / 07 Indicatornummer: D9 / 08 1 SZW G2 Gebundelde uitkering op grond van artikel 69 Besteding (jaar T) algemene bijstand Baten (jaar T) algemene bijstand (exclusief Rijk) Besteding (jaar T) IOAW Baten (jaar T) IOAW (exclusief Besteding (jaar T) IOAZ Rijk) Participatiewet_gemeen tedeel 2017 Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Baten (jaar T) IOAZ (exclusief Rijk) Gemeente Alle gemeenten verantwoorden hier het gemeentedeel over (jaar T), ongeacht of de gemeente in (jaar T) geen, enkele of alle taken heeft uitbesteed aan een Openbaar lichaam opgericht op grond van de Wgr. I.1 Participatiewet (PW) I.1 Participatiewet (PW) I.2 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) I.2 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) I.3 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) I.3 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G2 / 01 Indicatornummer: G2 / 02 Indicatornummer: G2 / 03 Indicatornummer: G2 / 04 Indicatornummer: G2 / 05 Indicatornummer: G2 / Besteding (jaar T) Bbz 2004 Baten (jaar T) Bbz 2004 Baten (jaar T) WWIK Besteding (jaar T) Baten (jaar T) Volledig zelfstandige levensonderhoud beginnende levensonderhoud beginnende (exclusief Rijk) Loonkostensubsidie o.g.v. art. Loonkostensubsidie o.g.v. art. uitvoering Ja/Nee zelfstandigen zelfstandigen 10d Participatiewet 10d Participatiewet (excl. Rijk) Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente SZW G2A Gebundelde uitkering op grond van artikel 69 Participatiewet_totaal 2016 Gemeenten die uitvoering in (jaar T-1) geheel of gedeeltelijk hebben uitbesteed aan een Openbaar lichaam o.g.v. Wgr verantwoorden hier het totaal (jaar T-1). (Dus: deel Openbaar lichaam uit SiSa (jaar T- 1) regeling G2B + deel gemeente uit (jaar T-1) regeling G2A) I.4 Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004) I.4 Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004) I.6 Wet werk en inkomen kunstenaars (WWIK) I.7 Participatiewet (PW) I.7 Participatiewet (PW) Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Indicatornummer: G2 / 07 Indicatornummer: G2 / 08 Indicatornummer: G2 / 09 Indicatornummer: G2 / 10 Indicatornummer: G2 / 11 Indicatornummer: G2 / Nee Hieronder per regel één Besteding (jaar T-1) algemene Baten (jaar T-1) algemene Besteding (jaar T-1) IOAW Baten (jaar T-1) IOAW (exclusief Besteding (jaar T-1) IOAZ gemeente(code) uit (jaar T-1) bijstand bijstand (exclusief Rijk) Rijk) selecteren en in de kolommen ernaast de inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar verantwoordingsinformatie voor openbaar lichaam openbaar lichaam openbaar lichaam openbaar lichaam openbaar lichaam die gemeente invullen I.1 Participatiewet (PW) I.1 Participatiewet (PW) I.2 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) I.2 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) I.3 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G2A / 01 Indicatornummer: G2A / 02 Indicatornummer: G2A / 03 Indicatornummer: G2A / 04 Indicatornummer: G2A / 05 Indicatornummer: G2A / Werkplein Fivelingo Hieronder verschijnt de Baten (jaar T-1) IOAZ Besteding (jaar T-1) Bbz 2004 Baten (jaar T-1) Bbz 2004 Baten (jaar T-1) WWIK Besteding (jaar T-1) gemeente(code) conform de keuzes gemaakt bij indicator G2A / 01 (exclusief Rijk) levensonderhoud beginnende zelfstandigen levensonderhoud beginnende zelfstandigen (exclusief Rijk) Loonkostensubsidie o.g.v. art. 10d Participatiewet In de kolommen hiernaast de verantwoordingsinformatie voor die gemeente invullen inclusief geldstroom naar openbaar lichaam I.3 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) inclusief geldstroom naar openbaar lichaam I.4 Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004) inclusief geldstroom naar openbaar lichaam I.4 Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004) inclusief geldstroom naar openbaar lichaam I.6 Wet werk en inkomen kunstenaars (WWIK) inclusief geldstroom naar openbaar lichaam Participatiewet (PW) Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G2A / 07 Indicatornummer: G2A / 08 Indicatornummer: G2A / 09 Indicatornummer: G2A / 10 Indicatornummer: G2A / 11 Indicatornummer: G2A / Werkplein Fivelingo Hieronder verschijnt de gemeente(code) conform de keuzes gemaakt bij indicator G2A / 01 In de kolommen hiernaast de verantwoordingsinformatie voor die gemeente invullen Baten (jaar T-1) Loonkostensubsidie o.g.v. art. 10d Participatiewet (excl. Rijk) inclusief geldstroom naar openbaar lichaam Participatiewet (PW) Aard controle n.v.t. Aard controle R Indicatornummer: G2A / 13 Indicatornummer: G2A / Werkplein Fivelingo 165

166 SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2017 op grond van artikel 3 van de Regeling informatieverstrekking sisa - d.d. 10 januari 2018 SZW G3 Besluit Besteding (jaar T) bijstandverlening zelfstandigen 2004 (exclusief levensonderhoud beginnende zelfstandigen)_gemeent edeel 2017 Besluit levensonderhoud gevestigde zelfstandigen (exclusief Bob) Besteding (jaar T) kapitaalverstrekking (exclusief Bob) Baten (jaar T) levensonderhoud Baten (jaar T) gevestigde zelfstandigen kapitaalverstrekking (exclusief (exclusief Bob) (exclusief Rijk) Bob) (exclusief Rijk) Besteding (jaar T) aan Besteding (jaar T) Bob onderzoek als bedoeld in artikel 56 Bbz 2004 (exclusief Bob) Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G3 / 01 Indicatornummer: G3 / 02 Indicatornummer: G3 / 03 Indicatornummer: G3 / 04 Indicatornummer: G3 / 05 Indicatornummer: G3 / Baten (jaar T) Bob (exclusief Rijk) Besteding (jaar T) aan uitvoeringskosten Bob als Volledig zelfstandige uitvoering Ja/Nee bedoeld in artikel 56 Bbz 2004 Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Indicatornummer: G3 / 07 Indicatornummer: G3 / 08 Indicatornummer: G3 / Nee SZW G3A Besluit Hieronder per regel één gemeente(code) uit (jaar T-1) Besteding (jaar T-1) levensonderhoud gevestigde Besteding (jaar T-1) kapitaalverstrekking (exclusief selecteren en in de kolommen zelfstandigen (exclusief Bob) Bob) ernaast de verantwoordingsinformatie voor die gemeente invullen bijstandsverlening zelfstandigen 2004 (exclusief levensonderhoud beginnende zelfstandigen)_totaal 2016 Besluit inclusief geldstroom naar openbaar lichaam inclusief geldstroom naar openbaar lichaam Baten (jaar T-1) levensonderhoud gevestigde zelfstandigen (exclusief Bob) (exclusief Rijk) inclusief geldstroom naar openbaar lichaam Baten (jaar T-1) kapitaalverstrekking (exclusief Bob) (exclusief Rijk) inclusief geldstroom naar openbaar lichaam Besteding (jaar T-1) aan onderzoek als bedoeld in artikel 56 Bbz 2004 (exclusief Bob) inclusief geldstroom naar openbaar lichaam Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G3A / 01 Indicatornummer: G3A / 02 Indicatornummer: G3A / 03 Indicatornummer: G3A / 04 Indicatornummer: G3A / 05 Indicatornummer: G3A / Werkplein Fivelingo Hieronder verschijnt de Besteding (jaar T-1) Bob Baten (jaar T-1) Bob (exclusief Besteding (jaar T-1) aan gemeente(code) conform de keuzes gemaakt bij G3A / 01 Rijk) uitvoeringskosten Bob als bedoeld in artikel 56 Bbz 2004 In de kolommen hiernaast de inclusief geldstroom naar verantwoordingsinformatie voor openbaar lichaam die gemeente invullen inclusief geldstroom naar openbaar lichaam inclusief geldstroom naar openbaar lichaam BZK C7C Investering stedelijke vernieuwing (ISV) II Provinciale beschikking en/of verordening Project-gemeenten (SiSa tussen medeoverheden) Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G3A / 07 Indicatornummer: G3A / 08 Indicatornummer: G3A / 09 Indicatornummer: G3A / Werkplein Fivelingo Hieronder per regel één Besteding (jaar T) ten laste Overige bestedingen (jaar T) Cumulatieve bestedingen ten beschikkingsnummer en in de van provinciale middelen laste van provinciale middelen kolommen ernaast de tot en met (jaar T) verantwoordingsinformatie Deze indicator is bedoeld voor de tussentijdse afstemming van de juistheid en volledigheid van de verantwoordingsinformatie Cumulatieve overige bestedingen tot en met (jaar T) Deze indicator is bedoeld voor de tussentijdse afstemming van de juistheid en volledigheid van de verantwoordingsinformatie Toelichting afwijking Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: C7C / 01 Indicatornummer: C7C / 02 Indicatornummer: C7C / 03 Indicatornummer: C7C / 04 Indicatornummer: C7C / 05 Indicatornummer: C7C / /13/A.15 RP I.v.m. het behalen van het maximale besteding van provinciale middelen zijn er hogere overige bestedingen. Kopie beschikkingsnummer Eindverantwoording Ja/Nee Activiteiten stedelijke vernieuwing (in aantallen) Activiteiten stedelijke vernieuwing (in aantallen) Activiteiten stedelijke vernieuwing Afspraak Realisatie Toelichting afwijking Alleen in te vullen na afloop project Alleen in te vullen na afloop project Alleen in te vullen na afloop project Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle D1 Aard controle D1 Aard controle n.v.t. Indicatornummer: C7C / 07 Indicatornummer: C7C / 08 Indicatornummer: C7C / 09 Indicatornummer: C7C / 10 Indicatornummer: C7C / /13/A.15 RP Ja 166