Beroeps- en opleidingsprofiel hbo-docent. Auteurs Marijke Hezemans Ilya Zitter. Inlichtingen Expertisecentrum docent HBO. Datum Febrari 2017

Transcriptie

1 Auteurs Marijke Hezemans Ilya Zitter Inlichtingen Expertisecentrum docent HBO Beroeps- en opleidingsprofiel hbo-docent Datum Febrari 2017 Versie 1.0 Hogeschool Utrecht, Utrecht, 2017 Bronvermelding is verplicht. Verveelvoudigen voor eigen gebruik of interngebruik is toegestaan.

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Beroeps- en opleidingsprofiel hbo-docent Beroepstaken hbo-docent Validatie beroepstaken Assortiment EdH: Assessments en Leerwegen Validatie EdH-Beroeps- en opleidingsprofiel Geraadpleegde documenten 8 Hogeschool Utrecht,

3 1 Inleiding Het beroeps- en opleidingsprofiel hbo-docent is de richtlijn voor het ontwerpen en ontwikkelen van het assortiment voor professionalisering van docenten in Hogeschool Utrecht (HU) in kader van de didactische bekwaamheid van hbo-docenten. Het ontwerpen en ontwikkelen van dit professionaliseringsassortiment is sinds onderwijsjaar belegd bij het Expertisecentrum docent Hbo (EdH). Het profiel is door het EdH opgesteld ten behoeve van de inrichting van professionaliseringstrajecten voor HU-docenten die zich (verder) willen bekwamen in pedagogisch-didactisch handelen in hoger beroepsonderwijs (hbo). Dit EdH-profiel geeft eveneens invulling aan de landelijke afspraken Basiskwalificatie Didactische Bekwaamheid HBO (BDB). Het EdH-Beroeps- en opleidingsprofiel hbo-docent bestaat uit: de beroepstaken van een hbo-docent; de validatieprocedure van de beroepstaken en het profiel; een beschrijving van het assortiment van het Expertisecentrum docent Hbo. Hogeschool Utrecht,

4 2 Beroeps- en opleidingsprofiel hbo-docent 2.1 Beroepstaken hbo-docent Het beroep van hbo-docent is in ontwikkeling. Meer en meer wordt onderkend dat docent zijn in het hoger beroepsonderwijs (hbo) om specifieke expertise vraagt en (docent-)eigen beroepsstandaarden en resultaten kent. Het beroep van hbo-docent is beschreven in betekenisvolle, hele beroepstaken. Een beroepsstaak is uitgedrukt in werkwoord(en) en beschrijft een taak zoals deze in alle complexiteit in de werkelijkheid door een beroepsbeoefenaar (professional) wordt uitgeoefend. Zelfstandige uitoefening van beroepstaken wordt alleen toevertrouwd aan een voldoende competente professional. Het beroep hbo-docent bestaat uit de volgende drie cyclische, didactische beroepstaken: 1. Onderwijs ontwerpen Het kunnen ontwerpen, invoeren, evalueren en verbeteren van een (onderdeel van een) hboopleiding. 2. Onderwijs uitvoeren Het kunnen uitvoeren van instructie en begeleiding van studenten in een (onderdeel van een) hboopleiding. 3. Toetsen en beoordelen in onderwijs Het kunnen beoordelen en toetsen van studenten in een (onderdeel van een) hbo-opleiding. figuur 1: de beroepstaken van een docent in hoger beroepsonderwijs Hogeschool Utrecht,

5 2.2 Validatie beroepstaken Proces van valideren beroepstaken Deze tekst volgt nog. Hierbij volgende ingrediënten gebruiken: Wie valideert: beroepenveld/werkveld (expertdocenten werkzaam in hbo) en andere relevante experts Frequentie: 1 keer per 6 jaar (zelfde ritme als accreditatieproces) Vorm: gespreksrondes ijkdocumenten: Functiehuis-beschrijvingen van hogescholen en in bijzonder HU, beroepsprofiel mbo (in zelfde kolom als hbo), beoordelingsprotocol accreditatie hoger onderwijs 2.3 Assortiment EdH: Assessments en Leerwegen In het EdH-assortiment zijn leerwegen en assessments van elkaar gescheiden, zodat 'leerwegonafhankelijke toetsing' mogelijk is. Assessments De beroepstaken van een hbo-docent zijn het uitgangspunt voor het EdH-beroeps- en opleidingsprofiel. Voor het opleiden van HU-docenten in professionaliseringstrajecten is elk van de drie beroepstaken beschreven op drie niveaus. De volgende drie bekwaamheidniveaus benoemd: basisniveau Het adequaat kunnen uitoefenen van de drie beroepstaken ten opzichte van een onderwijseenheid van een hbo-opleiding; seniorniveau Het adequaat kunnen uitoefenen van de drie beroepstaken ten opzichte van een gehele hboopleiding; expertniveau Het adequaat kunnen uitoefenen van de beroepstaken ten opzichte van meerdere hbo-opleidingen (met hetzelfde registratie-nummer in CROHO). Voor de ijking van het expertniveau wordt gebruik gemaakt van het beroeps- en opleidingsprofiel van de geaccrediteerde Masteropleiding Expertdocent Beroepsonderwijs (MEB) (zie ook validatie). tabel 1: overzicht bekwaamheidsniveaus en beroepstaken bekwaamheidsniveaus toenemende complexiteit omgeving uitoefening beroepstaak beroepstaken basis niveau senior niveau expert niveau EdH beroeps- en opleidingsprofiel hbo-docent onderwijs ontwerpen onderwijs uitvoeren toetsen/beoordelen in onderwijs Het adequaat kunnen uitoefenen van de drie beroepstaken aangaande een onderwijseenheid van een hbo-opleiding. Het adequaat kunnen uitoefenen van de drie beroepstaken aangaande een hbo-opleiding. Het adequaat kunnen uitoefenen van de drie beroepstaken aangaande meerdere hbo-opleidingen (met hetzelfde registratienummer in CROHO). Ieder bekwaamheidsniveau kent een eigen speelveld. In ieder speelveld gaat het om: a. collega s (van de eigen opleiding, van andere opleidingen, van ondersteunende diensten, enz) b. de beroepspraktijk waartoe wordt opgeleid: de ontwikkelingen die daar spelen; c. het relevante onderzoeksdomein; en d. de richtlijnen/kaders van de opleiding waar de docent werkt. Hogeschool Utrecht,

6 tabel 2: overzicht EdH bekwaamheidsniveaus Niveau Korte duiding Voorbeelden Speelveld hbo basis kleinste, zelfstandige vraagstukken m.b.t. een Directe collega s bekwaamheid onderwijseenheid van een cursus / module / minor Direct betrokkenen werkveld hbo-opleiding Specifieke ontwikkelingen beroepsdomein Specifieke ontwikkelingen onderzoeksdomein Richtlijnen/kaders opleiding senior een gehele hbo-opleiding vraagstukken m.b.t. de gehele Opleidingsteam bekwaamheid opleiding (Regionale) netwerk Bredere ontwikkelingen beroepsdomein Bredere ontwikkelingen onderzoeksdomein Richtlijnen/kaders instelling expert meerdere hbo-opleidingen vraagstukken m.b.t. de Collega opleidingen (inter)nationaal bekwaamheid startkwalificatie van een Beroepsgroep opleiding (Inter)nationale ontwikkelingen en richtlijnen/kaders De niveaus zijn van toenemende complexiteit en cumulatief. Dit houdt bijvoorbeeld in dat een docent die expert-bekwaam is gekwalificeerd, daarmee ook senior- en basis-bekwaam is gekwalificeerd. Ten aanzien van de drie bekwaamheidsniveaus kan een docent per beroepstaak zijn bekwaamheid in een assessment aantonen. Het assessment bestaat uit een gesprek op basis van de methode van het Criterium Gerichte Interview (CGI). Dit gesprek wordt gevoerd op basis van bewijsstukken die passen bij de betreffende beroepstaak, bijvoorbeeld een beroepsproduct, video, legitimatierapport, presentatie. Er zijn momenteel 6 leerwegonafhankelijke assessments (voor 'basis' en 'senior') in het assortiment opgenomen. Leerwegen Er zijn 4 typen leerwegen ingericht: een voorgestructureerde leerweg: leren vindt onder begeleiding plaats in een cursus; een praktijkleerweg: leren op de werkplek onder begeleiding (werkplekleren); een communityleerweg: leren in een community rond een bepaald onderwerp (bv. Honours onderwijs) onder begeleiding; en een zelfstandige leerweg: leren zonder door EdH georganiseerde begeleiding. Intakes leerwegen & assessments In een intake wordt in welke beroepstaak en op welk bekwaamheidsniveau een docent zich wil bekwamen en vervolgens welke leerweg de docent verkiest. Docenten, die de zelfstandige leerweg verkiezen, ontvangen instructie over de assessmentprocedure. Een intake voor een assessment bestaat uit een toelichting en de gelegenheid tot het stellen van vragen. figuur 2: overzicht EdH-assortiment Introductie Onderwijs Uitvoeren assessment & leerwegen hbo-docent: Basis-Senior-Expert Didactisch Bekwaam Onderwijs Ontwerpen assessment & leerwegen (BDB-SDB-EDB) Onderwijs Beoordelen assessment & leerwegen Diverse blended leerwegen: werkplekleren, f2f & online Open inschrijving Met opleidingsteam Met community: focus op thema Zelfstandig Summer school Aanvullend: hands-on bootcamps & verdiepende masterclasses Hogeschool Utrecht, 2017 Vergelijkbare kwalificerende Leerweg Onafhankelijke Toets (LOT): 6 Bewijsstukken + Assessmentgesprek (met Criterium Gericht Interview)

7 2.4 Validatie EdH-Beroeps- en opleidingsprofiel Proces van valideren beroeps- en opleidingsprofiel Deze tekst volgt nog. Hierbij volgende ingrediënten gebruiken: Wie valideert: lector beroepsonderwijs, regiegroep, klankbord, adviesraad, stakeholders e.d. Frequentie: 1 keer per 6 jaar (zelfde ritme als accreditatieproces) Vorm: gespreksrondes ijkdocumenten: beoordelingsprotocol accreditatie, HU-onderwijsvisie, benchmarken met opleidingsprofielen andere hogescholen (basis en senior), Protocol inzake wederzijdse erkenning basiskwalificatie didactische bekwaamheid van 19 oktober 2013, vastgesteld door de Vereniging Hogescholen, Opleidingsprofiel Master Expertdocent Beroepsondewijs. Hogeschool Utrecht,

8 3 Geraadpleegde documenten Fundering Protocol inzake wederzijdse erkenning basiskwalificatie didactische bekwaamheid Beschrijving en legitimatie Protocol inzake wederzijdse erkenning basiskwalificatie didactische bekwaamheid van 19 oktober 2013, vastgesteld door de Vereniging Hogescholen. In dit protocol worden vijf competenties (of bekwaamheidseisen) genoemd (doceren, begeleiden van studenten, ontwerpen van onderwijs, toetsen en professioneel docentschap). Legitimatie: Het gaat in dit protocol om vrij korte beschrijvingen van vijf competenties of bekwaamheidseisen op basis niveau. De kwalificaties op basisniveau die zijn onderkend voor dit profiel dekken deze bekwaamheidseisen af. BKE/SKE (afspraken Vereniging Hogescholen) De leeruitkomsten van de BKE en SKE zijn landelijk bepaald door de Expertgroep BKE/SKE (2013) en vastgesteld door de Vereniging Hogescholen. Legitimatie: De BKE en SKE zijn in dit profiel equivalent aan de kwalificatie het beoordelen van leerresultaten op basis niveau respectievelijk senior niveau. De eindverantwoordelijke vanuit de HU rond deze kwalificatie maakt deel uit van de bovengenoemde landelijke Expertgroep BKE/SKE en heeft in samenspraak met het opleidersteam de generieke eisen gecontextualiseerd naar de HU-context. Opleidingsprofiel Master Expertdocent Beroepsonderwijs De hbo-master Expertdocent Beroepsonderwijs (MEB) is de eerste educatieve master in Nederland die zich specifiek richt op docenten van beroepsgerichte vakken in het mbo en hbo en op vmbo-docenten voor zover het beroepsgericht onderwijs (praktijkonderwijs, aansluiting vmbo-mbo) betreft. Voor de hbo-master Expertdocent Beroepsonderwijs is in 2013 een eerste versie van een opleidingsprofiel opgesteld op basis van literatuur en discussies met vertegenwoordigers van het (beroeps)onderwijs en de verschillende beroepsdomeinen over de beroepskwalificaties van leraren in het algemeen, de specifieke kenmerken van pedagogisch-didactisch handelen in het beroepsonderwijs en de kwalificaties van een docent op masterniveau. In 2014 is dit opleidingsprofiel grondig aangepast en verder uitgewerkt in 7 kerntaken en bijbehorende werkprocessen. Dit profiel is voorgelegd aan een groep deskundigen in het beroepsonderwijs. Vervolgens is het masterniveau van elke kerntaak gespecificeerd volgens de systematiek van de Dublin Descriptoren. De zo Hogeschool Utrecht,

9 onstane kennisbasis vormt het uitgangspunt voor het te ontwikkelen onderwijs van de MEB. In de onderwijseenheden komen verschillende kerntaken in samenhang aan bod en op meerdere momenten in de opleiding wordt aan kerntaken gewerkt. Het gehele curriculum dekt alle kerntaken. De werkgroep, die de master en het opleidingsprofiel heeft ontwikkeld, bestaat uit vertegenwoordigers van beide hogescholen met expertise op het gebied van het opleiden van leraren en met kennis van de sectoren zorg & welzijn, techniek en economie. Dragend lector van de master is Prof. Dr. Elly de Bruijn, lector beroepsonderwijs bij Hogeschool Utrecht. De werkgroep heeft dankbaar gebruik gemaakt van de adviezen van deskundigen op het gebied van het opleiden in het beroepsonderwijs en de inhoud van beroepsopleidingen. Speciale dank gaat uit naar de collega's van de Hogeschool van Amsterdam en Hogeschool Inholland, die in een eerdere fase bij het initiatief betrokken waren. De master Expertdocent Beroepsonderwijs is 30 april 2015 geaccrediteerd door de NVAO. Legitimatie: De (eind)kwalificaties die hier zijn beschreven zijn ontleend aan het Opleidingsprofiel van de MEB. Hierbij kan worden opgemerkt dat bij het uitvoeren, beoordelen en ontwerpen van de MEB dezelfde mensen zijn betrokken, waardoor het recontextualiseren van het MEB-profiel naar HUcontext op natuurlijke wijze heeft kunnen plaatsvinden. Functieprofiel HOGESCHOOLDOCENT (HU, 2007) Functieprofiel HOGESCHOOLHOOFDDOCENT (HU, 2007) Twee functieprofielen van HU zijn relevant in dit kader, die van Hogeschooldocent en Hogeschoolhoofddocent. Legitimatie: Hoewel de functieprofielen vrij gedateerd zijn, is wel een analyse verricht van de hier geformuleerde (eind)kwalificaties en deze functieprofielen. Deze analyse is verricht door een externe expert. Hieruit blijkt dat wanneer de (eind)kwalificaties in lijn zijn met de functieprofielen. Hierbij kan worden opgemerkt dat die van Hogeschooldocent betrekking heeft op basis en senior niveau en die van Hogeschoolhoofddocent betrekking heeft op expert niveau. HU Onderwijsvisie HU onderwijsvernieuwingen zijn gebouwd op een stevig fundament: onze onderwijsvisie, waaraan honderden HU-docenten en studenten hebben meegedacht. Daaruit zijn ontwerpdimensies voor ons onderwijs voortgekomen. De visie en ontwerpdimensies geven Hogeschool Utrecht,

10 richting én ruimte bij het vernieuwen van ons onderwijs. Ze zorgen dat we binnen de hogeschool dezelfde taal spreken en dezelfde uitgangspunten hanteren én ze geven ruimte voor docenten(teams) om binnen hun eigen specifieke omstandigheden invulling te geven aan het onderwijs. Legitimering: het profiel van de onderwijsexpert LINC-T Tekst voor werven van onderwijsexperts van beoogde LINC-T. Legitimering: Wettelijke SBL-competentieprofiel (Onderwijscoöperatie) Voorheen werden de SBL competenties gehanteerd om bekwaamheidseisen voor leraren te beschrijven (niet voor HBO maar vooral primair onderwijs). De SBL is in 2011 opgeheven en sindsdien is er de Onderwijscoöperatie. Deze organisatie heeft in 2014 een voorstel geschreven voor Herijking van de Bekwaamheidseisen. Zij maken een onderscheid in: Leraar primair onderwijs, Leraar voortgezet onderwijs en docent Educatie en beroepsonderwijs; en Leraar voorbereidend hoger onderwijs. Legitimatie: Er is een analyse verricht van de hier geformuleerde (eind)kwalificaties versus de SBL compententies. Deze analyse is verricht door een externe expert. Hieruit blijkt dat wanneer de (eind)kwalificaties in lijn zijn met de SBL competenties. Hogeschool Utrecht,