Flevoland kiest voor onderzoekend en ontwerpend leren

Transcriptie

1 Willem de Jager (bestuurder SCPO Lelystad) en Hanno van Keulen (lector Leiderschap in Onderwijs en opvoeding Hogeschool Windesheim Flevoland) 9 maart 2018 Leren in de materiële wereld We stellen vast dat de wereld van wetenschap en technologie een bron is van rijke leeromgevingen voor het funderend onderwijs. Kinderen zijn nieuwsgierig en stellen vragen. Problemen die voortkomen uit de materiële wereld zijn een goed startpunt voor onderwijs dat gebruik maakt van de didactiek van onderzoekend en ontwerpend leren. Leren van spel Een goede manier om die wereld van wetenschap en technologie te ontsluiten voor het onderwijs is door aan te sluiten bij technische beroepen. Kinderen spelen graag de wereld van de volwassenen na. Veel technische beroepen lenen zich voor het creëren van leerzame en betekenisvolle situaties die kinderen kunnen imiteren. In dat spel exploreren ze de materiële wereld en kunnen ze geconfronteerd worden met allerlei vragen en problemen, die ze onderzoekend en ontwerpend kunnen proberen op te lossen. Technische beroepen We vatten technische beroepen hier ruim op, zodanig dat alle werelden van techniek gedekt zijn: de restauranthouder, de appelsapfabrikant, de spijkerbroekenverkoper, de dijkgraaf en de planoloog horen erbij, net zo goed als de brugwachter, de installateur en de fietsenmaker. Maar ook Sinterklaas kun je zien als een technisch beroep, waarin verpakking, transport, logistiek, rijden over daken de technische problemen zijn die om oplossing vragen. Technisch spel als context Om te voorkomen dat techniek weer iets is dat erbij komt, of een doel op zich vormt, heeft technisch spel een belangrijke rol als context voor het bereiken van andere leerdoelen. De restauranthouder heeft keukenmachines nodig om pannenkoekenbeslag te maken, maar er moet ook gerekend worden aan de verhoudingen, en er moeten menukaarten geschreven worden. Nog weinig afstemming Veel scholen zijn al verkennend actief met onderzoekend en ontwerpend leren. Veel bedrijven steken al de hand uit naar het onderwijs. Maar er zit nog niet genoeg lijn in en er is nog niet veel synergie. Scholen wisselen nog maar weinig lesmateriaal uit met andere scholen. Scholen weten niet goed welke bedrijven te benaderen, en met welke vragen. Bedrijven weten weinig van de primaire processen op de basisschool en uitgevers komen met prachtige lespakketten waar de school geen tijd voor heeft omdat er geen verbinding is met andere leergebieden. 9 maart 2018 pagina 1 van 5

2 Wanneer we kiezen voor beroepsgericht spel, dan wordt al snel duidelijk hoe we een leerrijke omgeving kunnen creëren, welke bedrijven we kunnen benaderen, en wat de concrete rol van de technische expert kan zijn (bijvoorbeeld opdrachtgever voor een probleem). De Regieraad Techniek Flevoland kan wellicht een coördinerende rol spelen bij het maken van keuzes voor beroepsgericht spel en voor het bemiddelen tussen scholen en passende bedrijven. Leerlijnen beroepsgericht spel Door gezamenlijk te kiezen voor beroepsgericht spel weten scholen beter welke technische bedrijven en activiteiten zij moeten opzoeken. Door beroepsgericht spel uit te werken van groep 1 tot en met groep 8, en daarbij de leerdoelen voor de andere leergebieden, ontstaan leerlijnen. Samenvattend: in een leerlijn ontwikkelen leerlingen specifieke kennis van een ook voor Flevoland relevant technisch domein (zoals bruggen bouwen ), ontwikkelen ze vaardigheden voor onderzoeken, ontwerpen, verbeelden, kritisch denken en reflecteren, samenwerken, veilig en gezond leven, gemeenschapszin en burgerschap, zelfsturing, en digitale geletterdheid (de vaardigheden van de 21 ste eeuw) en ontwikkelen ze mondelinge en schriftelijke taalvaardigheden en vaardigheden voor rekenen en meten. Aansluiting bij Curriculum.nu en afstemming met vo De leerlijnen gezamenlijk zijn te zien als een curriculum voor Natuur & Techniek (de huidige naam van het domein), maar ook als een ontwerp voor Mens & Natuur (inclusief Techniek), de naam van het vakgebied in de terminologie van Curriculum.nu. Curriculum.nu is een proces in gang gezet door de rijksoverheid, als opvolger van Onderwijs2032. Het beoogt een herziening van het landelijk curriculum voor primair en secundair onderwijs (zie de website waarvoor dit schooljaar ontwikkelteams van leraren aan het werk worden gezet. De afstemming met het vo, zowel het algemeen vormend voortgezet onderwijs als het voorbereidend beroepsonderwijs, is een belangrijk punt van aandacht. Inhoudelijk doorlopende leerlijnen, met thema s als water, wonen en voeding, zijn vanuit Flevolands perspectief goed te realiseren. Expertise en faciliteiten delen behoort dan ook tot de mogelijkheden. Curriculumontwikkeling Aan deze ontwikkeling kan elke school in eigen tempo bijdragen, waarbij gebruik gemaakt kan worden van de eigen contacten van de school met lokale technische organisaties en met gebruikmaking van Flevolandse contexten. Door de ontwikkeling te coördineren ( wie doet wat ) en het ontwikkelde materiaal uit te wisselen gaan we efficiënt om met tijd en middelen en wordt samenwerking gestimuleerd. Professionele ontwikkeling Een belangrijke voorwaarde voor dit proces is dat leraren eigenaarschap hebben en vertonen. Zij zijn de professionals die een technische beroepssituatie kunnen vertalen naar een lesopzet die uitvoerbaar is en waarbij leerdoelen uit andere leergebieden nagestreefd worden. 9 maart 2018 pagina 2 van 5

3 Zij zijn degenen die de didactiek van onderzoekend en ontwerpend leren moeten beheersen, om leerlingen gemotiveerd en doelgericht te laten (samen)werken. Dit zijn grote professionele uitdagingen, omdat veel leerkrachten juist geen expertise hebben in zelf onderwijs ontwerpen, en ook veel meer vertrouwd zijn met het directe-instructiemodel dan met onderzoekend en ontwerpend leren. Bovendien voelen ze zich vaak onzeker over hun kennis van de materiële wereld, waardoor ze weinig vertrouwen hebben in hun mogelijkheden om hier onderwijs over te geven. Professionele ontwikkeling is dus nodig. Het zou mooi zijn wanneer elke school (of in ieder geval ieder schoolbestuur) een goed opgeleide techniekcoördinator heeft op master- of post-hbo-niveau. Goed kunnen handelen Goed of virtuoos onderwijs (Gert Biesta) is nooit een kwestie van het uitvoeren van recepten of het volgen van voorschriften, maar vraagt op ieder moment een gesitueerd oordeel over het hoe en het waartoe van onderwijs en onderwijzen. Virtuositeit is daarmee een alternatief voor competentiegerichte benaderingen die wel kunnen aangeven wat leerkrachten zouden moeten kennen en kunnen, maar te weinig aandacht besteden aan wat het betekent om in concrete situaties het juiste te doen. Virtuoos onderwijs plaatst de leerkracht in het hart van het onderwijsproces en beschouwt in die zin de leerkracht als een belangrijke, maar niet de enige, eigenaar van het onderwijsproces. Virtuositeit is geen kwestie van logisch-deductief redeneren, maar heeft te maken met het vermogen om in situaties die in zeker opzicht steeds nieuw en onbekend zijn tot goed handelen te komen. Naast eigenaarschap en professionalisering vraagt virtuoos onderwijs om een voortdurende verbinding met het vraagstuk van de bedoeling. Onderzoekend en ontwerpen leren is bij uitstek geschikt om een veilige en betekenisvolle omgeving te creëren waar plaats is voor creativiteit en ontwikkeling van kinderen. Professionele leergemeenschappen Het creëren van betekenisvolle omgevingen gaat niet vanzelf. Vanuit de visie dat wetenschap & technologie vooral een nieuwsgierige grondhouding is kunnen in overleg professionele leergemeenschappen voor schoolteams worden opgezet. Dit is altijd maatwerk. Hierin gaat het om schoolbreed ontwikkelen van een visie, het ontwikkelen van eigen lesmateriaal dat waar mogelijk gebruik maakt van wetenschap & technologie zoals die in de directe omgeving van de school gevonden kan worden en duurzame integratie van wetenschap & technologie in de werkwijzen van de school. Hiervoor is ontwikkelings- en experimenteerruimte nodig. De opbrengsten én de didactiek van deze vorm van onderzoekend en ontwerpend leren kunnen gedeeld worden met andere scholen. 9 maart 2018 pagina 3 van 5

4 Aansluiten bij Cultuur Organisaties voor cultuureducatie en voor techniekeducatie ontdekken steeds meer hoeveel ze gemeenschappelijk hebben. Het lijkt onverstandig om voor de ontwikkeling van onderwijsmateriaal voor onderzoekend en ontwerpend leren, en voor de professionele ontwikkeling van leerkrachten, een aparte organisatie op te tuigen. De werkwijze om tot Cultuurcoördinator te komen lijkt goed te werken. Bijna elke gemeente in Flevoland heeft een organisatie voor cultuureducatie en er is een provinciale organisatie (FleCK). Een opleiding tot techniekcoördinator kan een uitwerking of specialisatie zijn binnen of naast de opleiding tot cultuurcoördinator. Het werken aan eigenaarschap of professionalisering of de werkwijze van een professionele leergemeenschap kan heel goed in samenwerking met de pabo (Windesheim Flevoland) verder vorm en inhoud krijgen. Hierbij gaat het meer om houding en pedagogiek dan om specialisme en didactiek. Techniek-Cultuur-Bewegen Op dit moment verzorgen de domeinen taal en rekenen niet alleen de dominante leerdoelen van de basisschool - en dat is op zich terecht -, ze vormen ook de dominante vakken op de basisschool. Dat is niet nodig. Afgezien van technisch lezen en cijferen, dat beter droog onderwezen kan worden, zijn de meeste taal- en rekenvaardigheden heel goed in context te onderwijzen. Techniek en de technische beroepen zijn een bron van rijke leeromgevingen, maar dat geldt ook voor cultuur en sport/bewegen. Denk aan de grafisch ontwerper of de zeiler. Ook hier kunnen leerzame situaties nagespeeld worden, waarbij culturele doelen en/of bewegingsdoelen gehaald worden, maar waar ook expliciet gewerkt kan worden aan taal, rekenen, burgerschap en vaardigheden van de 21 ste eeuw. Scholen die dat willen en kunnen, kunnen verder gaan en ook het bewegingsonderwijs en/of het cultuuronderwijs betrekken bij een proces van curriculumontwikkeling. Techniekpact Het Nationaal Techniekpact2020 kent als belangrijke uitgangspunten samenwerking tussen onderwijs, bedrijfsleven en werknemers en techniekonderwijs over de volle breedte. Om op termijn in de groeiende behoefte aan technisch personeel te kunnen voorzien ( waartoe ) zijn extra inspanningen nodig, op basis waarvan meer leerlingen kiezen voor een techniekopleiding en meer leerlingen leren in de techniek of een betekenisvolle en leerrijke techniekomgeving ( hoe ). Human Capital Agenda De Human Capital Agenda Flevoland biedt een prima kader dat als vliegwiel kan dienen om de beoogde aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt van onderop, dat wil zeggen in het basisonderwijs, in gang te zetten. Ook het inspelen op aantrekkelijk werkgeverschap en een trend als Smart Industry, het werken met steeds meer slimme technieken, kunnen een rol spelen bij het kiezen voor onderzoekend en ontwerpend leren en het ontwikkelen van hedendaags beroepsgericht spel. 9 maart 2018 pagina 4 van 5

5 Hiermee wordt aan het begin van de keten onderwijs-arbeidsmarkt een antwoord gegeven op de vraag hoe ondernemers nieuwe medewerkers met de juiste kwalificaties kunnen vinden én binden. Getekende uitwerking van uitdagingen Aansluiting Onderwijs Arbeidsmarkt naar aanleiding van werksessie in het kader van de Human Capital Agenda Flevoland Ambities en tijdpaden Onderwijs ontwikkelen en professionele ontwikkeling van leraren is een proces van lange adem. Maar elke reis begint met de eerste stap. Het zou goed zijn wanneer ambities concreet gemaakt worden: welke inzet plegen we voor curriculumontwikkeling? Hoeveel leraren per jaar gaan zich kwalificeren tot techniekcoördinator? Het primair onderwijs is eigenaar van dit vraagstuk, en aan zet. In bijgevoegde intentieverklaring formuleren primair-onderwijsinstellingen, provincie, gemeenten en Windesheim Flevoland hun ambities en geven zij zichzelf opdrachten om deze ambities te realiseren. 9 maart 2018 pagina 5 van 5